Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Нысанның цифрлық идентификаторы (ағылш. digital object identifier (DOI), дискретті нысан идентификаторы (DOI)) ақпараттық әрекет объектілерін белгілеуге арналған DOI жүйесінің негізгі элементі болып табылады. Бұл сандық нысан идентификаторы емес, сандық нысан идентификаторы. DOI 2000 жылдан бері қолданылып келеді және қазіргі уақытта 5000-нан астам билік органдары (баспалар, ғылыми деректер орталықтары, киностудиялар және т.б.) шығарады. Жылына 100 миллионнан астам DOI атаулары және 1,5 миллиардтан астам DOI жарияланымдары бар. Айта кету керек, DOI кейде оны пайдалану басталғанға дейін жасалған жарияланымдарға тағайындалады.
| Нысанның цифрлық идентификаторы (дискретті нысан идентификаторы) | |
| Сайттың түрі | Сандық нысан идентификаторы |
|---|---|
| Қазіргі статусы | International DOI Foundation |
DOI атауы (идентификатор, нөмір) жарияланым немесе оның бөлігі (кітап, кітап тарауы, мақала) немесе элемент (сурет, кесте, формула және т.б.) сияқты объектілерге тағайындалуы мүмкін, аудио және бейне контент, деректер жинақтары мен деректер базасы, материалдық объектілер (DVD, қағаз кітап), адамдар (авторлар, композиторлар, баспалар), ұйымдар және т.б. Жүйені ұйымдастыру мен басқаруға қойылатын талаптар, DOI атаулары мен метадеректер құрылымы, оларды тағайындау және ашу тәртібі ISO 26324:2012. Ресейде халықаралық стандартқа ұқсас ГОСТ Р ISO 26324 стандарты жұмыс істейді.
Сипаттама
DOI объектілерді бірегей және дәл анықтауға және ол туралы толық ақпаратқа (метадеректер) немесе объектіге кіру ашық болса, тікелей объектінің өзіне қол жеткізуге мүмкіндік береді. Нысанға DOI тағайындаған ұйым нысанға және/немесе ол туралы деректерге сілтеме әрқашан жұмыс істейтінін қамтамасыз етуге міндетті. Бұл DOI тағайындалған нысанды оның орны өзгерсе де табуға болатынын білдіреді. Сонымен бірге нысанның өзін және осы нысанмен байланысты ақпаратты DOI иесі әр уақытта және кез келген уақытта әртүрлі тәсілдермен қосуға, өзгертуге немесе топтастыруға болады.
DOI көмегімен объектінің нұсқалары (түзетулері) сияқты байланысты объектілерді де ажыратуға және бөлек байланыстыруға болады (мысалы, DOI ғылыми жарияланымдарға арналған нұсқаларды басқару жүйесі Crossmark by Crossref қараңыз).
Электрондық құжаттың DOI құрамындағы ақпарат оның орналасқан жерінің көрсеткішін (мысалы, URL), оның атауын (атауы), басқа нысан идентификаторларын (мысалы, кітаптың электрондық суретіне арналған ISBN) және құрылымдық және кеңейтілетін нысанда объектімен байланысты оны (метадеректер) сипаттау деректер жиынтығын қамтиды.
Есептік ұйымдар
Халықаралық DOI қоры (International DOI Foundation — IDF) коммерциялық емес, мүшелікке негізделген ұйым болып табылады, ол DOI префиксін тағайындау, нысандар үшін DOI тіркеуі, және қатысты DOI қызметтері.
IDF — DOI жүйесі үшін уәкілетті ISO 26324 стандартын тіркеушісі.
DOI жүйесі сандық желілерде пайдалану үшін тұрақты және өзара әрекеттесетін DOI тіркеу және пайдалану үшін техникалық және әлеуметтік инфрақұрылымды қамтамасыз етеді. DOI жүйесі мыналардан тұрады:
- Халықаралық DOI қоры (International DOI Foundation)
- Тіркеу агенттіктері (Registration Agencies)
Тіркеу агенттіктерін IDF тағайындайды және DOI префикс иелеріне қызмет көрсетеді: олар DOI префикстерін таратады, нысандар үшін DOI тіркейді және нысан иелеріне DOI тағайындауға, нысан метадеректерін және күй деректерін тасымалдауға және жаңартуға мүмкіндік беретін қажетті инфрақұрылымды қамтамасыз етеді. Тіркеушілер сонымен қатар DOI жүйесінің кең таралуына белсенді түрде ықпал етеді, тұтастай DOI жүйесін әзірлеуде IDF-пен ынтымақтасады және өздерінің нақты пайдаланушылар қауымдастығы атынан қызметтерді ұсынады.
Әрбір RA-ның нақты анықталған жауапкершілік аймағы бар. Белсенді RA және олардың жауапкершілік аймақтарының толық тізімі IDF веб-сайтында қол жетімді.
- Негізгі RA
- Airiti — қытай және тай тілдеріндегі электронды ғылыми журналдарға DOI беретін RA;
- Crossref — ғылыми контентті (кітаптар, журнал мақалалары, конференция материалдары және т.б.) баспагерлермен жұмыс істейтін халықаралық RA және ғылыми жарияланымдар үшін DOI қамтамасыз ету;
- Datacite — деректер қоймалары бар деректер орталықтарымен, басқарушылармен, кітапханалармен, мұрағаттармен, университеттермен және зерттеу ұйымдарымен жұмыс істейтін және деректерді және басқа зерттеу нәтижелерін басқару, сақтау, таңдау және мұрағаттау үшін жауап беретін RA. DataCite эксперименттер деректері (нәтижелері), үлкен жинақтар (деректер базалары, кітапханалар және т.б.) үшін DOI тіркеуге мүмкіндік береді, кейіннен ғылыми жарияланымдарда және DOI арқылы дұрыс пайдаланылған деректер мен ғылыми зерттеулердің басқа нәтижелері осындай деректер көзімен байланысты (мысалы, CERN — Еуропалық ядролық зерттеулер ұйымы http://doi.web.cern.ch/ Мұрағатталған 26 наурыздың 2020 жылы. қараңыз).
- Entertainment Identifier Registry (EIDR) — коммерциялық бейне-контент үшін DOI қамтамасыз ететін RA.
- Japan Link Center (JaLC) — жапон тіліндегі электронды ғылыми журналдар үшін DOI ұсынатын RA.
- Қытайдың ұлттық білім инфрақұрылымы (CNKI) Мұрағатталған 3 сәуірдің 2023 жылы. — Қытай үкіметінің қолдауымен Синьхуа университеті мен Қытайдың ғылыми-техникалық ақпарат институты құрған қытайлық ғылыми басылымдар үшін DOI беретін RA.
- Еуропалық Одақтың басылымдар кеңсесі (OP) — Еуропалық Одақ органдарының ресми басылымдары үшін DOI беретін RA;
DOI құрылымы
Сыртқы жағынан, DOI екі бөліктен тұратын әріптер мен сандардың бірегей жолы болып табылады: префикс пен жұрнақ (10.префикс/суффикс).
Мысалы: 10.1000/123 мұнда
- 10.1000 — префикс немесе иеленушінің идентификаторы (баспагер, авторлық құқық иесі, деректер орталығы, кітапхана және т.б.), идентификатор атрибутынан (10) және иесін көрсететін жолдан (1000) құралған;
- 123 — жұрнақ, белгілі бір нысанды көрсететін нысан идентификаторы. Суффиксті иесінің өзі жасайды және префикс иесінің қалауы бойынша кез келген сандар және/немесе әріптер жиынын қамтуы мүмкін.
Сериалық басылымдар үшін:
- Ұйым префиксі/ISSN жыл көлемі беті (тараулар).
DOI — ыңғайлы сілтеме (интернеттен іздеу үшін), нысанға апаратын жол (мақала, кітап, деректер және т.б.) объектіге және/немесе ол туралы қажетті ақпаратқа қол жеткізу үшін жалпы ақпараттық-виртуалды кеңістікте.
Crossref талаптарына сәйкес жарияланымдарда да, веб-сайттарда да DOI интернет сілтемесі (URL) ретінде көрсетілуі керек.
Ғылыми коммуникациялардағы DOI
Де-факто, DOI ғылыми ақпаратқа тұрақты қол жеткізуді және өзара сілтемелерді есепке алуды қамтамасыз ететін заманауи ғылыми басылымдардың міндетті элементі және стандарты болып табылады.
DOI ғалымдар арасында деректер алмасу үшін ағылшын тілді ғылыми ортада қабылданады.
DOI мысалдары
- https://doi.org/10.1007/b136753
- Бұл Берлинде басылған «Magnetic Functions Beyond Spin-Hamiltonian» (ISBN 3-540-26079-X) 2006 жылғы кітабының сандық көшірмесінің DOI болып табылады, оны профессор D. Michael P. Mingos өңдеген, «Springer-Verlag Berlin Heidelberg» (Springer Science+Business Media бөлігі) серия-журналдағы № 117 бөлім (ISSN 0081-5993 D. Michael P. Mingos басылымы). Кітапта сонымен қатар Конгресс кітапханасының бақылау нөмірі (LCCN) 2005926235 бар.
- https://doi.org/10.1007/978-3-540-46129-6
- Бұл Дидье Аструктың (IUF мүшесі) 2007 жылғы «Organometallic Chemistry & Catalysis» (ISBN 978-3-540-46129-6) кітабының «Springer-Verlag Berlin Heidelberg» ағылшын тілінде басып шығарған сандық көшірмесінің DOI болып табылады. LCCN 2007924912. Бұл кітаптың мазмұны бастапқыда 2000 жылы француз тілінде «Chimie Organométallique» (ISBN 2-86883-493-0) кітабында «EDP Sciences Гренобль» басылымында жарияланған.
Сондай-ақ, қараңыз
- PMID
- PMC
Дереккөздер
- DOI Marketing Brochure
- ГОСТ Р ИСО 26324-2015, 2016
- What is a DOI?. Driven by DOI Brochure, p. 3.
- ISO 26324:2012, 2012
Әдебиет
- If you use the internet to manage content or information about assets, you can benefit from being driven by DOI : [англ.]. — International DOI Foundation. — 16 p.
- ISO 26324:2012 : Digital object identifier system : [англ.] / Technical Committee: ISO/TC 46/SC 9 Identification and description. — Ed. 1. — International Organisation of Standartisation, 2012. — May. — 17 p.
Сілтемелер
- Халықаралық DOI қоры
- CrossRef (ағыл.)), ғылыми және кәсіби басылымдарға арналған ресми DOI тіркеу агенттігі
- Norman Paskin. Сандық нысан идентификаторы (DOI®) жүйесі (шексіз) // Кітапхана-ақпараттану энциклопедиясы. - Taylor & Francis Group, 2010 ж. - doi : 10.1081/E-ELIS3-120044418. (ағыл.)
- Мақала идентификаторлары / RElf блогы, 2007-02-14
- DOI үшін практикалық нұсқаулар
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Nysannyn cifrlyk identifikatory agylsh digital object identifier DOI diskretti nysan identifikatory DOI akparattyk әreket obektilerin belgileuge arnalgan DOI zhүjesinin negizgi elementi bolyp tabylady Bul sandyk nysan identifikatory emes sandyk nysan identifikatory DOI 2000 zhyldan beri koldanylyp keledi zhәne kazirgi uakytta 5000 nan astam bilik organdary baspalar gylymi derekter ortalyktary kinostudiyalar zhәne t b shygarady Zhylyna 100 millionnan astam DOI ataulary zhәne 1 5 milliardtan astam DOI zhariyalanymdary bar Ajta ketu kerek DOI kejde ony pajdalanu bastalganga dejin zhasalgan zhariyalanymdarga tagajyndalady Nysannyn cifrlyk identifikatory diskretti nysan identifikatory Sajttyn tүriSandyk nysan identifikatoryҚazirgi statusyInternational DOI Foundation DOI atauy identifikator nomir zhariyalanym nemese onyn boligi kitap kitap tarauy makala nemese element suret keste formula zhәne t b siyakty obektilerge tagajyndaluy mүmkin audio zhәne bejne kontent derekter zhinaktary men derekter bazasy materialdyk obektiler DVD kagaz kitap adamdar avtorlar kompozitorlar baspalar ujymdar zhәne t b Zhүjeni ujymdastyru men baskaruga kojylatyn talaptar DOI ataulary men metaderekter kurylymy olardy tagajyndau zhәne ashu tәrtibi ISO 26324 2012 Resejde halykaralyk standartka uksas GOST R ISO 26324 standarty zhumys istejdi SipattamaDOI obektilerdi biregej zhәne dәl anyktauga zhәne ol turaly tolyk akparatka metaderekter nemese obektige kiru ashyk bolsa tikelej obektinin ozine kol zhetkizuge mүmkindik beredi Nysanga DOI tagajyndagan ujym nysanga zhәne nemese ol turaly derekterge silteme әrkashan zhumys istejtinin kamtamasyz etuge mindetti Bul DOI tagajyndalgan nysandy onyn orny ozgerse de tabuga bolatynyn bildiredi Sonymen birge nysannyn ozin zhәne osy nysanmen bajlanysty akparatty DOI iesi әr uakytta zhәne kez kelgen uakytta әrtүrli tәsildermen kosuga ozgertuge nemese toptastyruga bolady DOI komegimen obektinin nuskalary tүzetuleri siyakty bajlanysty obektilerdi de azhyratuga zhәne bolek bajlanystyruga bolady mysaly DOI gylymi zhariyalanymdarga arnalgan nuskalardy baskaru zhүjesi Crossmark by Crossref karanyz Elektrondyk kuzhattyn DOI kuramyndagy akparat onyn ornalaskan zherinin korsetkishin mysaly URL onyn atauyn atauy baska nysan identifikatorlaryn mysaly kitaptyn elektrondyk suretine arnalgan ISBN zhәne kurylymdyk zhәne kenejtiletin nysanda obektimen bajlanysty ony metaderekter sipattau derekter zhiyntygyn kamtidy Eseptik ujymdarHalykaralyk DOI kory International DOI Foundation IDF kommerciyalyk emes mүshelikke negizdelgen ujym bolyp tabylady ol DOI prefiksin tagajyndau nysandar үshin DOI tirkeui zhәne katysty DOI kyzmetteri IDF DOI zhүjesi үshin uәkiletti ISO 26324 standartyn tirkeushisi DOI zhүjesi sandyk zhelilerde pajdalanu үshin turakty zhәne ozara әrekettesetin DOI tirkeu zhәne pajdalanu үshin tehnikalyk zhәne әleumettik infrakurylymdy kamtamasyz etedi DOI zhүjesi mynalardan turady Halykaralyk DOI kory International DOI Foundation Tirkeu agenttikteri Registration Agencies Tirkeu agenttikterin IDF tagajyndajdy zhәne DOI prefiks ielerine kyzmet korsetedi olar DOI prefiksterin taratady nysandar үshin DOI tirkejdi zhәne nysan ielerine DOI tagajyndauga nysan metaderekterin zhәne kүj derekterin tasymaldauga zhәne zhanartuga mүmkindik beretin kazhetti infrakurylymdy kamtamasyz etedi Tirkeushiler sonymen katar DOI zhүjesinin ken taraluyna belsendi tүrde ykpal etedi tutastaj DOI zhүjesin әzirleude IDF pen yntymaktasady zhәne ozderinin nakty pajdalanushylar kauymdastygy atynan kyzmetterdi usynady Әrbir RA nyn nakty anyktalgan zhauapkershilik ajmagy bar Belsendi RA zhәne olardyn zhauapkershilik ajmaktarynyn tolyk tizimi IDF veb sajtynda kol zhetimdi Negizgi RAAiriti kytaj zhәne taj tilderindegi elektrondy gylymi zhurnaldarga DOI beretin RA Crossref gylymi kontentti kitaptar zhurnal makalalary konferenciya materialdary zhәne t b baspagerlermen zhumys istejtin halykaralyk RA zhәne gylymi zhariyalanymdar үshin DOI kamtamasyz etu Datacite derekter kojmalary bar derekter ortalyktarymen baskarushylarmen kitaphanalarmen muragattarmen universitettermen zhәne zertteu ujymdarymen zhumys istejtin zhәne derekterdi zhәne baska zertteu nәtizhelerin baskaru saktau tandau zhәne muragattau үshin zhauap beretin RA DataCite eksperimentter derekteri nәtizheleri үlken zhinaktar derekter bazalary kitaphanalar zhәne t b үshin DOI tirkeuge mүmkindik beredi kejinnen gylymi zhariyalanymdarda zhәne DOI arkyly durys pajdalanylgan derekter men gylymi zertteulerdin baska nәtizheleri osyndaj derekter kozimen bajlanysty mysaly CERN Europalyk yadrolyk zertteuler ujymy http doi web cern ch Muragattalgan 26 nauryzdyn 2020 zhyly karanyz Entertainment Identifier Registry EIDR kommerciyalyk bejne kontent үshin DOI kamtamasyz etetin RA Japan Link Center JaLC zhapon tilindegi elektrondy gylymi zhurnaldar үshin DOI usynatyn RA Қytajdyn ulttyk bilim infrakurylymy CNKI Muragattalgan 3 sәuirdin 2023 zhyly Қytaj үkimetinin koldauymen Sinhua universiteti men Қytajdyn gylymi tehnikalyk akparat instituty kurgan kytajlyk gylymi basylymdar үshin DOI beretin RA Europalyk Odaktyn basylymdar kensesi OP Europalyk Odak organdarynyn resmi basylymdary үshin DOI beretin RA DOI kurylymySyrtky zhagynan DOI eki bolikten turatyn әripter men sandardyn biregej zholy bolyp tabylady prefiks pen zhurnak 10 prefiks suffiks Mysaly 10 1000 123 munda 10 1000 prefiks nemese ielenushinin identifikatory baspager avtorlyk kukyk iesi derekter ortalygy kitaphana zhәne t b identifikator atributynan 10 zhәne iesin korsetetin zholdan 1000 kuralgan 123 zhurnak belgili bir nysandy korsetetin nysan identifikatory Suffiksti iesinin ozi zhasajdy zhәne prefiks iesinin kalauy bojynsha kez kelgen sandar zhәne nemese әripter zhiynyn kamtuy mүmkin Serialyk basylymdar үshin Ұjym prefiksi ISSN zhyl kolemi beti taraular DOI yngajly silteme internetten izdeu үshin nysanga aparatyn zhol makala kitap derekter zhәne t b obektige zhәne nemese ol turaly kazhetti akparatka kol zhetkizu үshin zhalpy akparattyk virtualdy kenistikte Crossref talaptaryna sәjkes zhariyalanymdarda da veb sajttarda da DOI internet siltemesi URL retinde korsetilui kerek Ғylymi kommunikaciyalardagy DOIDe fakto DOI gylymi akparatka turakty kol zhetkizudi zhәne ozara siltemelerdi esepke aludy kamtamasyz etetin zamanaui gylymi basylymdardyn mindetti elementi zhәne standarty bolyp tabylady DOI galymdar arasynda derekter almasu үshin agylshyn tildi gylymi ortada kabyldanady DOI mysaldary https doi org 10 1007 b136753Bul Berlinde basylgan Magnetic Functions Beyond Spin Hamiltonian ISBN 3 540 26079 X 2006 zhylgy kitabynyn sandyk koshirmesinin DOI bolyp tabylady ony professor D Michael P Mingos ondegen Springer Verlag Berlin Heidelberg Springer Science Business Media boligi seriya zhurnaldagy 117 bolim ISSN 0081 5993 D Michael P Mingos basylymy Kitapta sonymen katar Kongress kitaphanasynyn bakylau nomiri LCCN 2005926235 bar dd https doi org 10 1007 978 3 540 46129 6Bul Dide Astruktyn IUF fran mүshesi 2007 zhylgy Organometallic Chemistry amp Catalysis ISBN 978 3 540 46129 6 kitabynyn Springer Verlag Berlin Heidelberg agylshyn tilinde basyp shygargan sandyk koshirmesinin DOI bolyp tabylady LCCN 2007924912 Bul kitaptyn mazmuny bastapkyda 2000 zhyly francuz tilinde Chimie Organometallique ISBN 2 86883 493 0 kitabynda EDP Sciences Grenobl basylymynda zhariyalangan dd Sondaj ak karanyzPMID PMCDerekkozderDOI Marketing Brochure GOST R ISO 26324 2015 2016 What is a DOI Driven by DOI Brochure p 3 ISO 26324 2012 2012ӘdebietIf you use the internet to manage content or information about assets you can benefit from being driven by DOI angl International DOI Foundation 16 p ISO 26324 2012 Digital object identifier system angl Technical Committee ISO TC 46 SC 9 Identification and description Ed 1 International Organisation of Standartisation 2012 May 17 p SiltemelerHalykaralyk DOI kory CrossRef agyl gylymi zhәne kәsibi basylymdarga arnalgan resmi DOI tirkeu agenttigi Norman Paskin Sandyk nysan identifikatory DOI zhүjesi sheksiz Kitaphana akparattanu enciklopediyasy Taylor amp Francis Group 2010 zh doi 10 1081 E ELIS3 120044418 agyl Makala identifikatorlary RElf blogy 2007 02 14 DOI үshin praktikalyk nuskaular