Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Рудольф Людвиг Мессбауэр (нем. Rudolf Ludwig Mößbauer; 31 қаңтар 1929, Мюнхен —14 қыркүйек 2011, Грюнвальд) — неміс физик, атом ядросы және элементар бөлшектер физикасының маманы, 1961 жылғы физика бойынша Нобель сыйлығының лауреаты.
| Рудольф Людвиг Мессбауэр | |||||
| нем. Rudolf Ludwig Mößbauer | |||||
 Рудольф Людвиг Мессбауэр | |||||
| Туған күні | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Туған жері | |||||
| Қайтыс болған күні | |||||
| Қайтыс болған жері | , Мюнхен, Үлкен Бавария, Бавария, Германия | ||||
| Азаматтығы | |||||
| Ғылыми аясы | |||||
| Жұмыс орны | | ||||
| Ғылыми дәрежесі | докторлық дәрежесі (1958) және диплом (1955) | ||||
| Альма-матер | | ||||
| Ғылыми жетекші | Хайнц Майер-Лейбниц | ||||
| Марапаттары |
| ||||
Өмірбаян
Білім
Рудольф Мессбауэр Мюнхенде фототехник Людвиг Мессбауэр мен Эрна Мессбауэрдің (қызы Эрнст) дүниеге келген отбасында екі баланың бірі және жалғыз ұлы болды. Бастауыш білімін жергілікті мектептерде алғаннан кейін, ол Мюнхен-Пазинг гимназиясына түсіп, оны 1948 жылы бітірді. Мессбауэр біраз уақыт оптикалық компанияда жұмыс істеді және пианисттің сөзсіз талантына қарамастан, Рудольф физиканы оқуға шешім қабылдады, ол үшін Мюнхен техникалық институтына (қазіргі университет) оқуға түсті. 1952 жылы — бакалавр, 1955 жылы — магистр, 1958 жылы — доктор атанды. 1953/54 оқу жылында сол университетте математика пәнінің мұғалімі болып жұмыс істеді.
Ашылу қарсаңында
1955—1957 жылдары ол Гейдельбергтегі Макс Планк қоғамының медициналық зерттеулер институтының физика бөлімінде гамма-сәулелердің жұтылуын зерттеп, докторлық диссертациясын бойынша жұмыс істеді, онда ол алғаш рет γ-сәулелерінің кері айналусыз резонанстық жұтылу құбылысын — ядролық гамма-резонансты байқады. 1958 жылдың қаңтарында Мессбауэр Мюнхен техникалық университетінде (TUM) ғылыми қызметкер болды, онда профессор Хайнц Майер-Лейбництің жетекшілігімен докторлық диссертациясын қорғады. Сол жылы Макс Планк қоғамының Медициналық зерттеулер институтында γ-сәулелерінің кері айналусыз ядролық резонанстық жұтылуының тікелей эксперименталды растауын ала алды.
Калтехке (АҚШ) көшу
1959 жылы TUM ғылыми қызметкері болып жұмыс істегеннен кейін ол Ричард Фейнманның Пасаденадағы (АҚШ) Калифорния технологиялық институтында (Caltech) γ-сәулелерін жұтылуы бойынша зерттеуді жалғастыру үшін ғылыми қызметкер, содан кейін аға ғылыми қызметкер ретінде шақыруын қабылдады. 1961 жылы Мессбауэр Калифорния технологиялық институтының физика профессоры болып тағайындалды.
Физика бойынша Нобель сыйлығы, 1961 жыл
1961 жылы Мессбауэр «гамма-сәулелердің резонанстық жұтылуы туралы зерттеулері және осыған байланысты оның атымен аталатын эффектіні ашқаны үшін» физика бойынша Нобель сыйлығын бөлісті.
Мессбауэр эффектісін ең ерте қолданудың бірі 1959 жылы Гарвард университетінің қызметкері Р. В. Паунд пен Г.А.Ребка болды, олар бұл эффектіні Альберт Эйнштейннің гравитациялық өріс электромагниттік сәулелену жиілігін өзгерте алады деген болжамын растау үшін пайдаланды. 70 футтық мұнараның төменгі және жоғарғы жағындағы гравитациялық өрістің айырмашылығынан туындаған гамма-сәулелерінің жиілігінің өзгеруін өлшеу Эйнштейннің жалпы салыстырмалылық теориясын толығымен растады. Мессбауэр эффектісі сонымен қатар ядролардың және оларды қоршаған электрондардың магниттік және электрлік қасиеттері туралы ақпарат алуға мүмкіндік береді. Бұл эффекті археология, химиялық катализ, молекулалық құрылым, валенттілік және қатты дене физикасы сияқты әртүрлі салаларда да қолданылады.
«Екінші Мессбауэр эффектісі»
1965 жылы Рудольф Мюнхенге оралып, TUM-да профессорлық дәрежесін алу үшін нейтрино физикасына қызығушылық танытты. Германия үкіметі бұл оралу үшін әсерлі баға төледі — жаңа ғимарат салынды және 10 профессорды шақыру мүмкіндігі болды. Ең бастысы, Мессбауэрге классикалық неміс бюрократиясынан бас тартып, американдық үлгі бойынша жаңа зертханада ғылыми процесті ұйымдастыруға рұқсат етілді. Көрнекті ғалымның елге оралуы Германиядағы физиканың дамуына таң қаларлық әсер етті. Неміс тектес бірқатар ғалымдар Мессбауэрдің артынан Германияға оралды. Бұл оралу кейінірек әзілмен «екінші Мессбауэр эффектісі» деп аталды.
Рудольф Мессбауэр TUM-да 1997 жылға дейін қалды. 1972—1977 жылдары Гренобльде директор болып Макс фон Лауэ және Поль Ланжевен ат. институтта (ILL) және халықаралық жоғары қуатты бөлшектер ағынының реакторында (ағылш. High-Flux Reactor) қызмет етті. 1977 жылы ол Мюнхенге оралды, онда ол жүргізген ғылыми кадрларды қайта құрудың жойылғанын білді.
Нейтриноға қызығушылық
Ол «нейтрино жұмбағы» бойынша жұмысын жалғастырды, оның ішінде Гёсгендегі нейтрино тербелістерін анықтау бойынша кейбір эксперименттерге және Италиядағы Гран-Сассо жерасты зертханасында күн нейтриносын (gallex) зерттеуге арналған эксперименттерге қатысты. Мессбауэрдің бұл бағытқа құмар болғаны сонша, ол 1997 жылдан бері зейнеткерлікке шыққандықтан, бос уақытында осы бағытта жұмыс істеуді жалғастырды.
Ғылыми ынтымақтастық
Мессбауэр ғылымды әлемнің түкпір-түкпіріндегі адамдарды біріктіру мүмкіндігі ретінде қарастырды, ол халықаралық ынтымақтастыққа ашық болды. Рудольф АҚШ ғалымдарымен де, кеңес ғалымдарымен де байланыста болды. Кеңес Одағында терең ғылыми байланыстар 1970 жылдары кеңес ғалымдарының бір тобы американдық профессорларды ынтымақтастыққа шақырған кезде пайда болды. Қырғи қабақ соғыс қызып тұрғандықтан, Американың көрнекті ғалымдарының ешқайсысы шақыруды қабылдамады. Мессбауэр Калтех профессоры бола отырып, Мәскеумен келісіп, келіссөздер жүргізді. Осылайша, Химиялық физика институтымен (профессор Виталий Голданский) және Курчатов институтымен (профессор Юрий Каган) ұзақ мерзімді ынтымақтастық орнады. Үнемі бірлескен семинарлар КСРО мен Германияда кезектесіп өткізілді. 1982 жылы Мессбауэр КСРО Ғылым академиясының шетелдік мүшесі болды.
Бірінші бірлескен семинар 1975 жылы Мәскеуде өтті. 1977 жылы семинарлардың бірі Ереванда өтті. Семинардан бір апта бұрын Мессбауэр Иранға шақырылды. Картаны зерттеп болған соң, ол шын мәнінде пойыздың екі қала арасындағы шөл далада бір жерге тоқтайтынын білмей, Тегераннан Ереванға пойызбен оңай жетемін деп шешті. Неміс делегациясы із-түзсіз кеткен делегация басшысы туралы ешбір хабарсыз екі мазасыз күнді бастан өткерді.
Оқытушылық
Мессбауэр оқытуға үлкен көңіл бөлді. Оның дәрістері мазмұны мен баяндамасы жағынан тамаша болды. Оқыту семестрінде ол бірде-бір конференцияға кеткен емес. Ол шәкірттеріне толық еркіндік берді, бірақ көмек қажет болған кезде ол оны үнемі қамтамасыз етті. Ынтымақтастыққа әрқашан дайын, Мессбауэр ешқашан бұрынғы шәкірттерімен және әріптестерімен ғылымда бәсекеге түскен емес.
Жетістіктері
1953 жылдан бастап γ-сәулелерінің затпен жұтылуын зерттей отырып, Мессбауэр γ-сәулелерінің кері айналусыз резонанстық жұтылуын ашып, теориялық тұрғыдан негіздеді. Бұл жұмыс халықаралық деңгейде танылды және Мессбауэрге келесі марапаттарды берді:
- 1960 — Нью-Йорк зерттеу корпорациясының сыйлығы (ағылш. Prize of the Research Corporation New York);
- 1961 — Рентген ат. сыйлық Гиссен университеті;
- 1961 — Франклин институтының Эллиот Крессон медалі;
- 1961 — Физика бойынша Нобель сыйлығы (Роберт Хофштадтермен бірге) зат ядроларының гамма-сәулеленуін жұтуы және оның есімімен аталатын эффектіні ашқаны үшін. Сыйлықты жариялау кезінде оның зерттеулері Мессбауэр эффектісі ретінде белгілі ядролық резонанстық флуоресценцияның ашылуына негіз болғаны атап өтілді.
- Әлемнің 13 университетінің құрметті профессоры.
- американдық, еуропалық және неміс физикалық қоғамдарының, Үндістан ғылым академиясының және Америка ғылым және өнер академиясының мүшесі. Оксфорд, Лестер және Гренобль университеттерінің құрметті докторы атағын алды.
Марапаттар арасында Гутри медалі мен сыйлығы (1974) және Ломоносов атындағы Үлкен алтын медалі (1984) бар.
Жеке өмір
1957 жылы Мессбауэр дизайнер бойынша маман Элизабет Притцке үйленді, олардың — бір ұлы мен екі қызы бар. Рудольфтың хоббиі фортепианода ойнау және суретке түсіру.
Тегінің жазылуы
Ғылыми әдебиеттерде Мессбауэр есімінің келесі емлесі кездеседі:
- қазақша:
- Мессбауэр (ең көп таралған нұсқа);
- Мёссбауэр (дұрыс транскрипция);
- латын:
- Mößbauer — неміс тілінің түпнұсқа емлесі;
- Mössbauer — жеңілдетілген неміс емлесі;
- Moessbauer — тек ASCII-латын тілін қолданатын жеңілдетілген орфографиялық-транскрипция;
- Mossbauer — қате, бірақ өте кең таралған емле.
Дереккөздер
Әдебиет
Сілтемелер
- Рудольф Л. Мессбауэр. Өмірбаяны «Ғылым және технология» электронды кітапханасының сайтында
- Храмов Ю. А. Мессбауэр Рудольф Людвиг (Мессбауэр (Мессбауэр) Рудольф Людвиг) // Физиктер : Өмірбаяндық нұсқаулық / Ред. А.И. Ахиезер . — Ред. 2-ші, рев. және қосымша — М. : Наука, 1983 ж. -МЕН. 185. — 400 бірге. — 200 000 дана.
- Профиль Рудольфа Людвига Мёссбауэра
- Нобель комитетінің сайтынан ақпарат (ағыл.))
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Rudolf Lyudvig Messbauer nem Rudolf Ludwig Mossbauer 31 kantar 1929 Myunhen 14 kyrkүjek 2011 Gryunvald nemis fizik atom yadrosy zhәne elementar bolshekter fizikasynyn mamany 1961 zhylgy fizika bojynsha Nobel syjlygynyn laureaty Rudolf Lyudvig Messbauernem Rudolf Ludwig MossbauerRudolf Lyudvig MessbauerTugan kүni31 kantar 11929 01 31 Tugan zheriMyunhen GermaniyaҚajtys bolgan kүni14 kyrkүjek 2011 2011 09 14 Қajtys bolgan zheri Myunhen Үlken Bavariya Bavariya GermaniyaAzamattygy GermaniyaҒylymi ayasyfizikaZhumys ornyҒylymi dәrezhesidoktorlyk dәrezhesi 1958 zhәne diplom 1955 Alma materҒylymi zhetekshiHajnc Majer LejbnicMarapattaryFizika salasyndagy Nobel syjlygy ӨmirbayanBilim Rudolf Messbauer Myunhende fototehnik Lyudvig Messbauer men Erna Messbauerdin kyzy Ernst dүniege kelgen otbasynda eki balanyn biri zhәne zhalgyz uly boldy Bastauysh bilimin zhergilikti mektepterde algannan kejin ol Myunhen Pazing agyl gimnaziyasyna tүsip ony 1948 zhyly bitirdi Messbauer biraz uakyt optikalyk kompaniyada zhumys istedi zhәne pianisttin sozsiz talantyna karamastan Rudolf fizikany okuga sheshim kabyldady ol үshin Myunhen tehnikalyk institutyna kazirgi universitet okuga tүsti 1952 zhyly bakalavr 1955 zhyly magistr 1958 zhyly doktor atandy 1953 54 oku zhylynda sol universitette matematika pәninin mugalimi bolyp zhumys istedi Ashylu karsanynda 1955 1957 zhyldary ol Gejdelbergtegi Maks Plank kogamynyn medicinalyk zertteuler institutynyn fizika boliminde gamma sәulelerdin zhutyluyn zerttep doktorlyk dissertaciyasyn bojynsha zhumys istedi onda ol algash ret g sәulelerinin keri ajnalusyz rezonanstyk zhutylu kubylysyn yadrolyk gamma rezonansty bajkady 1958 zhyldyn kantarynda Messbauer Myunhen tehnikalyk universitetinde TUM gylymi kyzmetker boldy onda professor Hajnc Majer Lejbnictin agyl zhetekshiligimen doktorlyk dissertaciyasyn korgady Sol zhyly Maks Plank kogamynyn Medicinalyk zertteuler institutynda g sәulelerinin keri ajnalusyz yadrolyk rezonanstyk zhutyluynyn tikelej eksperimentaldy rastauyn ala aldy Kaltehke AҚSh koshu 1959 zhyly TUM gylymi kyzmetkeri bolyp zhumys istegennen kejin ol Richard Fejnmannyn Pasadenadagy AҚSh Kaliforniya tehnologiyalyk institutynda Caltech g sәulelerin zhutyluy bojynsha zertteudi zhalgastyru үshin gylymi kyzmetker sodan kejin aga gylymi kyzmetker retinde shakyruyn kabyldady 1961 zhyly Messbauer Kaliforniya tehnologiyalyk institutynyn fizika professory bolyp tagajyndaldy Fizika bojynsha Nobel syjlygy 1961 zhyl1961 zhyly Messbauer gamma sәulelerdin rezonanstyk zhutyluy turaly zertteuleri zhәne osygan bajlanysty onyn atymen atalatyn effektini ashkany үshin fizika bojynsha Nobel syjlygyn bolisti Messbauer effektisin en erte koldanudyn biri 1959 zhyly Garvard universitetinin kyzmetkeri R V Paund pen G A Rebka boldy olar bul effektini Albert Ejnshtejnnin gravitaciyalyk oris elektromagnittik sәulelenu zhiiligin ozgerte alady degen bolzhamyn rastau үshin pajdalandy 70 futtyk munaranyn tomengi zhәne zhogargy zhagyndagy gravitaciyalyk oristin ajyrmashylygynan tuyndagan gamma sәulelerinin zhiiliginin ozgeruin olsheu Ejnshtejnnin zhalpy salystyrmalylyk teoriyasyn tolygymen rastady Messbauer effektisi sonymen katar yadrolardyn zhәne olardy korshagan elektrondardyn magnittik zhәne elektrlik kasietteri turaly akparat aluga mүmkindik beredi Bul effekti arheologiya himiyalyk kataliz molekulalyk kurylym valenttilik zhәne katty dene fizikasy siyakty әrtүrli salalarda da koldanylady Ekinshi Messbauer effektisi 1965 zhyly Rudolf Myunhenge oralyp TUM da professorlyk dәrezhesin alu үshin nejtrino fizikasyna kyzygushylyk tanytty Germaniya үkimeti bul oralu үshin әserli baga toledi zhana gimarat salyndy zhәne 10 professordy shakyru mүmkindigi boldy En bastysy Messbauerge klassikalyk nemis byurokratiyasynan bas tartyp amerikandyk үlgi bojynsha zhana zerthanada gylymi procesti ujymdastyruga ruksat etildi Kornekti galymnyn elge oraluy Germaniyadagy fizikanyn damuyna tan kalarlyk әser etti Nemis tektes birkatar galymdar Messbauerdin artynan Germaniyaga oraldy Bul oralu kejinirek әzilmen ekinshi Messbauer effektisi dep ataldy Rudolf Messbauer TUM da 1997 zhylga dejin kaldy 1972 1977 zhyldary Grenoblde direktor bolyp Maks fon Laue zhәne Pol Lanzheven at institutta agyl ILL zhәne halykaralyk zhogary kuatty bolshekter agynynyn reaktorynda agylsh High Flux Reactor kyzmet etti 1977 zhyly ol Myunhenge oraldy onda ol zhүrgizgen gylymi kadrlardy kajta kurudyn zhojylganyn bildi Nejtrinoga kyzygushylyk Ol nejtrino zhumbagy bojynsha zhumysyn zhalgastyrdy onyn ishinde Gyosgendegi nejtrino terbelisterin anyktau bojynsha kejbir eksperimentterge zhәne Italiyadagy Gran Sasso zherasty zerthanasynda kүn nejtrinosyn gallex zertteuge arnalgan eksperimentterge katysty Messbauerdin bul bagytka kumar bolgany sonsha ol 1997 zhyldan beri zejnetkerlikke shykkandyktan bos uakytynda osy bagytta zhumys isteudi zhalgastyrdy Ғylymi yntymaktastykMessbauer gylymdy әlemnin tүkpir tүkpirindegi adamdardy biriktiru mүmkindigi retinde karastyrdy ol halykaralyk yntymaktastykka ashyk boldy Rudolf AҚSh galymdarymen de kenes galymdarymen de bajlanysta boldy Kenes Odagynda teren gylymi bajlanystar 1970 zhyldary kenes galymdarynyn bir toby amerikandyk professorlardy yntymaktastykka shakyrgan kezde pajda boldy Қyrgi kabak sogys kyzyp turgandyktan Amerikanyn kornekti galymdarynyn eshkajsysy shakyrudy kabyldamady Messbauer Kalteh professory bola otyryp Mәskeumen kelisip kelissozder zhүrgizdi Osylajsha Himiyalyk fizika institutymen professor Vitalij Goldanskij zhәne Kurchatov institutymen professor Yurij Kagan uzak merzimdi yntymaktastyk ornady Үnemi birlesken seminarlar KSRO men Germaniyada kezektesip otkizildi 1982 zhyly Messbauer KSRO Ғylym akademiyasynyn sheteldik mүshesi boldy Birinshi birlesken seminar 1975 zhyly Mәskeude otti 1977 zhyly seminarlardyn biri Erevanda otti Seminardan bir apta buryn Messbauer Iranga shakyryldy Kartany zerttep bolgan son ol shyn mәninde pojyzdyn eki kala arasyndagy shol dalada bir zherge toktajtynyn bilmej Tegerannan Erevanga pojyzben onaj zhetemin dep sheshti Nemis delegaciyasy iz tүzsiz ketken delegaciya basshysy turaly eshbir habarsyz eki mazasyz kүndi bastan otkerdi OkytushylykMessbauer okytuga үlken konil boldi Onyn dәristeri mazmuny men bayandamasy zhagynan tamasha boldy Okytu semestrinde ol birde bir konferenciyaga ketken emes Ol shәkirtterine tolyk erkindik berdi birak komek kazhet bolgan kezde ol ony үnemi kamtamasyz etti Yntymaktastykka әrkashan dajyn Messbauer eshkashan buryngy shәkirtterimen zhәne әriptesterimen gylymda bәsekege tүsken emes Zhetistikteri1953 zhyldan bastap g sәulelerinin zatpen zhutyluyn zerttej otyryp Messbauer g sәulelerinin keri ajnalusyz rezonanstyk zhutyluyn ashyp teoriyalyk turgydan negizdedi Bul zhumys halykaralyk dengejde tanyldy zhәne Messbauerge kelesi marapattardy berdi 1960 Nyu Jork zertteu korporaciyasynyn syjlygy agylsh Prize of the Research Corporation New York 1961 Rentgen at syjlyk nem Gissen universiteti 1961 Franklin institutynyn Elliot Kresson medali 1961 Fizika bojynsha Nobel syjlygy Robert Hofshtadtermen birge zat yadrolarynyn gamma sәulelenuin zhutuy zhәne onyn esimimen atalatyn effektini ashkany үshin Syjlykty zhariyalau kezinde onyn zertteuleri Messbauer effektisi retinde belgili yadrolyk rezonanstyk fluorescenciyanyn ashyluyna negiz bolgany atap otildi Әlemnin 13 universitetinin kurmetti professory amerikandyk europalyk zhәne nemis fizikalyk kogamdarynyn Үndistan gylym akademiyasynyn zhәne Amerika gylym zhәne oner akademiyasynyn mүshesi Oksford Lester zhәne Grenobl universitetterinin kurmetti doktory atagyn aldy Marapattar arasynda Gutri medali men syjlygy 1974 zhәne Lomonosov atyndagy Үlken altyn medali 1984 bar Zheke omir1957 zhyly Messbauer dizajner bojynsha maman Elizabet Pritcke үjlendi olardyn bir uly men eki kyzy bar Rudolftyn hobbii fortepianoda ojnau zhәne suretke tүsiru Teginin zhazyluyҒylymi әdebietterde Messbauer esiminin kelesi emlesi kezdesedi kazaksha Messbauer en kop taralgan nuska Myossbauer durys transkripciya latyn Mossbauer nemis tilinin tүpnuska emlesi Mossbauer zhenildetilgen nemis emlesi Moessbauer tek ASCII latyn tilin koldanatyn zhenildetilgen orfografiyalyk transkripciya Mossbauer kate birak ote ken taralgan emle DerekkozderӘdebietFric Parak Rudolf L Messbauer Spektroskopiyanyn zhana tүrin zhasau arkyly nemis gylymyn zhandandyrgan fizik nem 1 Nature 478 325 20 kazan 2011 doi 10 1038 478325aSiltemelerRudolf L Messbauer Өmirbayany Ғylym zhәne tehnologiya elektrondy kitaphanasynyn sajtynda Hramov Yu A Messbauer Rudolf Lyudvig Messbauer Messbauer Rudolf Lyudvig Fizikter Өmirbayandyk nuskaulyk Red A I Ahiezer Red 2 shi rev zhәne kosymsha M Nauka 1983 zh MEN 185 400 birge 200 000 dana Profil Rudolfa Lyudviga Myossbauera Nobel komitetinin sajtynan akparat agyl