Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Церий (лат. Cerіum; Ce) — элементтердің периодтық жүйесінің ІІІ тобындағы хим. элемент, ат.н. 58, ат.м. 140,116. Сұр металл; тығызд. 6,768 г/см3; балқу t – 798°С. Негізгі минералдары – монацит пен бастнезит.
| |||||||||||||||
| Жай заттың сыртқы бейнесі | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| күміс-ақ металл  | |||||||||||||||
| Атом қасиеті | |||||||||||||||
| Атауы, символ, нөмірі | Церий, 58 | ||||||||||||||
| Топ типі | |||||||||||||||
| Топ, период, блок | ІІІ, 6, f | ||||||||||||||
| Атомдық масса () | |||||||||||||||
| Электрондық конфигурация | [Xe]4f15d16s2 | ||||||||||||||
| Қабықшалар бойынша электрондар | 2, 8, 18, 19, 9, 2 | ||||||||||||||
| Атом радиусы | 181.8 | ||||||||||||||
| Химиялық қасиеттері | |||||||||||||||
| 204±9 | |||||||||||||||
| (+4e) 92 103.(+3e) 4 | |||||||||||||||
| 1,12 (Полинг шкаласы) | |||||||||||||||
| Ce←Ce3+ −2,34 В | |||||||||||||||
| Тотығу дәрежелері | +1, +2, +3, +4 ( аз негізді оксид) | ||||||||||||||
| 1-ші: 534.4 кДж/моль (эВ) | |||||||||||||||
| Жай заттың термодинамикалық қасиеттері | |||||||||||||||
| Термодинамикалық фаза | |||||||||||||||
| Тығыздық () | 6,757 г/см³ | ||||||||||||||
| Балқу температурасы | 1072 K | ||||||||||||||
| Қайнау температурасы | 3699 K | ||||||||||||||
| 5,2 кДж/моль | |||||||||||||||
| Булану жылуы | 398 кДж/моль | ||||||||||||||
| 26,94 Дж/(K·моль) | |||||||||||||||
| Молярлық көлем | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Жай заттың кристаллдық торы | |||||||||||||||
| Текше бетке бағытталған | |||||||||||||||
| 5,160 Å | |||||||||||||||
| Басқа да қасиеттері | |||||||||||||||
| (300 K) 11,3 Вт/(м·К) | |||||||||||||||
| γ формасы: 33,6 ГПа | |||||||||||||||
| γ формасы: 13,5 ГПа | |||||||||||||||
| Пуассон коэффициенті | γ формасы: 0.24 | ||||||||||||||
| Моос қаттылығы | 2.5 | ||||||||||||||
| 210–470 | |||||||||||||||
| 186–412 | |||||||||||||||
| 7440-45-1 | |||||||||||||||
Церидің тұрақты 4 изотобы бар. Жасанды радиоктивті изотоптарының ішіндегі маңыздысы Се(Т1/2=33,1 күн). Церийді 1803 жылы швед химигі И.Я.Берцилиус ашқан. Ол бос күйінде1806 жылы церийдің үш хлоридін(Се,Сi) электролиздеу арқылы алынған. Жер қыртысындағы салмақ мөлшері 4,5*10-3%.
Табиғатта негізінен минерал моноцит түрінде , жерде сирек ұшырасатын элементтермен, ториймен бірге кездеседі. Церий - сұр түсті, жұмсақ металл, тығыздығы 6,77г/см3, балқу температурасы 804*С, қайнау температурасы 3600*С. Химиялық активті қосылыстардағы тотығу дәрежесі 3, 4. Ылғал ауада оңай тотығады. Церийді 160-180*С-қа дейін қыздырғанда қос тотықСеО2 түзе тотығады. Онда сұйытылған қышқылдар да ериді. Жоғары температурада галогендер азот, күкірт, т.б. элементтермен тікелей реаакцияласады.
Құрамына церий қосылған болат, шойын және түсті металдар қорытпаларының механикалық қасиеті жақсарады, алюминий, магний қорытпаларының жоғары температураға беріктігі артады. Церий қосылыстары шыны өнеркәсібінде кеңінен пайдаланылады , оның сульфаты фотографияда , көлемдік талдауда , т.б. қолдаланылады.
Дереккөздер
Қазақ ұлттық энциклопедиясы 9-том
- Atomic Reference Data for Electronic Structure Calculations, Cerium. NIST.gov.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Cerij lat Cerium Ce elementterdin periodtyk zhүjesinin III tobyndagy him element at n 58 at m 140 116 Sur metall tygyzd 6 768 g sm3 balku t 798 S Negizgi mineraldary monacit pen bastnezit 58 Lantan Cerij PrazeodimCe Th Periodicheskaya sistema elementov58 CeZhaj zattyn syrtky bejnesikүmis ak metallAtom kasietiAtauy simvol nomiriCerij 58Top tipiLantanoidtarTop period blokIII 6 fAtomdyk massa 140 116 1 m a b g mol Elektrondyk konfiguraciya Xe 4f15d16s2Қabykshalar bojynsha elektrondar2 8 18 19 9 2Atom radiusy181 8Himiyalyk kasietteri204 9 4e 92 103 3e 41 12 Poling shkalasy Ce Ce3 2 34 VTotygu dәrezheleri 1 2 3 4 az negizdi oksid 1 shi 534 4 kDzh mol eV 2 shi 1050 kDzh mol eV 3 shi 1949 kDzh mol eV Zhaj zattyn termodinamikalyk kasietteriTermodinamikalyk fazaҚatty deneTygyzdyk 6 757 g sm Balku temperaturasy1072 KҚajnau temperaturasy3699 K5 2 kDzh molBulanu zhyluy398 kDzh mol26 94 Dzh K mol Molyarlyk kolem21 0 sm molkysymy P Pa 1 10 100 1000 10 000 100 000T K 1992 2194 2442 2754 3159 3705Zhaj zattyn kristalldyk toryTekshe betke bagyttalgan5 160 ABaska da kasietteri 300 K 11 3 Vt m K g formasy 33 6 GPag formasy 13 5 GPaPuasson koefficientig formasy 0 24Moos kattylygy2 5210 470186 4127440 45 1Cerij Ce Ceridin turakty 4 izotoby bar Zhasandy radioktivti izotoptarynyn ishindegi manyzdysy Se T1 2 33 1 kүn Cerijdi 1803 zhyly shved himigi I Ya Bercilius ashkan Ol bos kүjinde1806 zhyly cerijdin үsh hloridin Se Si elektrolizdeu arkyly alyngan Zher kyrtysyndagy salmak molsheri 4 5 10 3 Tabigatta negizinen mineral monocit tүrinde zherde sirek ushyrasatyn elementtermen torijmen birge kezdesedi Cerij sur tүsti zhumsak metall tygyzdygy 6 77g sm3 balku temperaturasy 804 S kajnau temperaturasy 3600 S Himiyalyk aktivti kosylystardagy totygu dәrezhesi 3 4 Ylgal auada onaj totygady Cerijdi 160 180 S ka dejin kyzdyrganda kos totykSeO2 tүze totygady Onda sujytylgan kyshkyldar da eridi Zhogary temperaturada galogender azot kүkirt t b elementtermen tikelej reaakciyalasady Қuramyna cerij kosylgan bolat shojyn zhәne tүsti metaldar korytpalarynyn mehanikalyk kasieti zhaksarady alyuminij magnij korytpalarynyn zhogary temperaturaga beriktigi artady Cerij kosylystary shyny onerkәsibinde keninen pajdalanylady onyn sulfaty fotografiyada kolemdik taldauda t b koldalanylady DerekkozderҚazak ulttyk enciklopediyasy 9 tom Atomic Reference Data for Electronic Structure Calculations Cerium NIST gov