Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Физика саласындағы Нобель сыйлығы (швед. Nobelpriset i fysik) — беделді жыл сайын физика саласындағы жетістіктері үшін ұсынылады. Бес Нобель сыйлығының бірі.
Тарихы
Физика саласында Нобель сыйлығы Альфред Нобелдің Парижде, 1895 жылы 27 қарашада жазылған өсиетінде ең бірінші болып аталады:
| Аталған кірістер бес тең бөлікке бөлінеді, олар төмендегідей бөлінуі тиіс: бірінші бөлігін Физика саласындағы ең маңызды жаңалық ашқан немесе өнертабыс жасағанға берілуі тиіс. Түпнұсқасы (швед.) Räntan delas i fem lika delar som tillfalla: en del den som inom fysikens område har gjort den vigtigaste upptäckt eller uppfinning
|
Физика бойынша Нобель сыйлығымен 1901 жылдан бастап жыл сайын марапатталды және тек алты рет бұлай болған жоқ: тиісінше, 1916, 1931, 1934, 1940, 1941 және 1942 жылдары. 1901 жылы алғашқы лауреат Вильгельм Рентген болды. Содан бері, 191 адам 192 марапатқа ие болды.
Үміткерлерді іріктеу
Нобель қорының жарғысына сәйкес, кандидаттарды ұсынуы мүмкін тұлғалар төмендегідей :
- мүшелері;
- физика саласындағы А. Нобель еске алу сыйлығының комитетінің мүшелері ;
- физика саласы бойынша Нобельді еске алу сыйлығының лауреаттары;
- Швеция, Дания, Финляндия, Исландия және Норвегия жоғары оқу орындары мен колледждердің тиісті пәндер профессорлары болып тұрақты жұмыс істейтіндер;
- Ғылым академиясы арқылы таңдалған кем дегенде алты жоғары оқу орны немесе орындарында тиісті кафедралардың басшылары;
- Академия ұсыныстары қабылдануға тұрарлық деп есептейтiн басқа ғалымдар.
5 және 6-тармақтарында аталған оқытушылар мен ғалымдардың таңдауға қатысты шешімдер, қыркүйек айының соңына дейін жыл сайын қабылданады.
Лауреаттар тізімі
| 1900-шы | 1910-шы | 1920-шы | 1930-шы | 1940-шы | 1950-ші | 1960-ші | 1970-ші | 1980-ші | 1990-шы | 2000-шы | 2010-шы | 2020-шы |
|---|
1900-шы
| Жыл | Суреті | Ел, лауреат | Марапаттау негіздемесі | Ақпарат қайнары |
|---|---|---|---|---|
| 1901 |  |  Вильгельм Конрад Рентген (1845—1923) | Оның ғылымға, кейіннен оның құрметіне аталған, тамаша сәулелерді ашу арқылы көрсеткен айрықша қызметтерін тану белгісі ретінде Түпнұсқасы (ағыл.) in recognition of the extraordinary services he has rendered by the discovery of the remarkable rays subsequently named after him | |
| 1902 |  |  Хендрик Антон Лоренц (1853—1928) | Олардың магнетизмнің сәуле әсері туралы өз зерттеулері арқылы ғылымға тигізген ерекше қызметтерін тану ретінде (Зееман эффектісін қараңыз) Түпнұсқасы (ағыл.) in recognition of the extraordinary service they rendered by their researches into the influence of magnetism upon radiation phenomena | |
 | Питер Зееман (1865—1943) | |||
| 1903 |  |  Антуан Анри Беккерель(сыйлықтың 1⁄2-і) (1852—1908) | Олардың риясыз радиоактивтілік туралы өз зерттеулері арқылы ғылымға тигізген ерекше қызметтерін тану ретінде Түпнұсқасы (ағыл.) in recognition of the extraordinary services he has rendered by his discovery of spontaneous radioactivity | |
 | Пьер Кюри (1859—1906) (сыйлықтың 1⁄4-і) | Профессор Анри Беккерельмен бірге бірлескен сәулелену құбылыстарына зерттеулері арқылы ғылымға әсер еткен олардың ерекше қызметтерін тану ретінде Түпнұсқасы (ағыл.) in recognition of the extraordinary services they have rendered by their joint researches on the radiation phenomena discovered by Professor Henri Becquerel | ||
 | Мария Кюри (1867—1934) (сыйлықтың 1⁄4-і) | |||
| 1904 |  |  Джон Уильям Стретт (1842—1919) | Тығыздығы ең көп таралған газдардың зерттеу және осы тергеу барысында аргонды ашқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his investigations of the densities of the most important gases and for his discovery of argon in connection with these studies | |
| 1905 |  | Филипп Эдуард Антон фон Ленард (1862—1947) | жөніндегі жүргізген ғылыми-зерттеу жұмыстары үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his work on cathode rays | |
| 1906 |  | Джозеф Джон Томсон (1856—1940) | Газдардың электр өткізгіштігіне арналған теориялық және эксперименттік зерттеулерін тану ретінде Түпнұсқасы (ағыл.) in recognition of his theoretical and experimental investigations on the conduction of electricity by gases | |
| 1907 |  |  Альберт Абрахам Майкельсон (1852—1931) | Дәл оптикалық аспаптарды құру және олардың көмегімен жүзеге асырылатын спектроскопиялық және метрологиялық зерттеулері үшін (Майкельсон тәжірибесі) Түпнұсқасы (ағыл.) for his optical precision instruments and the spectroscopic and metrological investigations carried out with their aid | |
| 1908 |  | Габриэль Липпман (1845—1921) | құбылыстарының негізінде түсті молайту әдісін құрғаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his method of reproducing colours photographically based on the phenomenon of interference | |
| 1909 |  |  Гульельмо Маркони (1874—1937) | Сымсыз телеграфты дамытуға қосқан үлестерін тану ретінде Түпнұсқасы (ағыл.) in recognition of their contributions to the development of wireless telegraphy | |
 | Карл Фердинанд Браун (1850—1918) |
1910-шы
| Жыл | Суреті | Ел, лауреат | Марапаттау негіздемесі | Ақпарат қайнары |
|---|---|---|---|---|
| 1910 |  | Ян Дидерик Ван-Дер-Ваальс | Газдар және сұйықтардың арналған жұмысы үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his work on the equation of state for gases and liquids | |
| 1911 |  | Вильгельм Вин | Жылулық сәуле реттейтін заңдарға қатысты жаңалықтары үшін ( қараңыз) Түпнұсқасы (ағыл.) for his discoveries regarding the laws governing the radiation of heat | |
| 1912 |  |  Нильс Густав Дален | Маяктағы және жарық көздері үшін газ аккумуляторларымен бірге пайдаланылады автоматты реттегіштердегі өнертабысы үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his invention of automatic valves designed to be used in combination with gas accumulators in lighthouses and buoys | |
| 1913 |  | Хейке Камерлинг-Оннес | Төмен температурадағы заттардың қасиеттерін, атап айтқанда, нәтижесінде алуға мүмкіндік берген зерттеулері үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his investigations on the properties of matter at low temperatures which led, inter alia, to the production of liquid helium | |
| 1914 |  | Макс фон Лауэ (1915 ж. берілді) | Кристаллдардағы рентген сәлелерінің дифракциясын ашқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) For his discovery of the diffraction of X-rays by crystals | |
| 1915 |  | Уильям Генри Брэгг | рентген сәулелері арқылы зерттеу еңбегі үшін Түпнұсқасы (ағыл.) For their services in the analysis of crystal structure by means of X-rays | |
 | Уильям Лоренс Брэгг | |||
| 1916 | Сыйлық берілмеді | Қолма-қол ақша қаражаттар арнайы қор бөліміне енгізілген | ||
| 1917 |  | Чарлз Гловер Баркла | Элементтерге тән рентгендік сәулені ашқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) For his discovery of the characteristic Röntgen radiation of the elements, another important step in the development of X-ray spectroscopy | |
| 1918 |  | Макс Карл Эрнст Людвиг Планк | Оның кванттық энергияны ашу арқылы физиканы дамытуға сіңірген еңбегін тану ретінде Түпнұсқасы (ағыл.) in recognition of the services he rendered to the advancement of Physics by his discovery of energy quanta | |
| 1919 |  | Йоханнес Штарк | Канал сәулелерінің Допплер әсерін және электр өрісіндегі спектрлік сызықтардың бөлшектелуін ашқаны үшін ( қараңыз) Түпнұсқасы (ағыл.) for his discovery of the Doppler effect in canal rays and the splitting of spectral lines in electric fields |
1920-шы
| Жыл | Суреті | Ел, лауреат | Марапаттау негіздемесі | Ақпарат қайнары |
|---|---|---|---|---|
| 1920 |  |  Шарль Эдуард Гийом | Оның дәлдіктегі өлшеу арқылы никель және болат қорытпалардағы ауытқушылықтарды ашып, физикаға көрсеткен қызметтерін тану ретінде Түпнұсқасы (ағыл.) in recognition of the service he has rendered to precision measurements in physics by his discovery of anomalies in nickel-steel alloys | |
| 1921 |  | Альберт Эйнштейн | Теориялық физика алдындағы қызметі үшін және әсіресе, фотоэлектрлік құбылыстарды ашқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his services to Theoretical Physics, and especially for his discovery of the law of the photoelectric effect | |
| 1922 |  |  Нильс Бор | Атомдар құрылымы мен олардан шығатын сәулеленуді зерттеген еңбегі үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his services in the investigation of the structure of atoms and of the radiation emanating from them | |
| 1923 |  |  Роберт Эндрюс Милликен | және фотоэлектрлік эффектілерді анықтаудағы жұмысы үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his work on the elementary charge of electricity and on the photoelectric effect | |
| 1924 |  | Манне Сигбан | саласындағы ашулары және барлаулары үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his discoveries and research in the field of X-ray spectroscopy | |
| 1925 |  | Джеймс Франк | Атомы бар электрондардың соқтығысу заңдарын ашқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their discovery of the laws governing the impact of an electron upon an atom | |
 | Густав Людвиг Герц (1926 ж. берілді) | |||
| 1926 |  | Жан Батист Перрен | Материяның дискретті құрылымын зерттегені үшін, әсіресе ашқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his work on the discontinuous structure of matter, and especially for his discovery of sedimentation equilibrium | |
| 1927 |  | Артур Холли Комптон | Өзінің атымен аталатын ашқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his discovery of the effect named after him | |
 | Чарлз Томсон Риз Вильсон | Бу конденсациясы арқылы электрмен зарядталған бөлшектердің траекториясын үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his method of making the paths of electrically charged particles visible by condensation of vapour | ||
| 1928 |  | Оуэн Уилланс Ричардсон (1929 ж. берілді) | Термиондық құбылыстарға арналған жұмыстары, әсіресе, ашқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his work on the thermionic phenomenon and especially for the discovery of the law named after him | |
| 1929 |  | Луи де Бройль | Электрондардың толқындық табиғатын ашқаны үшін ( қараңыз) Түпнұсқасы (ағыл.) for his discovery of the wave nature of electrons |
1930-шы
| Жыл | Суреті | Ел, лауреат | Марапаттау негіздемесі | Ақпарат қайнары |
|---|---|---|---|---|
| 1930 |  |  Чандрасекхара Венката Раман | ашқаны үшін және шашырау туралы жұмысы үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his work on the scattering of light and for the discovery of the effect named after him | |
| 1931 | Сыйлық берілмеді | Қолма-қол қаражаттар арнайы қор бөліміне енгізілген. | ||
| 1932 |  | Вернер Карл Гейзенберг | Оны басқалардың арасында қолдану, сутегінің аллотропиялық пішіндерінің ашылуына алып келген кванттық механиканы ашқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for the creation of quantum mechanics, the application of which has, inter alia, led to the discovery of the allotropic forms of hydrogen | |
| 1933 |  |  Эрвин Шредингер | Атом теориясының жаңа өнімді формаларын ашқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for the discovery of new productive forms of atomic theory | |
 | Поль Дирак | |||
| 1934 | Сыйлық берілмеді | Қолма-қол ақша қаражаттар арнайы қор бөліміне (2/3) және Нобель қорына (1/3) енгізілген | ||
| 1935 |  | Джеймс Чедвик | Нейтронды ашқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for the discovery of the neutron | |
| 1936 |  | Виктор Франц Гесс | Ғарыштық сәулелерді ашқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his discovery of cosmic radiation | |
 | Карл Дейвид Андерсон | Позитронды ашқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his discovery of the positron | ||
| 1937 |  |  Клинтон Джозеф Дэвиссон | Кристаллдардағы ашқаны үшін ( қараңыз) Түпнұсқасы (ағыл.) for their experimental discovery of the diffraction of electrons by crystals
| |
 | Джордж Паджет Томсон | |||
| 1938 |  | Энрико Ферми | Нейтрондарды сәулелендіру кезінде жаңа радиоактивті элементтердің бар екендігі дәлелдешені үшін және осымен байланысты баяу нейтрондар туындататын ядролық реакцияларды ашқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his demonstrations of the existence of new radioactive elements produced by neutron irradiation, and for his related discovery of nuclear reactions brought about by slow neutrons | |
| 1939 |  | Эрнест Орландо Лоуренс | Циклотронды ойлап тапқаны үшін және оны жетілдіргені үшін және пайдалану арқылы, әсіресе жасанды радиоактивті элементтерге қатысты жеткен нәтижелері үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for the invention and development of the cyclotron and for results obtained with it, especially with regard to artificial radioactive elements |
1940-шы
| Жыл | Суреті | Ел, лауреат | Марапаттау негіздемесі | Ақпарат қайнары |
|---|---|---|---|---|
| 1940 | Сыйлық берілмеді | Қолма-қол ақша қаражаттар арнайы қор бөліміне (2/3) және Нобель қорына (1/3) енгізілген | ||
| 1941 | ||||
| 1942 | ||||
| 1943 |  | Отто Штерн | Молекулярлық шоқтық әдісін дамытуға қосқан үлесі үшін және протондардың ашқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his contribution to the development of the molecular ray method and his discovery of the magnetic moment of the proton | |
| 1944 |  | Исидор Айзек Раби | магниттік қасиеттерін өлшеу кезінде резонантық әдісі үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his resonance method for recording the magnetic properties of atomic nuclei | |
| 1945 |  | Вольфганг Паули | Оның атындағы, тыйым салу қағидатын ашқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for the discovery of the Exclusion Principle, also called the Pauli principle | |
| 1946 |  | Перси Уильямс Бриджмен | Өте жоғары қысым жасауға мүмкіндік беретін аппаратты ойлап тапқаны үшін және жоғары қысымға байланысты физикада жасалған жаңалықтары үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for the invention of an apparatus to produce extremely high pressures, and for the discoveries he made there within the field of high pressure physics | |
| 1947 |  | Эдуард Виктор Эплтон | Атмосфераның жоғары қабаттар физикасын зерттегені, әсіресе деп аталатын қабатты ашқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his investigations of the physics of the upper atmosphere especially for the discovery of the so-called Appleton layer | |
| 1948 |  | Патрик Мейнард Стюарт Блэкетт | Вильсон камералық әдісін жақсартуға, сондай-ақ ядролық физика және ғарыштық сәулелену физика байланысты жасалған ашулары үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his development of the Wilson cloud chamber method, and his discoveries therewith in the fields of nuclear physics and cosmic radiation | |
| 1949 |  |  Хидэки Юкава | Ядролық күштер бойынша теориялық жұмыстарының негізінде мезондардың бар екендігіне болжам жасағаны үшін ( қараңыз) Түпнұсқасы (ағыл.) for his prediction of the existence of mesons on the basis of theoretical work on nuclear forces |
1950-ші
| Жыл | Суреті | Ел, лауреат | Марапаттау негіздемесі | Ақпарат қайнары |
|---|---|---|---|---|
| 1950 |  | Сесил Фрэнк Пауэлл | Ядролық процестерді мен ашылуы зерттеудің фотографиялық әдісін дамытқаны үшін және бұл әдістің көмегімен жүзеге асырылатын мезондарды ашқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his development of the photographic method of studying nuclear processes and his discoveries regarding mesons made with this method | |
| 1951 |  | Джон Дуглас Кокрофт | Ядроларды жасанды үдетілген атом бөлшектермен айналдыру бойынша ғылыми-зерттеу жұмысы үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their pioneer work on the transmutation of atomic nuclei by artificially accelerated atomic particles | |
 |  Эрнест Томас Синтон Уолтон | |||
| 1952 |  | Феликс Блох | Қуатты ядролық магниттік өлшеудің жаңа әдістерін дамытқаны үшін мен осымен байланысты ашылулар үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their development of new methods for nuclear magnetic precision measurements and discoveries in connection therewith | |
 | Эдуард Миллс Парселл | |||
| 1953 |  | Фриц Цернике | Фазалық контраст әдісін негізін қалағаны үшін, әсіресе [[Фазалық контрасттық микроскоп[фазалық контрасттық микроскоп]]ты ойлап тапқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his demonstration of the phase contrast method, especially for his invention of the phase contrast microscope | |
| 1954 |  | Макс Борн | , әсіресе кванттық механикадағы іргелі зерттеулер үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his fundamental research in quantum mechanics, especially for his statistical interpretation of the wavefunction | |
 | Вальтер Боте | Ғарыштық сәулелерді анықтаудағы және байланысты ашылулар үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for the coincidence method and his discoveries made therewith
| ||
| 1955 |  | Уиллис Юджин Лэмб | Сутегі спектрінің жұқа құрылымына байланысты ашылулар үшін (Қар. ) Түпнұсқасы (ағыл.) for his discoveries concerning the fine structure of the hydrogen spectrum
| |
 | Поликарп Куш | Электронның магнит моментін дәл анықтағаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his precision determination of the magnetic moment of the electron | ||
| 1956 |  | Уильям Брэдфорд Шокли | зерттегені және үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their researches on semiconductors and their discovery of the transistor effect
| |
 | Джон Бардин | |||
 | Уолтер Хаузер Браттейн | |||
| 1957 |  |  Янг Чжэньнин | Бөлшектер физикасында маңызды ашылуларға әкелген заңдарын терең зерделегені үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their penetrating investigation of the so-called parity laws which has led to important discoveries regarding the elementary particles
| |
 | Ли Чжэндао | |||
| 1958 |  |  Павел Алексеевич Черенков | ашқаны және жарықтандырғаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for the discovery and the interpretation of the Cherenkov effect
| |
 | Илья Михайлович Франк | |||
 | Игорь Евгеньевич Тамм | |||
| 1959 |  |  Эмилио Джино Сегре | Антипротонды ашқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their discovery of the antiproton | |
 | Оуэн Чемберлен |
1960-ші
| Жыл | Суреті | Ел, лауреат | Марапаттау негіздемесі | Ақпарат қайнары |
|---|---|---|---|---|
| 1960 |  | Дональд Артур Глазер | Көпіршікті камераны ойлап тапқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for the invention of the bubble chamber | |
| 1961 |  | Роберт Хофштадтер | Атом ядроларындағы электрондардың шашырауына арналған іргелі зерттеулері және онымен байланысты, нуклондардың құрылымына қатысты жаңалықтары үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his pioneering studies of electron scattering in atomic nuclei and for his thereby achieved discoveries concerning the structure of the nucleons | |
 | Рудольф Людвиг Мессбауэр | Гамма сәулеленудің резонанстық жұтылуын зерттегені үшін және осыған байланысты ашылулары, өз атымен аталатын эффектіні тапқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his researches concerning the resonance absorption of gamma radiation and his discovery in this connection of the effect which bears his name | ||
| 1962 |  | Лев Ландау | бойынша инновациялық теориясы үшін, әсіресе бойынша Түпнұсқасы (ағыл.) for his pioneering theories for condensed matter, especially liquid helium | |
| 1963 |  | Юджин Вигнер (сыйлықтың 1⁄2-і) | Атом ядросының теориясына және элементар бөлшектер қосқан үлесі үшін, әсіресе симметрияның іргелі қағидаттарын ашқаны және қолданғаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his contributions to the theory of the atomic nucleus and the elementary particles, particularly through the discovery and application of fundamental symmetry principles | |
 | Мария Гепперт-Майер (сыйлықтың 1⁄4-і) | қатысты ашылулары үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their discoveries concerning nuclear shell structure | ||
 | Ханс Йенсен (сыйлықтың 1⁄4-і) | |||
| 1964 |  | Чарлз Хард Таунс (сыйлықтың 1⁄2-і) | Лазер-мазерлік принципінде генераторлар мен күшейткіштердің құрылуына алып келген кванттық электроникадағы іргелі жұмыстары үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for fundamental work in the field of quantum electronics, which has led to the construction of oscillators and amplifiers based on the maser-laser principle | |
 | Николай Басов (сыйлықтың 1⁄4-і) | |||
 | Александр Прохоров (сыйлықтың 1⁄4-і) | |||
| 1965 |  | Синъитиро Томонага | Бөлшектер физикасындағы терең салдарға ие болған іргелі жұмыстары үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their fundamental work in quantum electrodynamics, with deep-ploughing consequences for the physics of elementary particles | |
 | Джулиан Швингер | |||
 | Ричард Фейнман | |||
| 1966 |  | Альфред Кастлер | Атомдардағы оптикалық зерттеу әдістерін ашқаны және дамытқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for the discovery and development of optical methods for studying Hertzian resonances in atoms | |
| 1967 |  | Ханс Альбрехт Бете | Ядролық реакциялар теориясына қосқан үлесі үшін, әсіресе жұлдыздардың энергия көздері туралы жаңалықтары үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his contributions to the theory of nuclear reactions, especially his discoveries concerning the energy production in stars | |
| 1968 |  | Луис Альварес | Элементар бөлшектер физикасына қосқан шешуші үлесі үшін, жекелей алғанда резонанстардың үлкен санының, сутегі көпіршік камерасы және деректерді өңдеудің дамытылған әдіснамасын қолдану арқылы мүмкін болған, ашылуы үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his decisive contributions to elementary particle physics, in particular the discovery of a large number of resonance states, made possible through his development of the technique of using hydrogen bubble chamber and data analysis | |
| 1969 |  | Марри Гелл-Ман | Элементар бөлшектердің өзара жіктелуі және олардың әрекеттесуіне қатысты ашылулары үшін ( қараңыз) Түпнұсқасы (ағыл.) for his contributions and discoveries concerning the classification of elementary particles and their interactions |
1970-ші
| Жыл | Суреті | Ел, лауреат | Марапаттау негіздемесі | Ақпарат қайнары |
|---|---|---|---|---|
| 1970 |  | Ханнес Альфвен | (Магниттік гидродинамикадағы) Іргелі жұмыстары мен ашылулары үшін, және олардың әр түрлі салаларындағы жемісті үлесі үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for fundamental work and discoveries in magneto-hydrodynamics with fruitful applications in different parts of plasma physics | |
 | Луи Эжен Феликс Неель | Антиферромагнетизм және Ферромагнетизм қатысты іргелі еңбектері және соңына [|Қатты дене физикасы|қатты дене физикасы]] саласында маңызды қосымшалар алып келгені үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for fundamental work and discoveries concerning antiferromagnetism and ferrimagnetism which have led to important applications in solid state physics | ||
| 1971 |  | Денеш Габор | Голографиялық әдісті ойлап тапқаны және жетілдіргені үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his invention and development of the holographic method | |
| 1972 | | Джон Бардин | Әдетте деп аталатын теориясын құрғаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their jointly developed theory of superconductivity, usually called the BCS-theory | |
 | Леон Нил Купер | |||
 | Джон Роберт Шриффер | |||
| 1973 |  | Брайан Дэвид Джозефсон (сыйлықтың 1⁄2-і) | арқылы өтетін асқын өткізгіштердің қасиеттерін теориялық болжағаны үшін, Атап айтқанда Әдетте деп аталатын құбылыстарды Түпнұсқасы (ағыл.) for his theoretical predictions of the properties of a supercurrent through a tunnel barrier, in particular those phenomena which are generally known as the Josephson effect | |
 | Лео Эсаки (сыйлықтың 1⁄4-і) | Тиісінше эксперимент барысында жартылай өткізгіштер мен асқын өткізгіштердегі ашқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their experimental discoveries regarding tunneling phenomena in semiconductors and superconductors, respectively | ||
 | Айвор Джайевер (сыйлықтың 1⁄4-і) | |||
| 1974 |  | Мартин Райл | Ғылыми бақылаулар мен өнертабыстарының нәтижелері үшін, атап айтқанда, әдісі үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his observations and inventions, in particular of the aperture synthesis technique | |
 | Энтони Хьюиш | Пульсарларды ашудағы оның шешуші рөлі үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his decisive role in the discovery of pulsars | ||
| 1975 |  | Оге Нильс Бор | Атом ядросындағы жеке бөлшектердің ұжымдық қозғалысы мен жеке қозғалысының арасындағы өзара байланысты ашқаны және бұл қарым-қатынас негізінде атом ядросы теориясының дамытқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for the discovery of the connection between collective motion and particle motion in atomic nuclei and the development of the theory of the structure of the atomic nucleus based on this connection | |
 | Бен Рой Моттельсон | |||
 | Лео Джеймс Рейнуотер | |||
| 1976 |  | Бертон Рихтер | Жаңа типті ауыр элементар бөлшектердің ашылуына қосқан іргелі үлесі үшін ( қараңыз) Түпнұсқасы (ағыл.) for their pioneering work in the discovery of a heavy elementary particle of a new kind | |
 | Сэмюэл Тинг | |||
| 1977 |  | Филип Уоррен Андерсон | Магниттік және реттелмеген жүйелердің электрондық құрылымын іргелі теориялық зерттеулері үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their fundamental theoretical investigations of the electronic structure of magnetic and disordered systems | |
 | Невилл Франсис Мотт | |||
 | Джон Ван Флек | |||
| 1978 |  | Пётр Капица (сыйлықтың 1⁄2-і) | саласындағы іргелі өнертабысы және жаңалықтары үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his basic inventions and discoveries in the area of low-temperature physics | |
 | Арно Аллан Пензиас (сыйлықтың 1⁄4-і) | Реликті сәулеленуді ашқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their discovery of cosmic microwave background radiation | ||
 | Роберт Вудро Вильсон (сыйлықтың 1⁄4-і) | |||
| 1979 |  | Шелдон Ли Глэшоу | Элементар бөлшектер арасындағы қосқан үлесі үшін, оның ішінде болжағаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their contributions to the theory of the unified weak and electromagnetic interaction between elementary particles, including, inter alia, the prediction of the weak neutral current | |
 |  Әбдус Салам | |||
 | Стивен Вайнберг |
1980-ші
| Жыл | Суреті | Ел, лауреат | Марапаттау негіздемесі | Ақпарат қайнары |
|---|---|---|---|---|
| 1980 |  | Джеймс Уотсон Кронин | Бейтарап ыдырауындағы симметрияның негізгі принциптерінің бұзушылықтарын ашқаны үшін ( қараңыз) Түпнұсқасы (ағыл.) for the discovery of violations of fundamental symmetry principles in the decay of neutral K-mesons | |
 | Вал Логсден Фитч | |||
| 1981 |  | Николас Бломберген (сыйлықтың 1⁄4-і) | Лазерлік спектроскопияның дамуына үлес қосқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their contribution to the development of laser spectroscopy | |
 | Артур Леонард Шавлов (сыйлықтың 1⁄4-і) | |||
 | Кай Сигбан (сыйлықтың 1⁄2-і) | Жоғары айқын дамытуға қосқан үлесі үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his contribution to the development of high-resolution electron spectroscopy | ||
| 1982 | | Кеннет Вильсон | Фазалық ауысуларға байланысты сыни құбылыстар теориясы үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his theory for critical phenomena in connection with phase transitions | |
| 1983 | | Субраманьян Чандрасекар | Жұлдызды эволюция және құрылымдағы маңызды рөл атқаратын физикалық процестерге жасаған теориялық зерттеулері үшін ( қараңыз) Түпнұсқасы (ағыл.) for his theoretical studies of the physical processes of importance to the structure and evolution of the stars | |
| | Уильям Альфред Фаулер | Әлемдік үшін маңызы бар ядролық реакцияларды теориялық және эксперименттік зерттегені үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his theoretical and experimental studies of the nuclear reactions of importance in the formation of the chemical elements in the universe | ||
| 1984 |  |  Карло Руббиа | - ашылуына әкелген ірі жобада шешуші үлес қосқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their decisive contributions to the large project, which led to the discovery of the field particles W and Z, communicators of weak interaction | |
 | Симон ван дер Мер | |||
| 1985 |  | Клаус фон Клитцинг | ашқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for the discovery of the quantized Hall effect | |
| 1986 | | Эрнст Руска (сыйлықтың 1⁄2-і) | Электрондық оптика бойынша Іргелі еңбегі үшін және бірінші электрондық микроскопты жасағаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his fundamental work in electron optics, and for the design of the first electron microscope | |
 | Герд Бинниг (сыйлықтың 1⁄4-і) | ойлап тапқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their design of the scanning tunneling microscope | ||
 | Генрих Рорер (сыйлықтың 1⁄4-і) | |||
| 1987 |  | Георг Беднорц | ашу арқылы физикада маңызды серпінді ашылуы жасағаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their important break-through in the discovery of superconductivity in ceramic materials | |
 | Карл Мюллер | |||
| 1988 |  | Леон Ледерман | Нейтриндық сәуле әдісін ашқаны үшін және мюонды нейтрино әдісін ашу арқылы лептондардың дублетті құрылымын дәлелдегені үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for the neutrino beam method and the demonstration of the doublet structure of the leptons through the discovery of the muon neutrino | |
| | Мелвин Шварц | |||
 | Джек Стейнбергер | |||
| 1989 |  | Норман Рамзей (сыйлықтың 1⁄2-і) | Бөлінген тербелмелі өрістер әдісін дамытқаны үшін және оны сутегі мазерінде және басқа да пайдалануғаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for the invention of the separated oscillatory fields method and its use in the hydrogen maser and other atomic clocks | |
| | Ханс Демельт (сыйлықтың 1⁄4-і) | Бірыңғай иондарды сақтау әдісін дамытқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for the development of the ion trap technique | ||
| | Вольфганг Пауль (сыйлықтың 1⁄4-і) |
1990-шы
| Жыл | Суреті | Ел, лауреат | Марапаттау негіздемесі | Ақпарат қайнары |
|---|---|---|---|---|
| 1990 |  | Джером Фридман | Бөлшектер физикасыдағы дамыту моделін үшін маңызы зор болған протондар мен байланыстырылған нейтрондардың электрондардың терең икемсіз шашырауындағы жаңашыл зерттеулері үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their pioneering investigations concerning deep inelastic scattering of electrons on protons and bound neutrons, which have been of essential importance for the development of the quark model in particle physics | |
 | Генри Кендалл | |||
 |  Ричард Тейлор | |||
| 1991 |  | Пьер Жиль де Жен | Қарапайым жүйелердегі құбылыстарды зерттеу үшін әзірленген әдістері, мысалы, сұйық кристаллдар мен полимерлер сияқты материяның неғұрлым күрделі нысандарында қорытылуы мүмкін екенін тапқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for discovering that methods developed for studying order phenomena in simple systems can be generalized to more complex forms of matter, in particular to liquid crystals and polymers | |
| 1992 |  | Жорж Шарпак | Детекторларды ойлап тапқаны және жетілдіргені, атап айтқанда, тізбекті үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his invention and development of particle detectors, in particular the multiwire proportional chamber | |
| 1993 |  | Рассел Халс | Гравитацияны зерделеуде жаңа мүмкіндіктер берген пульсарлардың жаңа типін ашқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for the discovery of a new type of pulsar, a discovery that has opened up new possibilities for the study of gravitation | |
 | Джозеф Тейлор кіш. | |||
| 1994 |  | Бертрам Брокхауз | Нейтронды спектроскопияны құрғаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for the development of neutron spectroscopy | |
| | Клиффорд Шалл | Нейтронды дифракция әдісін құрғаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for the development of the neutron diffraction technique | ||
| 1995 |  | Мартин Перл | ашқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for the discovery of the tau lepton | |
 | Фредерик Райнес | Тәжірибе кезінде нейтрино ашқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for the detection of the neutrino | ||
| 1996 |  | Дэвид Ли | -тің ашқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for their discovery of superfluidity in helium-3 | |
 | Дуглас Ошеров | |||
 | Роберт Ричардсон | |||
| 1997 |  | Стивен Чу | Лазерлік жарық арқылы атомдарды салқындату және тұзақтау әдісін құрғаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for development of methods to cool and trap atoms with laser light | |
 | Клод Коэн-Таннуджи | |||
 | Уильям Филлипс | |||
| 1998 |  | Роберт Лафлин | Бөлшек электр заряды бар қозушы қозғалған кванттық сұйықтың жаңа пішінін ашқаны үшін ( қараңыз) Түпнұсқасы (ағыл.) for their discovery of a new form of quantum fluid with fractionally charged excitations | |
 | Хорст Штермер | |||
| | Дэниел Цуи | |||
| 1999 |  | Герард’т Хоофт | кванттық құрылымын түсіндіргені үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for elucidating the quantum structure of electroweak interactions in physics | |
 | Мартинус Велтман |
2000-шы
| Жыл | Суреті | Ел, лауреат | Марапаттау негіздемесі | Ақпарат қайнары |
|---|---|---|---|---|
| 2000 |  |  Жорес Алферов(сыйлықтың 1⁄4-і) | Жоғары жиілікті тізбектерде және пайдаланылатын жартылай өткізгіш дамытқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for developing semiconductor heterostructures used in high-speed- and optoelectronics | |
 | Герберт Кремер (сыйлықтың 1⁄4-і) | |||
| | Джек Килби (сыйлықтың 1⁄2-і) | қатысқаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for his part in the invention of the integrated circuit | ||
| 2001 |  | Эрик Корнелл | Сілтілік металдардың сұйылту газдарындағы қол жеткізкені мен конденсаттардың қасиеттеріне жасаған қарапайым іргелі зерттеулері үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for the achievement of Bose-Einstein condensation in dilute gases of alkali atoms, and for early fundamental studies of the properties of the condensates | |
 | Вольфганг Кеттерле | |||
 | Карл Виман | |||
| 2002 |  | Раймонд Дэвис кіші (сыйлықтың 1⁄4-і) | Астрофизикаға жасаған жаңашыл үлесі үшін, атап айтқанда, ғарыштық нейтриноларды анықтағаны үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for pioneering contributions to astrophysics, in particular for the detection of cosmic neutrinos | |
 | (сыйлықтың 1⁄4-і) | |||
 | (сыйлықтың 1⁄2-і) | Ғарыштық рентген сәулелерінің көздерінің ашылуына әкелген астрофизика саласындағы зерттеулері үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for pioneering contributions to astrophysics, which have led to the discovery of cosmic X-ray sources | ||
| 2003 |  | Алексей Абрикосов | Сұйықтардың өткішгіштігі және теориясына қосқан жаңашыл үлесі үшін Түпнұсқасы (ағыл.) for pioneering contributions to the theory of superconductors and superfluids | |
 | Виталий Гинзбург | |||
 |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Fizika salasyndagy Nobel syjlygy shved Nobelpriset i fysik bedeldi zhyl sajyn fizika salasyndagy zhetistikteri үshin usynylady Bes Nobel syjlygynyn biri TarihyFizika salasynda Nobel syjlygy Alfred Nobeldin Parizhde 1895 zhyly 27 karashada zhazylgan osietinde en birinshi bolyp atalady Atalgan kirister bes ten bolikke bolinedi olar tomendegidej bolinui tiis birinshi boligin Fizika salasyndagy en manyzdy zhanalyk ashkan nemese onertabys zhasaganga berilui tiis Tүpnuskasy shved Rantan delas i fem lika delar som tillfalla en del den som inom fysikens omrade har gjort den vigtigaste upptackt eller uppfinning Fizika bojynsha Nobel syjlygymen 1901 zhyldan bastap zhyl sajyn marapattaldy zhәne tek alty ret bulaj bolgan zhok tiisinshe 1916 1931 1934 1940 1941 zhәne 1942 zhyldary 1901 zhyly algashky laureat Vilgelm Rentgen boldy Sodan beri 191 adam 192 marapatka ie boldy Үmitkerlerdi irikteuNobel korynyn zhargysyna sәjkes kandidattardy usynuy mүmkin tulgalar tomendegidej mүsheleri fizika salasyndagy A Nobel eske alu syjlygynyn komitetinin mүsheleri fizika salasy bojynsha Nobeldi eske alu syjlygynyn laureattary Shveciya Daniya Finlyandiya Islandiya zhәne Norvegiya zhogary oku oryndary men kolledzhderdin tiisti pәnder professorlary bolyp turakty zhumys istejtinder Ғylym akademiyasy arkyly tandalgan kem degende alty zhogary oku orny nemese oryndarynda tiisti kafedralardyn basshylary Akademiya usynystary kabyldanuga turarlyk dep eseptejtin baska galymdar 5 zhәne 6 tarmaktarynda atalgan okytushylar men galymdardyn tandauga katysty sheshimder kyrkүjek ajynyn sonyna dejin zhyl sajyn kabyldanady Laureattar tizimi1900 shy 1910 shy 1920 shy 1930 shy 1940 shy 1950 shi 1960 shi 1970 shi 1980 shi 1990 shy 2000 shy 2010 shy 2020 shy1900 shy Zhyl Sureti El laureat Marapattau negizdemesi Akparat kajnary1901 Vilgelm Konrad Rentgen 1845 1923 Onyn gylymga kejinnen onyn kurmetine atalgan tamasha sәulelerdi ashu arkyly korsetken ajryksha kyzmetterin tanu belgisi retinde Tүpnuskasy agyl in recognition of the extraordinary services he has rendered by the discovery of the remarkable rays subsequently named after him1902 Hendrik Anton Lorenc 1853 1928 Olardyn magnetizmnin sәule әseri turaly oz zertteuleri arkyly gylymga tigizgen erekshe kyzmetterin tanu retinde Zeeman effektisin karanyz Tүpnuskasy agyl in recognition of the extraordinary service they rendered by their researches into the influence of magnetism upon radiation phenomenaPiter Zeeman 1865 1943 1903 Antuan Anri Bekkerel syjlyktyn 1 2 i 1852 1908 Olardyn riyasyz radioaktivtilik turaly oz zertteuleri arkyly gylymga tigizgen erekshe kyzmetterin tanu retinde Tүpnuskasy agyl in recognition of the extraordinary services he has rendered by his discovery of spontaneous radioactivityPer Kyuri 1859 1906 syjlyktyn 1 4 i Professor Anri Bekkerelmen birge birlesken sәulelenu kubylystaryna zertteuleri arkyly gylymga әser etken olardyn erekshe kyzmetterin tanu retinde Tүpnuskasy agyl in recognition of the extraordinary services they have rendered by their joint researches on the radiation phenomena discovered by Professor Henri BecquerelMariya Kyuri 1867 1934 syjlyktyn 1 4 i 1904 Dzhon Uilyam Strett 1842 1919 Tygyzdygy en kop taralgan gazdardyn zertteu zhәne osy tergeu barysynda argondy ashkany үshin Tүpnuskasy agyl for his investigations of the densities of the most important gases and for his discovery of argon in connection with these studies1905 Filipp Eduard Anton fon Lenard 1862 1947 zhonindegi zhүrgizgen gylymi zertteu zhumystary үshin Tүpnuskasy agyl for his work on cathode rays1906 Dzhozef Dzhon Tomson 1856 1940 Gazdardyn elektr otkizgishtigine arnalgan teoriyalyk zhәne eksperimenttik zertteulerin tanu retinde Tүpnuskasy agyl in recognition of his theoretical and experimental investigations on the conduction of electricity by gases1907 Albert Abraham Majkelson 1852 1931 Dәl optikalyk aspaptardy kuru zhәne olardyn komegimen zhүzege asyrylatyn spektroskopiyalyk zhәne metrologiyalyk zertteuleri үshin Majkelson tәzhiribesi Tүpnuskasy agyl for his optical precision instruments and the spectroscopic and metrological investigations carried out with their aid1908 Gabriel Lippman 1845 1921 kubylystarynyn negizinde tүsti molajtu әdisin kurgany үshin Tүpnuskasy agyl for his method of reproducing colours photographically based on the phenomenon of interference1909 Gulelmo Markoni 1874 1937 Symsyz telegrafty damytuga koskan үlesterin tanu retinde Tүpnuskasy agyl in recognition of their contributions to the development of wireless telegraphyKarl Ferdinand Braun 1850 1918 1910 shy Zhyl Sureti El laureat Marapattau negizdemesi Akparat kajnary1910 Yan Diderik Van Der Vaals Gazdar zhәne sujyktardyn arnalgan zhumysy үshin Tүpnuskasy agyl for his work on the equation of state for gases and liquids1911 Vilgelm Vin Zhylulyk sәule rettejtin zandarga katysty zhanalyktary үshin karanyz Tүpnuskasy agyl for his discoveries regarding the laws governing the radiation of heat1912 Nils Gustav Dalen Mayaktagy zhәne zharyk kozderi үshin gaz akkumulyatorlarymen birge pajdalanylady avtomatty rettegishterdegi onertabysy үshin Tүpnuskasy agyl for his invention of automatic valves designed to be used in combination with gas accumulators in lighthouses and buoys1913 Hejke Kamerling Onnes Tomen temperaturadagy zattardyn kasietterin atap ajtkanda nәtizhesinde aluga mүmkindik bergen zertteuleri үshin Tүpnuskasy agyl for his investigations on the properties of matter at low temperatures which led inter alia to the production of liquid helium1914 Maks fon Laue 1915 zh berildi Kristalldardagy rentgen sәlelerinin difrakciyasyn ashkany үshin Tүpnuskasy agyl For his discovery of the diffraction of X rays by crystals1915 Uilyam Genri Bregg rentgen sәuleleri arkyly zertteu enbegi үshin Tүpnuskasy agyl For their services in the analysis of crystal structure by means of X raysUilyam Lorens Bregg1916 Syjlyk berilmedi Қolma kol aksha karazhattar arnajy kor bolimine engizilgen1917 Charlz Glover Barkla Elementterge tәn rentgendik sәuleni ashkany үshin Tүpnuskasy agyl For his discovery of the characteristic Rontgen radiation of the elements another important step in the development of X ray spectroscopy1918 Maks Karl Ernst Lyudvig Plank Onyn kvanttyk energiyany ashu arkyly fizikany damytuga sinirgen enbegin tanu retinde Tүpnuskasy agyl in recognition of the services he rendered to the advancement of Physics by his discovery of energy quanta1919 Johannes Shtark Kanal sәulelerinin Doppler әserin zhәne elektr orisindegi spektrlik syzyktardyn bolshekteluin ashkany үshin karanyz Tүpnuskasy agyl for his discovery of the Doppler effect in canal rays and the splitting of spectral lines in electric fields1920 shy Zhyl Sureti El laureat Marapattau negizdemesi Akparat kajnary1920 Sharl Eduard Gijom Onyn dәldiktegi olsheu arkyly nikel zhәne bolat korytpalardagy auytkushylyktardy ashyp fizikaga korsetken kyzmetterin tanu retinde Tүpnuskasy agyl in recognition of the service he has rendered to precision measurements in physics by his discovery of anomalies in nickel steel alloys1921 Albert Ejnshtejn Teoriyalyk fizika aldyndagy kyzmeti үshin zhәne әsirese fotoelektrlik kubylystardy ashkany үshin Tүpnuskasy agyl for his services to Theoretical Physics and especially for his discovery of the law of the photoelectric effect1922 Nils Bor Atomdar kurylymy men olardan shygatyn sәulelenudi zerttegen enbegi үshin Tүpnuskasy agyl for his services in the investigation of the structure of atoms and of the radiation emanating from them1923 Robert Endryus Milliken zhәne fotoelektrlik effektilerdi anyktaudagy zhumysy үshin Tүpnuskasy agyl for his work on the elementary charge of electricity and on the photoelectric effect1924 Manne Sigban salasyndagy ashulary zhәne barlaulary үshin Tүpnuskasy agyl for his discoveries and research in the field of X ray spectroscopy1925 Dzhejms Frank Atomy bar elektrondardyn soktygysu zandaryn ashkany үshin Tүpnuskasy agyl for their discovery of the laws governing the impact of an electron upon an atomGustav Lyudvig Gerc 1926 zh berildi 1926 Zhan Batist Perren Materiyanyn diskretti kurylymyn zerttegeni үshin әsirese ashkany үshin Tүpnuskasy agyl for his work on the discontinuous structure of matter and especially for his discovery of sedimentation equilibrium1927 Artur Holli Kompton Өzinin atymen atalatyn ashkany үshin Tүpnuskasy agyl for his discovery of the effect named after himCharlz Tomson Riz Vilson Bu kondensaciyasy arkyly elektrmen zaryadtalgan bolshekterdin traektoriyasyn үshin Tүpnuskasy agyl for his method of making the paths of electrically charged particles visible by condensation of vapour1928 Ouen Uillans Richardson 1929 zh berildi Termiondyk kubylystarga arnalgan zhumystary әsirese ashkany үshin Tүpnuskasy agyl for his work on the thermionic phenomenon and especially for the discovery of the law named after him1929 Lui de Brojl Elektrondardyn tolkyndyk tabigatyn ashkany үshin karanyz Tүpnuskasy agyl for his discovery of the wave nature of electrons1930 shy Zhyl Sureti El laureat Marapattau negizdemesi Akparat kajnary1930 Chandrasekhara Venkata Raman ashkany үshin zhәne shashyrau turaly zhumysy үshin Tүpnuskasy agyl for his work on the scattering of light and for the discovery of the effect named after him1931 Syjlyk berilmedi Қolma kol karazhattar arnajy kor bolimine engizilgen 1932 Verner Karl Gejzenberg Ony baskalardyn arasynda koldanu suteginin allotropiyalyk pishinderinin ashyluyna alyp kelgen kvanttyk mehanikany ashkany үshin Tүpnuskasy agyl for the creation of quantum mechanics the application of which has inter alia led to the discovery of the allotropic forms of hydrogen1933 Ervin Shredinger Atom teoriyasynyn zhana onimdi formalaryn ashkany үshin Tүpnuskasy agyl for the discovery of new productive forms of atomic theoryPol Dirak1934 Syjlyk berilmedi Қolma kol aksha karazhattar arnajy kor bolimine 2 3 zhәne Nobel koryna 1 3 engizilgen1935 Dzhejms Chedvik Nejtrondy ashkany үshin Tүpnuskasy agyl for the discovery of the neutron1936 Viktor Franc Gess Ғaryshtyk sәulelerdi ashkany үshin Tүpnuskasy agyl for his discovery of cosmic radiationKarl Dejvid Anderson Pozitrondy ashkany үshin Tүpnuskasy agyl for his discovery of the positron1937 Klinton Dzhozef Devisson Kristalldardagy ashkany үshin karanyz Tүpnuskasy agyl for their experimental discovery of the diffraction of electrons by crystalsDzhordzh Padzhet Tomson1938 Enriko Fermi Nejtrondardy sәulelendiru kezinde zhana radioaktivti elementterdin bar ekendigi dәleldesheni үshin zhәne osymen bajlanysty bayau nejtrondar tuyndatatyn yadrolyk reakciyalardy ashkany үshin Tүpnuskasy agyl for his demonstrations of the existence of new radioactive elements produced by neutron irradiation and for his related discovery of nuclear reactions brought about by slow neutrons1939 Ernest Orlando Lourens Ciklotrondy ojlap tapkany үshin zhәne ony zhetildirgeni үshin zhәne pajdalanu arkyly әsirese zhasandy radioaktivti elementterge katysty zhetken nәtizheleri үshin Tүpnuskasy agyl for the invention and development of the cyclotron and for results obtained with it especially with regard to artificial radioactive elements1940 shy Zhyl Sureti El laureat Marapattau negizdemesi Akparat kajnary1940 Syjlyk berilmedi Қolma kol aksha karazhattar arnajy kor bolimine 2 3 zhәne Nobel koryna 1 3 engizilgen194119421943 Otto Shtern Molekulyarlyk shoktyk әdisin damytuga koskan үlesi үshin zhәne protondardyn ashkany үshin Tүpnuskasy agyl for his contribution to the development of the molecular ray method and his discovery of the magnetic moment of the proton1944 Isidor Ajzek Rabi magnittik kasietterin olsheu kezinde rezonantyk әdisi үshin Tүpnuskasy agyl for his resonance method for recording the magnetic properties of atomic nuclei1945 Volfgang Pauli Onyn atyndagy tyjym salu kagidatyn ashkany үshin Tүpnuskasy agyl for the discovery of the Exclusion Principle also called the Pauli principle1946 Persi Uilyams Bridzhmen Өte zhogary kysym zhasauga mүmkindik beretin apparatty ojlap tapkany үshin zhәne zhogary kysymga bajlanysty fizikada zhasalgan zhanalyktary үshin Tүpnuskasy agyl for the invention of an apparatus to produce extremely high pressures and for the discoveries he made there within the field of high pressure physics1947 Eduard Viktor Eplton Atmosferanyn zhogary kabattar fizikasyn zerttegeni әsirese dep atalatyn kabatty ashkany үshin Tүpnuskasy agyl for his investigations of the physics of the upper atmosphere especially for the discovery of the so called Appleton layer1948 Patrik Mejnard Styuart Blekett Vilson kameralyk әdisin zhaksartuga sondaj ak yadrolyk fizika zhәne garyshtyk sәulelenu fizika bajlanysty zhasalgan ashulary үshin Tүpnuskasy agyl for his development of the Wilson cloud chamber method and his discoveries therewith in the fields of nuclear physics and cosmic radiation1949 Hideki Yukava Yadrolyk kүshter bojynsha teoriyalyk zhumystarynyn negizinde mezondardyn bar ekendigine bolzham zhasagany үshin karanyz Tүpnuskasy agyl for his prediction of the existence of mesons on the basis of theoretical work on nuclear forces1950 shi Zhyl Sureti El laureat Marapattau negizdemesi Akparat kajnary1950 Sesil Frenk Pauell Yadrolyk procesterdi men ashyluy zertteudin fotografiyalyk әdisin damytkany үshin zhәne bul әdistin komegimen zhүzege asyrylatyn mezondardy ashkany үshin Tүpnuskasy agyl for his development of the photographic method of studying nuclear processes and his discoveries regarding mesons made with this method1951 Dzhon Duglas Kokroft Yadrolardy zhasandy үdetilgen atom bolshektermen ajnaldyru bojynsha gylymi zertteu zhumysy үshin Tүpnuskasy agyl for their pioneer work on the transmutation of atomic nuclei by artificially accelerated atomic particlesErnest Tomas Sinton Uolton1952 Feliks Bloh Қuatty yadrolyk magnittik olsheudin zhana әdisterin damytkany үshin men osymen bajlanysty ashylular үshin Tүpnuskasy agyl for their development of new methods for nuclear magnetic precision measurements and discoveries in connection therewithEduard Mills Parsell1953 Fric Cernike Fazalyk kontrast әdisin negizin kalagany үshin әsirese Fazalyk kontrasttyk mikroskop fazalyk kontrasttyk mikroskop ty ojlap tapkany үshin Tүpnuskasy agyl for his demonstration of the phase contrast method especially for his invention of the phase contrast microscope1954 Maks Born әsirese kvanttyk mehanikadagy irgeli zertteuler үshin Tүpnuskasy agyl for his fundamental research in quantum mechanics especially for his statistical interpretation of the wavefunctionValter Bote Ғaryshtyk sәulelerdi anyktaudagy zhәne bajlanysty ashylular үshin Tүpnuskasy agyl for the coincidence method and his discoveries made therewith1955 Uillis Yudzhin Lemb Sutegi spektrinin zhuka kurylymyna bajlanysty ashylular үshin Қar Tүpnuskasy agyl for his discoveries concerning the fine structure of the hydrogen spectrumPolikarp Kush Elektronnyn magnit momentin dәl anyktagany үshin Tүpnuskasy agyl for his precision determination of the magnetic moment of the electron1956 Uilyam Bredford Shokli zerttegeni zhәne үshin Tүpnuskasy agyl for their researches on semiconductors and their discovery of the transistor effectDzhon BardinUolter Hauzer Brattejn1957 Yang Chzhennin Bolshekter fizikasynda manyzdy ashylularga әkelgen zandaryn teren zerdelegeni үshin Tүpnuskasy agyl for their penetrating investigation of the so called parity laws which has led to important discoveries regarding the elementary particlesLi Chzhendao1958 Pavel Alekseevich Cherenkov ashkany zhәne zharyktandyrgany үshin Tүpnuskasy agyl for the discovery and the interpretation of the Cherenkov effectIlya Mihajlovich FrankIgor Evgenevich Tamm1959 Emilio Dzhino Segre Antiprotondy ashkany үshin Tүpnuskasy agyl for their discovery of the antiprotonOuen Chemberlen1960 shi Zhyl Sureti El laureat Marapattau negizdemesi Akparat kajnary1960 Donald Artur Glazer Kopirshikti kamerany ojlap tapkany үshin Tүpnuskasy agyl for the invention of the bubble chamber1961 Robert Hofshtadter Atom yadrolaryndagy elektrondardyn shashyrauyna arnalgan irgeli zertteuleri zhәne onymen bajlanysty nuklondardyn kurylymyna katysty zhanalyktary үshin Tүpnuskasy agyl for his pioneering studies of electron scattering in atomic nuclei and for his thereby achieved discoveries concerning the structure of the nucleonsRudolf Lyudvig Messbauer Gamma sәulelenudin rezonanstyk zhutyluyn zerttegeni үshin zhәne osygan bajlanysty ashylulary oz atymen atalatyn effektini tapkany үshin Tүpnuskasy agyl for his researches concerning the resonance absorption of gamma radiation and his discovery in this connection of the effect which bears his name1962 Lev Landau bojynsha innovaciyalyk teoriyasy үshin әsirese bojynsha Tүpnuskasy agyl for his pioneering theories for condensed matter especially liquid helium1963 Yudzhin Vigner syjlyktyn 1 2 i Atom yadrosynyn teoriyasyna zhәne elementar bolshekter koskan үlesi үshin әsirese simmetriyanyn irgeli kagidattaryn ashkany zhәne koldangany үshin Tүpnuskasy agyl for his contributions to the theory of the atomic nucleus and the elementary particles particularly through the discovery and application of fundamental symmetry principlesMariya Geppert Majer syjlyktyn 1 4 i katysty ashylulary үshin Tүpnuskasy agyl for their discoveries concerning nuclear shell structureHans Jensen syjlyktyn 1 4 i 1964 Charlz Hard Tauns syjlyktyn 1 2 i Lazer mazerlik principinde generatorlar men kүshejtkishterdin kuryluyna alyp kelgen kvanttyk elektronikadagy irgeli zhumystary үshin Tүpnuskasy agyl for fundamental work in the field of quantum electronics which has led to the construction of oscillators and amplifiers based on the maser laser principleNikolaj Basov syjlyktyn 1 4 i Aleksandr Prohorov syjlyktyn 1 4 i 1965 Sinitiro Tomonaga Bolshekter fizikasyndagy teren saldarga ie bolgan irgeli zhumystary үshin Tүpnuskasy agyl for their fundamental work in quantum electrodynamics with deep ploughing consequences for the physics of elementary particlesDzhulian ShvingerRichard Fejnman1966 Alfred Kastler Atomdardagy optikalyk zertteu әdisterin ashkany zhәne damytkany үshin Tүpnuskasy agyl for the discovery and development of optical methods for studying Hertzian resonances in atoms1967 Hans Albreht Bete Yadrolyk reakciyalar teoriyasyna koskan үlesi үshin әsirese zhuldyzdardyn energiya kozderi turaly zhanalyktary үshin Tүpnuskasy agyl for his contributions to the theory of nuclear reactions especially his discoveries concerning the energy production in stars1968 Luis Alvares Elementar bolshekter fizikasyna koskan sheshushi үlesi үshin zhekelej alganda rezonanstardyn үlken sanynyn sutegi kopirshik kamerasy zhәne derekterdi ondeudin damytylgan әdisnamasyn koldanu arkyly mүmkin bolgan ashyluy үshin Tүpnuskasy agyl for his decisive contributions to elementary particle physics in particular the discovery of a large number of resonance states made possible through his development of the technique of using hydrogen bubble chamber and data analysis1969 Marri Gell Man Elementar bolshekterdin ozara zhiktelui zhәne olardyn әrekettesuine katysty ashylulary үshin karanyz Tүpnuskasy agyl for his contributions and discoveries concerning the classification of elementary particles and their interactions1970 shi Zhyl Sureti El laureat Marapattau negizdemesi Akparat kajnary1970 Hannes Alfven Magnittik gidrodinamikadagy Irgeli zhumystary men ashylulary үshin zhәne olardyn әr tүrli salalaryndagy zhemisti үlesi үshin Tүpnuskasy agyl for fundamental work and discoveries in magneto hydrodynamics with fruitful applications in different parts of plasma physicsLui Ezhen Feliks Neel Antiferromagnetizm zhәne Ferromagnetizm katysty irgeli enbekteri zhәne sonyna Қatty dene fizikasy katty dene fizikasy salasynda manyzdy kosymshalar alyp kelgeni үshin Tүpnuskasy agyl for fundamental work and discoveries concerning antiferromagnetism and ferrimagnetism which have led to important applications in solid state physics1971 Denesh Gabor Golografiyalyk әdisti ojlap tapkany zhәne zhetildirgeni үshin Tүpnuskasy agyl for his invention and development of the holographic method1972 Dzhon Bardin Әdette dep atalatyn teoriyasyn kurgany үshin Tүpnuskasy agyl for their jointly developed theory of superconductivity usually called the BCS theoryLeon Nil KuperDzhon Robert Shriffer1973 Brajan Devid Dzhozefson syjlyktyn 1 2 i arkyly otetin askyn otkizgishterdin kasietterin teoriyalyk bolzhagany үshin Atap ajtkanda Әdette dep atalatyn kubylystardy Tүpnuskasy agyl for his theoretical predictions of the properties of a supercurrent through a tunnel barrier in particular those phenomena which are generally known as the Josephson effectLeo Esaki syjlyktyn 1 4 i Tiisinshe eksperiment barysynda zhartylaj otkizgishter men askyn otkizgishterdegi ashkany үshin Tүpnuskasy agyl for their experimental discoveries regarding tunneling phenomena in semiconductors and superconductors respectivelyAjvor Dzhajever syjlyktyn 1 4 i 1974 Martin Rajl Ғylymi bakylaular men onertabystarynyn nәtizheleri үshin atap ajtkanda әdisi үshin Tүpnuskasy agyl for his observations and inventions in particular of the aperture synthesis techniqueEntoni Hyuish Pulsarlardy ashudagy onyn sheshushi roli үshin Tүpnuskasy agyl for his decisive role in the discovery of pulsars1975 Oge Nils Bor Atom yadrosyndagy zheke bolshekterdin uzhymdyk kozgalysy men zheke kozgalysynyn arasyndagy ozara bajlanysty ashkany zhәne bul karym katynas negizinde atom yadrosy teoriyasynyn damytkany үshin Tүpnuskasy agyl for the discovery of the connection between collective motion and particle motion in atomic nuclei and the development of the theory of the structure of the atomic nucleus based on this connectionBen Roj MottelsonLeo Dzhejms Rejnuoter1976 Berton Rihter Zhana tipti auyr elementar bolshekterdin ashyluyna koskan irgeli үlesi үshin karanyz Tүpnuskasy agyl for their pioneering work in the discovery of a heavy elementary particle of a new kindSemyuel Ting1977 Filip Uorren Anderson Magnittik zhәne rettelmegen zhүjelerdin elektrondyk kurylymyn irgeli teoriyalyk zertteuleri үshin Tүpnuskasy agyl for their fundamental theoretical investigations of the electronic structure of magnetic and disordered systemsNevill Fransis MottDzhon Van Flek1978 Pyotr Kapica syjlyktyn 1 2 i salasyndagy irgeli onertabysy zhәne zhanalyktary үshin Tүpnuskasy agyl for his basic inventions and discoveries in the area of low temperature physicsArno Allan Penzias syjlyktyn 1 4 i Relikti sәulelenudi ashkany үshin Tүpnuskasy agyl for their discovery of cosmic microwave background radiationRobert Vudro Vilson syjlyktyn 1 4 i 1979 Sheldon Li Gleshou Elementar bolshekter arasyndagy koskan үlesi үshin onyn ishinde bolzhagany үshin Tүpnuskasy agyl for their contributions to the theory of the unified weak and electromagnetic interaction between elementary particles including inter alia the prediction of the weak neutral currentӘbdus SalamStiven Vajnberg1980 shi Zhyl Sureti El laureat Marapattau negizdemesi Akparat kajnary1980 Dzhejms Uotson Kronin Bejtarap ydyrauyndagy simmetriyanyn negizgi principterinin buzushylyktaryn ashkany үshin karanyz Tүpnuskasy agyl for the discovery of violations of fundamental symmetry principles in the decay of neutral K mesonsVal Logsden Fitch1981 Nikolas Blombergen syjlyktyn 1 4 i Lazerlik spektroskopiyanyn damuyna үles koskany үshin Tүpnuskasy agyl for their contribution to the development of laser spectroscopyArtur Leonard Shavlov syjlyktyn 1 4 i Kaj Sigban syjlyktyn 1 2 i Zhogary ajkyn damytuga koskan үlesi үshin Tүpnuskasy agyl for his contribution to the development of high resolution electron spectroscopy1982 Kennet Vilson Fazalyk auysularga bajlanysty syni kubylystar teoriyasy үshin Tүpnuskasy agyl for his theory for critical phenomena in connection with phase transitions1983 Subramanyan Chandrasekar Zhuldyzdy evolyuciya zhәne kurylymdagy manyzdy rol atkaratyn fizikalyk procesterge zhasagan teoriyalyk zertteuleri үshin karanyz Tүpnuskasy agyl for his theoretical studies of the physical processes of importance to the structure and evolution of the starsUilyam Alfred Fauler Әlemdik үshin manyzy bar yadrolyk reakciyalardy teoriyalyk zhәne eksperimenttik zerttegeni үshin Tүpnuskasy agyl for his theoretical and experimental studies of the nuclear reactions of importance in the formation of the chemical elements in the universe1984 Karlo Rubbia ashyluyna әkelgen iri zhobada sheshushi үles koskany үshin Tүpnuskasy agyl for their decisive contributions to the large project which led to the discovery of the field particles W and Z communicators of weak interactionSimon van der Mer1985 Klaus fon Klitcing ashkany үshin Tүpnuskasy agyl for the discovery of the quantized Hall effect1986 Ernst Ruska syjlyktyn 1 2 i Elektrondyk optika bojynsha Irgeli enbegi үshin zhәne birinshi elektrondyk mikroskopty zhasagany үshin Tүpnuskasy agyl for his fundamental work in electron optics and for the design of the first electron microscopeGerd Binnig syjlyktyn 1 4 i ojlap tapkany үshin Tүpnuskasy agyl for their design of the scanning tunneling microscopeGenrih Rorer syjlyktyn 1 4 i 1987 Georg Bednorc ashu arkyly fizikada manyzdy serpindi ashyluy zhasagany үshin Tүpnuskasy agyl for their important break through in the discovery of superconductivity in ceramic materialsKarl Myuller1988 Leon Lederman Nejtrindyk sәule әdisin ashkany үshin zhәne myuondy nejtrino әdisin ashu arkyly leptondardyn dubletti kurylymyn dәleldegeni үshin Tүpnuskasy agyl for the neutrino beam method and the demonstration of the doublet structure of the leptons through the discovery of the muon neutrinoMelvin ShvarcDzhek Stejnberger1989 Norman Ramzej syjlyktyn 1 2 i Bolingen terbelmeli orister әdisin damytkany үshin zhәne ony sutegi mazerinde zhәne baska da pajdalanugany үshin Tүpnuskasy agyl for the invention of the separated oscillatory fields method and its use in the hydrogen maser and other atomic clocksHans Demelt syjlyktyn 1 4 i Biryngaj iondardy saktau әdisin damytkany үshin Tүpnuskasy agyl for the development of the ion trap techniqueVolfgang Paul syjlyktyn 1 4 i 1990 shy Zhyl Sureti El laureat Marapattau negizdemesi Akparat kajnary1990 Dzherom Fridman Bolshekter fizikasydagy damytu modelin үshin manyzy zor bolgan protondar men bajlanystyrylgan nejtrondardyn elektrondardyn teren ikemsiz shashyrauyndagy zhanashyl zertteuleri үshin Tүpnuskasy agyl for their pioneering investigations concerning deep inelastic scattering of electrons on protons and bound neutrons which have been of essential importance for the development of the quark model in particle physicsGenri KendallRichard Tejlor1991 Per Zhil de Zhen Қarapajym zhүjelerdegi kubylystardy zertteu үshin әzirlengen әdisteri mysaly sujyk kristalldar men polimerler siyakty materiyanyn negurlym kүrdeli nysandarynda korytyluy mүmkin ekenin tapkany үshin Tүpnuskasy agyl for discovering that methods developed for studying order phenomena in simple systems can be generalized to more complex forms of matter in particular to liquid crystals and polymers1992 Zhorzh Sharpak Detektorlardy ojlap tapkany zhәne zhetildirgeni atap ajtkanda tizbekti үshin Tүpnuskasy agyl for his invention and development of particle detectors in particular the multiwire proportional chamber1993 Rassel Hals Gravitaciyany zerdeleude zhana mүmkindikter bergen pulsarlardyn zhana tipin ashkany үshin Tүpnuskasy agyl for the discovery of a new type of pulsar a discovery that has opened up new possibilities for the study of gravitationDzhozef Tejlor kish 1994 Bertram Brokhauz Nejtrondy spektroskopiyany kurgany үshin Tүpnuskasy agyl for the development of neutron spectroscopyKlifford Shall Nejtrondy difrakciya әdisin kurgany үshin Tүpnuskasy agyl for the development of the neutron diffraction technique1995 Martin Perl ashkany үshin Tүpnuskasy agyl for the discovery of the tau leptonFrederik Rajnes Tәzhiribe kezinde nejtrino ashkany үshin Tүpnuskasy agyl for the detection of the neutrino1996 Devid Li tin ashkany үshin Tүpnuskasy agyl for their discovery of superfluidity in helium 3Duglas OsherovRobert Richardson1997 Stiven Chu Lazerlik zharyk arkyly atomdardy salkyndatu zhәne tuzaktau әdisin kurgany үshin Tүpnuskasy agyl for development of methods to cool and trap atoms with laser lightKlod Koen TannudzhiUilyam Fillips1998 Robert Laflin Bolshek elektr zaryady bar kozushy kozgalgan kvanttyk sujyktyn zhana pishinin ashkany үshin karanyz Tүpnuskasy agyl for their discovery of a new form of quantum fluid with fractionally charged excitationsHorst ShtermerDeniel Cui1999 Gerard t Hooft kvanttyk kurylymyn tүsindirgeni үshin Tүpnuskasy agyl for elucidating the quantum structure of electroweak interactions in physicsMartinus Veltman2000 shy Zhyl Sureti El laureat Marapattau negizdemesi Akparat kajnary2000 Zhores Alferov syjlyktyn 1 4 i Zhogary zhiilikti tizbekterde zhәne pajdalanylatyn zhartylaj otkizgish damytkany үshin Tүpnuskasy agyl for developing semiconductor heterostructures used in high speed and optoelectronicsGerbert Kremer syjlyktyn 1 4 i Dzhek Kilbi syjlyktyn 1 2 i katyskany үshin Tүpnuskasy agyl for his part in the invention of the integrated circuit2001 Erik Kornell Siltilik metaldardyn sujyltu gazdaryndagy kol zhetkizkeni men kondensattardyn kasietterine zhasagan karapajym irgeli zertteuleri үshin Tүpnuskasy agyl for the achievement of Bose Einstein condensation in dilute gases of alkali atoms and for early fundamental studies of the properties of the condensatesVolfgang KetterleKarl Viman2002 Rajmond Devis kishi syjlyktyn 1 4 i Astrofizikaga zhasagan zhanashyl үlesi үshin atap ajtkanda garyshtyk nejtrinolardy anyktagany үshin Tүpnuskasy agyl for pioneering contributions to astrophysics in particular for the detection of cosmic neutrinos syjlyktyn 1 4 i syjlyktyn 1 2 i Ғaryshtyk rentgen sәulelerinin kozderinin ashyluyna әkelgen astrofizika salasyndagy zertteuleri үshin Tүpnuskasy agyl for pioneering contributions to astrophysics which have led to the discovery of cosmic X ray sources2003 Aleksej Abrikosov Sujyktardyn otkishgishtigi zhәne teoriyasyna koskan zhanashyl үlesi үshin Tүpnuskasy agyl for pioneering contributions to the theory of superconductors and superfluidsVitalij Ginzburg img