Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Конго Республикасы (фр. République du Congo; : Repubilika ya Kongo; : Republiki ya Kongó) — ел. Ол Конго-Браззавиль және Конго деген аттармен де белгілі. Конго елі Габон, Камерун, Орталық Африка Республикасы, Конго Демократиялық Республикасы, Анголаның аймағымен және Гвинея шығанағымен шектеседі.
| Конго Республикасы фр. République du Congo | |||||
| |||||
| Ұран: «Unité, Travail, Progrès» | |||||
| Әнұран: | |||||
 | |||||
| Тарихы | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Тәуелсіздік күні | 15 тамыз 1960 жыл (Франциядан) | ||||
| Мемлекеттік құрылымы | |||||
| Ресми тілдері | француз тілі, (; ұлттық), (ұлттық) | ||||
| Елорда | Браззавиль | ||||
| Ірі қалалары | Браззавиль, Пуэнт-Нуар | ||||
| Үкімет түрі | Президенттік республика | ||||
Клемен Муамба | |||||
| Географиясы | |||||
| Жер аумағы • Барлығы • % су беті | Әлем бойынша 64-ші орын 342 000 км² 3,3 | ||||
| Жұрты • Сарап (2016) • Тығыздығы | 5 125 821 адам (124-ші) 12,8 адам/км² (204-ші) | ||||
| Экономикасы | |||||
| ЖІӨ (АҚТ) • Қорытынды (2018) • Жан басына шаққанда | 34,054 млрд. $ 7,323 $ | ||||
| ЖІӨ (номинал) • Қорытынды (2018) • Жан басына шаққанда | 9,210 млрд. $ 1,981 $ | ||||
| АДИ (2017) | ▲ 0,606 (орташа) (137-ші) | ||||
| Валютасы | Франк | ||||
| Қосымша мәліметтер | |||||
| Интернет үйшігі | |||||
| ISO коды | CG | ||||
| ХОК коды | CGO | ||||
| Телефон коды | +242 | ||||
| Уақыт белдеулері | UTC+1 және Africa/Lubumbashi | ||||
Бұл ел бұрынғы француз отары. 1960 жылы тәуелсіздікке қол жеткізгеннен кейін Францияның басқаруындағы Орталық Конго аймағы Конго Республикасы болып жарияланды. Ширек ғасыр бойы марксистік бағытты ұстанып, 1992 жылы көп партиялық демократиялық жүйеге көшті. Алайда 1997 жылы болған қысқа азамат соғысынан кейін бұрынғы марксшыл президент қайтадан билік басына келді.
Тарихы
Бастапқыда Конго аумағында аңшылық пен айналысқан өмір сүрген. Кейінірек шамамен 6-9 ғасырларда тайпалары келді, қазір олар халықтың шамамен 98% құрайды.
Банту тайпалары (конго, вили, йомбе, теке) кетпен, қиғаш егін шаруашылығымен айналысқан (негізгі дақылдар — , , ). Еуропалықтар пайда болған кезде банту негізінен өмір сүрді, бірақ кейбір тайпалар құлдықта болды.
1482 жылы алғашқы еуропалық экспедиция қолбасшылығымен португал теңізшілері Конго өзенінің сағасына барды. XVI ғасырдың басынан бастап португалдар жағалау тайпаларынан сатып алынған құлдарды Конгодан Бразилияға экспорттай бастады.
Отарлық кезең
19 ғасырдың соңында Конго бассейнінде француздар пайда болды. 1880 жылы француз әскери-теңіз офицері постты құрды (қазіргі Конго республикасының астанасы Браззавиль қаласы). 1883 жылға қарай француздар жағалаудағы тайпалардың барлық басшыларымен протектораттық шарттар жасады.
1886-1947 жылдары қазіргі Конго республикасының территориясы Францияның құрамындағы француз отары болды.
1903 жылы француздар өндіре бастады, ал 1911 жылы олар алғашқы салды. 1934 жылға қарай отаршылдар Браззавиль темір жолын портымен байланыстырды.
1947 жылы Конгоның отарлық иелігіне мәртебесі берілді, ал 1958 жылдан бастап - мәртебесі берілді.
Осы уақытқа дейін Конгода бірнеше саяси партиялар құрылды, олардың ішіндегі ең ірілері - Демократиялық одақ пен Африка социалистік қозғалысы. Автономиялық республика мәртебесін алғаннан кейін осы партияларды қолдаушылар арасында ұлтаралық қақтығыстармен бірге қанды қақтығыстар басталды (әсіресе мбоши мен лали тайпалары арасында). Нәтижесінде Демократиялық Одақ жеңіске жетті, ол іс жүзінде социалистерді жеңді.
Тәуелсіздік кезеңі
1960 жылы 15 тамызда Конго Республикасының тәуелсіздігі жарияланды. Алғашқы президент болды, ол 1963 жылдың 15 тамызында экономикалық жағдайдың нашарлауы кезінде әкімшілік сыбайлас жемқорлыққа қарсы қуылды.
Екі күн бойы (1963 жылы 15-16 тамызда) елді мен бастаған уақытша үкімет басқарды.
1963 жылы 16 тамызда билікке уақытша үкімет келді, оны 1963 жылы желтоқсанда президент болған басқарды. 1964 жылдан бастап елдегі жалғыз уәкілетті партияға айналған (ҰҚК) партиясы ұйымдастырылды. құру курсы жарияланды (КСРО үлгісі бойынша), бесжылдық жоспар енгізілді, шетелдік компаниялардың мүлкі реквизицияланды.
1968 жылы тамызда Массамба-Деба бұрынғы басқарушы партияның бұрынғы Орталық партия комитетінің мүшесі, капитан Мариан Нгуаби бастаған төңкеріспен құлатылды. Нгуаби елдің президенті, мемлекеттік кеңестің төрағасы, қорғаныс министрі және мемлекеттік қауіпсіздік министрі болып тағайындалды. Нгуаби кеңестік үлгі бойынша социализм құру бағытын жалғастыратынын жариялады. 1969 жылы ол Конго Еңбек партиясын (КПТ) құрды - бұл елдегі басқарушы және жалғыз партия. Ел парламенті таратылды, оның функцияларын ҚКП ОК қабылдады.
Нгуабидің саясаты елде кең наразылық тудырды. 1970 жылы астанада Пенр Кинганга бастаған аббат Юлудың жақтастары - оңшыл антикоммунистердің қарулы көтерілісі болды. 1972-1973 жылдары билік 22 ақпанда ультра-солшыл оппозициялық қозғалысты қатал түрде басады.
1977 жылы 18 наурызда президент Нгуабиді капитан Кикадиди, сірә, әскери қастандық нәтижесінде өлтірді. Билікті Хоаким Йомби-Опанго басқарған ҚКП әскери комитеті алды. Трибунал экс-президент Массамба-Дебаны өлтіруге бұйрық берді, оны билік тікелей дәлелдердің жоқтығына қарамастан, қастандық жасаушылардың жетекшілерінің бірі деп санады.
1979 жылы наурызда Йомби-Опангоның партияға қарсы әрекетін (марксизмнен ауытқу) айыптайтын ҚКТ-нің төтенше съезі өтті. Партия төрағасы, үкімет басшысы және бір мезгілде қорғаныс министрі, мемлекеттік қауіпсіздік министрі және ішкі істер министрі полковник Конго президенті болды. Сассу Нгессо, өзінен бұрынғылар сияқты, кеңестік типтегі социализм құру бағытын жалғастыратынын жариялады.
1990-1991 жылдары жалпы континенттегі сияқты елде де саяси өмірді айтарлықтай демократияландыру жүргізілді. 1991 жылдың басында Президент Сасу Нгессоның төрағалығымен өткен Ұлттық мемлекеттік конференция маркстік-лениндік идеологиядан бас тарту, көп партиялы демократия мен нарықтық экономикаға көшу туралы жариялады. Сонымен бірге бұрынғы президенттер Фулбер Юлу мен Альфонс Массамба-Деба саяси және құқықтық тұрғыдан ақталды.
Алғашқы еркін сайлау 1992 жылы тамызда өтті. Басқарушы ҚКП жеңіліп, оппозицияға өтті. Либералды реформалар бағдарламасымен шыққан президент болып Паскаль Лиссоуба сайланды.
1992-1997 жылдар аралығында елді әлсіз басқарды. Лиссоуба реформалары макроэкономикалық жетістіктерге қол жеткізді, бірақ бұл қолайсыз әлеуметтік шығындар әкелді. Саяси жағдай қайтадан тұрақсызданды, қақтығыстар қарулы қақтығыстарға ұласты. 1997 жылы жаңа сайлау қарсаңында Лиссоуба мен Сассу Нгессоның жақтастары арасында азаматтық соғыс басталды. Азаматтық қақтығыстарға көрші елдер айтарлықтай қатысты. Ангола армиясы Сассу-Нгессоның соңғы жеңісіне шешуші рөл атқарды.
2001-2002 жылдары Сасу-Нгессо саяси қалпына келтіру процесін қолға алып, 2002 жылы жеті жылдық мерзімге республика президенті болып сайланды.
2009 жылы 12 шілдеде кезекті Президент сайлауы өтті. Оларға қазіргі президенттен басқа тағы 12 үміткер қатысты. Алайда, көптеген бақылаушылардың пікірінше, олардың кейбіреулері президент оппозицияны бөлу үшін арнайы ұсынған адамдар болса, қалғандары бастапқыда жеңіске жетуге мүмкіндігі жоқ ергежейлі партиялардың өкілдері болды.
Үкіметі және саясаты
Конго Республикасы 10 аймақтан және 1 коммуна — елдің астанасы Браззавиль каласынан тұрады. Олар мыналар:
| |
Бұл аймақтар 46 ауданға бөлінген.
Географиясы
Толық мақаласы:
мемлекет. Ол Габонмен, Камерунмен, Орталық Африка Республикасымен, Конго Демократиялық Республикасымен және Анголамен шектеседі және Атлант мұхитына шыға алады.
Негізгі өзендері: және Конго бассейндерінің өзендері.
Ең биік нүкте: елдің оңтүстік-батысында, , 1040 м.
Ауа-райы және климаты
Ел экваторда орналасқандықтан, ауа-райы жыл бойы бір қалыпта болады. Орташа температура күндіз 24 °C, түнде 16-21 °C шамасында.
Пайдалы қазбалар
Елдің ішектерінде мұнай, табиғи газ, қорғасын, мырыш, уран, мыс, темір, фосфорит, алтын, гауһар кендері, қалайы, вольфрам, тантал, ниобийдің кен орындары бар.
Экономикасы
Экономиканың негізін мұнай өндіру және экспорт құрайды (2013 ж. - 14,5 млн. тонна). Жан басына шаққандағы ЖІӨ 2009 жылы - 4,1 мың доллар (әлемде 152-орын, Қара Африкада 8-орын).
Өнеркәсіп (ЖІӨ-нің 68,7%) - мұнай өндіру, цемент өндіру, ағаш, сыра қайнату, қант, , сабын және темекі өндіру.
Ауыл шаруашылығы (ЖІӨ-нің 4% -ы) - (тапиока), , күріш, жүгері, жержаңғақ, көкөністер, кофе, какао.
Сыртқы сауда
2017 жылы экспорт - 4,193 миллиард доллар. Оның негізі мұнай, ағаш, қант, какао, кофе, алмас.
Негізгі сатып алушылар: Қытай 53,8%; Ангола 6,2%; Габон 5,7%; Италия 5,4%; Испания 5,4%; Аустралия 4,8%.
2017 жылы импорт - 2,501 миллиард доллар, оның негізін өнеркәсіптік өнімдер, құрылыс материалдары, тамақ өнімдері құрайды.
Негізгі жеткізушілер: Франция 15%; Қытай 14%; Бельгия 12,2%; Норвегия 8,1%.
Африка, Кариб бассейні және Тынық мұхит аймағының елдері (АКТ елдері) халықаралық ұйымына кіреді.
Демографиясы
Дереккөздер
- Republic of the Congo. International Monetary Fund. Тексерілді, 25 шілде 2017.
- 2018 Human Development Report. United Nations Development Programme (2018). Тексерілді, 14 қыркүйек 2018.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Koordinattar 0 50 00 o e 15 08 00 sh b 0 83333 o e 15 13333 sh b 0 83333 15 13333 G O Ya Kongo Respublikasy fr Republique du Congo Repubilika ya Kongo Republiki ya Kongo el Ol Kongo Brazzavil zhәne Kongo degen attarmen de belgili Kongo eli Gabon Kamerun Ortalyk Afrika Respublikasy Kongo Demokratiyalyk Respublikasy Angolanyn ajmagymen zhәne Gvineya shyganagymen shektesedi Kongo Respublikasy fr Republique du CongoҰran Unite Travail Progres Әnuran TarihyTәuelsizdik kүni 15 tamyz 1960 zhyl Franciyadan Memlekettik kurylymyResmi tilderi francuz tili ulttyk ulttyk Elorda BrazzavilIri kalalary Brazzavil Puent NuarҮkimet tүri Prezidenttik respublikaKlemen MuambaGeografiyasyZher aumagy Barlygy su beti Әlem bojynsha 64 shi oryn 342 000 km 3 3Zhurty Sarap 2016 Tygyzdygy 5 125 821 adam 124 shi 12 8 adam km 204 shi EkonomikasyZhIӨ AҚT Қorytyndy 2018 Zhan basyna shakkanda 34 054 mlrd 7 323 ZhIӨ nominal Қorytyndy 2018 Zhan basyna shakkanda 9 210 mlrd 1 981 ADI 2017 0 606 ortasha 137 shi Valyutasy FrankҚosymsha mәlimetterInternet үjshigiISO kody CGHOK kody CGOTelefon kody 242Uakyt beldeuleri UTC 1 zhәne Africa Lubumbashi Bul el buryngy francuz otary 1960 zhyly tәuelsizdikke kol zhetkizgennen kejin Franciyanyn baskaruyndagy Ortalyk Kongo ajmagy Kongo Respublikasy bolyp zhariyalandy Shirek gasyr bojy marksistik bagytty ustanyp 1992 zhyly kop partiyalyk demokratiyalyk zhүjege koshti Alajda 1997 zhyly bolgan kyska azamat sogysynan kejin buryngy marksshyl prezident kajtadan bilik basyna keldi TarihyBastapkyda Kongo aumagynda anshylyk pen ajnalyskan omir sүrgen Kejinirek shamamen 6 9 gasyrlarda tajpalary keldi kazir olar halyktyn shamamen 98 kurajdy Bantu tajpalary kongo vili jombe teke ketpen kigash egin sharuashylygymen ajnalyskan negizgi dakyldar Europalyktar pajda bolgan kezde bantu negizinen omir sүrdi birak kejbir tajpalar kuldykta boldy 1482 zhyly algashky europalyk ekspediciya kolbasshylygymen portugal tenizshileri Kongo ozeninin sagasyna bardy XVI gasyrdyn basynan bastap portugaldar zhagalau tajpalarynan satyp alyngan kuldardy Kongodan Braziliyaga eksporttaj bastady Otarlyk kezen 19 gasyrdyn sonynda Kongo bassejninde francuzdar pajda boldy 1880 zhyly francuz әskeri teniz oficeri postty kurdy kazirgi Kongo respublikasynyn astanasy Brazzavil kalasy 1883 zhylga karaj francuzdar zhagalaudagy tajpalardyn barlyk basshylarymen protektorattyk sharttar zhasady 1886 1947 zhyldary kazirgi Kongo respublikasynyn territoriyasy Franciyanyn kuramyndagy francuz otary boldy 1903 zhyly francuzdar ondire bastady al 1911 zhyly olar algashky saldy 1934 zhylga karaj otarshyldar Brazzavil temir zholyn portymen bajlanystyrdy 1947 zhyly Kongonyn otarlyk ieligine mәrtebesi berildi al 1958 zhyldan bastap mәrtebesi berildi Osy uakytka dejin Kongoda birneshe sayasi partiyalar kuryldy olardyn ishindegi en irileri Demokratiyalyk odak pen Afrika socialistik kozgalysy Avtonomiyalyk respublika mәrtebesin algannan kejin osy partiyalardy koldaushylar arasynda ultaralyk kaktygystarmen birge kandy kaktygystar bastaldy әsirese mboshi men lali tajpalary arasynda Nәtizhesinde Demokratiyalyk Odak zheniske zhetti ol is zhүzinde socialisterdi zhendi Tәuelsizdik kezeni 1960 zhyly 15 tamyzda Kongo Respublikasynyn tәuelsizdigi zhariyalandy Algashky prezident boldy ol 1963 zhyldyn 15 tamyzynda ekonomikalyk zhagdajdyn nasharlauy kezinde әkimshilik sybajlas zhemkorlykka karsy kuyldy Eki kүn bojy 1963 zhyly 15 16 tamyzda eldi men bastagan uakytsha үkimet baskardy 1963 zhyly 16 tamyzda bilikke uakytsha үkimet keldi ony 1963 zhyly zheltoksanda prezident bolgan baskardy 1964 zhyldan bastap eldegi zhalgyz uәkiletti partiyaga ajnalgan ҰҚK partiyasy ujymdastyryldy kuru kursy zhariyalandy KSRO үlgisi bojynsha beszhyldyk zhospar engizildi sheteldik kompaniyalardyn mүlki rekviziciyalandy 1968 zhyly tamyzda Massamba Deba buryngy baskarushy partiyanyn buryngy Ortalyk partiya komitetinin mүshesi kapitan Marian Nguabi bastagan tonkerispen kulatyldy Nguabi eldin prezidenti memlekettik kenestin toragasy korganys ministri zhәne memlekettik kauipsizdik ministri bolyp tagajyndaldy Nguabi kenestik үlgi bojynsha socializm kuru bagytyn zhalgastyratynyn zhariyalady 1969 zhyly ol Kongo Enbek partiyasyn KPT kurdy bul eldegi baskarushy zhәne zhalgyz partiya El parlamenti taratyldy onyn funkciyalaryn ҚKP OK kabyldady Nguabidin sayasaty elde ken narazylyk tudyrdy 1970 zhyly astanada Penr Kinganga bastagan abbat Yuludyn zhaktastary onshyl antikommunisterdin karuly koterilisi boldy 1972 1973 zhyldary bilik 22 akpanda ultra solshyl oppoziciyalyk kozgalysty katal tүrde basady 1977 zhyly 18 nauryzda prezident Nguabidi kapitan Kikadidi sirә әskeri kastandyk nәtizhesinde oltirdi Bilikti Hoakim Jombi Opango baskargan ҚKP әskeri komiteti aldy Tribunal eks prezident Massamba Debany oltiruge bujryk berdi ony bilik tikelej dәlelderdin zhoktygyna karamastan kastandyk zhasaushylardyn zhetekshilerinin biri dep sanady 1979 zhyly nauryzda Jombi Opangonyn partiyaga karsy әreketin marksizmnen auytku ajyptajtyn ҚKT nin totenshe sezi otti Partiya toragasy үkimet basshysy zhәne bir mezgilde korganys ministri memlekettik kauipsizdik ministri zhәne ishki ister ministri polkovnik Kongo prezidenti boldy Sassu Ngesso ozinen buryngylar siyakty kenestik tiptegi socializm kuru bagytyn zhalgastyratynyn zhariyalady 1990 1991 zhyldary zhalpy kontinenttegi siyakty elde de sayasi omirdi ajtarlyktaj demokratiyalandyru zhүrgizildi 1991 zhyldyn basynda Prezident Sasu Ngessonyn toragalygymen otken Ұlttyk memlekettik konferenciya markstik lenindik ideologiyadan bas tartu kop partiyaly demokratiya men naryktyk ekonomikaga koshu turaly zhariyalady Sonymen birge buryngy prezidentter Fulber Yulu men Alfons Massamba Deba sayasi zhәne kukyktyk turgydan aktaldy Algashky erkin sajlau 1992 zhyly tamyzda otti Baskarushy ҚKP zhenilip oppoziciyaga otti Liberaldy reformalar bagdarlamasymen shykkan prezident bolyp Paskal Lissouba sajlandy 1992 1997 zhyldar aralygynda eldi әlsiz baskardy Lissouba reformalary makroekonomikalyk zhetistikterge kol zhetkizdi birak bul kolajsyz әleumettik shygyndar әkeldi Sayasi zhagdaj kajtadan turaksyzdandy kaktygystar karuly kaktygystarga ulasty 1997 zhyly zhana sajlau karsanynda Lissouba men Sassu Ngessonyn zhaktastary arasynda azamattyk sogys bastaldy Azamattyk kaktygystarga korshi elder ajtarlyktaj katysty Angola armiyasy Sassu Ngessonyn songy zhenisine sheshushi rol atkardy 2001 2002 zhyldary Sasu Ngesso sayasi kalpyna keltiru procesin kolga alyp 2002 zhyly zheti zhyldyk merzimge respublika prezidenti bolyp sajlandy 2009 zhyly 12 shildede kezekti Prezident sajlauy otti Olarga kazirgi prezidentten baska tagy 12 үmitker katysty Alajda koptegen bakylaushylardyn pikirinshe olardyn kejbireuleri prezident oppoziciyany bolu үshin arnajy usyngan adamdar bolsa kalgandary bastapkyda zheniske zhetuge mүmkindigi zhok ergezhejli partiyalardyn okilderi boldy Үkimeti zhәne sayasatyKongo Respublikasynyn ajmaktary Kongo Respublikasy 10 ajmaktan zhәne 1 kommuna eldin astanasy Brazzavil kalasynan turady Olar mynalar Commune of Bul ajmaktar 46 audanga bolingen GeografiyasyKongo Respublikasynyn kartasy Tolyk makalasy memleket Ol Gabonmen Kamerunmen Ortalyk Afrika Respublikasymen Kongo Demokratiyalyk Respublikasymen zhәne Angolamen shektesedi zhәne Atlant muhityna shyga alady Negizgi ozenderi zhәne Kongo bassejnderinin ozenderi En biik nүkte eldin ontүstik batysynda 1040 m Aua rajy zhәne klimatyEl ekvatorda ornalaskandyktan aua rajy zhyl bojy bir kalypta bolady Ortasha temperatura kүndiz 24 C tүnde 16 21 C shamasynda Pajdaly kazbalarEldin ishekterinde munaj tabigi gaz korgasyn myrysh uran mys temir fosforit altyn gauһar kenderi kalajy volfram tantal niobijdin ken oryndary bar EkonomikasyTolyk makalasy Ekonomikanyn negizin munaj ondiru zhәne eksport kurajdy 2013 zh 14 5 mln tonna Zhan basyna shakkandagy ZhIӨ 2009 zhyly 4 1 myn dollar әlemde 152 oryn Қara Afrikada 8 oryn Өnerkәsip ZhIӨ nin 68 7 munaj ondiru cement ondiru agash syra kajnatu kant sabyn zhәne temeki ondiru Auyl sharuashylygy ZhIӨ nin 4 y tapioka kүrish zhүgeri zherzhangak kokonister kofe kakao Syrtky sauda2017 zhyly eksport 4 193 milliard dollar Onyn negizi munaj agash kant kakao kofe almas Negizgi satyp alushylar Қytaj 53 8 Angola 6 2 Gabon 5 7 Italiya 5 4 Ispaniya 5 4 Australiya 4 8 2017 zhyly import 2 501 milliard dollar onyn negizin onerkәsiptik onimder kurylys materialdary tamak onimderi kurajdy Negizgi zhetkizushiler Franciya 15 Қytaj14 Belgiya 12 2 Norvegiya 8 1 Afrika Karib bassejni zhәne Tynyk muhit ajmagynyn elderi AKT elderi halykaralyk ujymyna kiredi DemografiyasyKongo Respublikasynyn halyk sany 2005 myn adammen sanaganda DerekkozderRepublic of the Congo International Monetary Fund Tekserildi 25 shilde 2017 2018 Human Development Report United Nations Development Programme 2018 Tekserildi 14 kyrkүjek 2018