Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Бертон Рихтер (ағылш. Burton Richter; 22 наурыз 1931, Нью-Йорк, АҚШ — 18 шілде 2018, Стэнфорд, Калифорния, АҚШ) — американдық физик, 1976 жылғы физика бойынша Нобель сыйлығының лауреаты, Сэмюэл Тингпен бірге «жаңа түрдегі ауыр элементар бөлшекті ашуға қосқан іргелі үлесі үшін» алды.
| Бертон Рихтер | |
| ағылш. Burton Richter | |
 | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Туған жері | |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері | , Калифорния штаты, АҚШ |
| Азаматтығы | |
| Ғылыми аясы | |
| Альма-матер | |
| Ғылыми жетекші | Бернард Тоб Фелд |
| Марапаттары |
|
АҚШ Ұлттық ғылым академиясының мүшесі (1977).
Өмірбаяны
Рихтер еврей отбасында нью-йорктік Бруклин боросында туған және басқа нью-йорктік Куинс ауданында өскен. Оның ата-анасы Авраам Рихтер және Фанни Рихтер (қыз күнінде Поллак) тоқыма жұмысшылары болған. Ол болашақ Нобель сыйлығының лауреаттары Барух Самуэль Бламберг пен Ричард Фейнманды тәрбиелеген Far Rockaway орта мектебін бітірді. Кейін Рихтер Пенсильваниядағы Мерсерсбург академиясының колледжіне барды, одан кейін Массачусетс технологиялық институтында оқуын жалғастырып, онда ол 1952 жылы бакалавр дәрежесін және 1956 жылы доктор дәрежесін алды. Кейінірек ол 1984 жылдан 1999 жылға дейін басқарған Стэнфорд сызықтық үдеткіш орталығында жұмыс істеді.
Ол CBX сәулелерінің соқтығысуы бойынша экспериментті жүзеге асыруға белсенді қатысушылардың бірі болды (ағылш. Princeton-Stanford Colliding Beams eXperiment) —әлемдегі алғашқы коллайдерлердің бірі.
Стэнфорд университетінде профессор болған кезінде Рихтер Дэвид Ритсонмен бірге және АҚШ-тың Атом энергиясы жөніндегі комиссиясының қолдауымен SPEAR электронды-позитрондық коллайдерін (ағылш. Stanford Positron-Electron Asymmetric Ring) құруға жетекшілік етті. Бұл машинада жаңа элементар бөлшек ашылды, ол оны пси (ψ) бөлшек деп атады. Дәл осы бөлшек бір уақытта Брукхавен ұлттық зертханасында Сэмюэл Тингтің басшылығымен Рихтерден тәуелсіз ашылды және J деп аталды. Бұл бөлшек қазір J/ψ деп аталады. Бұл жаңалығы үшін екі ғалым да 1976 жылы физика бойынша Нобель сыйлығына ие болды.
1984 жылдан 1999 жылға дейін Стэнфордтағы SLAC үдеткіш орталығының директоры (ағылш. Stanford Linear Accelerator Center) болды. Осы кезеңде зертхана SLC сызықты электронды-позитронды коллайдер жобасын жүзеге асырды.
1992 жылы «Адамзатқа ескертуге» қол қойды.
2007 жылдан бастап Рихтер АҚШ үкіметіндегі ғылым мүдделерін білдіретін Америка Құрама Штаттарының Ғалымдар мен инженерлер комитетінің кеңесшілер кеңесінде қызмет етті. JASON тәуелсіз кеңес беру тобының мүшесі болды және американдық үкіметте ғылымды ілгерілетуге бағытталған ұйым Ғалымдар мен инженерлер Америка үшін директорлар кеңесінде қызмет етті.
2007 жылдың мамыр айында Рихтер Иранға барып, Шариф атындағы Технология университетіне барды.
Бертон Рихтер Милдред Дрессельхауспен бірге 2010 жылғы Энрико Ферми сыйлығының иегері болды.
2013 жылы Рихтер ғалымдар Том Уигли, Керри Эмануэль, Кен Калдейра және Джеймс Хансеннің Ангела Меркельді ядролық энергетикадан бас тартқаны үшін сынаған ашық хатына түсініктеме берді.
2014 жылы Рихтер үздіксіз күтім жасаудың қаржылық тәжірибесіне қарсы АҚШ тарихындағы алғашқы заңды шағым түсірген үздіксіз күтім жасайтын зейнеткерлік орталығының тұрғындарының қатарында болды. 2014 жылдың 9 қыркүйегінде Федералдық сотта өткен тыңдауда адвокаттар Рихтердің ақшасын пайдалануына қатысты сот шешімін сұрауға құқығы бар екенін айтты.
Ол 2018 жылы 18 шілдеде Калифорния штатындағы Стэнфорд ауруханасында жүрек жеткіліксіздігінен қайтыс болды.
Марапаттары
- 1975 — Эрнест Лоуренс сыйлығы
- 1976 — Физика бойынша Нобель сыйлығы
- 2007 — AAAS Philip Hauge Abelson Prize
- 2010 — Энрико Ферми сыйлығы
- 2011 — Phi Beta Kappa Award in Science
- 2012 — АҚШ Ұлттық ғылым медалі
Таңдаулы басылымдар
- Augustin J.-E. et al. Discovery of a Narrow Resonance in e+e− Annihilation // Physical Review Letters. — 1974. — Vol. 33. — P. 1406-1408. — doi:10.1103/PhysRevLett.33.1406.
- Abrams G.S. et al. Discovery of a Second Narrow Resonance in e+e− Annihilation // Physical Review Letters. — 1974. — Vol. 33. — P. 1453-1455. — doi:10.1103/PhysRevLett.33.1453.
- Perl M.L. et al. Evidence for Anomalous Lepton Production in e^+ — e− Annihilation // Physical Review Letters. — 1975. — Vol. 35. — P. 1489-1492. — doi:10.1103/PhysRevLett.35.1489.
- Рихтер Б. Нобелевская лекция: От ψ к очарованию (Эксперименты 1975–1976 гг.) // УФН. — 1978. — Т. 125. — С. 201-226. — doi:10.3367/UFNr.0125.197806a.0201.
- Рихтер Б. Следующее поколение ускорителей с электрон-позитронными встречными пучками // УФН. — 1980. — Т. 130. — С. 707-726. — doi:10.3367/UFNr.0130.198004e.0707.
- Schindler R.H. et al. Measurements of the properties of D-meson decays // Physical Review D. — 1981. — Vol. 24. — P. 78-97. — doi:10.1103/PhysRevD.24.78.
- Lockyer N.S. et al. Measurement of the Lifetime of Bottom Hadrons // Physical Review Letters. — 1983. — Vol. 51. — P. 1316-1319. — doi:10.1103/PhysRevLett.51.1316.
- Richter B. Beyond Smoke and Mirrors: Climate Changes and Energy in the 21st Century. — 2nd ed.. — Cambridge University Press, 2014. — ISBN 978-1-107-67372-4.
Дереккөздер
- Encyclopedia of World Biography Richter, Burton (ағыл.). Encyclopedia.com (2004). Басты дереккөзінен мұрағатталған 20 тамыз 2016.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 7 ақпан 2018.
- Schwach, Howard Museum tracks down FRHS Nobel laureates (ағыл.). (15 April 2005). — «Burton Richter graduated from Far Rockaway High School in 1948.» Басты дереккөзінен мұрағатталған 11 қазан 2007. Тексерілді, 7 ақпан 2018.
- World Scientists' Warning To Humanity (ағыл.). Тексерілді, 17 мамыр 2019.
- President Obama Names Scientists Mildred Dresselhaus and Burton Richter as the Enrico Fermi Award Winners (ағыл.) (11 January 2012). Басты дереккөзінен мұрағатталған 23 шілде 2018.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 7 ақпан 2018.
- Erdbrink, Thomas. Iran makes the sciences a part of its revolution (ағыл.), The Washington Post (6 June 2008). Тексерілді 27 сәуірдің 2010.
Әдебиет
- Храмов Ю. А. Рихтер Бартон (Richter Burton) // Физики : Биографический справочник / Под ред. А. И. Ахиезера. — Ред. 2-ші, өңд. және тол. — М. : Наука, 1983. — Б. 234. — 400 б. — 200 000 дана.
- Quinn H. Burton Richter (1931–2018) (англ.) // Nature. — 2018. — Vol. 560. — P. 554. — doi:10.1038/d41586-018-06036-6.
- Schwitters R.F. Burton Richter (ағылш.) // Physics Today. — 2019. — Vol. 72, no. 8. — P. 64. — doi:10.1063/PT.3.4277.
Сілтемелер
- Нобель комитетінің сайтынан ақпарат (ағыл.) )
- Бертон Рихтердің құрметіне арналған мереке (ағыл.) )
- Cho A. Burton Richter, Nobel Prize–winning physicist with influence in Washington, D.C., dies (англ.) // Science. — 2018. — doi:10.1126/science.aau8533.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Berton Rihter agylsh Burton Richter 22 nauryz 1931 Nyu Jork AҚSh 18 shilde 2018 Stenford Kaliforniya AҚSh amerikandyk fizik 1976 zhylgy fizika bojynsha Nobel syjlygynyn laureaty Semyuel Tingpen birge zhana tүrdegi auyr elementar bolshekti ashuga koskan irgeli үlesi үshin aldy Berton Rihteragylsh Burton RichterTugan kүni22 nauryz 1931 1931 03 22 Tugan zheriBruklin Nyu Jork AҚShҚajtys bolgan kүni18 shilde 2018 2018 07 18 87 zhas Қajtys bolgan zheri Kaliforniya shtaty AҚShAzamattygy AҚShҒylymi ayasyfizikaAlma materMITҒylymi zhetekshiBernard Tob Feld agyl MarapattaryFizika salasyndagy Nobel syjlygy AҚSh ulttyk gylym medali 2012 AҚSh Ұlttyk gylym akademiyasynyn mүshesi 1977 ӨmirbayanyRihter evrej otbasynda nyu jorktik Bruklin borosynda tugan zhәne baska nyu jorktik Kuins audanynda osken Onyn ata anasy Avraam Rihter zhәne Fanni Rihter kyz kүninde Pollak tokyma zhumysshylary bolgan Ol bolashak Nobel syjlygynyn laureattary Baruh Samuel Blamberg pen Richard Fejnmandy tәrbielegen Far Rockaway orta mektebin bitirdi Kejin Rihter Pensilvaniyadagy Mersersburg akademiyasynyn agyl kolledzhine bardy odan kejin Massachusets tehnologiyalyk institutynda okuyn zhalgastyryp onda ol 1952 zhyly bakalavr dәrezhesin zhәne 1956 zhyly doktor dәrezhesin aldy Kejinirek ol 1984 zhyldan 1999 zhylga dejin baskargan Stenford syzyktyk үdetkish ortalygynda zhumys istedi Ol CBX sәulelerinin soktygysuy bojynsha eksperimentti zhүzege asyruga belsendi katysushylardyn biri boldy agylsh Princeton Stanford Colliding Beams eXperiment әlemdegi algashky kollajderlerdin biri Stenford universitetinde professor bolgan kezinde Rihter Devid Ritsonmen birge zhәne AҚSh tyn Atom energiyasy zhonindegi komissiyasynyn koldauymen SPEAR elektrondy pozitrondyk kollajderin agylsh Stanford Positron Electron Asymmetric Ring kuruga zhetekshilik etti Bul mashinada zhana elementar bolshek ashyldy ol ony psi ps bolshek dep atady Dәl osy bolshek bir uakytta Brukhaven ulttyk zerthanasynda Semyuel Tingtin basshylygymen Rihterden tәuelsiz ashyldy zhәne J dep ataldy Bul bolshek kazir J ps dep atalady Bul zhanalygy үshin eki galym da 1976 zhyly fizika bojynsha Nobel syjlygyna ie boldy 1984 zhyldan 1999 zhylga dejin Stenfordtagy SLAC үdetkish ortalygynyn direktory agylsh Stanford Linear Accelerator Center boldy Osy kezende zerthana SLC syzykty elektrondy pozitrondy kollajder zhobasyn zhүzege asyrdy 1992 zhyly Adamzatka eskertuge kol kojdy 2007 zhyldan bastap Rihter AҚSh үkimetindegi gylym mүddelerin bildiretin Amerika Қurama Shtattarynyn Ғalymdar men inzhenerler komitetinin kenesshiler kenesinde kyzmet etti JASON tәuelsiz kenes beru tobynyn mүshesi boldy zhәne amerikandyk үkimette gylymdy ilgeriletuge bagyttalgan ujym Ғalymdar men inzhenerler Amerika үshin agyl direktorlar kenesinde kyzmet etti 2007 zhyldyn mamyr ajynda Rihter Iranga baryp Sharif atyndagy Tehnologiya universitetine bardy Berton Rihter Mildred Dresselhauspen birge 2010 zhylgy Enriko Fermi syjlygynyn iegeri boldy 2013 zhyly Rihter galymdar Tom Uigli Kerri Emanuel agyl Ken Kaldejra zhәne Dzhejms Hansennin Angela Merkeldi yadrolyk energetikadan bas tartkany үshin synagan ashyk hatyna tүsinikteme berdi 2014 zhyly Rihter үzdiksiz kүtim zhasaudyn karzhylyk tәzhiribesine karsy AҚSh tarihyndagy algashky zandy shagym tүsirgen үzdiksiz kүtim zhasajtyn zejnetkerlik ortalygynyn turgyndarynyn katarynda boldy 2014 zhyldyn 9 kyrkүjeginde Federaldyk sotta otken tyndauda advokattar Rihterdin akshasyn pajdalanuyna katysty sot sheshimin surauga kukygy bar ekenin ajtty Ol 2018 zhyly 18 shildede Kaliforniya shtatyndagy Stenford auruhanasynda zhүrek zhetkiliksizdiginen kajtys boldy Marapattary1975 Ernest Lourens syjlygy 1976 Fizika bojynsha Nobel syjlygy 2007 AAAS Philip Hauge Abelson Prize agyl 2010 Enriko Fermi syjlygy 2011 Phi Beta Kappa Award in Science agyl 2012 AҚSh Ұlttyk gylym medaliTandauly basylymdarAugustin J E et al Discovery of a Narrow Resonance in e e Annihilation Physical Review Letters 1974 Vol 33 P 1406 1408 doi 10 1103 PhysRevLett 33 1406 Abrams G S et al Discovery of a Second Narrow Resonance in e e Annihilation Physical Review Letters 1974 Vol 33 P 1453 1455 doi 10 1103 PhysRevLett 33 1453 Perl M L et al Evidence for Anomalous Lepton Production in e e Annihilation Physical Review Letters 1975 Vol 35 P 1489 1492 doi 10 1103 PhysRevLett 35 1489 Rihter B Nobelevskaya lekciya Ot ps k ocharovaniyu Eksperimenty 1975 1976 gg UFN 1978 T 125 S 201 226 doi 10 3367 UFNr 0125 197806a 0201 Rihter B Sleduyushee pokolenie uskoritelej s elektron pozitronnymi vstrechnymi puchkami UFN 1980 T 130 S 707 726 doi 10 3367 UFNr 0130 198004e 0707 Schindler R H et al Measurements of the properties of D meson decays Physical Review D 1981 Vol 24 P 78 97 doi 10 1103 PhysRevD 24 78 Lockyer N S et al Measurement of the Lifetime of Bottom Hadrons Physical Review Letters 1983 Vol 51 P 1316 1319 doi 10 1103 PhysRevLett 51 1316 Richter B Beyond Smoke and Mirrors Climate Changes and Energy in the 21st Century 2nd ed Cambridge University Press 2014 ISBN 978 1 107 67372 4 DerekkozderEncyclopedia of World Biography Richter Burton agyl Encyclopedia com 2004 Basty derekkozinen muragattalgan 20 tamyz 2016 kolzhetpejtin silteme Tekserildi 7 akpan 2018 Schwach Howard Museum tracks down FRHS Nobel laureates agyl 15 April 2005 Burton Richter graduated from Far Rockaway High School in 1948 Basty derekkozinen muragattalgan 11 kazan 2007 Tekserildi 7 akpan 2018 World Scientists Warning To Humanity agyl Tekserildi 17 mamyr 2019 President Obama Names Scientists Mildred Dresselhaus and Burton Richter as the Enrico Fermi Award Winners agyl 11 January 2012 Basty derekkozinen muragattalgan 23 shilde 2018 kolzhetpejtin silteme Tekserildi 7 akpan 2018 Erdbrink Thomas Iran makes the sciences a part of its revolution agyl The Washington Post 6 June 2008 Tekserildi 27 sәuirdin 2010 ӘdebietHramov Yu A Rihter Barton Richter Burton Fiziki Biograficheskij spravochnik Pod red A I Ahiezera Red 2 shi ond zhәne tol M Nauka 1983 B 234 400 b 200 000 dana Quinn H Burton Richter 1931 2018 angl Nature 2018 Vol 560 P 554 doi 10 1038 d41586 018 06036 6 Schwitters R F Burton Richter agylsh Physics Today 2019 Vol 72 no 8 P 64 doi 10 1063 PT 3 4277 SiltemelerNobel komitetinin sajtynan akparat agyl Berton Rihterdin kurmetine arnalgan mereke agyl Cho A Burton Richter Nobel Prize winning physicist with influence in Washington D C dies angl Science 2018 doi 10 1126 science aau8533