Патрик Мейнард Стюарт Блэкетт

Патрик Мейнард Стюарт Блэкетт, барон Блэкетт (ағылш. Patrick Maynard Stuart Blackett, Baron Blackett; 18 қараша 1897, Лондон — 13 шілде 1974, Лондон) — ағылшын физик, физика бойынша Нобель сыйлығының иегері.

Патрик Мейнард Стюарт Блэкетт (барон Блэкетт)
ағылш. Patrick Maynard Stuart Blackett, Baron Blackett
Туған күні	18 қараша 1897 (1897-11-18)
Туған жері	Лондон, Ұлыбритания
Қайтыс болған күні	13 шілде 1974 (1974-07-13) (76 жас)
Қайтыс болған жері	Лондон, Ұлыбритания
Ғылыми аясы	физика
Альма-матер
Ғылыми жетекші	Эрнест Резерфорд
Марапаттары	Физика саласындағы Нобель сыйлығы (1948)

Қысқаша өмірбаяны

Патрик Мейнард Стюарт Блэкетт Осборн-хаус Корольдік әскери-теңіз колледжінде оқыды және өзінің әскери мансабын 1914 жылы мичман ретінде бастады. Бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде Фолкленд шайқасына және Ютландия шайқасына қатысты. Соғыстан кейін ол әскери қызметтен лейтенант шенінде зейнеткерлікке шығып, Кембридж университетінде физиканы оқи бастады, оны 1921 жылы бакалавр дәрежесімен аяқтады. Оқудан кейін ол алдымен Кембридждегі Кинг колледжінде қалды (1924/1925 жж. Геттингендегі үзіліспен), содан кейін 1933 жылы Лондон университетінің Биркбак колледжінде профессор болды. 1937 жылы Манчестер университетіне ауысып, кафедраны В. Л. Брагг, ол өз кезегінде кафедраны Рутерфордтан алды.

Екінші дүниежүзілік соғыстың басталуымен Блэкетт Корольдік Әуе күштері мекемесінің аспаптар бөліміне қосылды және 1940 жылдың басында жағалауды қорғауды басқарған Әскери-әуе күштерінің маршалы Жуберттің ғылыми кеңесшісі болып тағайындалды. Онда ол суасты қайықтарына қарсы соғысты аналитикалық зерттеумен айналысып, күшті зерттеу тобын құрады. Сол жылы ол адмиралтейттің Әскери-теңіз күштерінің жедел зерттеулерінің директоры болды, онда ол суасты қайықтарына қарсы соғысқа, сондай-ақ басқа теңіз операцияларына қатысуды жалғастырды. Осы жыл ішінде ол генерал Пайлға ғылыми кеңесші болып бекітілді және оның жанынан штаб жұмысына ғылыми талдау жүргізілетін жаңа өндірістік — операциялық зерттеулердің негізін қалады. Немістердің әуе шабуылдары кезінде ол әуе қорғанысын дайындауға және пайдалануға жауапты болды.

1953 жылы Блэкетт Лондондағы Императорлық ғылым және технология колледжінің физика факультетінің деканы болды. Зейнеткерлікке шыққаннан кейін ол бүгінде өз есімімен аталатын колледжде физика профессоры және проректор ретінде қалды. 1965-тен 1970 жылға дейін Блэкетт Лондон корольдік қоғамының президенті болды.

Саяси тұрғыдан Блэкетт социалист болды және лейбористер партиясын қолдады, бірақ ол соңғысында «тым солшыл» деп саналды. Ол Ұлыбританияның өзінің ядролық қаруын жасауына қарсы шықты және интернационализмді, отарсыздандыруды және дамушы елдерді қолдауды жақтады. 1947 жылы ол Джавахарлал Нерумен кездесіп, Үндістанның тәуелсіздігін қолдады. Блэкетт отарсыздану таңының өзінде Ұлыбританиядан үшінші әлем елдерінің экономикалық дамуына өзінің ЖІӨ-нің кемінде 1%-ын жұмсауды талап етті. Ол ғылыми-техникалық салада ұсыныстар әзірлеген еңбекке жақын ғалымдар тобын басқарды; Блэкетттің идеялары Гарольд Уилсон үкіметі тұсында болған Технологиялар министрлігінің құрылуына негіз болды.

1924 жылы Блэкетт Констанса Байонға үйленді. Олардың бір ұл, бір қызы болды.

Ғылыми еңбектер

Оқуды бітіргеннен кейін Блэкетт Вильсон камерада зерттеу жұмыстарын бастады. 1924 жылы ол азоттың оттегі изотопына айналуының алғашқы суреттерін түсіре алды. 1932 жылы Джузеппе Оккиалинимен бірге ол ғарыштық сәулеленуді зерттеу үшін камераның үстінде және астында орналасқан Гейгер есептегіштерінің екі оқиғасының сәйкес келуімен туындаған Вильсон камерасын салды. 1933 жылы ол позитронның ашылуын растады, сонымен қатар электрондар мен позитрондардың жаңбырларының бар екенін дәлелдей алды. Қалыпты материяда позитрондар болмағандықтан, ол Пол Дирактың теориясына сүйене отырып, жұп өндірісі — гамма-сәулеленудің әсерінен бөлшек-антибөлшек жұбының тууы тұжырымдамасын жасады. Сонымен қатар, ол кері процестің — аннигиляцияның бар екенін эксперименталды түрде дәлелдей алды.

Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін ол, атап айтқанда, ғарыштық сәулеленудің изотропиясы және жұлдызаралық ғарыштық магнит өрісінің пайда болуы қайнарлары туралы ғарыштық сәулеленумен айналысты. Өз заманындағы ғылымның жағдайына қайшы келетін бұл зерттеулер оны жердің магнит өрісі мен тау жыныстарының магниттелу тарихын зерттеуге итермеледі. Оның зерттеулерінің нәтижелері басқа ғалымдармен бірге Альфред Вегенер мен Александр де Туаның континенттік дрейф теориясына күшті дәлелдер берді.

1948 жылы Блэкетт «бұлтты камера әдісін жетілдіргені және осыған байланысты ядролық физика мен ғарыштық сәулелену саласындағы ашқан жаңалықтары үшін» физика бойынша Нобель сыйлығымен марапатталды.

Блэкетт — «Атом энергиясының әскери және саяси салдары» (1948; АҚШ атауы: қорқыныш, соғыс және бомба, 1949) кітабының авторы.

Марапаттары

• Кельвин лекциясы, 1939
• Бейкер лекциясы, 1939
• Корольдік медаль, Лондон корольдік қоғамы, 1940
• Гутри медалі және сыйлығы, 1940
• Американың еңбегі үшін медалі (сүңгуір қайықтарға қарсы соғысқа байланысты зерттеу жұмыстары үшін), 1946.
• Физика бойынша Нобель сыйлығы, 1948
• Резерфорд медалі және сыйлығы, 1954
• Вейцманның мемориалдық лекциялары, 1954
• Копли медалі, 1956
• Патрик Блэкетт құрметіне 1979 жылы Айдағы кратер аталды.

Дереккөздер

Сілтемелер

• Нобель комитетінің сайтынан алынған ақпарат (ағыл.)
  • соның ішінде
  • Өмірбаян (ағыл.)
  • Нобель дәрісі (ағыл.)
  • Банкетте сөйлеген сөзі (ағыл.)