Ағылшындар ағылш English кейде ағылш English people ағылшынтілді ұлт Ұлыбританияның негізгі халқы Британ империясының бұ

Ағылшындар (ағылш. English, кейде ағылш. English people) — ағылшынтілді ұлт, Ұлыбританияның негізгі халқы. Британ империясының бұрынғы отарлары: АҚШ-та, Аустралияда, Канадада, Жаңа Зеландияда ірі диаспоралары бар. Жалпы саны 110 миллионға жуық адам. Ұлыбритания аралдарындағы саны 38 миллион адам. (2011, халық санағы).

Бүкіл халықтың саны
Ағылшындар
English people

110 млн.
Ең көп таралған аймақтар
Ұлыбритания	38 млн. (2011)
Канада	7 млн.
Аустралия	600 000
АҚШ	357 000
Үндістан	100 000
Жаңа Зеландия	44 000
Тілдері
ағылшын тілі
Діні
англия шіркеуі

Эндоэтнонимі :

Ваалиша - «Saeson»; шотлантша - «Sasannaich»; ирландша - «Sasanaigh»; немісше - «Engländer»; датша - «Englændere»; шведше - «Engelsmän»; фризше - «Ingelsen»; исландша - «Englendingar»; каталонша - «Anglesos»; португальша - «Ingleses»; испанша - «Inglés»; француша - «Anglais»; итальянша - «Inglesi»; тәжікше - «Англис»; шешенше - «Ингалсаш»; полякша - «Angelcy»; украинша - «Англійці»; орысша - «Англичане»; венгрше - «Angolok»; қытайша - «英格蘭人»; жапонша - «イングランド人»; хиндиша - «अंग्रेज़».

Нәсілі

Олар негізінен үлкен европеоид нәсілінің Атлант-Балтық кіші тобына жатады.

Сырт келбеті

Орта жастағы ағылшындар әдетте:

ұзын бойлы;
беті кең;
қызғылт (сирек күйген), жұмсақ салбыраған ұрттары бар;
көбінесе көгілдір көздері бар.

Әйелдер, ерлер сияқты, өте ұзын, олардың екеуі де ұзын мойынға ие, көздері сәл дөңес, алдыңғы тістері сәл шығыңқы.

Тілі

Толық мақаласы: Ағылшын тілі

Олар үндіеуропалық отбасының неміс тобының ағылшын тілінің Британдық нұсқасында сөйлейді. Диалектілер: шығыс, солтүстік, оңтүстік, батыс, кент. Жазуы латын әліпбиіне негізделген.
Ағылшын тілі — халықаралық тіл (де-факто - лингва франка). Әлемдегі ең көп тараған, әрі қытай тілінен кейінгі халық саны бойынша ең көп пайдаланатын тіл. Ағылшын тілі Ұлыбритания, Америка Құрама Штаттары, Жаңа Зеландия, Аустралия және басқа елдерде ана тілі болып есептеледі. Одан басқа көптеген мемлекеттерде ресми тілі болып саналады.

Жазуы

Ағылшын әліпбиінде тек 26 әріп бар: 5 дауысты және 21 дауыссыз. Латын әліпбиіне негізделген қазіргі жазуы:
Aa Bb Cc Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn Oo Pp Qq Rr Ss Tt Uu Vv Ww Xx Yy Zz

Діні

Діни бойынша ағылшын дінін ұстанатындардың көпшілігі англия шіркеуіне жатады, католиктер бар. Британдықтардың едәуір бөлігі әдетте «еркін шіркеулер» деген жалпы терминмен біріктірілген әртүрлі протестанттық секталардың мүшелері (конгрегацияшылар, баптистер, методистер және т.б.).

Қоныстану аймағы және халқы

Өздерін ағылшынмын деп санайтын адамдардың жалпы саны шамамен 50 000 000. Басқа елдердің тұрғындары, мысалы, АҚШ, Канада, Австралия және кейбір басқалар этникалық ағылшындарды қосқанда барлығы 110 миллионға жуық адам бар. Олар жергілікті халыққа сіңісіп, басқа азаматтықты қабылдады. Ұлыбританиядағы халық саны 38 миллион адамды құрайды. Олар сондай-ақ Канадада (7 млн. адамға дейін), Аустралияда (600 мың адам - 2011, халық санағы), АҚШ-та (357 мың адам - 2011, халық санағы), Жаңа Зеландияда (44 мың адам - 2006, халық санағы) , Үндістанда (100 мың адам) тұрады.

Тарихы

V ғасырда арал Рим империясының иелігінде болды. Римдіктер жергілікті кельт тайпаларын бағындырды (Батыс Еуропаның үндіеуропалық қонысының бірінші көне толқынынан пайда болған халықтар), қалалар (соның ішінде Лондон), байланыс үшін бекіністер мен жолдар салды. V ғасырда ішкі мәселелерге байланысты римдіктер аралды тастап кетуге мәжбүр болды. Сонымен бірге континенттен оған герман тайпалары англдар және сакстар еніп, жергілікті кельт халқын жерінен қуып, ішінара өздеріне бағынышты ете бастады.

Римдіктерден алынған инфрақұрылым VI - VII ғасырларда келген англдар мен саксондарға шаруашылықтың дамыған түрлеріне көшуге мүмкіндік берді. XI ғасырда ағылшын және саксон тайпаларын Уильям Норманның басшылығымен нормандықтар толығымен жаулап алды. Жаңадан келгендер англдар мен саксондарды жоймай, оларды бағындырды, байырғы халық арасында этнос-ақсүйектерді қалыптастырды, кейінірек кейбір толықтырулармен қазіргі ағылшын элитасына айналды.
XII ғасырдың басына қарай бірігу процесі аяқталып, қазіргі ағылшын ұлты деп аталатын ұлт пайда болды.

XVIII ғасырда қарқынды өнеркәсіптік дамуы және 1640 - 1660 жылғы революция нәтижесінде ағылшындар ағылшын моделін қоғамның тым кең шеңберіне кеңейту арқылы белгілі бір этникалық құрылымға айналды.

XVII—XIX ғасырларда Англияның отаршылдық экспансиясы кезінде британдықтар Солтүстік Америкаға, Аустралияға, Жаңа Зеландияға, Оңтүстік Африкаға қоныс аударды, онда жергілікті халықпен және басқа елдерден келген эмигранттармен араласқан қоныстанушылардан жаңа ағылшын тілді халықтар пайда болды: Американдық американдықтар, англо-канадалықтар, аустралиялықтар, жаңа зеландиялықтар, англо-африкалықтар, фолклендтіктер, питкэрндіктер және т.б.

Кәсібі

Қазіргі ағылшындардың кәсіптері, өмір салты мен мәдениеті негізінен Англияның тарихи дамуының ерекшеліктерімен байланысты бірқатар бірегей ұлттық ерекшеліктері бар жалпы капиталистік жағдайлармен анықталады.

Ағылшындар жұмыс әрбір адамның өмірлік басымдығы немесе «қасиетті борышы» деп санамайды - олар өз мүмкіндіктеріне қарай, өлшеулі жұмыс істейді және өз еңбегі мен уақытын бағалайды. Жұмыспен қамту деңгейі және орташа жалақы тікелей кеңсе немесе кәсіпорын орналасқан аумаққа байланысты. Еуропаның көптеген елдері сияқты, Англияда да жоғары біліммен жақсы жұмыс табу қиын. Белгілі бір кәсіптің танымалдығы аймаққа да байланысты, сондықтан жастар жалақы деңгейі жоғары ірі қалаларда орналасуға тырысады. Әйелдер үшін де, ерлер үшін де ең тұрақты және жақсы табыс әкелетін қаржы және маркетинг саласындағы лауазымдар, медицина, психология болып саналады. Сонымен қатар банк қызметкерлері, фармацевтер, заңгерлер мен адвокаттар жақсы ақша табады. Әйелдердер ішінде ең көп сұранысқа ие және жақсы төленетін қызметтер - бэбиситтер (бала күтуші), күтушілер және жеке мұғалімдер.

Ағылшындардың басым көпшілігі қала тұрғындары (90%), өнеркәсіпте, саудада, әлеуметтік қамсыздандыру саласында еңбек етеді. Қалалықтардың жартысы 7 үлкен аймаққа (конурбацияға) шоғырланған, ең ірісі — Үлкен Лондон (6,9 млн.). Ал кейбіреулері ауыл шаруашылығымен айналысады.

Тұрмыс салты

Ағылшын типіндегі туыстық жүйе қалыптасқан. Ағылшындардың, ең алдымен буржуазияның мінез-құлқы мен өмірінің көптеген ерекшеліктерін қалыптастыруға, 16 ғасырдың аяғынан бастап аскетизмді, діни ережелерді қатаң сақтауды және еңбекқорлықты ынталандыратын пуританизмнің таралуы үлкен әсер етті. Дәстүрлі ағылшын ұлттық өміріне тән белгілердің бірі — отбасылық оқшаулану, клубтардың таралуы, спортқа деген адалдық.
Ағылшын халқында ең алғашқы сәби дүниеге келісімен отбасындағы бар байлық тек сол балаға ғана мұраға беріледі. Оның басқа іні, сіңлілері болғанымен оларға ештеңе берілмейді олар өз тірліктерін өздері жасайды. Ағылшын әжелері өз немерелерін өте жақсы көргенімен, тек сенбі, жексенбі күндері ғана немерелерін қонаққа шақырып, күтеді немесе ата-аналары демалыста жүргенде бір-екі апта ғана немерелеріне қарайды.

Ағылшынның халықтық ритуалдық биінің қатысушылары

Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары. Ірі өнеркәсіптік кәсіпорындардың жанында 19-20 ғасырларда пайда болған көптеген жұмысшылар қоныстары бар. Көптеген шағын және орта қалалар ортағасырлық құрылымын сақтаған. Дәстүрлі ауылдық елді мекендердің екі түрі бар: шығысында көше жоспары бар үлкен ауылдар, батысында фермалар бар. Дәстүрлі ауылдық үйлердің шатыры әдетте биік және тік болып келеді. Құрылыстар әктас тақталардан, қиыршық тастардан, тастардан және т.б. жасалған.
Қазіргі заманғы ғимараттар негізінен кірпіштен жасалып, төбесі түрлі-түсті шиферлармен жабылған. Жұмыс аудандарында ескі үйлер көшеге қарайтын көптеген есіктері бар ұзын екі қабатты ғимараттар болып табылады: әр пәтердің жеке кіреберісі бар.

Дәстүрлі киімдері. Ұлттық киімдері сақталмаған. 19 ғасырдағы ағылшын костюмі кесілген сызықтардың қатаңдығы мен қарапайымдылығымен, маталардың жұмсақ, реңктерімен ерекшеленеді. Ағылшын костюмі жалпыеуропалық ерлер костюмінің дамуына әсер етті.
Ортағасырлық киімдердің кейбір элементтері - корольдік гвардия киімде, парламент, сот, жоғары оқу орындарында шенеуніктер арасында сақталған. Спорттық киім танымал болды.

Дәстүрлі тағамдары. Күнделікті өмірде дәстүрлі тағамдары тұрақты болып қала беруде. Негізінен ет тағамдары: қуырылған сиыр еті, стейк, бекон және т.б., сұлы жармасы (ботқа), пудингтер (ет, жарма, жеміс және т.б.). Балық тағамдары (қуырылған, картоп қосылған және т.б.) әсіресе жұмысшылар арасында кең таралған. Ең көп таралған сусын - шай, әдетте сүтті, алкогольді сусындар - сыра, виски.

Фольклоры. Ағылшын фольклоры – Ұлыбританияның мифтері, аңыздары, халық өнері (әндері, билері, ырымдары). Бұл мемлекеттің фольклорының іргелі және маңызды бөлігі – мифология. Ағылшын мифологиясы – осы жерлерді мекендеген халықтардың (кельттер, британдықтар, англосаксондар, т.б.) аңыздары мен ертегілерінің жиынтығы. Әлем Британ аралдары туралы мифтерді ортағасырлық дереккөздерден (бестиарий) білді, бұл аңыздардың кейбірі әлі күнге дейін құпия болып қала береді. Мифологиядағы аралдың бейнесі жұмбақ, басқа дүниелік, сиқырлы нәрсе ретінде берілген. Фольклор, оның ішінде музыка (әндер, балладалар: Робин Гуд туралы цикл) сақталған. Аптаның соңында, сенбі және жексенбі күндері (дүкендер, ойын-сауық және ойын-сауық орындары жабылған кезде) демалу дәстүрі сақталған. Мемлекеттік мерекелер жылына 4 рет тойланады – «Банк мерекесі», оның барысында қала сыртына саяхаттар, жәрмеңкелер, халықтық мерекелер ұйымдастырылады.

Қазақстандағы ағылшындар

Ағылшындар Қазақстанға негізінен өткен ғасырдың 90-жылдарынан бастап, нарықтық қарым-қатынастарға байланысты көші-қон үрдістеріне орай қоныстанған. Қазақстандағы ағылшындардың саны:

1970 жылы - 5 адам;
1979 жылы - 15 адам;
1989 жылы - 12 адам;
1999 жылы - 81 адам;
2009 жылы - 191 адам.

Ұлыбританиядағы ең танымал 10 адам

Уильям Шекспир - ағылшын ақыны және драматургі;
Исаак Ньютон – ағылшын физигі, математигі, механик және астрономы, классикалық физика мен математикалық анализді жасаушылардың бірі;
Джеймс Кук - британдық теңіз матросы, зерттеуші, картограф, Корольдік қоғамының мүшесі (1776) және Корольдік теңіз флотының капитаны;
Горацио Нельсон - британдық теңіз қолбасшысы, вице-адмирал (1 қаңтар 1801 ж.);
Чарлз Ро́берт Да́рвин - ағылшын табиғат зерттеушісі және саяхатшысы;
Александрина Виктория (Виктория патшайымы) – Ұлыбритания мен Ирландияның билеуші монархы;
Чарльз Спенсер (Чарли) Чаплин - британдық және американдық актер, режиссер, сценарист, композитор, продюсер және редактор;
Уинстон Черчилль - Ұлыбританияның мемлекет және саяси қайраткері, 1940-1945 және 1951-1955 жылдары Ұлыбританияның премьер-министрі;
Маргарет Тэтчер - Британдық мемлекет және саяси қайраткер. Ұлыбритания премьер-министрі;
Диана, Уэльс ханшайымы - британдық корольдік отбасының мүшесі, Чарльздың бірінші әйелі, Уэльс ханзадасы.

Бейнетаспалар

https://yandex.kz/video/preview/12041672229088353389 От кого произошли англичане
https://yandex.kz/video/preview/12250087675534355313 Англичане - кельты или германцы?
https://yandex.kz/video/preview/7187991206950171245 Национальный характер Англичан|Кто такие Англичане| Англичане|Британия|Англия
https://yandex.kz/video/preview/16686398351135617666 АнгличанеМифы и реальность Какие англичане на самом деле

Дереккөздер

Ағылшындар-қызықты әдет-ғұрыптар мен ерекшеліктері. Тексерілді, 11 маусым 2024.
Ағылшындар - Englishmen. Тексерілді, 12 маусым 2024.
Ағылшын халқының мінезінің ұлттық ерекшеліктері. Тексерілді, 12 маусым 2024.
Ағылшын тілінің шығу тарихы. Тексерілді, 12 маусым 2024.
Ағылшын алфавиті. Тексерілді, 11 маусым 2024.
Гроздова И.Н. Ағылшындар (СИЭ, 1961). Тексерілді, 12 маусым 2024.
Ағылшындар. Тексерілді, 12 маусым 2024.
Ағылшын (қысқаша сипаттама). http://www.etnosy.ru/node/93
Ағылшындардың қызметі, өмір салты. Тексерілді, 12 маусым 2024.
Англияда жұмыс істеу немесе Британдықтар қаншалықты еңбекқор. Тексерілді, 12 маусым 2024.
Ағылшындардың салт-дәстүрлері мен мерекелері. Ағылшындар мәдениетіне шолу. Тексерілді, 12 маусым 2024.
Әлем халықтары / Ағылшындар. Тексерілді, 12 маусым 2024.
Ағылшын фольклоры. Тексерілді, 12 маусым 2024.
Бас.ред. Ж.Н.Тойбаева./Құраст.Ғ.Жандыбаев., Г.Егеубаева Қазақстан халқы. Энциклопедия — Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2016. — Б. 81. — ISBN 978-601-7472-88-7.
Ұлыбританиядағы ең танымал 10 адам. Тексерілді, 12 маусым 2024.

[1] Ағылшындар-қызықты әдет-ғұрыптар мен ерекшеліктері. Тексерілді, 11 маусым 2024.

[2] Ағылшындар - Englishmen. Тексерілді, 12 маусым 2024.

[3] Ағылшын халқының мінезінің ұлттық ерекшеліктері. Тексерілді, 12 маусым 2024.

[4] Ағылшын тілінің шығу тарихы. Тексерілді, 12 маусым 2024.

[5] Ағылшын алфавиті. Тексерілді, 11 маусым 2024.

[6] Гроздова И.Н. Ағылшындар (СИЭ, 1961). Тексерілді, 12 маусым 2024.

[7] Ағылшындар. Тексерілді, 12 маусым 2024.

[8] Ағылшын (қысқаша сипаттама). http://www.etnosy.ru/node/93

[9] Ағылшындардың қызметі, өмір салты. Тексерілді, 12 маусым 2024.

[10] Англияда жұмыс істеу немесе Британдықтар қаншалықты еңбекқор. Тексерілді, 12 маусым 2024.

[11] Ағылшындардың салт-дәстүрлері мен мерекелері. Ағылшындар мәдениетіне шолу. Тексерілді, 12 маусым 2024.

[12] Әлем халықтары / Ағылшындар. Тексерілді, 12 маусым 2024.

[13] Ағылшын фольклоры. Тексерілді, 12 маусым 2024.

[14] Бас.ред. Ж.Н.Тойбаева./Құраст.Ғ.Жандыбаев., Г.Егеубаева Қазақстан халқы. Энциклопедия — Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2016. — Б. 81. — ISBN 978-601-7472-88-7.

[15] Ұлыбританиядағы ең танымал 10 адам. Тексерілді, 12 маусым 2024.