Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Люксембург ( -{Lëtzebuerg}-, фр. Luxembourg, нем. Luxemburg), ресми — Ұлы Люксембург Герцогтігі ( -{Groussherzogtum Lëtzebuerg}-, фр. Grand-Duché de Luxembourg, нем. Großherzogtum Luxemburg) — Батыс Еуропадағы мемлекет. Жер аумағы 2,58 мың км². Халқы 620 881 мың (2020), 94%-ын Люксембургтің байырғы тұрғындары, 15%-ын , 5%-ын италиялықтар, т.б. құрайды. Астанасы — Люксембург қаласы Әкімшілік жағынан 3 округке бөлінеді. Мемлекеттік тілдері — француз, неміс тілдері. Халқының көпшілігі — католиктер. Люксембург — конституциялы-монархиялы мемлекет. Мемлекет басшысы — Люксембург ұлы герцогі. Жоғарғы заң шығарушы органы — парламент (депутаттар палатасы). Ақша бірлігі — еуро (2002).
| Ұлы Люксембург Герцогтігі -{Groussherzogtum Lëtzebuerg}- фр. Grand-Duché de Luxembourg нем. Großherzogtum Luxemburg | |||||
| |||||
| Ұран: «Mir wëlle bleiwe wat mir sinn» | |||||
| Әнұран: (тыңдау ) | |||||
 | |||||
| Тарихы | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Тәуелсіздік күні | 9 маусым 1815 жыл (Франциядан) | ||||
| Мемлекеттік құрылымы | |||||
| Ресми тілдері | , француз, неміс тілдері | ||||
| Елорда | Люксембург | ||||
| Ірі қалалары | Люксембург | ||||
| Үкімет түрі | |||||
| | | ||||
| Мемлекеттік діні | католицизм | ||||
| Географиясы | |||||
| Жер аумағы • Барлығы • % су беті | Әлем бойынша 167-ші орын 2 586,4 км² 0,60 | ||||
| Жұрты • Сарап (2019) • Санақ (2001) • Тығыздығы | ▲ 613,894 адам (164-ші) 439,539 адам 233,7 адам/км² (58-ші) | ||||
| Экономикасы | |||||
| ЖІӨ (АҚТ) • Қорытынды (2019) • Жан басына шаққанда | 70,926 млрд. $ (94-ші) 114,825 $ (2-ші) | ||||
| ЖІӨ (номинал) • Қорытынды (2019) • Жан басына шаққанда | 77,436 млрд. $ (71-ші) 125,364 $ (1-ші) | ||||
| АДИ (2018) | ▲ 0,909 (өте жоғары) (21-ші) | ||||
| Этнохороним | Люксембурктер | ||||
| Валютасы | еуро | ||||
| Қосымша мәліметтер | |||||
| Интернет үйшігі | , | ||||
| ISO коды | LUX | ||||
| ХОК коды | LUX | ||||
| Телефон коды | +352 | ||||
| Уақыт белдеулері | +1 | ||||
Люксембургтың солтүстігінде және Рейн тақта тасты тауларының сілемдері орналасқан, оңтүстігі қыратты жазық. Климаты , теңіздік. Жылдық орташа температурасы қаңтарда 0 — 2ӘС, шілдеде 17ӘС. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 700 — 800 мм. Өзені көп жерінің 1/3-не жуығын орман алып жатыр. Люксембург Рим империясы тұсында Бельгика — , ал кейіннен құрамына кірді. 10 ғасырдан Люксембург графтығының құрамында болып, 14 ғасырдан Люксембург герцогтығына қарады, 15 ғасырда Нидерландның 17 провинциясының біріне айналды. 16 ғасырда Нидерланд революциясынан кейін Люксембург Испаниялық Нидерландтың (1714 жылдан Австрия Нидерланд) құрамында қалды. 1794 ж. Австрия үстемдігі жойылып, Люксембург Францияның құрамына кірді. (1814 — 1815) шешімі бойынша, Люксембург өлы герцогтігі құрылды. Ол Герман одағына кіріп, Нидерланд корольдігімен дербес унияда болды. Люксембургтің қазіргі шекаралары 1839 ж. Бельгия — Нидерланд шарты бойынша белгіленген. Лондон конференциясында (1867) Люксембург “мәңгі бейтарап мемлекет” болып жарияланды. 1948 ж. конституциядағы бейтараптық жөніндегі бап алынып тасталды. Люксембург — өнеркәсібі дамыған ел. Электроника өндірісі, химия өнеркәсібі, цемент, тоқыма кәсіпорындары бар. Экспортқа химия, металлургия өнімдерін, тағамдар мен киім-кешек шығарады, сырттан астық, металл, мұнай, көмір, т.б. әкеледі. Туризм дамыған. Мал, егін, жүзім ш., шарап жасау жақсы дамыған. Люксембург БҰҰ-на (1945), Еуропа Одаққа (1957), т.б. халықаралық ұйымдарға мүшелік өлттық табысы жылына әр адамға шаққанда 34400 доллар шамасында.
Саяси құрылымы
Ел басшысы - Ұлы герцог.
Қызметі:
- Конституция бойынша елді басқару;
- Үкіметтің құрамын белгілейді;
- Заңдарды бекітеді;
- Азаматтық және әскери қызметтерге тағайындайды;
- Қарулы күштерді басқарады.
Негізгі саяси партиялар
- Христиандық-әлеуметтік халық партиясы (Люксембург) — мемлекеттегі ең үлкен партия— құрамында 9500 мүше. 1870 - жж құрылған.
- Люксембургтік әлеуметтік жұмысшы партиясы — мемлекеттегі екінші партия — құрамында 5500 мүше. 1890жж. құрылған.
- Демократиялық партия(Люксембург) — 1947 ж. құрылды. Құрамында 2000 сүше шамасында.
- Демократия және зейнеткерлердің құқығын қорғау комитеті — 1989 ж. құрылды.
- Жасыл (Люксембург) — 1994 ж. құрылды.
- Солшыл (Люксембург) — 1999 ж. құрылды.
- Люксембургтің коммунистік партиясы — 1921 ж. негізделді.
- Люксембургтің азат партиясы — 2004 ж. құрылған.
Әкімшілік бөлінісі
Әкімшілік жағынан Люксембург 12 кантонға, ал кантондар 116 ұйымдастыққа бөлінеді.
Сондай-ақ 2015 жылдың қазан айына дейін үш аймаққа бөліну болды.
Халығы
Негізгі халығы— люксембургтықтар, лётцебургер (өзіндік атауы). Сонымен қатар Италияда, Францияда және Германияда тұрады. Жалпы адамның саны 473 мың, соның ішінде Люксембургта 285 мың адам. Люксембургтік тілінде сөйлейтін үндіеуропалық тілдердің германдық тобы. Неміс және француз тілдері көп кездеседі. Латын әліппесін қолданады.
Қорғаныс
Солтүстік Атлант Шарты Ұйымының (НАТО) мүшесі, Люксембург, 1967 жылы міндетті әскери қызметті алып тастап, 3000 адамнан тұратын армияны қолдады. Жандармерия 2000 жылы полиция күшімен біріктіріліп, Ұлы Дукал полициясын құрды.
Әскер басы - Люксембург Ұлы Герцогы, бірақ тиімді бақылау Қорғаныс министріне тиесілі. Люксембург армиясының штабының бастығы 2013 жылға дейін жалпы (атауы) Гастон Рейниг болды. Содан бері ол ауыстырылды генерал-майор Давенфельд.
Армия БҰҰ мен НАТО-ның халықаралық миссияларының бір бөлігі ретінде Босния және Герцеговина мен Ауғанстанды қоса алғанда көптеген бейбітшілікті сақтау миссияларына қатысады.
НАТО-ның 17 АВАКС E-3 ұшағы саяси және практикалық себептер бойынша ресми түрде Люксембургтік ұшақтар ретінде тіркелген. Олар Германияның Гайленкирхен қаласында орналасқан.
Қорғаныс шығыстары 1997 жылы жалпы ішкі өнімнің 1,2% -ын құрады және 2005 жылы 0,9% деп бағаланған.
Ұлттық рәміздер
Ұлттық ту
1123 жылы Люксембургтың Уильямды есептеңіз деген бірінші танымал туын киюге болады. Бұл көлденең, сары және қызыл болуы мүмкін.
Бүгінде Люксембург туы көлденең орналасқан үш қызыл, ақ және көгілдір аспаптардан тұрады. Люксембург пен Нидерланды жалаулары өте ұқсас болса да, голландиялық жалаудың айырықша белгісі - ультрамарин жолағы.
Қазіргі Француз туларының басым көпшілігі бірінші француз республикасының триколорынан шыққан. Тіпті ескі голландиялық туы ресми түрде 1799 жылы француздың ықпалымен мен қызыл, ақ және көк түстерге орнатылды.
Люксембург туы мен мемлекеттің елтаңбасы 1972 жылдың 23 маусымында ұлттық эмблемалар туралы заңмен қорғалған. Тудың қызыл түсі Pantone 032C, Pantone түсіне 299C түсіне сәйкес келеді (Grand Ducal ережесі, 1993 жылғы 27 шілде).
Дереккөздер
- Statistiques // Luxembourg. Тексерілді, 19 желтоқсан 2019.
- Luxembourg. International Monetary Fund. Тексерілді, 1 сәуір 2018.
- Human Development Report 2019 (ағыл.) (PDF). (10 December 2019). Тексерілді, 10 желтоқсан 2019.
- Biographie du général Reinig. armee.lu. Тексерілді, 30 avril 2011..
- Fiche synthétique sur le grand-duché de Luxembourg. cia.gov (2011). Тексерілді, 30 avril 2011.
- Loi du 23 juin 1972 sur les emblèmes nationaux. legilux.public.lu. Тексерілді, 2 мамыр 2018..
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Koordinattar 49 49 00 s e 6 06 00 sh b 49 81667 s e 6 10000 sh b 49 81667 6 10000 G O Ya Lyuksemburg Letzebuerg fr Luxembourg nem Luxemburg resmi Ұly Lyuksemburg Gercogtigi Groussherzogtum Letzebuerg fr Grand Duche de Luxembourg nem Grossherzogtum Luxemburg Batys Europadagy memleket Zher aumagy 2 58 myn km Halky 620 881 myn 2020 94 yn Lyuksemburgtin bajyrgy turgyndary 15 yn 5 yn italiyalyktar t b kurajdy Astanasy Lyuksemburg kalasy Әkimshilik zhagynan 3 okrugke bolinedi Memlekettik tilderi francuz nemis tilderi Halkynyn kopshiligi katolikter Lyuksemburg konstituciyaly monarhiyaly memleket Memleket basshysy Lyuksemburg uly gercogi Zhogargy zan shygarushy organy parlament deputattar palatasy Aksha birligi euro 2002 Ұly Lyuksemburg Gercogtigi Groussherzogtum Letzebuerg fr Grand Duche de Luxembourg nem Grossherzogtum LuxemburgҰran Mir welle bleiwe wat mir sinn Әnuran tyndau akp Lyuksemburgtyn ornalasuy koyu zhasyl Europada ashyk zhasyl zhәne koyu sur Euroodakta ashyk zhasyl TarihyTәuelsizdik kүni 9 mausym 1815 zhyl Franciyadan Memlekettik kurylymyResmi tilderi francuz nemis tilderiElorda LyuksemburgIri kalalary LyuksemburgҮkimet tүriMemlekettik dini katolicizmGeografiyasyZher aumagy Barlygy su beti Әlem bojynsha 167 shi oryn 2 586 4 km 0 60Zhurty Sarap 2019 Sanak 2001 Tygyzdygy 613 894 adam 164 shi 439 539 adam 233 7 adam km 58 shi EkonomikasyZhIӨ AҚT Қorytyndy 2019 Zhan basyna shakkanda 70 926 mlrd 94 shi 114 825 2 shi ZhIӨ nominal Қorytyndy 2019 Zhan basyna shakkanda 77 436 mlrd 71 shi 125 364 1 shi ADI 2018 0 909 ote zhogary 21 shi Etnohoronim LyuksemburkterValyutasy euroҚosymsha mәlimetterInternet үjshigi ISO kody LUXHOK kody LUXTelefon kody 352Uakyt beldeuleri 1 Lyuksemburgtyn soltүstiginde zhәne Rejn takta tasty taularynyn silemderi ornalaskan ontүstigi kyratty zhazyk Klimaty tenizdik Zhyldyk ortasha temperaturasy kantarda 0 2ӘS shildede 17ӘS Zhauyn shashynnyn zhyldyk ortasha molsheri 700 800 mm Өzeni kop zherinin 1 3 ne zhuygyn orman alyp zhatyr Lyuksemburg Rim imperiyasy tusynda Belgika al kejinnen kuramyna kirdi 10 gasyrdan Lyuksemburg graftygynyn kuramynda bolyp 14 gasyrdan Lyuksemburg gercogtygyna karady 15 gasyrda Niderlandnyn 17 provinciyasynyn birine ajnaldy 16 gasyrda Niderland revolyuciyasynan kejin Lyuksemburg Ispaniyalyk Niderlandtyn 1714 zhyldan Avstriya Niderland kuramynda kaldy 1794 zh Avstriya үstemdigi zhojylyp Lyuksemburg Franciyanyn kuramyna kirdi 1814 1815 sheshimi bojynsha Lyuksemburg oly gercogtigi kuryldy Ol German odagyna kirip Niderland koroldigimen derbes uniyada boldy Lyuksemburgtin kazirgi shekaralary 1839 zh Belgiya Niderland sharty bojynsha belgilengen London konferenciyasynda 1867 Lyuksemburg mәngi bejtarap memleket bolyp zhariyalandy 1948 zh konstituciyadagy bejtaraptyk zhonindegi bap alynyp tastaldy Lyuksemburg onerkәsibi damygan el Elektronika ondirisi himiya onerkәsibi cement tokyma kәsiporyndary bar Eksportka himiya metallurgiya onimderin tagamdar men kiim keshek shygarady syrttan astyk metall munaj komir t b әkeledi Turizm damygan Mal egin zhүzim sh sharap zhasau zhaksy damygan Lyuksemburg BҰҰ na 1945 Europa Odakka 1957 t b halykaralyk ujymdarga mүshelik olttyk tabysy zhylyna әr adamga shakkanda 34400 dollar shamasynda Sayasi kurylymyEl basshysy Ұly gercog Қyzmeti Konstituciya bojynsha eldi baskaru Үkimettin kuramyn belgilejdi Zandardy bekitedi Azamattyk zhәne әskeri kyzmetterge tagajyndajdy Қaruly kүshterdi baskarady Negizgi sayasi partiyalarHristiandyk әleumettik halyk partiyasy Lyuksemburg memlekettegi en үlken partiya kuramynda 9500 mүshe 1870 zhzh kurylgan Lyuksemburgtik әleumettik zhumysshy partiyasy memlekettegi ekinshi partiya kuramynda 5500 mүshe 1890zhzh kurylgan Demokratiyalyk partiya Lyuksemburg 1947 zh kuryldy Қuramynda 2000 sүshe shamasynda Demokratiya zhәne zejnetkerlerdin kukygyn korgau komiteti 1989 zh kuryldy Zhasyl Lyuksemburg 1994 zh kuryldy Solshyl Lyuksemburg 1999 zh kuryldy Lyuksemburgtin kommunistik partiyasy 1921 zh negizdeldi Lyuksemburgtin azat partiyasy 2004 zh kurylgan Әkimshilik bolinisiTolyk makalasy Lyuksemburgtin әkimshilik bolinisi Әkimshilik zhagynan Lyuksemburg 12 kantonga al kantondar 116 ujymdastykka bolinedi Sondaj ak 2015 zhyldyn kazan ajyna dejin үsh ajmakka bolinu boldy Buryngy Dikirh ajmagy Buryngy Grevenmaher ajmagyHalygyӘskeri sheru Negizgi halygy lyuksemburgtyktar lyotceburger ozindik atauy Sonymen katar Italiyada Franciyada zhәne Germaniyada turady Zhalpy adamnyn sany 473 myn sonyn ishinde Lyuksemburgta 285 myn adam Lyuksemburgtik tilinde sojlejtin үndieuropalyk tilderdin germandyk toby Nemis zhәne francuz tilderi kop kezdesedi Latyn әlippesin koldanady Қorganys Soltүstik Atlant Sharty Ұjymynyn NATO mүshesi Lyuksemburg 1967 zhyly mindetti әskeri kyzmetti alyp tastap 3000 adamnan turatyn armiyany koldady Zhandarmeriya 2000 zhyly policiya kүshimen biriktirilip Ұly Dukal policiyasyn kurdy Әsker basy Lyuksemburg Ұly Gercogy birak tiimdi bakylau Қorganys ministrine tiesili Lyuksemburg armiyasynyn shtabynyn bastygy 2013 zhylga dejin zhalpy atauy Gaston Rejnig boldy Sodan beri ol auystyryldy general major Davenfeld Armiya BҰҰ men NATO nyn halykaralyk missiyalarynyn bir boligi retinde Bosniya zhәne Gercegovina men Auganstandy kosa alganda koptegen bejbitshilikti saktau missiyalaryna katysady NATO nyn 17 AVAKS E 3 ushagy sayasi zhәne praktikalyk sebepter bojynsha resmi tүrde Lyuksemburgtik ushaktar retinde tirkelgen Olar Germaniyanyn Gajlenkirhen kalasynda ornalaskan Қorganys shygystary 1997 zhyly zhalpy ishki onimnin 1 2 yn kurady zhәne 2005 zhyly 0 9 dep bagalangan Ұlttyk rәmizder Ұlttyk tu 1123 zhyly Lyuksemburgtyn Uilyamdy esepteniz degen birinshi tanymal tuyn kiyuge bolady Bul koldenen sary zhәne kyzyl boluy mүmkin Bүginde Lyuksemburg tuy koldenen ornalaskan үsh kyzyl ak zhәne kogildir aspaptardan turady Lyuksemburg pen Niderlandy zhalaulary ote uksas bolsa da gollandiyalyk zhalaudyn ajyryksha belgisi ultramarin zholagy Қazirgi Francuz tularynyn basym kopshiligi birinshi francuz respublikasynyn trikolorynan shykkan Tipti eski gollandiyalyk tuy resmi tүrde 1799 zhyly francuzdyn ykpalymen men kyzyl ak zhәne kok tүsterge ornatyldy Lyuksemburg tuy men memlekettin eltanbasy 1972 zhyldyn 23 mausymynda ulttyk emblemalar turaly zanmen korgalgan Tudyn kyzyl tүsi Pantone 032C Pantone tүsine 299C tүsine sәjkes keledi Grand Ducal erezhesi 1993 zhylgy 27 shilde DerekkozderStatistiques Luxembourg Tekserildi 19 zheltoksan 2019 Luxembourg International Monetary Fund Tekserildi 1 sәuir 2018 Human Development Report 2019 agyl PDF 10 December 2019 Tekserildi 10 zheltoksan 2019 Biographie du general Reinig armee lu Tekserildi 30 avril 2011 Fiche synthetique sur le grand duche de Luxembourg cia gov 2011 Tekserildi 30 avril 2011 Loi du 23 juin 1972 sur les emblemes nationaux legilux public lu Tekserildi 2 mamyr 2018 Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet