Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Карл Александр Мюллер (нем. Karl Alexander Müller; 20 сәуір 1927, Базель — 9 қаңтар 2023, Цюрих) — швейцар физигі, 1987 жылы физика бойынша Нобель сыйлығының лауреаты Георг Беднорцпен бірге, «керамикалық материалдардағы асқын өткізгіштікті ашуда көрсетілген физикадағы маңызды серпіліс үшін» алды.
| Карл Александр Мюллер | |
| нем. Karl Alexander Müller | |
 | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Туған жері | |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері | |
| Ғылыми аясы | |
| Марапаттары | |
Өмірбаяны
Мюллер 1958 жылы Георг Буштың жетекшілігімен бірқатар заттардың электрлік және магниттік қасиеттерін электронды парамагниттік резонанс арқылы зерттеуді жүзеге асыра отырып, Цюрих Швейцария жоғарғы техникалық мектебінде докторлық дәрежесін алды. Қорғағаннан кейін ол Баттелле институтының Женева бөлімшесінде бес жыл жұмыс істеді, онда бөлшектермен (атап айтқанда, нейтрондармен) сәулеленетін графиттің қасиеттерін зерттеді. 1963 жылдан бастап Цюрих маңындағы Рушликондағы IBM зерттеу зертханасында қатты дене физикасы бойынша зерттеулер жүргізді. Ол сол жерде физика кафедрасын басқарды және 1982 жылы IBM мүшесі болды. Сонымен бірге 1970 жылдан Цюрих университетінің профессоры болды, 1994 жылы зейнеткерлікке шықты.
Оксидті керамика (перовскит құрылымы бар керамика) маманы ретінде Мюллер 1980 жылдардың басында осы уақытқа дейін қол жеткізілгеннен жоғары температурада асқын өткізгіштікке қабілетті заттарды іздеуді бастады. Ең жоғары белгілі асқын өткізгіштік өту температурасы сол кезде 23 К (−250 °C) болды. 1983 жылы Мюллер Беднорцты асқын өткізгіштік үшін әртүрлі оксидтерге жүйелі зерттеу жүргізу үшін жұмысқа алды. 1986 жылы олар 35 К (−238 °C) температурада жаңадан жасалған барий–лантан–мыс оксидінің асқын өткізгіштігін анықтай алды. Олардың зерттеулерінен кейін бүкіл әлем бойынша оксидтерді қолданатын эксперименттер толқыны жүргізілді және бір жыл ішінде шамамен 100 К (−173 °C) температурада асқын өткізгіш күйге түсетін заттар табылды. Мюллер мен Беднорцтың жұмысынан кейінгі зерттеулер салыстырмалы түрде жоғары критикалық температуралары бар асқын өткізгіш материалдардың мүлдем жаңа класының ашылуына әкелді, бірақ бұл керамикадағы асқын өткізгіштіктің табиғаты негізінен анық емес.
2023 жылы 9 қаңтарда қайтыс болды.
Марапаттау және тану
- 1987 — Фриц Лондон сыйлығы
- 1987 — Дэнни Хайнеман сыйлығы
- 1987 — Вильгельм Экснер медалі
- 1987 — Физика бойынша Нобель сыйлығы
- 1988 — «Хьюллетт-Пакард» сыйлығы
- 1988 —Жаңа материалдардағы зерттеулер үшін Джеймс МакГруди сыйлығы
- 1989 — Ғылыми зерттеулер жөніндегі Жоғарғы Кеңестің Алтын медалі
- 1989 — АҚШ Ұлттық ғылым академиясының шетелдік мүшесі
- 1994 — Ресей Ғылым академиясының шетелдік мүшесі
Таңдаулы басылымдар
- Müller K.A. Spin Resonance in Neutron-Irradiated Graphite // Physical Review. — 1961. — Vol. 123, № 5. — P. 1550-1552. — doi:10.1103/PhysRev.123.1550.
- Müller K.A., Berlinger W., Waldner F. Characteristic structural phase transition in perovskite-type compounds // Physical Review Letters. — 1968. — Vol. 21, № 12. — P. 814-817. — doi:10.1103/PhysRevLett.21.814.
- Müller K.A., Burkard H. SrTiO3: An intrinsic quantum paraelectric below 4 K // Physical Review B. — 1979. — Vol. 19, № 7. — P. 3593-3602. — doi:10.1103/PhysRevB.19.3593.
- Bednorz J.G., Müller K.A. Possible high 𝑇𝑐 superconductivity in the Ba-La-Cu-O system // Zeitschrift für Physik B. — 1986. — Vol. 64, № 2. — P. 189-193. — doi:10.1007/BF01303701.
- Blazey K.W., Müller K.A., Bednorz J.G., Berlinger W., Amoretti G., Buluggiu E., Vera A., Matacotta F.C. Low-field microwave absorption in the superconducting copper oxides // Physical Review B. — 1987. — Vol. 36, № 13. — P. 7241-7243. — doi:10.1103/PhysRevB.36.7241.
- Беднорц И.Г., Мюллер К.А. Оксиды перовскитного типа — новый подход к высокотемпературной сверхпроводимости (Нобелевская лекция) // УФН. — 1988. — Т. 156, № 2. — С. 323-346. — doi:10.3367/UFNr.0156.198810d.0323.
- Zhao G.-M., Conder K., Keller H., Müller K.A. Giant oxygen isotope shift in the magnetoresistive perovskite La1-xCaxMnO3+y // Nature. — 1996. — Vol. 381, № 6584. — P. 676-678. — doi:10.1038/381676a0.
- Zhao G.-M., Hunt M.B., Keller H., Müller K.A. Evidence for polaronic supercarriers in the copper oxide superconductors La(2-x)Sr(x)CuO4 // Nature. — 1997. — Vol. 385, № 6613. — P. 236-238. — doi:10.1038/385236a0. Tc {\displaystyle T_{c}} superconductivity in the Ba-La-Cu-O system // Zeitschrift für Physik B. — 1986. — Vol. 64, № 2. — P. 189-193. — doi:10.1007/BF01303701.
Дереккөздер
- Physik Nobelpreisträger Karl Alex Müller stirbt mit 95 Jahren
Әдебиет
- Bednorz J.G., Bussmann-Holder A., Keller H. Karl Alexander Müller // Physics Today. — 2023. — Vol. 76, № 5. — P. 60. — doi:10.1063/PT.3.5241.
- Martin J.D. Alexander Müller (1927–2023) // Nature. — 2023. — Vol. 614. — P. 29. — doi:10.1038/d41586-023-00206-x.
- High Tc superconductors and related transition metal oxides: Special contributions in honor of K. Alex Müller on the occasion of his 80th birthday / A. Bussmann-Holder, H. Keller. — Springer, 2007.
Сілтемелер
- Нобель комитетінің сайтынан ақпарат (ағыл.)
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Karl Aleksandr Myuller nem Karl Alexander Muller 20 sәuir 1927 Bazel 9 kantar 2023 Cyurih shvejcar fizigi 1987 zhyly fizika bojynsha Nobel syjlygynyn laureaty Georg Bednorcpen birge keramikalyk materialdardagy askyn otkizgishtikti ashuda korsetilgen fizikadagy manyzdy serpilis үshin aldy Karl Aleksandr Myullernem Karl Alexander MullerTugan kүni20 sәuir 1927 1927 04 20 Tugan zheriBazel ShvejcariyaҚajtys bolgan kүni9 kantar 2023 2023 01 09 95 zhas Қajtys bolgan zheriCyurihҒylymi ayasyfizikaMarapattaryFizika salasyndagy Nobel syjlygy ӨmirbayanyMyuller 1958 zhyly Georg Bushtyn nem zhetekshiligimen birkatar zattardyn elektrlik zhәne magnittik kasietterin elektrondy paramagnittik rezonans arkyly zertteudi zhүzege asyra otyryp Cyurih Shvejcariya zhogargy tehnikalyk mektebinde doktorlyk dәrezhesin aldy Қorgagannan kejin ol Battelle institutynyn Zheneva bolimshesinde bes zhyl zhumys istedi onda bolshektermen atap ajtkanda nejtrondarmen sәulelenetin grafittin kasietterin zerttedi 1963 zhyldan bastap Cyurih manyndagy Rushlikondagy IBM zertteu zerthanasynda katty dene fizikasy bojynsha zertteuler zhүrgizdi Ol sol zherde fizika kafedrasyn baskardy zhәne 1982 zhyly IBM mүshesi boldy Sonymen birge 1970 zhyldan Cyurih universitetinin professory boldy 1994 zhyly zejnetkerlikke shykty Oksidti keramika perovskit kurylymy bar keramika mamany retinde Myuller 1980 zhyldardyn basynda osy uakytka dejin kol zhetkizilgennen zhogary temperaturada askyn otkizgishtikke kabiletti zattardy izdeudi bastady En zhogary belgili askyn otkizgishtik otu temperaturasy sol kezde 23 K 250 C boldy 1983 zhyly Myuller Bednorcty askyn otkizgishtik үshin әrtүrli oksidterge zhүjeli zertteu zhүrgizu үshin zhumyska aldy 1986 zhyly olar 35 K 238 C temperaturada zhanadan zhasalgan barij lantan mys oksidinin askyn otkizgishtigin anyktaj aldy Olardyn zertteulerinen kejin bүkil әlem bojynsha oksidterdi koldanatyn eksperimentter tolkyny zhүrgizildi zhәne bir zhyl ishinde shamamen 100 K 173 C temperaturada askyn otkizgish kүjge tүsetin zattar tabyldy Myuller men Bednorctyn zhumysynan kejingi zertteuler salystyrmaly tүrde zhogary kritikalyk temperaturalary bar askyn otkizgish materialdardyn mүldem zhana klasynyn ashyluyna әkeldi birak bul keramikadagy askyn otkizgishtiktin tabigaty negizinen anyk emes 2023 zhyly 9 kantarda kajtys boldy Marapattau zhәne tanu1987 Fric London syjlygy 1987 Denni Hajneman syjlygy 1987 Vilgelm Eksner medali 1987 Fizika bojynsha Nobel syjlygy 1988 Hyullett Pakard syjlygy 1988 Zhana materialdardagy zertteuler үshin Dzhejms MakGrudi syjlygy 1989 Ғylymi zertteuler zhonindegi Zhogargy Kenestin Altyn medali 1989 AҚSh Ұlttyk gylym akademiyasynyn sheteldik mүshesi 1994 Resej Ғylym akademiyasynyn sheteldik mүshesiTandauly basylymdarMuller K A Spin Resonance in Neutron Irradiated Graphite Physical Review 1961 Vol 123 5 P 1550 1552 doi 10 1103 PhysRev 123 1550 Muller K A Berlinger W Waldner F Characteristic structural phase transition in perovskite type compounds Physical Review Letters 1968 Vol 21 12 P 814 817 doi 10 1103 PhysRevLett 21 814 Muller K A Burkard H SrTiO3 An intrinsic quantum paraelectric below 4 K Physical Review B 1979 Vol 19 7 P 3593 3602 doi 10 1103 PhysRevB 19 3593 Bednorz J G Muller K A Possible high 𝑇𝑐 superconductivity in the Ba La Cu O system Zeitschrift fur Physik B 1986 Vol 64 2 P 189 193 doi 10 1007 BF01303701 Blazey K W Muller K A Bednorz J G Berlinger W Amoretti G Buluggiu E Vera A Matacotta F C Low field microwave absorption in the superconducting copper oxides Physical Review B 1987 Vol 36 13 P 7241 7243 doi 10 1103 PhysRevB 36 7241 Bednorc I G Myuller K A Oksidy perovskitnogo tipa novyj podhod k vysokotemperaturnoj sverhprovodimosti Nobelevskaya lekciya UFN 1988 T 156 2 S 323 346 doi 10 3367 UFNr 0156 198810d 0323 Zhao G M Conder K Keller H Muller K A Giant oxygen isotope shift in the magnetoresistive perovskite La1 xCaxMnO3 y Nature 1996 Vol 381 6584 P 676 678 doi 10 1038 381676a0 Zhao G M Hunt M B Keller H Muller K A Evidence for polaronic supercarriers in the copper oxide superconductors La 2 x Sr x CuO4 Nature 1997 Vol 385 6613 P 236 238 doi 10 1038 385236a0 Tc displaystyle T c superconductivity in the Ba La Cu O system Zeitschrift fur Physik B 1986 Vol 64 2 P 189 193 doi 10 1007 BF01303701 DerekkozderPhysik Nobelpreistrager Karl Alex Muller stirbt mit 95 JahrenӘdebietBednorz J G Bussmann Holder A Keller H Karl Alexander Muller Physics Today 2023 Vol 76 5 P 60 doi 10 1063 PT 3 5241 Martin J D Alexander Muller 1927 2023 Nature 2023 Vol 614 P 29 doi 10 1038 d41586 023 00206 x High Tc superconductors and related transition metal oxides Special contributions in honor of K Alex Muller on the occasion of his 80th birthday A Bussmann Holder H Keller Springer 2007 SiltemelerNobel komitetinin sajtynan akparat agyl