Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Вьетнам, толық атауы Вьетнам Социалистік Республикасы (вьетн. Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam) — Азияның оңтүстік-шығысында орналасқан социалистік мемлекет.
| Вьетнам Социалистік Республикасы вьетн. Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam | |||||
| |||||
| Ұран: «Ðộc lập, tự do, hạnh phúc (Тәуелсіздік, бостандық, бақыт)» | |||||
| Әнұран: ( ) | |||||
 | |||||
| Тарихы | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Тәуелсіздік күні | 2 қыркүйек 1945 жыл (жариялады) 21 шілде 1954 жыл (мойындалды) (Франциядан) | ||||
| Мемлекеттік құрылымы | |||||
| Ресми тілі | Вьетнам тілі | ||||
| Елорда | Ханой | ||||
| Ірі қалалары | Хошимин, Ханой, , , , | ||||
| Үкімет түрі | Бірпартиялық социалистік республика | ||||
Ұлттық жиналыс төрағасы | |||||
| Мемлекеттік діні | зайырлы мемлекет | ||||
| Географиясы | |||||
| Жер аумағы • Барлығы • % су беті | Әлем бойынша 65-ші орын 331 212 км² 6,38 | ||||
| Жұрты • Сарап (2016) • Тығыздығы | 94 569 072 адам (15-ші) 276,03 адам/км² (46-шы) | ||||
| Экономикасы | |||||
| ЖІӨ (АҚТ) • Қорытынды (2019) • Жан басына шаққанда | 769,928 млрд. $ (35-ші) 8,063 $ (128-ші) | ||||
| ЖІӨ (номинал) • Қорытынды (2019) • Жан басына шаққанда | 260,301 млрд. $ (47-ші) 2,726 $ (129-шы) | ||||
| АДИ (2017) | ▲ 0,694 (орташа) (116-шы) | ||||
| Валютасы | (VND) | ||||
| Қосымша мәліметтер | |||||
| Интернет үйшігі | |||||
| ISO коды | VN | ||||
| ХОК коды | VIE | ||||
| Телефон коды | +84 | ||||
| Уақыт белдеулері | |||||
Сонау оңтүстік-шығыстағы Вьетнам жері – Оңтүстік Қытай теңізі атты шалқар айдын жағалауын қуалай 1750 километрге созылған, тауқұзды және қалың ну ормандар өңірі болып келеді. Вьетнамдықтар өз елін (солтүстігі), (орта бөлігі) және (оңтүстігі) деп атайды.
Вьетнамның солтүстік аймағын (Қызыл), оңтүстігін Меконг өзендері суландырады. Социалистік Вьетнам – көп ұлтты ел: мұнда алпысқа жуық халық қоныстанған. Астанасы – Ханой. Мұнан өзге ірі қалалары – Хошимин және . Елдің ежелгі астанасы көне ғимараттар сақталған.
Географиясы
Вьетнам, Вьетнам Демократиялық Республикасы – Оңтүстік-Шығыс Азияда орналасқан мемлекет. Жерінің аумағы 330 мың км². Халқы 85 миллион адам (2007). Астанасы – Ханой қаласы. Халқының 88%-ы – вьеттер (жергілікті тұрғындар). Қалғандары мыонг, кхмер, таи, тхай, тағыда басқа ұсақ халықтар. Ресми тілі — вьетнам тілі.
Тұрғындары негізінен буддизмді, сонымен қатар христиан, ислам діндерін ұстанады. Мемлекет басшысы – президент. Заң шығарушы органы – Ұлттық жиналыс. Жерінің бестен төрт бөлігі таулы қыраттар. Климаты тропиктік, муссондық. Қаңтар айының орташа температурасы 15°С, шілдедегі орташа температура 26°С. Жауын-шашынның орташа мөлшері 1500 – 3000 мм. Тропикалық ормандарда піл, жолбарыс, бөкен, енеке, тағыда басқа жануарлар кездеседі. Вьетнам жерін адам баласы көне тас дәуірінен бастап қоныстана бастаған. Ең ежелгі мемлекеттік құрылым Ванланг деп аталады. Кейіннен оның орнында пайда болған Аулак пен Намвьет мемлекеттерін біздің заманымыздан бұрынғы 2 ғасырда Қытай жаулап алды да, 10 ғасырға дейін бодандықта ұстады. 11 ғасырдың ортасында бір орталыққа бағынған мемлекет құрылып, ол Дайковьет (Ежелгі Ұлы Вьет) деп аталды, 1069 жылдан Дайвьет (Ұлы Вьет) деген атауымен белгілі болды. 12 – 13 ғасырларда ел билеушілері көрші мемлекеттермен, соның ішінде Камбоджамен үздіксіз соғыс жүргізді. Вьетнам халқы 1257 – 1288 жылы үш дүркін Шыңғыс хан империясы әскерлеріне тойтарыс берді. 1407 – 1427 жылдар аралығында Қытай армиясына да қарсы күрес жүргізіп, өз тәуелсіздігін сақтап қалды. 17 ғасырдың бас кезінен бастап ел өзара қырқысқан екі мемлекетке бөлініп кетті. 1884 жылдан бастап Вьетнам толықтай Францияның отарына айналды. Франция Вьетнамға Лаос пен Камбоджаны қосып, ол жерлерді Француз Үндіқытайы деп атады. 20 ғасырдың бас кезінде елде ұлт-азаттық қозғалыс өрістеді. 1930 жылдың бас кезінде Қытайда Үндіқытай коммунистік партиясы (ҮҚКП) құрылды. 2-дүниежүзілік соғыстан кейін орын алған ұлт-азаттық қозғалысына осы партия басшылық жүргізді. Ол 1954 жылы француз армиясының жеңілуімен аяқталды. Женева келісіміне сәйкес, Вьетнам 17-ендіктің бойымен екі мемлекетке бөлініп, солтүстігінде 1959 жылы отыз бірінші желтоқсанда Вьетнам Демократиялық Республикасы құрылды, ал оңтүстігінде 1955 жылы жиырма алтыншы қазанда Вьетнам Республикасы жарияланған болатын. Елдің екіге бөлінуі, бірінің КСРО мен Қытай, екіншісінің АҚШ және оның серіктестерінің ықпалында болуы кейіннен соғысқа алып келді. 1975 жылдың басында Вьетнам Республикасындағы Сайгон режимі құлап, 1976 жылы екі Вьетнамның бірігуі аяқталды. 20 ғасырдың 90-жылдарынан бастап Вьетнамда саяси және экономикалық реформалар жүзеге аса бастады. Экономикасының негізгі салалары: мұнай, көмір, электр энергиясын өндіру және ауыл шаруашылығы (күріш, тропиктік жеміс-жидектер өсіру). Ұлттық табыс жан басына шаққанда 200 АҚШ доллары көлемінде. Алайда соңғы жылдары шетелдік инвесторлар көптеп тартылып, ел экономикасы жедел дамып келеді. Елге ең көп инвестиция бөлушілер әрі негізгі сауда серіктестері: Сингапур, Тайвань, Жапония, Оңтүстік Корея. Вьетнам — БҰҰ-ның мүшесі, оның жүз алпыс елмен дипломатиялық қарым-қатынасы бар.
Табиғаты
Жердің көп бөлігі таулы болып келеді.
- Солтүстік Вьетнамның ең биік нүктесі Хоан-Геленшон жотасындағы Фанши шыңы.(3143м.)
- Оңтүстік Вьетнамда Гоклинь тауы. (3280м.)
Теңіз жағалауына таяу ойпатты жазық Хонгха, Меконг өзендерінің атырауы. Солтүстік Вьетнамның солтүстік шығыс бөлігі - Оңтүстік Қытай платформасының жалғасы, ал оңтүстік батысы мезозойлық қатпарлы жүйеден тұрады. Платформаның докембрийлік төменгі қабаты кварцит, мәрмәр және гранитоидтан түзілген, оларды палеозойлық құм тас пен тақта тас және мезозойлық жыныс қабаттары жауып жатыр. Мезозойлық қатпарлық - кейінгі докембрий, палеозой және триас жыныстары қабаттарының жиынтығы. Оңтүстік Вьетнамның солтүстік бөлігі Үндісинай массивіне жатады. Оның үстіңгі кайнозойлық базальттардан құралған. Пайдалы қазбалары:
- тас көмір;
- темір рудасы;
- қорғасын;
- мырыш;
- боксид;
- қалайы;
- вольфрам.
Климаты муссондық, субэкваторлық, ең салқын айының орташа температурасы 15 °C. Оңтүстігінде, 25,8 °C. Жылы айларының орташа температурасы 18, 29 °C болып келеді. Жауын шашынның мөлшері, 1500-3000мм.
Вьетнам тарихы
Бұрын талай ежелгі мемлекеттер Валанг, Аулак, Дайвиет, болған Вьетнам жерін 1884 жылы француз отаршылдары жаулап алды. Вьетнамдықтар күші басым жауға қарсы бостандақ күресін бастады. Олардың ондаған жыл бойы толассыз күресі 1954 жылы елге алғашқы жеңіс әкелді. Вьетнам халқы өз жерінен отаршылдарды қуып шықты. Бірақ осы кезде АҚШ оңтүстік Вьетнамды оккупацияға алып, Республикасын құрылды. Вьетнам соғысы басталды. Вьетнам халқы өз күресін одан әрі жалғастыруға тура келді.
1975 жылдың көктемінде халықтын тоқсан жылға созылған күресі елге толық жеңіс әперді, Оңтүстік Вьетнам азат етілді. 1976 жылы Вьетнам біртұтас социалистік мемлекет болып жарияланды. Сөйтіп, Вьетнамдықтар өз елінің ұлттық бостандығы, арнамысы үшін күресудің асқақ үлгісін көрсетті.
Әкімшілік құрылысы
Дереккөздер
- Балалар энциклопедиясы, III-том
- Қазіргі дүние географиясы: Хрестоматия. Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарлық бағытындағы 11-сыныбына арналған оқу құралы. / Қ. Ахметов, Т. Увалиев, Г. Түсіпбекова. —Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. ISBN 9965-36-216-5
| Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Việt Nam |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Koordinattar 14 02 00 s e 107 54 00 sh b 14 03333 s e 107 90000 sh b 14 03333 107 90000 G O Ya Vetnam tolyk atauy Vetnam Socialistik Respublikasy vetn Cộng Hoa Xa Hội Chủ Nghĩa Việt Nam Aziyanyn ontүstik shygysynda ornalaskan socialistik memleket Vetnam Socialistik Respublikasy vetn Cộng Hoa Xa Hội Chủ Nghĩa Việt NamҰran Dộc lập tự do hạnh phuc Tәuelsizdik bostandyk bakyt Әnuran TarihyTәuelsizdik kүni 2 kyrkүjek 1945 zhyl zhariyalady 21 shilde 1954 zhyl mojyndaldy Franciyadan Memlekettik kurylymyResmi tili Vetnam tiliElorda HanojIri kalalary Hoshimin Hanoj Үkimet tүri Birpartiyalyk socialistik respublikaҰlttyk zhinalys toragasyMemlekettik dini zajyrly memleketGeografiyasyZher aumagy Barlygy su beti Әlem bojynsha 65 shi oryn 331 212 km 6 38Zhurty Sarap 2016 Tygyzdygy 94 569 072 adam 15 shi 276 03 adam km 46 shy EkonomikasyZhIӨ AҚT Қorytyndy 2019 Zhan basyna shakkanda 769 928 mlrd 35 shi 8 063 128 shi ZhIӨ nominal Қorytyndy 2019 Zhan basyna shakkanda 260 301 mlrd 47 shi 2 726 129 shy ADI 2017 0 694 ortasha 116 shy Valyutasy VND Қosymsha mәlimetterInternet үjshigiISO kody VNHOK kody VIETelefon kody 84Uakyt beldeuleri Sonau ontүstik shygystagy Vetnam zheri Ontүstik Қytaj tenizi atty shalkar ajdyn zhagalauyn kualaj 1750 kilometrge sozylgan taukuzdy zhәne kalyn nu ormandar oniri bolyp keledi Vetnamdyktar oz elin soltүstigi orta boligi zhәne ontүstigi dep atajdy Vetnamnyn soltүstik ajmagyn Қyzyl ontүstigin Mekong ozenderi sulandyrady Socialistik Vetnam kop ultty el munda alpyska zhuyk halyk konystangan Astanasy Hanoj Munan ozge iri kalalary Hoshimin zhәne Eldin ezhelgi astanasy kone gimarattar saktalgan GeografiyasyVetnam Vetnam Demokratiyalyk Respublikasy Ontүstik Shygys Aziyada ornalaskan memleket Zherinin aumagy 330 myn km Halky 85 million adam 2007 Astanasy Hanoj kalasy Halkynyn 88 y vetter zhergilikti turgyndar Қalgandary myong khmer tai thaj tagyda baska usak halyktar Resmi tili vetnam tili Turgyndary negizinen buddizmdi sonymen katar hristian islam dinderin ustanady Memleket basshysy prezident Zan shygarushy organy Ұlttyk zhinalys Zherinin besten tort boligi tauly kyrattar Klimaty tropiktik mussondyk Қantar ajynyn ortasha temperaturasy 15 S shildedegi ortasha temperatura 26 S Zhauyn shashynnyn ortasha molsheri 1500 3000 mm Tropikalyk ormandarda pil zholbarys boken eneke tagyda baska zhanuarlar kezdesedi Vetnam zherin adam balasy kone tas dәuirinen bastap konystana bastagan En ezhelgi memlekettik kurylym Vanlang dep atalady Kejinnen onyn ornynda pajda bolgan Aulak pen Namvet memleketterin bizdin zamanymyzdan buryngy 2 gasyrda Қytaj zhaulap aldy da 10 gasyrga dejin bodandykta ustady 11 gasyrdyn ortasynda bir ortalykka bagyngan memleket kurylyp ol Dajkovet Ezhelgi Ұly Vet dep ataldy 1069 zhyldan Dajvet Ұly Vet degen atauymen belgili boldy 12 13 gasyrlarda el bileushileri korshi memlekettermen sonyn ishinde Kambodzhamen үzdiksiz sogys zhүrgizdi Vetnam halky 1257 1288 zhyly үsh dүrkin Shyngys han imperiyasy әskerlerine tojtarys berdi 1407 1427 zhyldar aralygynda Қytaj armiyasyna da karsy kүres zhүrgizip oz tәuelsizdigin saktap kaldy 17 gasyrdyn bas kezinen bastap el ozara kyrkyskan eki memleketke bolinip ketti 1884 zhyldan bastap Vetnam tolyktaj Franciyanyn otaryna ajnaldy Franciya Vetnamga Laos pen Kambodzhany kosyp ol zherlerdi Francuz Үndikytajy dep atady 20 gasyrdyn bas kezinde elde ult azattyk kozgalys oristedi 1930 zhyldyn bas kezinde Қytajda Үndikytaj kommunistik partiyasy ҮҚKP kuryldy 2 dүniezhүzilik sogystan kejin oryn algan ult azattyk kozgalysyna osy partiya basshylyk zhүrgizdi Ol 1954 zhyly francuz armiyasynyn zheniluimen ayaktaldy Zheneva kelisimine sәjkes Vetnam 17 endiktin bojymen eki memleketke bolinip soltүstiginde 1959 zhyly otyz birinshi zheltoksanda Vetnam Demokratiyalyk Respublikasy kuryldy al ontүstiginde 1955 zhyly zhiyrma altynshy kazanda Vetnam Respublikasy zhariyalangan bolatyn Eldin ekige bolinui birinin KSRO men Қytaj ekinshisinin AҚSh zhәne onyn seriktesterinin ykpalynda boluy kejinnen sogyska alyp keldi 1975 zhyldyn basynda Vetnam Respublikasyndagy Sajgon rezhimi kulap 1976 zhyly eki Vetnamnyn birigui ayaktaldy 20 gasyrdyn 90 zhyldarynan bastap Vetnamda sayasi zhәne ekonomikalyk reformalar zhүzege asa bastady Ekonomikasynyn negizgi salalary munaj komir elektr energiyasyn ondiru zhәne auyl sharuashylygy kүrish tropiktik zhemis zhidekter osiru Ұlttyk tabys zhan basyna shakkanda 200 AҚSh dollary koleminde Alajda songy zhyldary sheteldik investorlar koptep tartylyp el ekonomikasy zhedel damyp keledi Elge en kop investiciya bolushiler әri negizgi sauda seriktesteri Singapur Tajvan Zhaponiya Ontүstik Koreya Vetnam BҰҰ nyn mүshesi onyn zhүz alpys elmen diplomatiyalyk karym katynasy bar TabigatyZherdin kop boligi tauly bolyp keledi Soltүstik Vetnamnyn en biik nүktesi Hoan Gelenshon zhotasyndagy Fanshi shyny 3143m Ontүstik Vetnamda Goklin tauy 3280m Teniz zhagalauyna tayau ojpatty zhazyk Hongha Mekong ozenderinin atyrauy Soltүstik Vetnamnyn soltүstik shygys boligi Ontүstik Қytaj platformasynyn zhalgasy al ontүstik batysy mezozojlyk katparly zhүjeden turady Platformanyn dokembrijlik tomengi kabaty kvarcit mәrmәr zhәne granitoidtan tүzilgen olardy paleozojlyk kum tas pen takta tas zhәne mezozojlyk zhynys kabattary zhauyp zhatyr Mezozojlyk katparlyk kejingi dokembrij paleozoj zhәne trias zhynystary kabattarynyn zhiyntygy Ontүstik Vetnamnyn soltүstik boligi Үndisinaj massivine zhatady Onyn үstingi kajnozojlyk bazalttardan kuralgan Pajdaly kazbalary tas komir temir rudasy korgasyn myrysh boksid kalajy volfram Klimaty mussondyk subekvatorlyk en salkyn ajynyn ortasha temperaturasy 15 C Ontүstiginde 25 8 C Zhyly ajlarynyn ortasha temperaturasy 18 29 C bolyp keledi Zhauyn shashynnyn molsheri 1500 3000mm Vetnam tarihyBuryn talaj ezhelgi memleketter Valang Aulak Dajviet bolgan Vetnam zherin 1884 zhyly francuz otarshyldary zhaulap aldy Vetnamdyktar kүshi basym zhauga karsy bostandak kүresin bastady Olardyn ondagan zhyl bojy tolassyz kүresi 1954 zhyly elge algashky zhenis әkeldi Vetnam halky oz zherinen otarshyldardy kuyp shykty Birak osy kezde AҚSh ontүstik Vetnamdy okkupaciyaga alyp Respublikasyn kuryldy Vetnam sogysy bastaldy Vetnam halky oz kүresin odan әri zhalgastyruga tura keldi 1975 zhyldyn kokteminde halyktyn toksan zhylga sozylgan kүresi elge tolyk zhenis әperdi Ontүstik Vetnam azat etildi 1976 zhyly Vetnam birtutas socialistik memleket bolyp zhariyalandy Sojtip Vetnamdyktar oz elinin ulttyk bostandygy arnamysy үshin kүresudin askak үlgisin korsetti Әkimshilik kurylysyHanoj astana kalasy Namdin HoshiminDerekkozderBalalar enciklopediyasy III tom Қazirgi dүnie geografiyasy Hrestomatiya Zhalpy bilim beretin mekteptin kogamdyk gumanitarlyk bagytyndagy 11 synybyna arnalgan oku kuraly Қ Ahmetov T Uvaliev G Tүsipbekova Almaty Mektep baspasy 2007 ISBN 9965 36 216 5 Ortakkorda bugan katysty media fajldar bar Việt Nam