Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Макс фон Лауэ (нем. Max von Laue; 9 қазан 1879, Кобленц, Германия империясы — 24 сәуір 1960, Батыс Берлин) — неміс физигі, 1914 жылы «кристалдардағы рентген сәулелерінің дифракциясын ашқаны үшін» физика бойынша Нобель сыйлығының лауреаты.
| Макс фон Лауэ | |
| нем. Max von Laue | |
 | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Туған жері | |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері |
|
| Ғылыми аясы |
|
| Жұмыс орны | Мюнхен университеті |
| Альма-матер | Геттинген университеті |
| Ғылыми жетекші | Макс Планк |
| Атақты шәкірттері |
|
| Марапаттары | |
Өмірбаяны
1898 жылы мектепті бітіргеннен кейін фон Лауэ әскерге шақырырылып, бір жыл әскерде қызмет етті. Содан кейін ол Страсбург университетіне түсіп, онда математика, физика және химия пәндерін оқи бастады. Фон Лауэ көп ұзамай Геттинген университетіне ауысып, содан кейін ол Мюнхен университетінде бір семестр өткізді, содан кейін Макс Планктың қол астында оқу үшін Берлинге көшті. 1903 жылы ол параллель плиталардағы интерференция теориясы бойынша кандидаттық диссертациясын қорғап, 1905 жылы Макс Планктың ассистенті болды. 1906 жылы екінші диссертациясын қорғағаннан кейін ол салыстырмалылық теориясымен айналысып, оптикалық эксперименттердің көмегімен 1907 жылы жылдамдықтарды қосудың релятивистік ережесінің маңызды эксперименттік растауын алды. 1909 жылы ол Мюнхен университетінде теориялық физика кафедрасының ассистенті қызметін атқарды.
1910 жылы Магдалена Дегенге үйленді.
1912 жылы фон Лауэ Цюрихке көшті. Онда ол рентген сәулелерінің кристалдардағы дифракциялануын болжады, оны екі шәкірті Уолтер Фридрих пен Пол Книпинг тәжірибе жүзінде растады. Осылайша, рентгендік сәулеленудің толқындық сипаты расталды. Сонымен қатар, бұл әдісті қолдану арқылы көптеген кристалдардың құрылымын анықтауға мүмкіндік туды. Осы жетістіктері үшін Макс фон Лауэ 1915 жылы физика бойынша 1914 жылғы Нобель сыйлығын алды.
1919 жылы ол Берлинге оралып, онда ол «динамикалық теория» деп аталатын рентгендік кедергінің бастапқы «геометриялық теориясын» аяқтады. 1921 жылы ол Адольф фон Байердің ескерткіш медалін және 1932 жылы Макс Планк медалін алады. Нацизм уақытында ол «арийлік физика» идеологиясын және оның теоретигі Иоганнес Старктан Эйнштейнді және «Еврей физикасы» деп аталатындарды қорғап сынады. Сонымен қатар, Отто Ганмен бірге қудаланған ғалымдарға жасырын түрде көмектесті. Фашистерге осындай қарсылығы үшін ол 1943 жылы ерте зейнеткерлікке жіберілді. Соғыстан кейін ол Англияда «Алсос» миссиясы мен «Эпсилон» операциясының бөлігі ретінде интернацияланды, осы уақыт ішінде «Физика тарихын» жазды.
Соғыс аяқталғаннан кейін ол неміс ғылыми өнеркәсібін қалпына келтіруге белсенді қатысты. «Британдық оккупация аймағындағы неміс физикалық қоғамын» құрды және «Неміс физикалық қоғамдары қауымдастығын» қалпына келтіруге, Брауншвейг қаласында «Федералдық физика және техника институтын» құруға қатысады, сондай-ақ «Неміс зерттеу қоғамы» (ГФР ғылыми гранттарының негізгі дистрибьюторы). 1951 жылы фон Лауэ Батыс Берлиндегі Макс Планк қоғамының Фриц Хабер институтының директоры болды (Дахлем ауданы). Сонымен қатар, ол құрметті мүшесі болды, ол 1958 жылы құрметті доктор дәрежесін алды. Гренобльдегі Лауэ—Ланжевен институты оның есімімен аталады. Өлерінен аз уақыт бұрын Кобленц қаласындағы гимназияға оның есімі берілді.
Фон Лауэ әуесқой жүргізуші болды және жоғары жылдамдықта көлік жүргізуді ұнататын. Осыған қарамастан, ол қайтыс болған апатқа дейін бірде-бір рет оқыс оқиғаға тап болған емес. 1960 жылы 8 сәуірде зертханаға бара жатып, көлігін екі күн бұрын жүргізуші куәлігін алған мотоциклшіге соқты. Мотоциклші оқиға орнында көз жұмды, ал фон Лауээ көлігі трассадан құлап кетті. Фон Лауэ апаттан кейін аман қалғанына қарамастан, 1960 жылы 24 сәуірде алған жарақаттарынан қайтыс болды.
Ол Геттинген қалалық зиратында жерленген.
Марапаттары
- Физика бойынша Нобель сыйлығы (1914)
- Маттеуччи медалі (1914)
- Адольф фон Байердің ескерткіш медалі (1921)
- Макс Планк медалі (1932)
- Röntgen-Plakette (1952)
- Гельмгольц медалі (1959)
Астероид (10762) фон Лауээ және Айдың арғы жағындағы кратер оның атымен аталған.
Дереккөздер
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Maks fon Laue nem Max von Laue 9 kazan 1879 Koblenc Germaniya imperiyasy 24 sәuir 1960 Batys Berlin nemis fizigi 1914 zhyly kristaldardagy rentgen sәulelerinin difrakciyasyn ashkany үshin fizika bojynsha Nobel syjlygynyn laureaty Maks fon Lauenem Max von LaueTugan kүni9 kazan 1879 1879 10 09 Tugan zheriKoblenc German imperiyasyҚajtys bolgan kүni24 sәuir 1960 1960 04 24 80 zhas Қajtys bolgan zheriҒylymi ayasyZhumys ornyMyunhen universiteti HU Berlin Frankfurt Iogann Volfgang Gyote universiteti Cyurih universiteti Federaldyk fizika zhәne tehnologiya institutyAlma materGettingen universiteti Myunhen universiteti HU Berlin Cyurih universiteti Strasburg universitetiҒylymi zhetekshiMaks PlankAtakty shәkirtteriMarapattaryFizika salasyndagy Nobel syjlygy 1914 Өmirbayany1898 zhyly mektepti bitirgennen kejin fon Laue әskerge shakyryrylyp bir zhyl әskerde kyzmet etti Sodan kejin ol Strasburg universitetine tүsip onda matematika fizika zhәne himiya pәnderin oki bastady Fon Laue kop uzamaj Gettingen universitetine auysyp sodan kejin ol Myunhen universitetinde bir semestr otkizdi sodan kejin Maks Planktyn kol astynda oku үshin Berlinge koshti 1903 zhyly ol parallel plitalardagy interferenciya teoriyasy bojynsha kandidattyk dissertaciyasyn korgap 1905 zhyly Maks Planktyn assistenti boldy 1906 zhyly ekinshi dissertaciyasyn korgagannan kejin ol salystyrmalylyk teoriyasymen ajnalysyp optikalyk eksperimentterdin komegimen 1907 zhyly zhyldamdyktardy kosudyn relyativistik erezhesinin manyzdy eksperimenttik rastauyn aldy 1909 zhyly ol Myunhen universitetinde teoriyalyk fizika kafedrasynyn assistenti kyzmetin atkardy 1910 zhyly Magdalena Degenge үjlendi 1912 zhyly fon Laue Cyurihke koshti Onda ol rentgen sәulelerinin kristaldardagy difrakciyalanuyn bolzhady ony eki shәkirti Uolter Fridrih pen Pol Kniping tәzhiribe zhүzinde rastady Osylajsha rentgendik sәulelenudin tolkyndyk sipaty rastaldy Sonymen katar bul әdisti koldanu arkyly koptegen kristaldardyn kurylymyn anyktauga mүmkindik tudy Osy zhetistikteri үshin Maks fon Laue 1915 zhyly fizika bojynsha 1914 zhylgy Nobel syjlygyn aldy 1919 zhyly ol Berlinge oralyp onda ol dinamikalyk teoriya dep atalatyn rentgendik kederginin bastapky geometriyalyk teoriyasyn ayaktady 1921 zhyly ol Adolf fon Bajerdin eskertkish medalin nem zhәne 1932 zhyly Maks Plank medalin alady Nacizm uakytynda ol arijlik fizika ideologiyasyn zhәne onyn teoretigi Iogannes Starktan Ejnshtejndi zhәne Evrej fizikasy dep atalatyndardy korgap synady Sonymen katar Otto Ganmen birge kudalangan galymdarga zhasyryn tүrde komektesti Fashisterge osyndaj karsylygy үshin ol 1943 zhyly erte zejnetkerlikke zhiberildi Sogystan kejin ol Angliyada Alsos missiyasy men Epsilon operaciyasynyn boligi retinde internaciyalandy osy uakyt ishinde Fizika tarihyn zhazdy Sogys ayaktalgannan kejin ol nemis gylymi onerkәsibin kalpyna keltiruge belsendi katysty Britandyk okkupaciya ajmagyndagy nemis fizikalyk kogamyn kurdy zhәne Nemis fizikalyk kogamdary kauymdastygyn kalpyna keltiruge Braunshvejg kalasynda Federaldyk fizika zhәne tehnika institutyn kuruga katysady sondaj ak Nemis zertteu kogamy GFR gylymi granttarynyn negizgi distribyutory 1951 zhyly fon Laue Batys Berlindegi Maks Plank kogamynyn Fric Haber institutynyn direktory boldy Dahlem audany Sonymen katar ol kurmetti mүshesi boldy ol 1958 zhyly kurmetti doktor dәrezhesin aldy Grenobldegi Laue Lanzheven instituty agyl onyn esimimen atalady Өlerinen az uakyt buryn Koblenc kalasyndagy gimnaziyaga onyn esimi berildi Fon Laue әueskoj zhүrgizushi boldy zhәne zhogary zhyldamdykta kolik zhүrgizudi unatatyn Osygan karamastan ol kajtys bolgan apatka dejin birde bir ret okys okigaga tap bolgan emes 1960 zhyly 8 sәuirde zerthanaga bara zhatyp koligin eki kүn buryn zhүrgizushi kuәligin algan motociklshige sokty Motociklshi okiga ornynda koz zhumdy al fon Lauee koligi trassadan kulap ketti Fon Laue apattan kejin aman kalganyna karamastan 1960 zhyly 24 sәuirde algan zharakattarynan kajtys boldy Ol Gettingen kalalyk ziratynda zherlengen MarapattaryFizika bojynsha Nobel syjlygy 1914 Matteuchchi medali 1914 Adolf fon Bajerdin eskertkish medali nem 1921 Maks Plank medali 1932 Rontgen Plakette nem 1952 Gelmgolc medali 1959 Asteroid 10762 fon Lauee zhәne Ajdyn argy zhagyndagy krater onyn atymen atalgan Derekkozder