Англия (ағылш. England [ˈɪŋɡlənd]) — Ұлыбритания және Солтүстік Ирландия Құрама Патшалығының ең ірі және әкімшілік бөлігі. Шотландия мен Уэльспен қатар Ұлыбритания аралында орналасқан (ағылш. mainland). Ұлыбританияның халқының 83 % Англияда тұрады. Халқы 68 млн адам.
Англия ағылш. England | |||||
| |||||
Ұран: « «(Құдайым және құқығым)» | |||||
Әнұран: (тыңдау ) | |||||
Europe_location_ENG2.png | |||||
Тарихы | |||||
---|---|---|---|---|---|
Құрылды | 1 мамыр 1707 | ||||
Мемлекеттік құрылымы | |||||
Ресми тілі | ағылшын | ||||
Елорда | Лондон | ||||
Ірі қалалары | Лондон, Бирмингем, Глазго, Белфаст, Манчестер, Эдинбург, Ливерпуль | ||||
Үкімет түрі | Конституциялық монархияның бөлшегі | ||||
Монархы Премьер-министрі | III Чарльз Риши Сунак | ||||
Мемлекеттік діні | Христиандықтың ағымы | ||||
Географиясы | |||||
Жер аумағы • Барлығы • % су беті | Әлем бойынша 77-ші орын 130,278 км² 1,34% | ||||
Жұрты • Сарап ([[жыл|]]) • Санақ • Тығыздығы | 62 698 362 адам (2006) 50,762,900 адам 388,7 адам/км² (48-ші) | ||||
Экономикасы | |||||
ЖІӨ (АҚТ) • Қорытынды (2023) • Жан басына шаққанда | 3,846 трлн $ (10-шы) 56,470 $ (26-шы) | ||||
ЖІӨ (номинал) • Қорытынды (2023) • Жан басына шаққанда | 3,158 трлн $ 46,371 $ (22-ші) | ||||
АДИ (2011) | ▲ 0,863 (өте жоғары) (28-ші) | ||||
Валютасы | фунт стерлинг | ||||
Қосымша мәліметтер | |||||
Әуе компаниясы | British Airways | ||||
Интернет үйшігі | .uk | ||||
ISO коды | GB | ||||
Телефон коды | +44 | ||||
Уақыт белдеулері | +0 |
927 жылы Англия бірнеше жергілікті графстволардың бірігу нәтижесінде пайда болды. Өз атын V-VI ғасырда құрылған англ деген герман тайпасынан алады.
Атауы
Англия деген аты герман тайпаларының бірінен шыққан. Бұл тайпа 5-6 ғасырларда пайда болған. Ғалымдар оларды Ангелн түбегінен шыққан деп ойлайды. Бұл түбек қазіргі Дания және Германия жерінде орналасқан.
Англдар туралы бірінші жазбаша құжаттар 98 жылы шыққан. Оны сол кездің тарих зерттеушісі Тацит өзінің «Германия» деген кітабында жазған. Ал Ұлыбританиядағы англдар туралы бірінші рет 897 жылы жазған. Бұл мәлімет Оксфордтың ағылшын тілі сөздігінде бар.
Өкінішке орай Англия деген сөзді жалпы Ұлыбританияға қолданылады. Бұл жай елдің басқа ұлттарын ренжітіп, көптеген қайшылықтарға алып келеді.
Географиясы
Англия Ұлыбритания аралының үштен екі бөлігін алып тұр. Солтүстігінде Шотландиямен шекаралы болса, батысында Уэльс орналасқан.
Жер көлемі аз болғанымен, Англияда бірнеше үлкен қалалар бар. Олар: Лондон, Бирмингем, Лидс, , Ливерпуль және Манчестер.
Тарихы
Б.ғ.д. 55 жылда Юлий Цезарь қазіргі Англия жеріне шабуыл жасаған. Ол кезде сол аумақта көптеген кельт тайпалары тұрған. Олар өздерін бритт деп атаған. Сол кездерден бастап қазіргі Англия және Уэльс аумақтары Рим империясының құрамына кірген.
Рим империясының құлдырауы Англия тұрғындарына басқа мәселелер тудырды. Көптеген көршілес тайпалар Англия жеріне басып кіре бастады. Олар ішінде герман, кельт тайпалары болған. Шабуылшылар бұл жерде өздерінің кішкене мемлекеттерін құра бастады. Сондықтан, Англияның түгелдей қосылған дәл уақытын атау өте қиын. Бірақ Англия патшасы деген титул Ұлы Альфред (871—899) кезінде пайда болған.
Тарихшылардың біреулері Англия билеушілерін 1066 жылы норман шабуылынан санап бастайды. Патшалардың нөмірлерін де бұл оқиғадан бастап санайды (мысалы, ХІІІ ғасырдағы Эдуард І 1066 жылдан бастап бірінші Эдуард есімді патша болған)
Бірақ Шапқыншы Вильгельм мемлекетті құрып, біріктірген емес. Ол тек бар Англия жаулап алып, оған франк-романдық басқару қойған.
ХІІІ ғасырдың соңында Уэльс княздігі жаулап алынып, Англия патшалығының құрамына түгелдей кірді. Тәуелсіз Англия тарихы Орта ғасыр және Жандану ғасырдан кейінгі Тюдор әулетінің Елизавета І-ден басталады. 1707 жылы Англия мен Шотландия одақ құрып, Ұлыбритания Патшалығының негізі қаланды.
Саяси құрылымы
1990-шы жылдарда Солтүстік Ирландия, Уэльс және Шотландия елдерінде өз парламенті мен үкіметін құрып алды.
Ал Англия қазіргі уақытқа дейін өз парламенті мен үкіметін құрмай, олардың міндеттерін Ұлыбритания парламенті мен үкіметі жасайды.
Англия өз парламентін және үкіметін құруды қалайтын қозғалыстар бар. Атқарушы үкіметтің жұмысын Ұлыбритания премьер-министры істейді. Қазір үкімет басында Консерваторлар партиясының өкілі Дэвид Кэмерон отыр.
Әкімшілік бөлінуі
Қазіргі уақытта Англия 45 графтықтан құрылған. Оған қоса Үлкен Лондон бар. Осы ел тарихында басқа түрлі бөлімдер болған. Англия құрамында, мысалы, патшалықтар (Сассекс және Эссекс), герцогтық (Йоркшир, Корнуолл және Ланкашир) және басқа бөліну түрлері болған.
Мәдениет
Салт-дәстүрлері
Ағылшындықтар "Ескі- демек сенімді. Ескі сөзі күмәнсіздікті білдіреді. Жаңа ой- күдікті, жаңа технология- сенімсіз." деп есептейді.Ағылшындардың неше мың жыл бұрынғы салт-дәстүрлері әлі күнге дейін сақталған. Оның дәлелі ағылшындықтар әлі күнге дейін тойды ескі дәстүр бойынша өткізеді.
Некенің алдында атастыру (яғни уәделесу) көптеген елдерде орындалады.Англияда атастыру рәсімі алдында күйеу жігіт пен келінге әр түрлі сынақтар жүргізіледі.Атап айтар болсақ, жігіт қыз айтқан, қалаған нәрсенің барлығын орындайды. Ал келін болса бір қолымен ескі сандықтың қақпағын ұстау қажет.
Ағылшындықтарда тағы бір қызықты мынандай салт-дәстүр бар. Тойға келіннің 10 құрбысы мен күйеу жігіттің 10 құрдасы міндетті түрде күйеу жігіт пен қалыңдық киімін киіп шығады. Яғни ағылшындықтардың діни- сенімі бойынша, жаман ниетті жын шайтан 10 жұп ішінен нағыз күйеу жігіт пен қалыңдықты таба алмайды және өз жаман ниетін жүзеге асыра алмайды екен. ХVІІ ғасырда тойларда қалыңдық әртүрлі түстердегі киімді киетін болған. Ал Англия ханшайымы Виктория алғаш рет тойға ақ көйлек киген. Содан бастап ақ көйлек кию дәстүрлі түрде жалғасқан. Ақ көйлек пәктікті, тазалықты білдіреді.
Ұлттық киім
Англияның бай ұлттық дәстүрлер болғанына қарамастан, бұл халықта өз ұлттық киім жоқ. Тек қана моррис халық биін билегенде, бірдей киім киетіні бар. Қазір де Англияның үлкен қаладарын да моррис киіміне ұқсайтын киім киіп жүрген кісілерді кездестіруге болады.Бұл киімді тігудің кейбір ерекшеліктер бар. Негізінен бұл би жерге қатысты магиялық белгімен байланысты.
Оған қоса Англияда ортағасырлық дәстүрлерге сай бірнеше шараларда ескі киімдерді киеді. Олардың ішінде: патша отбасы, парламент үшелері, сот кезінде, ежелгі университеттердің профессорлары мен студенттері және Патша гвардиясы.
Моррис
Морристі ауылдарда жазда билейді. Бұрын оны діни мақсаттармен билеген. Бірнеше кісі ақ шалбар, ақ көйлек киіп, аяғына қоңырау байлап, басына сабан қалпақ киіп, ортаға шығады. Бұл биді бұрын тек ер кісілер билесе, қазіргі уақытта әйелдер де билеп жүр.
Дереккөздер
- Ұлыбритания. . CIA. Тексерілді, 3 қараша 2011. (ағыл.)
- United Kingdom. International Monetary Fund. Тексерілді, 13 сәуір 2023.
- Human Development Report 2011 (ағыл.). United Nations Development Program (2011). Тексерілді, 6 қараша 2011.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Koordinattar 53 33 00 s e 2 26 00 b b 53 55000 s e 2 43333 b b 53 55000 2 43333 G O Ya Angliya agylsh England ˈɪŋɡlend Ұlybritaniya zhәne Soltүstik Irlandiya Қurama Patshalygynyn en iri zhәne әkimshilik boligi Shotlandiya men Uelspen katar Ұlybritaniya aralynda ornalaskan agylsh mainland Ұlybritaniyanyn halkynyn 83 Angliyada turady Halky 68 mln adam Angliya agylsh EnglandҰran Қudajym zhәne kukygym Әnuran tyndau akp Europe location ENG2 pngTarihyҚuryldy 1 mamyr 1707Memlekettik kurylymyResmi tili agylshynElorda LondonIri kalalary London Birmingem Glazgo Belfast Manchester Edinburg LiverpulҮkimet tүri Konstituciyalyk monarhiyanyn bolshegiMonarhy Premer ministri III Charlz Rishi SunakMemlekettik dini Hristiandyktyn agymyGeografiyasyZher aumagy Barlygy su beti Әlem bojynsha 77 shi oryn 130 278 km 1 34 Zhurty Sarap zhyl Sanak Tygyzdygy 62 698 362 adam 2006 50 762 900 adam 388 7 adam km 48 shi EkonomikasyZhIӨ AҚT Қorytyndy 2023 Zhan basyna shakkanda 3 846 trln 10 shy 56 470 26 shy ZhIӨ nominal Қorytyndy 2023 Zhan basyna shakkanda 3 158 trln 46 371 22 shi ADI 2011 0 863 ote zhogary 28 shi Valyutasy funt sterlingҚosymsha mәlimetterӘue kompaniyasy British AirwaysInternet үjshigi ukISO kody GBTelefon kody 44Uakyt beldeuleri 0 927 zhyly Angliya birneshe zhergilikti grafstvolardyn birigu nәtizhesinde pajda boldy Өz atyn V VI gasyrda kurylgan angl degen german tajpasynan alady AtauyTacit Angliya degen aty german tajpalarynyn birinen shykkan Bul tajpa 5 6 gasyrlarda pajda bolgan Ғalymdar olardy Angeln tүbeginen shykkan dep ojlajdy Bul tүbek kazirgi Daniya zhәne Germaniya zherinde ornalaskan Angldar turaly birinshi zhazbasha kuzhattar 98 zhyly shykkan Ony sol kezdin tarih zertteushisi Tacit ozinin Germaniya degen kitabynda zhazgan Al Ұlybritaniyadagy angldar turaly birinshi ret 897 zhyly zhazgan Bul mәlimet Oksfordtyn agylshyn tili sozdiginde bar Өkinishke oraj Angliya degen sozdi zhalpy Ұlybritaniyaga koldanylady Bul zhaj eldin baska ulttaryn renzhitip koptegen kajshylyktarga alyp keledi GeografiyasyAngliya Ұlybritaniya aralynyn үshten eki boligin alyp tur Soltүstiginde Shotlandiyamen shekaraly bolsa batysynda Uels ornalaskan Angliyanyn әkimshilik bolinui Zher kolemi az bolganymen Angliyada birneshe үlken kalalar bar Olar London Birmingem Lids Liverpul zhәne Manchester TarihyB g d 55 zhylda Yulij Cezar kazirgi Angliya zherine shabuyl zhasagan Ol kezde sol aumakta koptegen kelt tajpalary turgan Olar ozderin britt dep atagan Sol kezderden bastap kazirgi Angliya zhәne Uels aumaktary Rim imperiyasynyn kuramyna kirgen Rim imperiyasynyn kuldyrauy Angliya turgyndaryna baska mәseleler tudyrdy Koptegen korshiles tajpalar Angliya zherine basyp kire bastady Olar ishinde german kelt tajpalary bolgan Shabuylshylar bul zherde ozderinin kishkene memleketterin kura bastady Sondyktan Angliyanyn tүgeldej kosylgan dәl uakytyn atau ote kiyn Birak Angliya patshasy degen titul Ұly Alfred 871 899 kezinde pajda bolgan Tarihshylardyn bireuleri Angliya bileushilerin 1066 zhyly norman shabuylynan sanap bastajdy Patshalardyn nomirlerin de bul okigadan bastap sanajdy mysaly HIII gasyrdagy Eduard I 1066 zhyldan bastap birinshi Eduard esimdi patsha bolgan Birak Shapkynshy Vilgelm memleketti kuryp biriktirgen emes Ol tek bar Angliya zhaulap alyp ogan frank romandyk baskaru kojgan HIII gasyrdyn sonynda Uels knyazdigi zhaulap alynyp Angliya patshalygynyn kuramyna tүgeldej kirdi Tәuelsiz Angliya tarihy Orta gasyr zhәne Zhandanu gasyrdan kejingi Tyudor әuletinin Elizaveta I den bastalady 1707 zhyly Angliya men Shotlandiya odak kuryp Ұlybritaniya Patshalygynyn negizi kalandy Sayasi kurylymy1990 shy zhyldarda Soltүstik Irlandiya Uels zhәne Shotlandiya elderinde oz parlamenti men үkimetin kuryp aldy Devid Kemeron Al Angliya kazirgi uakytka dejin oz parlamenti men үkimetin kurmaj olardyn mindetterin Ұlybritaniya parlamenti men үkimeti zhasajdy Angliya oz parlamentin zhәne үkimetin kurudy kalajtyn kozgalystar bar Atkarushy үkimettin zhumysyn Ұlybritaniya premer ministry istejdi Қazir үkimet basynda Konservatorlar partiyasynyn okili Devid Kemeron otyr Әkimshilik bolinuiҚazirgi uakytta Angliya 45 graftyktan kurylgan Ogan kosa Үlken London bar Osy el tarihynda baska tүrli bolimder bolgan Angliya kuramynda mysaly patshalyktar Sasseks zhәne Esseks gercogtyk Jorkshir Kornuoll zhәne Lankashir zhәne baska bolinu tүrleri bolgan MәdenietSalt dәstүrleri Agylshyndyktar Eski demek senimdi Eski sozi kүmәnsizdikti bildiredi Zhana oj kүdikti zhana tehnologiya senimsiz dep eseptejdi Agylshyndardyn neshe myn zhyl buryngy salt dәstүrleri әli kүnge dejin saktalgan Onyn dәleli agylshyndyktar әli kүnge dejin tojdy eski dәstүr bojynsha otkizedi Nekenin aldynda atastyru yagni uәdelesu koptegen elderde oryndalady Angliyada atastyru rәsimi aldynda kүjeu zhigit pen kelinge әr tүrli synaktar zhүrgiziledi Atap ajtar bolsak zhigit kyz ajtkan kalagan nәrsenin barlygyn oryndajdy Al kelin bolsa bir kolymen eski sandyktyn kakpagyn ustau kazhet Agylshyndyktarda tagy bir kyzykty mynandaj salt dәstүr bar Tojga kelinnin 10 kurbysy men kүjeu zhigittin 10 kurdasy mindetti tүrde kүjeu zhigit pen kalyndyk kiimin kiip shygady Yagni agylshyndyktardyn dini senimi bojynsha zhaman nietti zhyn shajtan 10 zhup ishinen nagyz kүjeu zhigit pen kalyndykty taba almajdy zhәne oz zhaman nietin zhүzege asyra almajdy eken HVII gasyrda tojlarda kalyndyk әrtүrli tүsterdegi kiimdi kietin bolgan Al Angliya hanshajymy Viktoriya algash ret tojga ak kojlek kigen Sodan bastap ak kojlek kiyu dәstүrli tүrde zhalgaskan Ak kojlek pәktikti tazalykty bildiredi Ұlttyk kiim Angliyanyn baj ulttyk dәstүrler bolganyna karamastan bul halykta oz ulttyk kiim zhok Tek kana morris halyk biin bilegende birdej kiim kietini bar Қazir de Angliyanyn үlken kaladaryn da morris kiimine uksajtyn kiim kiip zhүrgen kisilerdi kezdestiruge bolady Bul kiimdi tigudin kejbir erekshelikter bar Negizinen bul bi zherge katysty magiyalyk belgimen bajlanysty Ogan kosa Angliyada ortagasyrlyk dәstүrlerge saj birneshe sharalarda eski kiimderdi kiedi Olardyn ishinde patsha otbasy parlament үsheleri sot kezinde ezhelgi universitetterdin professorlary men studentteri zhәne Patsha gvardiyasy Morris Morristi auyldarda zhazda bilejdi Buryn ony dini maksattarmen bilegen Birneshe kisi ak shalbar ak kojlek kiip ayagyna konyrau bajlap basyna saban kalpak kiip ortaga shygady Bul bidi buryn tek er kisiler bilese kazirgi uakytta әjelder de bilep zhүr DerekkozderҰlybritaniya CIA Tekserildi 3 karasha 2011 agyl United Kingdom International Monetary Fund Tekserildi 13 sәuir 2023 Human Development Report 2011 agyl United Nations Development Program 2011 Tekserildi 6 karasha 2011