Француз тілі (фр. le français, la langue française) — француз халқының тілі. Үндіеуропа тілдері шоғырының роман тобына жатады. Француз тілі Францияның, Бельгияның (фламанд тілімен бірге), Швейцарияның (неміс, итальян, ретороман тілдерімен бірге), Канаданың (ағылшын тілімен бірге) мемлекеттік тілі болып есептеледі. Сондай-ақ Люксембург, Монако, Андорра елдері, Африка мен Оңтүстік Америка халықтарының (Сенегал, Мали, Гвинея, Конго, Бенин, Гаити, т.б.) ресми және әдеби тілі. Француз тілінде 105 млн-дай адам сөйлейді (2001), оның жартысына жуығы Францияда шоғырланған. Француз тілінің даму тарихы галло-роман (5 — 8 ғасырлар), көне француз (9 — 13 ғасырлар), орта француз (14 — 16 ғасырлар), жаңа француз (17 — 18 ғасырлар) және қазіргі француз тілі кезеңдеріне бөлінеді. Француз тілі
- франс
- пуатевин
- норманд
- пикард
- валлон
- лотаринг
- бургунд деп аталатын негізгі жеті диалектіге бөлінеді.
Француз тілі фр. français | ||
---|---|---|
Сөйлеу орны: | Франция, Бельгия, Швейцария, Ливан, Люксембург, Монако, Марокко, Алжир, Тунис, Бурунди, Кот-д’Ивуар, Конго Демократиялық Республикасы, Нигер, Сенегал, Гаити, Маврикий, Лаос, Камбоджа, Вьетнам; Мексика; АҚШ-ның Луизиана штаты. | |
Барлық сөйлеушілері: | 275 млн. | |
: | 11 | |
: | Үнді-Еуропа тілдері Роман тілдері Галло-Роман тілдері Француз тілі | |
: | Латын | |
Тіл белгілері | ||
ISO 639-1: | fr | |
: | fre (B); fra (T) | |
: | fra
| |
Құлақтандыру: Бұл бетте IPA фонетикалық юникод нышандары болуы мүмкін. |
Француз тілінің негізінде Гаитиде, Антиль мен Маскарен аралдарында креол тілдері қалыптасқан. Әдеби тілінің негізі — франс, яғни париж диалектісі. Француз тілінде 15 дауысты және 20 дауыссыз фонема бар. Зат есім мен сын есім екі родқа (ер, әйел) ажыратылады. Сөздік құрамында испан, итальян, ағылшын тілдерінен ауысқан сөздер көптеп кездеседі. Латын әліпбиіне негізделген француз тілі жазуында диакритикалық ноқаттар жиі қолданылады. Бір ғана дыбысты анықтайтын (аі — е; еаu — о) әріп тіркестері де кездеседі.
Тарихы
Халықтық ауызекі латын тілінің ерекше француз тіліне айналуын анықтаған процесс VI-VIII ғасырлар аралығын қамтыды.
Ескі француз тіліндегі алғашқы мәтіндер - Страсбург анттары (842) және Әулие Евлалия дәйектілігі (IX ғасырдың аяғы). Орта француз тіліне классикалық латын қатты әсер етті.
1066 жылы Англияны нормандық жаулап алумен француздар (, сияқты формаларда) Англияда үш ғасыр бойы аристократтардың тілі ретінде тамыр жайды. Француз тілі де әр түрлі крестшілердің ортақ тілі болды және Таяу Шығыстағы крестшілер мемлекеттерінің тіліне айналды.
XII-XIII ғасырларда француз тілі Германия, Фландрия және Нидерланд сарай шеңберінде таралды. 13 ғасырдың аяғында кейбір итальяндық жазушылар француз тілінде, атап айтқанда француз тілінде Марко Поло өзінің саяхаттары туралы әйгілі эссе жазды.
1539 ж. қаулысы Франциядағы француз тілінің біртұтас мемлекеттік тіл ретіндегі мәртебесін бекітті және жергілікті әкімшілікке барлық әкімшілік құжаттарды рәсімдеу кезінде латынның орнына париждік нормаға сүйенуге міндеттеді. 1635 жылы кардинал құруы тіл тарихындағы маңызды кезең болды. Сәл кейінірек (17 ғасырдың ортасынан бастап) француз тілі халықаралық тіл ретінде қолданыла бастады, бірақ соған қарамастан оның танымал болуының басты шыңы 18 ғасырда келді, дипломатия, ғылым, халықаралық мәдени алмасуда француз тілі латынның орнына келді және әдебиет. Ол Ұлыбритания, Германия, Аустрия, Нидерланд, Италия, Скандинавия елдерінде, Ресейде, Польшада, Венгрияда ақсүйектер мен академиялық ортада қолданылды. Лейбниц, , II Фридрих, Екатерина II, сияқты француз емес адамдар өз еңбектерін француз тілінде жазды. Француз тілі бірінші дүниежүзілік соғысқа дейін ресми түрде танылған жалғыз халықаралық тіл болып қала берді.
Әлемдегі француз тілі
- Қараңыз: , , , Санат:Француз тілді елдер.
- ана тілі әкімшілік тілі маңызды, екінші немесе мәдениет тілі француз тілді азшылықтар
- Француз тілінің аймақтық және ұлттық нұсқалары
Еуропа
- Қараңыз: , .
|
- Франция
- Қараңыз: , .
Франция конституциясына сәйкес, тіл 1992 жылы ресми мәртебеге ие болды. Барлық ресми құжаттар мен шарттар француз тілінде жасалуы керек. Егер жарнамада шетелдік сөздер болса, онда олардың аудармасы берілуге тиіс.
Францияда келесі диалектілер тобы бар:
- Солтүстік: нормандтық, пикардтық, валлондық.
- Шығыс: лотарингиялық, шампандық.
- Оңтүстік-Шығыс: бургундтық, франш-контелік.
- Оңтүстік-батыс: пуатевин-сентонж (, ), ангулемдік (ангумуа).
- Батыс: анжу, мэн, галло.
- Орталық: франсилік (Иль-де-Франс диалектісі), турендік, орлеандық, беррилік, бурбонне.
Қазіргі Францияда диалектілер шектеулі түрде қолданылады; олар әр түрлі сақтау дәрежесімен сипатталады: көптеген аймақтарда кейбір диалект құрылымдарының диалект ауқымының бір бөлігінде немесе басқа бөлігінде сақталуы немесе француз тілінің аймақтық нұсқаларында жергілікті ерекшеліктердің болуы туралы айтуға болады; орталық диалектілер (франси, орлеан және басқалары) әдеби тілмен толығымен алмастырылды; тек солтүстік топтың диалектілері салыстырмалы түрде тұрақты қолданылады (Валлон және Пикард диалектілері өздерінің орфографиясын қолданады ,бұл диалектілерде әдеби шығармалар жасалады, олардағы материалдар мерзімді баспасөзде жарияланады).
Солтүстік Америка
- Қараңыз: (Луизиана штаты, Жаңа Англия штаттары).
- Қараңыз: .
Квебек провинциясының ресми тілі және бүкіл Канада мен Нью-Брансуик провинциясының ресми екі тілінің бірі болып табылады. Квебекте француз тілі туралы Заң мемлекеттік мектептерде ағылшын тілді Канада азаматтарының балаларынан басқа барлық балаларды оқытуды француз тілінде жүргізуді талап етеді.
Кариб бассейні елдері
Африка
- Қараңыз: (Мавритания, Марокко, Алжир, Тунис).
Шектеулі түрде таратылады:
20 ғасырдың бірінші жартысында Сирия мен Ливанда француз тілі қолданылды, бірақ кейін араб және ағылшын тілдеріне ауыстырылды. Қазіргі уақытта ол Ливандағы кейбір позицияларын сақтап қалды.
Үнді мұхит аймағы
Оңтүстік-Шығыс Азия
- Қараңыз: , .
Океания елдері
- Француз Полинезиясының аралдары: Маркиз, Туамоту, Қоғам архипелагы, Тубуай архипелагы, Гамбье аралдары.
- Жаңа Каледония
- Вануату
Халықаралық маңызы
- Қараңыз: .
Халықаралық қатынас құралы ретінде француз тілі әсіресе Еуропада XVII-XIX ғасырдың бірінші жартысында Португалиядан Ресейге дейін кең таралды. Бұл ғылыми әлем мен ақсүйектер сөйлейтін мәдениет пен білімнің тілі болды.
Француз тілі ұзақ уақыт дипломатия тілі болды. Француз дипломатиядағы латын тілін алмастырды; француз тілінде толық жазылған алғашқы халықаралық шарт - (1714). келіссөздер француз тілінде жүргізілді; Меттерних өзі французды дипломатия үшін ең жақсы lingua franca деп санады. Дипломатия тілі ретінде француз тілі Версаль келісімі туралы келіссөздерден кейін маңыздылығын жоғалта бастады (дегенмен келіспеушіліктер болған жағдайда француз мәтіні басым болатын).
Бүгінгі күні халықаралық ұйымдарда француз тілін қолдану жиілігінің айқын төмендеуі байқалды. Француз тілі әлемде өзінің оң пікірін сақтағанымен, ол аз қолданылады. БҰҰ-да Франкофония агенттігі 1995 жылдан бастап бақылаушы мәртебесіне ие. Соған қарамастан, ағылшын тілі жұмыс тілі ретінде басым орын алады, дегенмен БҰҰ-ға мүше 185 мемлекеттің 56-сы Франкофонияның мүшелері және олардың көпшілігі БҰҰ хатшылығынан олармен француз тілінде сөйлесуді сұрайды. Француз тілін шамалы пайдалану көбінесе жұмысқа қабылдау шарттарына (француз тілін білу талап етілмейді), ағылшын тілді ортаның басым болуына және бюджеттің қысқаруына байланысты.
Француз тілі - ЕО-да ресми тіл. Француз тілінің болашағы оның өзгеріп отырған ЕО-да қандай орын алатынына байланысты. Финляндия, Аустрия, Швецияның ЕО-на кіруі француздардың позициясын одан әрі әлсіретті, өйткені бұл елдер ағылшын тілін қарым-қатынас құралы ретінде қолданады. ЕО-ның кеңеюі барлық мүше елдердің тілдері ЕО — ның ресми тілдері болып табылатын қағидасын сақтай алмауына әкеледі.
Атақты француз лингвисті Р. Шодансон үш жұмыс тілін — ағылшын, француз және неміс тілдерін сақтау туралы түбегейлі ұсыныс жасады. Францияның бұрынғы премьер-министрі айтуынша, «ЕО шеңберінде тілдік әртүрлілік — маңызды міндеттердің бірі. Бұл француз тілінің Еуропада қандай орын алатындығына, әлемдегі тартымды күшін қаншалықты сақтайтындығына байланысты. Ешқандай тіл ЕО институттарындағы жалғыз қатынас тіліне айнала алмайды. Сондықтан Франция француз тілін жұмыс тілі ретінде нығайтуға күш салуда».
Фонетика
Қараңыз: .
Буынға бөлу
Буын саны сөйлеу дыбыстарының дауысты дыбыстарына тең. Буын дауыстыға аяқталса, ашық: lit [li]; және егер ол дауыссызға аяқталса жабық: lire [lir]. Орналасу ережелері:
- Дауысты және дауыссыз дыбыстар арасындағы шекара (бір буынды сөздерден басқа). Буынның басталу нұсқалары:
- Дауысты дыбыстар арасындағы дауыссыз дыбыс: attaquer [a-ta-ke].
- Алдыңғы дауыссызбен [r, l] дауыссыз (rl-мен бөлінетінді қоспағанда): patrie [pa-tri], couplet, [ku-plɛ].
- Жартылай дауысты [j, w, ɥ] алдыңғы дауыссызбен: le mariage [lə-ma-rjaʒ], moi [mwa], spirituel [spi-ri-tɥɛl].
- Дауыссыздардың шекарасы:
- Екі: parler [par-le], marcher [mar-ʃe].
- Оның үшеуі алдыңғы буынға, ал қалған екеуі келесі буынға өтеді: actrice [ak-tris].
- Екі сөздің түйіскен жеріндегі екі бірдей дауыссыз дыбыс бөлек айтылады: il lit [il-li].
Сөздегі екпін әрдайым соңғы буында болады. Сөйлеу ағынында сөздер ритмикалық топтарға біріктіріледі. Бұл жағдайда екпін тек топтың соңғы сөзінің соңғы буынына түседі.
Сөздерді байланыстыру
Көршілес екі сөздің арасында жалпы буынның пайда болу жағдайлары бар:
- Элизия — бастапқы дауыстымен кездескенде соңғы дауысты жоғалту. Дыбысталмайтын әріптің орнына апостроф>>: de Artagnan [də artaɲɑ̃]-ның орнына d’Artagnan [dar-ta-ɲɑ̃].
- Льезон — жаңа дауыстың пайда болуымен бастапқы дауыстыға соңғы айтылмайтын дауыссыз дыбысқа қосылу: [trwɑ ami] орнына trois amis [trwɑ-za-mi]. Льезон сөздерді тек ырғақты топ ішінде байланыстырады.
- Enchînement [ɑ̃ʃɛnmɑ̃] — жаңа дыбыс пайда болмай, бастапқы дауыстыға соңғы дауыссыздың қосылуы: [il e] орнына il est [i-le]. Соңғы дауысты алғашқы дауысқа да қосуға болады: [il ɑ ete], il a appris [i-la-a-pri] орнына il a été [i-la-e-te].
Дауыссыз дыбыстар
p b | f v | t d | s z | k g | ʃ ʒ | |
m j | n w | ɲ ɥ | l | r |
Француз дауыссыз дыбыстарының көпшілігі қазақ тіліндегі сәйкес дауыссыз дыбыстарға ұқсас. Соңғы қоңыраулар таңқаларлық емес.
Дауысты дыбыстар
Езулік дыбыс | ||||||
таза | мұрын. | таза | мұрын. | таза | мұрын. | |
Жабық | i e | y ø | u o | |||
Ашық | ɛ a | ɛ̃ | œ, ə | œ̃ | ɔ ɑ | ɔ̃ ɑ̃ |
Дауысты және дауыссыз дауысты дыбыстар бірдей айтылады.
Дауысты дыбыстардың тарихи (табиғаты бойынша) бойлығы [o], [ø], [ɑ], мұрын жолды дауыстылар [ɑ̃, ɛ̃, ɔ̃, œ̃] тұйықталған буында көрінеді: jaune [ʒoːn], feutre [føːtr], plante [plɑ̃ːt], centre [sɑ̃ːtr]. Тарихи бойлықты көбінесе циркумфлексі бар әріптер көрсетеді: fête [fɛːt].
Кез-келген басқа дауысты дыбыстардың ырғақты бойлықтары соңғы [r, v, ʒ, z, vr] дейін жабық соққы буынында құрылады: dur [dyːr], veuve [vœːv], rouge [ruːʒ], grise [griːz], livre [liːvr].
Жазуы
Aa | ɑ | Nn | ɛn |
Bb | be | Oo | o |
Cc | se | Pp | pe |
Dd | de | ky | |
Ee | ø | Rr | ɛr |
Ff | ɛf | Ss | ɛs |
Gg | ʒe | Tt | te |
Hh | aʃ | Uu | y |
I i | i | Vv | ve |
J j | ʒi | Ww | dubləve |
Kk | kɑ | Xx | iks |
Ll | ɛl | Yy | igrɛk |
Mm | ɛm | Zz | zɛd |
- Қараңыз: , .
Француз алфавитінде диакритикалық белгілермен және латын лигатураларымен Æ æ, Œ œ толықтырылған 26 латын әрпі бар.
Шетел сөздерінде қолданылатын әріптер мен әріптер тіркесімдері: k (ағылшын, грек, араб тілдерінде: kilo), w (wagon [vagɔ̃]), айтылмайтын h (герман, түркі, араб тілдерінде), ch (chœur [kœr]), ph (грек тілінде: 'philologue [filɔlɔg]). Лигатуралар латын тілінен енген сөздерде кездеседі: nævus [nevys], cæcum [sekɔm], œsophage [ezɔfaʒ], Œdipe [edip].
Диакритикасы бар әріптер
A, E, I, O, U, Y, C әріптері бар белгілер белгілі бір айтылымды және сол дыбыстық сөздерді (омофондарды) жазуда ажыратуды білдіреді.
Диакритикасы бар әріптерді диакритикасы жоқ әріптерге ауыстыру — орфографиялық қате. Бастапқы қысқартулар диакритикасыз жазылады: CEE (Communauté Économique Européenne); графикалық қысқартулар оны сақтайды: É.-U. (États-Unis).
Дереккөздер
- Source: EUROPA, data for EU25, published before 2007 enlargement.
- Native speakers of Dutch living in Wallonia and of French in Flanders are relatively small minorities that furthermore largely balance one another, hence counting all inhabitants of each unilingual area to the area's language can cause only insignificant inaccuracies (99% can speak the language). Dutch: Flanders' 6.079 million inhabitants and about 15% of Brussels' 1.019 million are 6.23 million or 59.3% of the 10.511 million inhabitants of Belgium (2006); German: 70,400 in the German-speaking Community (which has for its less than 5% French-speakers) and an estimated 20,000–25,000 speakers of German in the Walloon Region outside the geographical boundaries of their official Community, or 0.9%; French: in the latter area as well as mainly in the rest of Wallonia (3.414 − 0.093 = 3.321 million) and 85% of the Brussels inhabitants (0.866 million) thus 4.187 million or 39.8%; together indeed 100%.
- 40%+48%=88%
- https://www.isuct.ru/e-publ/vgf/sites/ru.e-publ.vgf/files/2009/vgf-2009-04-216.pdf Мұрағатталған 26 мамырдың 2019 жылы.
- http://miresperanto.com/aliaj_lingvoj/franca_kiel_internacia.htm
- Реферовская и др., 2001
- Челышева, 2017
- Реферовская и др., 2001
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Francuz tili fr le francais la langue francaise francuz halkynyn tili Үndieuropa tilderi shogyrynyn roman tobyna zhatady Francuz tili Franciyanyn Belgiyanyn flamand tilimen birge Shvejcariyanyn nemis italyan retoroman tilderimen birge Kanadanyn agylshyn tilimen birge memlekettik tili bolyp esepteledi Sondaj ak Lyuksemburg Monako Andorra elderi Afrika men Ontүstik Amerika halyktarynyn Senegal Mali Gvineya Kongo Benin Gaiti t b resmi zhәne әdebi tili Francuz tilinde 105 mln daj adam sojlejdi 2001 onyn zhartysyna zhuygy Franciyada shogyrlangan Francuz tilinin damu tarihy gallo roman 5 8 gasyrlar kone francuz 9 13 gasyrlar orta francuz 14 16 gasyrlar zhana francuz 17 18 gasyrlar zhәne kazirgi francuz tili kezenderine bolinedi Francuz tilifrans puatevin normand pikard vallon lotaring burgund dep atalatyn negizgi zheti dialektige bolinedi Francuz tili fr francaisSojleu orny Franciya Belgiya Shvejcariya Livan Lyuksemburg Monako Marokko Alzhir Tunis Burundi Kot d Ivuar Kongo Demokratiyalyk Respublikasy Niger Senegal Gaiti Mavrikij Laos Kambodzha Vetnam Meksika AҚSh nyn Luiziana shtaty Barlyk sojleushileri 275 mln 11 Үndi Europa tilderi Roman tilderi Gallo Roman tilderi Francuz tili LatynTil belgileriISO 639 1 fr fre B fra T fra Қulaktandyru Bul bette IPA fonetikalyk yunikod nyshandary boluy mүmkin Francuz tilinin Europalyk odakta zhәne үmitker elderde taraluy Belgiya halkynyn 40 үshin francuz tili ana tili bolyp tabylady eldin barlygy 88 Francuz tilinin negizinde Gaitide Antil men Maskaren araldarynda kreol tilderi kalyptaskan Әdebi tilinin negizi frans yagni parizh dialektisi Francuz tilinde 15 dauysty zhәne 20 dauyssyz fonema bar Zat esim men syn esim eki rodka er әjel azhyratylady Sozdik kuramynda ispan italyan agylshyn tilderinen auyskan sozder koptep kezdesedi Latyn әlipbiine negizdelgen francuz tili zhazuynda diakritikalyk nokattar zhii koldanylady Bir gana dybysty anyktajtyn ai e eau o әrip tirkesteri de kezdesedi TarihyHalyktyk auyzeki latyn tilinin erekshe francuz tiline ajnaluyn anyktagan process VI VIII gasyrlar aralygyn kamtydy Eski francuz tilindegi algashky mәtinder Strasburg anttary 842 zhәne Әulie Evlaliya dәjektiligi IX gasyrdyn ayagy Orta francuz tiline klassikalyk latyn katty әser etti 1066 zhyly Angliyany normandyk zhaulap alumen francuzdar siyakty formalarda Angliyada үsh gasyr bojy aristokrattardyn tili retinde tamyr zhajdy Francuz tili de әr tүrli krestshilerdin ortak tili boldy zhәne Tayau Shygystagy krestshiler memleketterinin tiline ajnaldy XII XIII gasyrlarda francuz tili Germaniya Flandriya zhәne Niderland saraj shenberinde taraldy 13 gasyrdyn ayagynda kejbir italyandyk zhazushylar francuz tilinde atap ajtkanda francuz tilinde Marko Polo ozinin sayahattary turaly әjgili esse zhazdy 1539 zh kaulysy Franciyadagy francuz tilinin birtutas memlekettik til retindegi mәrtebesin bekitti zhәne zhergilikti әkimshilikke barlyk әkimshilik kuzhattardy rәsimdeu kezinde latynnyn ornyna parizhdik normaga sүjenuge mindettedi 1635 zhyly kardinal kuruy til tarihyndagy manyzdy kezen boldy Sәl kejinirek 17 gasyrdyn ortasynan bastap francuz tili halykaralyk til retinde koldanyla bastady birak sogan karamastan onyn tanymal boluynyn basty shyny 18 gasyrda keldi diplomatiya gylym halykaralyk mәdeni almasuda francuz tili latynnyn ornyna keldi zhәne әdebiet Ol Ұlybritaniya Germaniya Austriya Niderland Italiya Skandinaviya elderinde Resejde Polshada Vengriyada aksүjekter men akademiyalyk ortada koldanyldy Lejbnic II Fridrih Ekaterina II siyakty francuz emes adamdar oz enbekterin francuz tilinde zhazdy Francuz tili birinshi dүniezhүzilik sogyska dejin resmi tүrde tanylgan zhalgyz halykaralyk til bolyp kala berdi Әlemdegi francuz tiliҚaranyz Sanat Francuz tildi elder ana tili әkimshilik tili manyzdy ekinshi nemese mәdeniet tili francuz tildi azshylyktar Francuz tilinin ajmaktyk zhәne ulttyk nuskalaryEuropa Қaranyz Andorra Valle d Aosta Italiya Lyuksemburg MonakoFranciya Қaranyz Franciya konstituciyasyna sәjkes til 1992 zhyly resmi mәrtebege ie boldy Barlyk resmi kuzhattar men sharttar francuz tilinde zhasaluy kerek Eger zharnamada sheteldik sozder bolsa onda olardyn audarmasy beriluge tiis Franciyada kelesi dialektiler toby bar Soltүstik normandtyk pikardtyk vallondyk Shygys lotaringiyalyk shampandyk Ontүstik Shygys burgundtyk fransh kontelik Ontүstik batys puatevin sentonzh angulemdik angumua Batys anzhu men gallo Ortalyk fransilik Il de Frans dialektisi turendik orleandyk berrilik burbonne Қazirgi Franciyada dialektiler shekteuli tүrde koldanylady olar әr tүrli saktau dәrezhesimen sipattalady koptegen ajmaktarda kejbir dialekt kurylymdarynyn dialekt aukymynyn bir boliginde nemese baska boliginde saktaluy nemese francuz tilinin ajmaktyk nuskalarynda zhergilikti erekshelikterdin boluy turaly ajtuga bolady ortalyk dialektiler fransi orlean zhәne baskalary әdebi tilmen tolygymen almastyryldy tek soltүstik toptyn dialektileri salystyrmaly tүrde turakty koldanylady Vallon zhәne Pikard dialektileri ozderinin orfografiyasyn koldanady bul dialektilerde әdebi shygarmalar zhasalady olardagy materialdar merzimdi baspasozde zhariyalanady Soltүstik Amerika Қaranyz Luiziana shtaty Zhana Angliya shtattary Қaranyz Kvebek provinciyasynyn resmi tili zhәne bүkil Kanada men Nyu Bransuik provinciyasynyn resmi eki tilinin biri bolyp tabylady Kvebekte francuz tili turaly Zan memlekettik mektepterde agylshyn tildi Kanada azamattarynyn balalarynan baska barlyk balalardy okytudy francuz tilinde zhүrgizudi talap etedi Karib bassejni elderi Gvadelupa Martinika Francuz Gvianasy Gaiti Sen BartelemiAfrika Afrikadagy francuz tiliҚaranyz Mavritaniya Marokko Alzhir Tunis Benin Burundi Gabon Gvineya Ekvatorlyk Gvineya Dzhibuti Kamerun Kongo Demokratiyalyk Respublikasy Kongo Respublikasy Kot d Ivuar Mali Ruanda Senegal Togo Shekteuli tүrde taratylady Burkina Faso Niger Ortalyk Afrika Respublikasy ChadTayau Shygys 20 gasyrdyn birinshi zhartysynda Siriya men Livanda francuz tili koldanyldy birak kejin arab zhәne agylshyn tilderine auystyryldy Қazirgi uakytta ol Livandagy kejbir poziciyalaryn saktap kaldy Үndi muhit ajmagy Mavrikij Sejshel araldary Komorlar Madagaskar Reyunon Majotta Үndistan Ontүstik Shygys Aziya Қaranyz LaosOkeaniya elderi Francuz Polineziyasynyn araldary Markiz Tuamotu Қogam arhipelagy Tubuaj arhipelagy Gambe araldary Zhana Kaledoniya VanuatuHalykaralyk manyzy Қaranyz Halykaralyk katynas kuraly retinde francuz tili әsirese Europada XVII XIX gasyrdyn birinshi zhartysynda Portugaliyadan Resejge dejin ken taraldy Bul gylymi әlem men aksүjekter sojlejtin mәdeniet pen bilimnin tili boldy Francuz tili uzak uakyt diplomatiya tili boldy Francuz diplomatiyadagy latyn tilin almastyrdy francuz tilinde tolyk zhazylgan algashky halykaralyk shart 1714 kelissozder francuz tilinde zhүrgizildi Metternih ozi francuzdy diplomatiya үshin en zhaksy lingua franca dep sanady Diplomatiya tili retinde francuz tili Versal kelisimi turaly kelissozderden kejin manyzdylygyn zhogalta bastady degenmen kelispeushilikter bolgan zhagdajda francuz mәtini basym bolatyn Bүgingi kүni halykaralyk ujymdarda francuz tilin koldanu zhiiliginin ajkyn tomendeui bajkaldy Francuz tili әlemde ozinin on pikirin saktaganymen ol az koldanylady BҰҰ da Frankofoniya agenttigi 1995 zhyldan bastap bakylaushy mәrtebesine ie Sogan karamastan agylshyn tili zhumys tili retinde basym oryn alady degenmen BҰҰ ga mүshe 185 memlekettin 56 sy Frankofoniyanyn mүsheleri zhәne olardyn kopshiligi BҰҰ hatshylygynan olarmen francuz tilinde sojlesudi surajdy Francuz tilin shamaly pajdalanu kobinese zhumyska kabyldau sharttaryna francuz tilin bilu talap etilmejdi agylshyn tildi ortanyn basym boluyna zhәne byudzhettin kyskaruyna bajlanysty Francuz tili EO da resmi til Francuz tilinin bolashagy onyn ozgerip otyrgan EO da kandaj oryn alatynyna bajlanysty Finlyandiya Austriya Shveciyanyn EO na kirui francuzdardyn poziciyasyn odan әri әlsiretti ojtkeni bul elder agylshyn tilin karym katynas kuraly retinde koldanady EO nyn keneyui barlyk mүshe elderdin tilderi EO nyn resmi tilderi bolyp tabylatyn kagidasyn saktaj almauyna әkeledi Atakty francuz lingvisti R Shodanson үsh zhumys tilin agylshyn francuz zhәne nemis tilderin saktau turaly tүbegejli usynys zhasady Franciyanyn buryngy premer ministri ajtuynsha EO shenberinde tildik әrtүrlilik manyzdy mindetterdin biri Bul francuz tilinin Europada kandaj oryn alatyndygyna әlemdegi tartymdy kүshin kanshalykty saktajtyndygyna bajlanysty Eshkandaj til EO instituttaryndagy zhalgyz katynas tiline ajnala almajdy Sondyktan Franciya francuz tilin zhumys tili retinde nygajtuga kүsh saluda FonetikaҚaranyz Buynga bolu Buyn sany sojleu dybystarynyn dauysty dybystaryna ten Buyn dauystyga ayaktalsa ashyk lit li zhәne eger ol dauyssyzga ayaktalsa zhabyk lire lir Ornalasu erezheleri Dauysty zhәne dauyssyz dybystar arasyndagy shekara bir buyndy sozderden baska Buynnyn bastalu nuskalary Dauysty dybystar arasyndagy dauyssyz dybys attaquer a ta ke Aldyngy dauyssyzben r l dauyssyz rl men bolinetindi kospaganda patrie pa tri couplet ku plɛ Zhartylaj dauysty j w ɥ aldyngy dauyssyzben le mariage le ma rjaʒ moi mwa spirituel spi ri tɥɛl Dauyssyzdardyn shekarasy Eki parler par le marcher mar ʃe Onyn үsheui aldyngy buynga al kalgan ekeui kelesi buynga otedi actrice ak tris Eki sozdin tүjisken zherindegi eki birdej dauyssyz dybys bolek ajtylady il lit il li Sozdegi ekpin әrdajym songy buynda bolady Sojleu agynynda sozder ritmikalyk toptarga biriktiriledi Bul zhagdajda ekpin tek toptyn songy sozinin songy buynyna tүsedi Sozderdi bajlanystyru Korshiles eki sozdin arasynda zhalpy buynnyn pajda bolu zhagdajlary bar Eliziya bastapky dauystymen kezdeskende songy dauysty zhogaltu Dybystalmajtyn әriptin ornyna apostrof gt gt de Artagnan de artaɲɑ nyn ornyna d Artagnan dar ta ɲɑ Lezon zhana dauystyn pajda boluymen bastapky dauystyga songy ajtylmajtyn dauyssyz dybyska kosylu trwɑ ami ornyna trois amis trwɑ za mi Lezon sozderdi tek yrgakty top ishinde bajlanystyrady Enchinement ɑ ʃɛnmɑ zhana dybys pajda bolmaj bastapky dauystyga songy dauyssyzdyn kosyluy il e ornyna il est i le Songy dauysty algashky dauyska da kosuga bolady il ɑ ete il a appris i la a pri ornyna il a ete i la e te Dauyssyz dybystar p b f v t d s z k g ʃ ʒm j n w ɲ ɥ l r Francuz dauyssyz dybystarynyn kopshiligi kazak tilindegi sәjkes dauyssyz dybystarga uksas Songy konyraular tankalarlyk emes Dauysty dybystar Ezulik dybystaza muryn taza muryn taza muryn Zhabyk i e y o u oAshyk ɛ a ɛ œ e œ ɔ ɑ ɔ ɑ Dauysty zhәne dauyssyz dauysty dybystar birdej ajtylady Dauysty dybystardyn tarihi tabigaty bojynsha bojlygy o o ɑ muryn zholdy dauystylar ɑ ɛ ɔ œ tujyktalgan buynda korinedi jaune ʒoːn feutre foːtr plante plɑ ːt centre sɑ ːtr Tarihi bojlykty kobinese cirkumfleksi bar әripter korsetedi fete fɛːt Kez kelgen baska dauysty dybystardyn yrgakty bojlyktary songy r v ʒ z vr dejin zhabyk sokky buynynda kurylady dur dyːr veuve vœːv rouge ruːʒ grise griːz livre liːvr ZhazuyAa ɑ Nn ɛnBb be Oo oCc se Pp peDd de Qq kyEe o Rr ɛrFf ɛf Ss ɛsGg ʒe Tt teHh aʃ Uu yI i i Vv veJ j ʒi Ww dubleveKk kɑ Xx iksLl ɛl Yy igrɛkMm ɛm Zz zɛdҚaranyz Francuz alfavitinde diakritikalyk belgilermen zhәne latyn ligaturalarymen AE ae Œ œ tolyktyrylgan 26 latyn әrpi bar Shetel sozderinde koldanylatyn әripter men әripter tirkesimderi k agylshyn grek arab tilderinde kilo w wagon vagɔ ajtylmajtyn h german tүrki arab tilderinde ch chœur kœr ph grek tilinde philologue filɔlɔg Ligaturalar latyn tilinen engen sozderde kezdesedi naevus nevys caecum sekɔm œsophage ezɔfaʒ Œdipe edip Diakritikasy bar әripter A E I O U Y C әripteri bar belgiler belgili bir ajtylymdy zhәne sol dybystyk sozderdi omofondardy zhazuda azhyratudy bildiredi Diakritikasy bar әripterdi diakritikasy zhok әripterge auystyru orfografiyalyk kate Bastapky kyskartular diakritikasyz zhazylady CEE Communaute Economique Europeenne grafikalyk kyskartular ony saktajdy E U Etats Unis DerekkozderSource EUROPA data for EU25 published before 2007 enlargement Native speakers of Dutch living in Wallonia and of French in Flanders are relatively small minorities that furthermore largely balance one another hence counting all inhabitants of each unilingual area to the area s language can cause only insignificant inaccuracies 99 can speak the language Dutch Flanders 6 079 million inhabitants and about 15 of Brussels 1 019 million are 6 23 million or 59 3 of the 10 511 million inhabitants of Belgium 2006 German 70 400 in the German speaking Community which has for its less than 5 French speakers and an estimated 20 000 25 000 speakers of German in the Walloon Region outside the geographical boundaries of their official Community or 0 9 French in the latter area as well as mainly in the rest of Wallonia 3 414 0 093 3 321 million and 85 of the Brussels inhabitants 0 866 million thus 4 187 million or 39 8 together indeed 100 40 48 88 https www isuct ru e publ vgf sites ru e publ vgf files 2009 vgf 2009 04 216 pdf Muragattalgan 26 mamyrdyn 2019 zhyly http miresperanto com aliaj lingvoj franca kiel internacia htm Referovskaya i dr 2001 Chelysheva 2017 Referovskaya i dr 2001