Халықаралық оқушы қабілетін бағалау бағдарламасы

Халықаралық оқушы қабілетін бағалау бағдарламасы (ағылш. Programme for International Student Assessment, фр. Programme international pour le suivi des acquis des élèves, қысқаша PISA) — Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы (ЭЫДҰ) 2000 жылдардан бері үш жылда бір ұйымдастыратын әлем елдері арасында 15 жастағы оқушылардың функционалдық сауаттылығын тексеру мен бағалаудың халықаралық бағдарламасы. PISA бағдарламасының мақсаты білім берудің әдіснамасы мен нәтижесіне пайдалы әсер ету болатын. Аталған бағдарлама қазіргі әлемде оқушылар қабілетін тексеру мен бағалаудың ең ықпалды жобасы болып отыр.

PISA-2012 "Математика" нәтижесі бойынша жер шары картасы.

PISA-2012 "Ғылым" нәтижесі бойынша жер шары картасы.

PISA-2012 "Оқу" нәтижесі бойынша жер шары картасы.

Тексеру жүйесі

PISA жобасы тексерудің үш бағытының (математика, ғылым, оқу) біріне айырықша мән беріп, үш жылдық кезеңмен жүргізіледі. 2012 жылы негізгі бағыт «математикалық сауаттылық» болды.

PISA зерттеуі 15 жастағы оқушылардың мектепте алған академиялық білімі мен тұрмыс, үйрену дағдысын тексеріп, өз білімі мен қабілетін түрлі өмірлік жағдайлар мен әлеуметік ауқымда тиімді қолдану қабілетін анықтауға бағытталған.

Қойылатын және көзделетін талаптар

PISA жобасының оқушылардың функционалдық сауаттылығын бағалау басыңқылығы үш бағыт бойынша жүреді. Олар оқу біліктілігі, математика және жаратылыстану ғылымдарындағы біліктілік. PISA зерттеуінде ойлау, дәйектеу, мәселе (сұрақ) қоя білу және шеше білу, модельдеу, нәтижелерді ұсынудың түрлі әдістерін пайдалану секілді қабілеттер бағаланады. Осылайша, халықаралық емтиханға қатысушылардың оқу біліктілігі әрекеттің үш оқу-танымдық түрі бойынша анықталады. Олар жаңарту, қолдану және пайдалану.

Зерттеудің үш бағыты бойынша оқушылар сауаттылығын бағалау технологиясы - PISA жобасы қатысушылардың алған білімін қаншалықты экстраполяция (құбылыстың бір бөлігін байқаудан алғна қорытындыларды оның екінші бөлігінде қолдануға саятын ғылыми зерттеу әдіснамасы) жасап, оларды мектептен тыс қолдана алатынын, мәселелер туралы дербес ой жүгіртіп, өзіндің таңдау жасай алуын анықтауға мүмкіндік туғызады. Осы тұрғы заманауи экономикалық тұрмыста академиялық білімді жоғары кәсіби деңгейде қолданатын қоғамды қолдайтыны туралы айғақты көрсетеді.

Анықталатын деңгейлер

Функционалды сауаттылықты бағалау технологиясы әлемдегі 60-тан астам елдің 15 жастағы оқушыларын алты деңгейде анықтайды. Ең жоғарғы көрсеткіш 5- және 6- деңгей. Ол бойынша оқушы өз бетінше ойлау, талдау және өз болжамын ұсыну қабілеті. Сосын, 4- және 3- деңгей: жаңа ақпарат алу үшін бар білімі мен қабілетін қолдану мүмкіндігі. Сосын, 2- деңгей: қарапайым оқудан тыс жағдайда бар білімі мен дағдыларын қолдану мүмкіндігі. Сосын 1- деңгей: таяз білімнің төмендігі деңгейі мен тапсырмаларды табысты орындаудың аздығы.

Зерттеудің барлық үш бағыты бойынша қабілеттілік жиынтығы мен білімді қолдану мүмкіндігіне қойылатын нақты талаптар анықталған. Демек, PISA жобасы оқушыны сыни бағалау мен сындарлы ойлау моделіне жетелейді.

Маңызы

PISA-2012 халықаралық зерттеуінің мәліметтері 15 жастағы қатысушының функционалдық дайындық деңгейін салыстыруға мүмкіндік беріп қоймай, нақты факторлардың оқыту тиімділігіне тигізетін әсерін анықтауға да мүмкіндік береді. Зерттеу тест тапсырмаларын орындау табыстылығы қосымша фондық ақпаратпен бірге жүреді. Тек оқушыларға ғана емес, сонымен бірге білім беру ұйымының әкімшілігіне де сауалнама жүргізу PISA жобасына қатысушылардың жетістіктеріндегі өзгешелікті түсіндіруге мүмкіндік береді.

Бағалауды жүргізетін және бағалауға ат салысатын ұйымдар

PISA-2012 халықаралық жобасын іргелі халықаралық ғылыми ұйымдармен бірлесе отырып Консорциум және ЭЫДҰ жүзеге асырады. Консорциумға сонымен қатар педагогикалық зерттеудің Австриялық Кеңесі (ACER), білім беру саласындағы зерттеулердің Жапония ұлттық институты (NIER) және Американдық ұйым (WESTAT) кіреді.

Қатысушылар

Бағалауға қатысатын баланың жасы 15 жас 3 айдан – 16 жас 2 ай аралығында болуы шарт етіледі. Нешінші сынып оқығаны маңызды емес. Сондай-ақ оқушылар өз үйінде емес, міндетті түрде академиялық білім беру орталығында (мектепте) оқитын болуы шарт. Әрине, әр елдің халық саны түрліше болғандықтан, бағалау қорытындысына белгілі бір қосымша факторлар әсер ететіні белгілі.

Өлшеу

Әр оқушыға 2 сағаттық жазбаша тапсырма орындатады. Сұрақтардың бір бөлігі таңдау сұрақтары, енді бір бөлігі толық жауап беру сұрақтары болады. Бүкіл тест мазмұнына 6 жарым сағат уақыт кетеді деп жоспарланған. Әрине, оқушыдан барлық сұраққа түгел жауап беру талап етілмейді. оқушылар қабілет тестінен өткен соң бір сағат шамасында жеке басын негіз еткен өздік сұрақтарға жауап береді, бүл көбінесе үйрену әдеті, ниеті мен жігері, отбасы жағдайы дегендей мазмұндарды қамтиды. Мектеп тарапы да бірбөлім сұрақтарға жауап береуі керек. Олар баланың түрлі нәтижелерін, қаржы көзі секілділерді айқындап беруі керек.

Өткізілуі

2009 жылы 65 мемлекет пен районның 15 жастағы 470 мың оқушы бағалауға қатысты және 2010 жылы 50 мың оқушы бағалауға қатысты.

Ал, KeyQuest статистикалық базасы халықаралық мәліметтер бойынша 2012 жылдары ЭЫДҰ-ға мүше 34 елде және 31 серіктес елде 15 жастағы білімгер саны жалпы 28 миллион екенін анықтаған. Осылар ішінен PISA-2012 халықаралық бағалауына 15 жастағы 510 мың оқушы қатысты.

Қазақстанда

Қазақстан оқушыларының PISA нәтижелері өзге елдермен салыстырғанда әлдеқайда төмен, ал 2012 жылға және 2015 жылға қарағанда 2018 жылы қатты құлдырап кеткені байқалады. Бұл Қазақстан оқыту саласындағы сапасыздық, жүйесіздік, біліксіздік және жемқорлық дерттерімен қатысты, екі тілмен, тіпті үш тілмен жас балалар миын шатастырудың табиғи жемісі. Сондай-ақ ағылшын тілініңдегі ең жаңа білімдердің ҚР балаларына қолжетімді болмағаны да өз әсерін көрсеткен. Білім саласын басқарушылардың бытпырақ реформалар жасап, негізгі мәселелерді көлегейлеуі мен айналып өтуі де нәтиженің төмендегіне өз үлесін қосқан. Сосын кейінгі жылдары Қазақстан қоғамындағы діни әсірешілдіке бой ұру да ғылым саласы мен әдебиет және математика саласын игеруге кедергі келтіргені анық. Жалпы 15 жастық Қазақстан балаларының ылғи қайталанған бұл төмен көрсеткіші еліміз дамуына өте кереғары рөл ойнайтыны анық. Бұдан шығу үшін дамыған елдердің тәжірибесін қолданумен қатар, балалардың жаппай ғылымға, әдебиетке және мәдениетке бой ұруына қозғау салатын жаңа тәсілдер ойластыру, әсіресе жаңа технологияның ғылым мен әдебиет үйрететін тетіктерін қарастыру да өте маңызды.

2012 жылы бағалауға қатыстыру үшін халықаралық сарапшылар 5948 Қазақстандық оқушыны іріктеп алған болатын. Олардың ішінен 218 білім беру ұйымдарынан (әр мектептен 35 оқушыдан) 5808 білімгер нақты қатысты. Тест барысында мектептен кетіп қалуға байланысты, денсаулыққа байланысты, басқа да себептерге байланысты 140 бала қатыспады. Зерттеуге қатысқандардың ең көп үлесі ОҚО және Алматы облыстарында болды (44 және 27 білім беру ұйымы).

Нәтиже

PISA 2018 жыл

Математика	Ғылым	Оқу
1  Қытай 591 2  Сингапур 569 3  Макао 558 4  Гонконг 551 5  Қытай Республикасы 531 6  Жапония 527 7  Корея 526 8  Эстония 523 9  Нидерланд 519 10  Польша 516 11  Швейцария 515 12  Канада 512 13  Дания 509 14  Словения 509 15  Бельгия 508 16  Финляндия 507 17  Швеция 502 18  Ұлыбритания 502 19  Норвегия 501 20  Германия 500 21  Ирландия 500 22  Чехия 499 23  Аустрия 499 24  Вьетнам 496 25  Латвия 496 26  Франция 495 27  Исландия 495 28  Жаңа Зеландия 494 29  Португалия 492 30  Аустралия 491 31  Ресей 488 32  Италия 487 33  Словакия 486 34  Люксембург 483 35  Испания 481 36  Литва 481 37  Мажарстан 481 38  АҚШ 478 39  Беларусь 472 40  Мальта 472 41  Хорватия 464 42  Израиль 463 43  Түркия 454 44  Украина 453 45  Грекия 451 46  Кипр 451 47  Сербия 448 48  Малайзия 440 49  Албания 437 50  Болгария 436 51  БАӘ 435 52  Бруней 430 53  Румыния 430 54  Черногория 430 55  Қазақстан 423 56  Молдова 421 57  Әзірбайжан 420 58  Тайланд 419 59  Уругвай 418 60  Чили 417 61  Катар 414 62  Мексика 409 63  Босния және Герцеговина 406 64  Коста-Рика 402 65  Перу 400 66  Иордания 400 67  Грузия 398 68  Солтүстік Македония 394 69  Ливан 393 70  Колумбия 391 71  Бразилия 384 72  Аргентина 379 73  Индонезия 379 74  Сауд Арабиясы 373 75  Марокко 368 76  Косово 366 77  Панама 353 78  Филиппиндер 353 79  Доминикан Респ. 325	1  Қытай 590 2  Сингапур 551 3  Макао 544 4  Вьетнам 543 5  Эстония 530 6  Жапония 529 7  Финляндия 522 8  Корея 519 9  Канада 518 10  Гонконг 517 11  Қытай Республикасы 516 12  Польша 511 13  Жаңа Зеландия 508 14  Словения 507 15  Ұлыбритания 505 16  Нидерланд 503 17  Германия 503 18  Аустралия 503 19  АҚШ 502 20  Швеция 499 21  Бельгия 499 22  Чехия 497 23  Ирландия 496 24  Швейцария 495 25  Франция 493 26  Дания 493 27  Португалия 492 28  Норвегия 490 29  Аустрия 490 30  Латвия 487 31  Испания 483 32  Литва 482 33  Мажарстан 481 34  Ресей 478 35  Люксембург 477 36  Исландия 475 37  Хорватия 472 38  Беларусь 471 39  Украина 469 40  Түркия 468 41  Италия 468 42  Словакия 464 43  Израиль 462 44  Мальта 457 45  Грекия 452 46  Чили 444 47  Сербия 440 48  Кипр 439 49  Малайзия 438 50  БАӘ 434 51  Бруней 431 52  Иордания 429 53  Молдова 428 54  Тайланд 426 55  Уругвай 426 56  Румыния 426 57  Болгария 424 58  Мексика 419 59  Катар 419 60  Албания 417 61  Коста-Рика 416 62  Черногория 415 63  Колумбия 413 64  Солтүстік Македония 413 65  Перу 404 66  Аргентина 404 67  Бразилия 404 68  Босния және Герцеговина 398 69  Әзірбайжан 398 70  Қазақстан 397 71  Индонезия 396 72  Сауд Арабиясы 386 73  Ливан 384 74  Грузия 383 75  Марокко 377 76  Косово 365 77  Панама 365 78  Филиппиндер 357 79  Доминикан Респ. 336	1  Қытай 555 2  Сингапур 549 3  Макао 525 4  Гонконг 524 5  Эстония 523 6  Канада 520 6  Финляндия 520 8  Ирландия 518 9  Корея 514 10  Польша 512 11  Швеция 506 12  Жаңа Зеландия 506 13  Вьетнам 505 14  АҚШ 505 15  Ұлыбритания 504 16  Жапония 504 17  Аустралия 503 18  Қытай Республикасы 503 19  Дания 501 20  Норвегия 499 21  Германия 498 22  Словения 495 23  Бельгия 493 24  Франция 493 25  Португалия 492 26  Чехия 490 27  Нидерланд 485 28  Аустрия 484 29  Швейцария 484 30  Хорватия 479 31  Латвия 479 32  Ресей 479 33  Италия 476 34  Мажарстан 476 35  Литва 476 36  Исландия 474 37  Беларусь 474 38  Израиль 470 39  Люксембург 470 40  Украина 466 41  Түркия 466 42  Словакия 458 43  Грекия 457 44  Чили 452 45  Мальта 448 46  Сербия 439 47  БАӘ 432 48  Румыния 428 49  Уругвай 427 50  Коста-Рика 426 51  Кипр 424 52  Молдова 424 53  Черногория 421 54  Мексика 420 55  Болгария 420 56  Иордания 419 57  Малайзия 415 58  Бразилия 413 59  Колумбия 412 60  Бруней 408 61  Катар 407 62  Албания 405 63  Босния және Герцеговина 403 64  Аргентина 402 65  Перу 401 66  Сауд Арабиясы 399 67  Тайланд 393 68  Солтүстік Македония 393 69  Әзірбайжан 389 70  Қазақстан 387 71  Грузия 380 72  Панама 377 73  Индонезия 371 74  Марокко 359 75  Ливан 353 76  Косово 353 77  Доминикан Респ. 342 78  Филиппиндер 340

PISA 2015

Maths	Science	Reading
1  Сингапур 564 2  Гонконг 548 3  Макао 544 4  Қытай Республикасы 542 5  Жапония 532 6  Қытай 531 7  Корея Республикасы 524 8  Швейцария 521 9  Эстония 520 10  Канада 516 11  Нидерланд 512 12  Дания 511 13  Финляндия 511 14  Словения 510 15  Бельгия 507 16  Германия 506 17  Польша 504 18  Ирландия 504 19  Норвегия 502 20  Аустрия 497 21  Жаңа Зеландия 495 22  Вьетнам 495 23  Ресей 494 24  Швеция 494 25  Аустралия 494 26  Франция 493 27  Ұлыбритания 492 28  Чехия 492 29  Португалия 492 30  Италия 490 31  Исландия 488 32  Испания 486 33  Люксембург 486 34  Латвия 482 35  Мальта 479 36  Литва 478 37  Мажарстан 477 38  Словакия 475 39  Израиль 470 40  АҚШ 470 41  Хорватия 464 42  Қазақстан 460 43  Грекия 454 44  Малайзия 446 45  Румыния 444 46  Болгария 441 47  Кипр 437 48  БАӘ 427 49  Чили 423 50  Түркия 420 51  Молдова 420 52  Уругвай 418 53  Черногория 418 54  Тринидад және Тобаго 417 55  Тайланд 415 56  Албания 413 57  Аргентина 409 58  Мексика 408 59  Грузия 404 60  Катар 402 61  Коста-Рика 400 62  Ливан 396 63  Колумбия 390 64  Перу 387 65  Индонезия 386 66  Иордания 380 67  Бразилия 377 68  Македония 371 69  Тунис 367 70  Косово 362 71  Алжир 360 72  Доминикан Респ. 328	1  Сингапур 556 2  Жапония 538 3  Эстония 534 4  Қытай Республикасы 532 5  Финляндия 531 6  Макао 529 7  Канада 528 8  Вьетнам 525 9  Гонконг 523 10  Қытай 518 11  Корея Республикасы 516 12  Жаңа Зеландия 513 13  Словения 513 14  Аустралия 510 15  Ұлыбритания 509 16  Германия 509 17  Нидерланд 509 18  Швейцария 506 19  Ирландия 503 20  Бельгия 502 21  Дания 502 22  Польша 501 23  Португалия 501 24  Норвегия 498 25  АҚШ 496 26  Аустрия 495 27  Франция 495 28  Швеция 493 29  Чехия 493 30  Испания 493 31  Латвия 490 32  Ресей 487 33  Люксембург 483 34  Италия 481 35  Мажарстан 477 36  Литва 475 37  Хорватия 475 38  Исландия 473 39  Израиль 467 40  Мальта 465 41  Словакия 461 42  Қазақстан 456 43  Грекия 455 44  Чили 447 45  Болгария 446 46  Малайзия 443 47  БАӘ 437 48  Уругвай 435 49  Румыния 435 50  Кипр 433 51  Аргентина 432 52  Молдова 428 53  Албания 427 54  Түркия 425 55  Тринидад және Тобаго 425 56  Тайланд 421 57  Коста-Рика 420 58  Катар 418 59  Колумбия 416 60  Мексика 404 61  Черногория 411 62  Грузия 411 63  Иордания 409 64  Индонезия 403 65  Бразилия 401 66  Перу 397 67  Ливан 386 68  Тунис 386 69  Македония 384 70  Косово 378 71  Алжир 376 72  Доминикан Респ. 332	1  Сингапур 535 2  Гонконг 527 3  Канада 527 4  Финляндия 526 5  Ирландия 521 6  Эстония 519 7  Корея Республикасы 517 8  Жапония 516 9  Норвегия 513 10  Жаңа Зеландия 509 11  Германия 509 12  Макао 509 13  Польша 506 14  Словения 505 15  Нидерланд 503 16  Аустралия 503 17  Швеция 500 18  Дания 500 19  Франция 499 20  Бельгия 499 21  Португалия 498 22  Ұлыбритания 498 23  Қытай Республикасы 497 24  АҚШ 497 25  Испания 496 26  Ресей 495 27  Қытай 494 28  Швейцария 492 29  Латвия 488 30  Чехия 487 31  Хорватия 487 32  Вьетнам 487 33  Аустрия 485 34  Италия 485 35  Исландия 482 36  Люксембург 481 37  Израиль 479 38  Литва 472 39  Мажарстан 470 40  Грекия 467 41  Чили 459 42  Словакия 453 43