Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Янг (Ян ) Чжэньнин (ағылш. Chen-Ning Franklin Yang, дәст. қытайша: 楊振寧 жеңілд.杨振宁, пиньинь Ян Чжэннинг; 1 қазан 1922) — қытайлық және американдық физик.
| Янг Чжэньнин | |
| 楊振寧 杨振宁 Yáng Zhènníng | |
 | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Туған жері | Хэфэй округі, Қытай Республикасы |
| Азаматтығы | Қытай |
| Ғылыми аясы | бөлшектер физикасы |
| Жұмыс орны | |
| Альма-матер | |
| Ғылыми жетекші |
|
| Несімен белгілі | әлсіз өзара әрекеттесулердегі паритеттің сақталмау мүмкіндігінің теориялық болжамы, абелдік емес габаритті өрістер теориясы (Янг-Миллс өрістері) |
| Марапаттары |
|
Қытай Ғылым академиясының академигі (2017; 1994 жылдан шетелдік мүшесі), АҚШ Ұлттық ғылым академиясының шетелдік мүшесі (2015; 1965 жылдан мүше), Лондон корольдік қоғамы (1992), Ресей ғылым академиясы (1994), Папа Ғылым академиясының мүшесі (1997).
Өмірбаяны
1922 жылы Аньхой провинциясының Хэфэй қаласында дүниеге келген. 1929 жылы отбасы Бейпинге көшті, онда оның әкесі, математика профессоры Янг Кечуан Цинхуа университетінде сабақ берді.
Жапония Қытайға басып кірген кезде, Цинхуа университеті Куньмин қаласына көшті, онда ол Ұлттық оңтүстік-батыс біріккен университетімен байланысты болды. Янг жаңа университетке оқуға түсті, онда Ли Чжэндаомен бірге ол апта сайын Чикагодан дәріс оқуға келетін атақты астрофизик, профессор Субраманян Чандрасекармен бірге оқыды. 1942 жылы Янг топтар теориясы және молекулалық спектрлер туралы мақаласымен физика бакалавры дәрежесін алды, ал 1944 жылы реттіліктен тәртіпсіздікке ауысудың статистикалық теориясы бойынша диссертация қорғап, магистр дәрежесін алды. 1945 жылы Ұлттық оңтүстік-батыс біріккен университетінің стипендиясы бойынша Чикаго университетіне Энрико Фермидің қарамағында жұмыс істеу үшін оқуға түсті. Оның 1948 жылы Эдвард Теллердің жетекшілігімен ұсынылған докторлық диссертациясы «Ядролық реакциялардағы бұрыштық таралуы және сәйкестік өлшемдері туралы» (ағылш. «On the Angular Distribution in Nuclear Reaction and Coincidence Measurements»). 1949 жылы Янг пен Ферми пи-мезондар нуклон мен антинуклонның байланысқан күйі деп есептей отырып, күшті әрекеттесетін элементар бөлшектің алғашқы композициялық моделін ұсынды.
Чикагода тағы бір жыл физика мұғалімі болып жұмыс істегеннен кейін институт директоры Роберт Оппенгеймердің басшылығымен Принстондағы (Нью-Джерси) іргелі зерттеулер институтына ауысты. 1953 жылдың күзінде Янг Лонг-Айлендтегі, Нью-Йорктегі Брукхейвен ұлттық зертханасында бас физик болды. Ол 1955 жылы Іргелі зерттеулер институтында физика профессоры болды және ол Теориялық физика институтының профессоры және директоры ретінде Лонг-Айлендтегі Стони-Бруктағы Нью-Йорк мемлекеттік университетіне көшкенге дейін тағы 11 жыл сол қызметте қалды.
1983 жылы ол Үшінші дүние ғылым академиясының, қазіргі Дүниежүзілік ғылым академиясының (TWAS) негізін қалаушы 42 мүшесінің бірі болды.
1999 жылы Қытайға бір кездері өзі бітірген Цинхуа университетіне оралды.
2015 жылы ол 1964 жылы натурализациялау кезінде алған АҚШ азаматтығынан бас тартты.
Ғылыми шығармашылық
Янгтың Нобель сыйлығын алған басты еңбегі — қазіргі уақытта (2009) теріске шығарылған екі іргелі сақталу заңының бірі болып табылатын «жұптық сақталу заңын» жоққа шығару. Паритеттің сақталуының мәні, шамамен айтқанда, мынада. Сіз айна алдында отырсыз деп елестетіңіз. Онда сіз тек шағылысуды көресіз. Сіздің бейнеңіз — солақай, бірақ солақайлар бар. Оның жүрегі оң жақта, бірақ солай болуы мүмкін. Ақырында, оның белоктар, ДНҚ және т.б. молекулалары сіздікінен сол жақ қолғап пен оң жақ қолғап сияқты ерекшеленеді, олай болмайды, бірақ негізінен мұндай нысандар болуы мүмкін еді. Алғаш рет Вольфганг Паули тұжырымдаған жұптылықтың сақталу заңы айнаның «осы» жағындағы кез келген процестің шағылысуы айна жоқ сияқты жүреді және біз «басқада» жағында нақты процесті байқайтын едік. Бұл заң энергияның сақталу заңы сияқты айқын қарастырылды. Соған қарамастан, Янг Ли Чжэндаомен бірге әлсіз өзара әрекеттесулерді теріске шығарудың теориялық мүмкіндігін көрсетті. Бұл Ву Цзяньсюн тәжірибесінде өте дұрыс көрсетілді және 1957 жылы Янг пен Ли Нобель сыйлығын алды. Сондай-ақ Янгтың инварианттылықты калибрлеу (Янг-Миллс теориясы) және кванттық статистикалық физика (Янг және Ли теоремалары) бойынша жұмысы үлкен маңызға ие.
Марапаттары және ғылыми тану
- Физика бойынша Нобель сыйлығы (1957)
- Ten Outstanding Young Americans (1957)
- Гиббс лекциясы (1962)
- Румфорд сыйлығы (1980)
- АҚШ ұлттық ғылым медалі (1986)
- Оскар Клейн медалі (1988)
- Медаль Бенджамина Франклина (Американское философское общество) (1993)
- Бауэр сыйлығы (1994)
- Альберт Эйнштейн медалі (1995)
- Н.Н. Боголюбов атындағы сыйлық (1996)
- Онсагер сыйлығы (1999)
- Король Фейсал халықаралық сыйлығы (2001)
Ескертпелер
- Қытай тілінен бойынша
Дереккөздер
- Кейбір дереккөздер 22 қыркүйекті қате көрсетілген.
- Founding Fellows | TWAS. Басты дереккөзінен мұрағатталған 14 маусым 2017.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 5 ақпан 2018.
- Quarterly Publication of Individuals, Who Have Chosen To Expatriate, as Required by Section 6039G. Federal Register. Басты дереккөзінен мұрағатталған 22 ақпан 2017.(қолжетпейтін сілтеме) (ағыл.)
Әдебиет
- Храмов Ю. А. Янг Чженьнин (Yang Chen Ning) // Физики : Биографический справочник / Под ред. А. И. Ахиезера. — 2-ші ред. және қосымша бас. – М.: Наука, 1983. – Б.315. – 400 б. — 200 000 дана.
- ЯН ЧЖЭНЬ-НИН, Янг (Yang) // Экслибрис — Яя. — М. : Совет энциклопедиясы, 1978. — Б. 515. — (Үлкен Совет Энциклопедиясы: [30 томда] / бас ред. А. М. Прохоров; 1969—1978, 30 т.).
Сілтемелер
- Ч. Янг. «Паритеттің сақталу заңы және симметрияның басқа заңдары». Нобель дәрісі сайтында Мұрағаттық көшірме // Успехи Физических Наук, 66-том, 1-шығарылым, 1958 жылғы қыркүйек
- Нобель комитетінің сайтынан ақпарат (ағыл.)
- Стони Бруктағы Нью-Йорк университетінің Янг Чжэннинг теориялық физика институтының сайты Мұрағаттық көшірме (ағыл.)
- Янг Чжэннингтің Стони Бруктағы Нью-Йорк университеті сайтындағы басты беті сайтында Мұрағаттық көшірме (ағыл.)
- Гонконгтағы Қытай университетінің веб-сайтындағы Янг Чжэннингтің басты беті (ағыл.)
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Yang Yan Chzhennin agylsh Chen Ning Franklin Yang dәst kytajsha 楊振寧 zhenild 杨振宁 pinin Yan Chzhenning 1 kazan 1922 kytajlyk zhәne amerikandyk fizik Yang Chzhennin楊振寧 杨振宁 Yang ZhenningTugan kүni1 kazan 1922 1922 10 01 102 zhas Tugan zheriHefej okrugi Қytaj RespublikasyAzamattygyҚytaj AҚSh 1964 2015 Ғylymi ayasybolshekter fizikasyZhumys ornyChikago universitetiAlma materҒylymi zhetekshiNesimen belgiliәlsiz ozara әrekettesulerdegi paritettin saktalmau mүmkindiginin teoriyalyk bolzhamy abeldik emes gabaritti orister teoriyasy Yang Mills oristeri MarapattaryFizika salasyndagy Nobel syjlygy 1986 Қytaj Ғylym akademiyasynyn akademigi 2017 1994 zhyldan sheteldik mүshesi AҚSh Ұlttyk gylym akademiyasynyn sheteldik mүshesi 2015 1965 zhyldan mүshe London koroldik kogamy 1992 Resej gylym akademiyasy 1994 Papa Ғylym akademiyasynyn mүshesi 1997 Өmirbayany1922 zhyly Anhoj provinciyasynyn Hefej kalasynda dүniege kelgen 1929 zhyly otbasy Bejpinge koshti onda onyn әkesi matematika professory Yang Kechuan Cinhua universitetinde sabak berdi Zhaponiya Қytajga basyp kirgen kezde Cinhua universiteti Kunmin kalasyna koshti onda ol Ұlttyk ontүstik batys birikken universitetimen bajlanysty boldy Yang zhana universitetke okuga tүsti onda Li Chzhendaomen birge ol apta sajyn Chikagodan dәris okuga keletin atakty astrofizik professor Subramanyan Chandrasekarmen birge okydy 1942 zhyly Yang toptar teoriyasy zhәne molekulalyk spektrler turaly makalasymen fizika bakalavry dәrezhesin aldy al 1944 zhyly rettilikten tәrtipsizdikke auysudyn statistikalyk teoriyasy bojynsha dissertaciya korgap magistr dәrezhesin aldy 1945 zhyly Ұlttyk ontүstik batys birikken universitetinin stipendiyasy bojynsha Chikago universitetine Enriko Fermidin karamagynda zhumys isteu үshin okuga tүsti Onyn 1948 zhyly Edvard Tellerdin zhetekshiligimen usynylgan doktorlyk dissertaciyasy Yadrolyk reakciyalardagy buryshtyk taraluy zhәne sәjkestik olshemderi turaly agylsh On the Angular Distribution in Nuclear Reaction and Coincidence Measurements 1949 zhyly Yang pen Fermi pi mezondar nuklon men antinuklonnyn bajlanyskan kүji dep eseptej otyryp kүshti әrekettesetin elementar bolshektin algashky kompoziciyalyk modelin usyndy Chikagoda tagy bir zhyl fizika mugalimi bolyp zhumys istegennen kejin institut direktory Robert Oppengejmerdin basshylygymen Prinstondagy Nyu Dzhersi irgeli zertteuler institutyna auysty 1953 zhyldyn kүzinde Yang Long Ajlendtegi Nyu Jorktegi Brukhejven ulttyk zerthanasynda bas fizik boldy Ol 1955 zhyly Irgeli zertteuler institutynda fizika professory boldy zhәne ol Teoriyalyk fizika institutynyn professory zhәne direktory retinde Long Ajlendtegi Stoni Bruktagy Nyu Jork memlekettik universitetine koshkenge dejin tagy 11 zhyl sol kyzmette kaldy 1983 zhyly ol Үshinshi dүnie gylym akademiyasynyn kazirgi Dүniezhүzilik gylym akademiyasynyn TWAS negizin kalaushy 42 mүshesinin biri boldy 1999 zhyly Қytajga bir kezderi ozi bitirgen Cinhua universitetine oraldy 2015 zhyly ol 1964 zhyly naturalizaciyalau kezinde algan AҚSh azamattygynan bas tartty Ғylymi shygarmashylykYangtyn Nobel syjlygyn algan basty enbegi kazirgi uakytta 2009 teriske shygarylgan eki irgeli saktalu zanynyn biri bolyp tabylatyn zhuptyk saktalu zanyn zhokka shygaru Paritettin saktaluynyn mәni shamamen ajtkanda mynada Siz ajna aldynda otyrsyz dep elestetiniz Onda siz tek shagylysudy koresiz Sizdin bejneniz solakaj birak solakajlar bar Onyn zhүregi on zhakta birak solaj boluy mүmkin Akyrynda onyn beloktar DNҚ zhәne t b molekulalary sizdikinen sol zhak kolgap pen on zhak kolgap siyakty erekshelenedi olaj bolmajdy birak negizinen mundaj nysandar boluy mүmkin edi Algash ret Volfgang Pauli tuzhyrymdagan zhuptylyktyn saktalu zany ajnanyn osy zhagyndagy kez kelgen procestin shagylysuy ajna zhok siyakty zhүredi zhәne biz baskada zhagynda nakty procesti bajkajtyn edik Bul zan energiyanyn saktalu zany siyakty ajkyn karastyryldy Sogan karamastan Yang Li Chzhendaomen birge әlsiz ozara әrekettesulerdi teriske shygarudyn teoriyalyk mүmkindigin korsetti Bul Vu Czyansyun tәzhiribesinde ote durys korsetildi zhәne 1957 zhyly Yang pen Li Nobel syjlygyn aldy Sondaj ak Yangtyn invarianttylykty kalibrleu Yang Mills teoriyasy zhәne kvanttyk statistikalyk fizika Yang zhәne Li teoremalary bojynsha zhumysy үlken manyzga ie Marapattary zhәne gylymi tanuFizika bojynsha Nobel syjlygy 1957 Ten Outstanding Young Americans agyl 1957 Gibbs lekciyasy 1962 Rumford syjlygy 1980 AҚSh ulttyk gylym medali 1986 Oskar Klejn medali 1988 Medal Bendzhamina Franklina Amerikanskoe filosofskoe obshestvo nem 1993 Bauer syjlygy 1994 Albert Ejnshtejn medali 1995 N N Bogolyubov atyndagy syjlyk 1996 Onsager syjlygy 1999 Korol Fejsal halykaralyk syjlygy 2001 EskertpelerҚytaj tilinen bojynshaDerekkozderKejbir derekkozder 22 kyrkүjekti kate korsetilgen Founding Fellows TWAS Basty derekkozinen muragattalgan 14 mausym 2017 kolzhetpejtin silteme Tekserildi 5 akpan 2018 Quarterly Publication of Individuals Who Have Chosen To Expatriate as Required by Section 6039G Federal Register Basty derekkozinen muragattalgan 22 akpan 2017 kolzhetpejtin silteme agyl ӘdebietHramov Yu A Yang Chzhennin Yang Chen Ning Fiziki Biograficheskij spravochnik Pod red A I Ahiezera 2 shi red zhәne kosymsha bas M Nauka 1983 B 315 400 b 200 000 dana YaN ChZhEN NIN Yang Yang Ekslibris Yaya M Sovet enciklopediyasy 1978 B 515 Үlken Sovet Enciklopediyasy 30 tomda bas red A M Prohorov 1969 1978 30 t SiltemelerCh Yang Paritettin saktalu zany zhәne simmetriyanyn baska zandary Nobel dәrisi sajtynda Muragattyk koshirme Uspehi Fizicheskih Nauk 66 tom 1 shygarylym 1958 zhylgy kyrkүjek Nobel komitetinin sajtynan akparat agyl Stoni Bruktagy Nyu Jork universitetinin Yang Chzhenning teoriyalyk fizika institutynyn sajty Muragattyk koshirme agyl Yang Chzhenningtin Stoni Bruktagy Nyu Jork universiteti sajtyndagy basty beti sajtynda Muragattyk koshirme agyl Gonkongtagy Қytaj universitetinin veb sajtyndagy Yang Chzhenningtin basty beti agyl