Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Лантан (лат. lanthanum; La) — элементтердің периодтық жүйесінің ІІІ тобындағы химиялық элемент, атомдық номері 57, ат. м. 138,9055, сирек кездесетін элементтерге жатады. Лантанның табиғи екі изотопы бар: 139La (99,911%) және радиоактивті 138La (0,089%; Т1/2 11011 жыл).
| |||||||||||||||
| Жай заттың сыртқы бейнесі | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| күміс-ақ металл  | |||||||||||||||
| Атом қасиеті | |||||||||||||||
| Атауы, символ, нөмірі | Лантан, 57 | ||||||||||||||
| Топ типі | |||||||||||||||
| Топ, период, блок | ІІІ, 6, f | ||||||||||||||
| Атомдық масса () | |||||||||||||||
| Электрондық конфигурация | [Xe] 5d16s2 | ||||||||||||||
| Қабықшалар бойынша электрондар | 2, 8, 18, 18, 9, 2 | ||||||||||||||
| Атом радиусы | 187 | ||||||||||||||
| Химиялық қасиеттері | |||||||||||||||
| 207±8 | |||||||||||||||
| 101.(+3e) 6 | |||||||||||||||
| 1,10 (Полинг шкаласы) | |||||||||||||||
| La←La3+ -2,38В | |||||||||||||||
| Тотығу дәрежелері | 0, +1, +2, +3 ( қатты негізгі оксид) | ||||||||||||||
| 1-ші: 538.1 кДж/моль (эВ) | |||||||||||||||
| Жай заттың термодинамикалық қасиеттері | |||||||||||||||
| Термодинамикалық фаза | |||||||||||||||
| Тығыздық () | 6.162-6.18 (альфа модификациясы) г/см³ | ||||||||||||||
| Балқу температурасы | 1193 K | ||||||||||||||
| Қайнау температурасы | 3447-3469 K | ||||||||||||||
| 8,5 кДж/моль | |||||||||||||||
| Булану жылуы | 402 кДж/моль | ||||||||||||||
| 27,11 Дж/(K·моль) | |||||||||||||||
| Молярлық көлем | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Жай заттың кристаллдық торы | |||||||||||||||
| Алтыбұрышты | |||||||||||||||
| a=3,772 c=12,14 Å | |||||||||||||||
| c/a қатынас | 3,22 | ||||||||||||||
| 132 K | |||||||||||||||
| Басқа да қасиеттері | |||||||||||||||
| (300 K) 13,4 Вт/(м·К) | |||||||||||||||
| α формасы: 36,6 ГПа | |||||||||||||||
| α формасы: 14,3 ГПа | |||||||||||||||
| Пуассон коэффициенті | α формасы: 0,280 | ||||||||||||||
| Моос қаттылығы | 2.5 | ||||||||||||||
| 360–1750 | |||||||||||||||
| 350–400 | |||||||||||||||
| 7439-91-0 | |||||||||||||||
Лантанды 1839 ж. швед химигі К.Мосандер (1797 — 1858) лантан “топырағы” — La2О3 түрінде ашқан. Жылтыр, ақ түсті металл, тығыздығы 6,162 г/см3, балқу t 920ӘС, қайнау t 3470ӘС. Тотығу дәрежесі +3. Лантан ылғал ауада тотығады, бөлме температурасында су және тұз, азот, күкірт қышқылдарымен, 200Ә С-тан жоғары температурада галогендермен әрекеттеседі. Лантан никелі бар геттер қорытпаларының негізі ретінде алюминийлі және т.б. қорытпаларға легирлеуші қоспа ретінде пайдаланылады.
Сондай-ақ, ол болаттың коррозияға беріктігін және ыстыққа төзімділік қасиетін арттыруға қолданатын мишмиталл құрамдасы. Негізгі минералдары: монацит (Ce, La...)PO4, (Ce, La...)FCO3. Лантанның қосылыстары LaCrO3 — жоғары температуралы электрөткізгіш керамикалық бұйымдар құрамына, La2О3 — оптикалық шынылардың құрамына кіреді, ал LaF3, La2О3 — лазерлік қасиеті бар заттар ретінде қолданылады.
Табиғатта кездесуі
Лантан, церий және неодиммен бірге сирек кездесетін жер элементтерінің ең көп таралған бірі болып табылады. Жер қыртысындағы лантанның мөлшері шамамен 2,9 · 10−3% салмағы бойынша, теңіз суында — шамамен 2,9 · 10−6 мг/л. Лантанның негізгі өнеркәсіптік минералдары - монацит, бастнезит, апатит және лопарит. Бұл минералдарға басқа да сирек жер элементтері кіреді.
Тарих
Лантан химиялық элемент ретінде 36 жыл бойы ашыла алмады. 1803 жылы 24 жастағы швед химигі Дженс Якоб Берцелиус қазір царит деген атпен белгілі минералды зерттеді. Бұл минералда иттрий жері және иттрий жеріне өте ұқсас тағы бір сирек жер табылды. Ол цериева деп аталды. 1826 жылы, Карл Мосандер церий жерін зерттеп, оның гетерогенді екенін, оның құрамында церийден басқа тағы бір жаңа элемент бар деген қорытындыға келді. Мозандер церий жерінің күрделілігін тек 1839 жылы дәлелдей алды. Ол цериттің көп мөлшері болған кезде жаңа элементті бөліп көрсете алды.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Lantan lat lanthanum La elementterdin periodtyk zhүjesinin III tobyndagy himiyalyk element atomdyk nomeri 57 at m 138 9055 sirek kezdesetin elementterge zhatady Lantannyn tabigi eki izotopy bar 139La 99 911 zhәne radioaktivti 138La 0 089 T1 2 1 1011 zhyl 57 Barij Lantan CerijLa As Periodicheskaya sistema elementov57 LaZhaj zattyn syrtky bejnesikүmis ak metallAtom kasietiAtauy simvol nomiriLantan 57Top tipiLantanoidtarTop period blokIII 6 fAtomdyk massa 138 90547 7 m a b g mol Elektrondyk konfiguraciya Xe 5d16s2Қabykshalar bojynsha elektrondar2 8 18 18 9 2Atom radiusy187Himiyalyk kasietteri207 8101 3e 61 10 Poling shkalasy La La3 2 38VTotygu dәrezheleri0 1 2 3 katty negizgi oksid 1 shi 538 1 kDzh mol eV 2 shi 1067 kDzh mol eV 3 shi 1850 3 kDzh mol eV Zhaj zattyn termodinamikalyk kasietteriTermodinamikalyk fazaҚatty deneTygyzdyk 6 162 6 18 alfa modifikaciyasy g sm Balku temperaturasy1193 KҚajnau temperaturasy3447 3469 K8 5 kDzh molBulanu zhyluy402 kDzh mol27 11 Dzh K mol Molyarlyk kolem22 5 sm molkysymy P Pa 1 10 100 1000 10 000 100 000T K 2005 2208 2458 2772 3178 3726Zhaj zattyn kristalldyk toryAltyburyshtya 3 772 c 12 14 Ac a katynas3 22132 KBaska da kasietteri 300 K 13 4 Vt m K a formasy 36 6 GPaa formasy 14 3 GPaPuasson koefficientia formasy 0 280Moos kattylygy2 5360 1750350 4007439 91 0Lantan La Lantandy 1839 zh shved himigi K Mosander 1797 1858 lantan topyragy La2O3 tүrinde ashkan Zhyltyr ak tүsti metall tygyzdygy 6 162 g sm3 balku t 920ӘS kajnau t 3470ӘS Totygu dәrezhesi 3 Lantan ylgal auada totygady bolme temperaturasynda su zhәne tuz azot kүkirt kyshkyldarymen 200Ә S tan zhogary temperaturada galogendermen әrekettesedi Lantan nikeli bar getter korytpalarynyn negizi retinde alyuminijli zhәne t b korytpalarga legirleushi kospa retinde pajdalanylady Sondaj ak ol bolattyn korroziyaga beriktigin zhәne ystykka tozimdilik kasietin arttyruga koldanatyn mishmitall kuramdasy Negizgi mineraldary monacit Ce La PO4 Ce La FCO3 Lantannyn kosylystary LaCrO3 zhogary temperaturaly elektrotkizgish keramikalyk bujymdar kuramyna La2O3 optikalyk shynylardyn kuramyna kiredi al LaF3 La2O3 lazerlik kasieti bar zattar retinde koldanylady Tabigatta kezdesuiLantan cerij zhәne neodimmen birge sirek kezdesetin zher elementterinin en kop taralgan biri bolyp tabylady Zher kyrtysyndagy lantannyn molsheri shamamen 2 9 10 3 salmagy bojynsha teniz suynda shamamen 2 9 10 6 mg l Lantannyn negizgi onerkәsiptik mineraldary monacit bastnezit apatit zhәne loparit Bul mineraldarga baska da sirek zher elementteri kiredi TarihLantan himiyalyk element retinde 36 zhyl bojy ashyla almady 1803 zhyly 24 zhastagy shved himigi Dzhens Yakob Bercelius kazir carit degen atpen belgili mineraldy zerttedi Bul mineralda ittrij zheri zhәne ittrij zherine ote uksas tagy bir sirek zher tabyldy Ol cerieva dep ataldy 1826 zhyly Karl Mosander cerij zherin zerttep onyn geterogendi ekenin onyn kuramynda cerijden baska tagy bir zhana element bar degen korytyndyga keldi Mozander cerij zherinin kүrdeliligin tek 1839 zhyly dәleldej aldy Ol cerittin kop molsheri bolgan kezde zhana elementti bolip korsete aldy