Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Габон (фр. Gabon [ɡaˈbõ]), толық ресми атауы — Габон Республикасы (фр. République gabonaise) — Орталық Африкадағы ел болып, Франция елінің бұрынғы отары. Африка континентіндегі ең бай және тұрақты мемлекет болып ессептеледі. Елордасы— қаласы. Халқы 2,2 млн.
| Габон Республикасы фр. République gabonaise | |||||
| |||||
| Ұран: «Union, Travail, Justice» | |||||
| Әнұран: (тыңдау ) | |||||
 | |||||
| Тарихы | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Тәуелсіздік күні | 17 тамыз 1960 жыл (Франциядан) | ||||
| Мемлекеттік құрылымы | |||||
| Ресми тілі | француз тілі | ||||
| Елорда | |||||
| Ірі қаласы | Либревиль | ||||
| Үкімет түрі | Президенттік республика | ||||
| Географиясы | |||||
| Жер аумағы • Барлығы • % су беті | Әлем бойынша 76-шы орын 267 667 км² 3,76 | ||||
| Жұрты • Сарап (2016) • Санақ (2013) • Тығыздығы | ▲ 1 738 541 адам (154-ші) 1 811 079 адам 6,77 адам/км² | ||||
| Экономикасы | |||||
| ЖІӨ (АҚТ) • Қорытынды (2018) • Жан басына шаққанда | 38,280 млрд. $ 18,647 $ | ||||
| ЖІӨ (номинал) • Қорытынды (2018) • Жан басына шаққанда | 17,212 млрд. $ (8,384[2]) $ | ||||
| АДИ (2017) | 0,702 (жоғары) (110-шы) | ||||
| Валютасы | франк | ||||
| Қосымша мәліметтер | |||||
| Интернет үйшігі | |||||
| ISO коды | GA | ||||
| ХОК коды | GAB | ||||
| Телефон коды | +241 | ||||
| Уақыт белдеулері | +1 | ||||
Этимология
«Габон» сөзі португал тілінде озеннің атауы. Ол «капюшонмен пəлте» мағынасын білдіреді, сондай атау саласының нақты пішіні үшін алынған.
География
Географиялық жағдай
Габон батысында орналасқан. Ол шығыс пен оңтүстікте Конго Республикасымен шекараласады (шекарасының ұзындығы 1903 км), солтүстігінде Камерунмен (298 км), солтүстік-батысында - Экваторлық Гвинеямен шектеседі. (350 км), батыста ел Атлант мұхитының Гвинея шығанағы суларына шығады.
Шекараның жалпы ұзындығы - 2551 км, жағалау сызығының ұзындығы - 885 км. Елдің жағалау сызығын екі бөлікке бөледі. Одан оңтүстікке қарай жағалаулар түзу, тегіс, таяз лагуналар бар. Мүйістен солтүстікке қарай жағалау сызығы анағұрлым күрделі, ыңғайлы шығанақтары бар - сағалары өзендері.
Габонның жалпы ауданы 267,667 км² құрайды. Оның ішінде су беті 10000 км² құрайды (жалпы алаңның 3,7%), ал жер 257 667 км² алып жатыр. Жер қорының басым бөлігін (77%) ормандар алып жатыр, жайылымдар жердің 18% құрайды, ал 2% егістік жерлерге бөлінген
Табиғи жағдайлар
Габон экваторлық және субэкваторлық белбеулерде орналасқан. Ыстық және ылғалды климатқа байланысты ел аумағының шамамен 80% -ын тығыз алып жатыр. Жер бедері батыстан көтеріліп, ені батпақты жағалауы бар ойпат 30-200 км, шығысқа қарай биік таулар және тау тізбектері бар.
Климат
Климат ыстық және ылғалды, солтүстігінде экваторлық -климаттан батысқа және оңтүстікте климатқа ауысады.
Орташа айлық температура шілдеде +22 °C-ден +24 °C-ге дейін және сәуірде +25 °C-ден + 27 °C-ге дейін, ыстық айларда оңтүстік-шығыста +32 °C-тан асады. Жауын-шашынның орташа мөлшері жылына 1500-2000 мм, жағалау белдеуінің солтүстігінде 2500-4000 мм дейін.
Тарихы
Габонның бірінші тұрғындарымен пигмейлер болған. Олар тропикалық ормандарда шағын топтармен өмір сүрген. X-XIII ғасырларда банту тайпалары мұхиттің жағасына көшкен. Габонның шығыс пен оңтүстікте теке тайпасы мекендеген, ал солтүстікте мпонгве тайпасы мекендеген. XIX ғасырда фанг тайпасы келіп, бəрін тықсырып тастаған. Олар ең ірі этникалық бірлестік болып кеткен.
1472 жылы Руй ди Сикейру португалдық кеме капитаны Габон бухтасын тапқан.
XVII-XVIII ғасырларда Еуропадан саудагерлер мұхиттің жағасында факторияларды салған.
1883 жылы Габонды Франция отарланған.
1960 жылы Габон тәуелсіздік алған. Содан бері Габон Африкадағы ең тұрақты мемлекет боп табылады.
Тәуелсіз Габонның тарихында тек қана үш Президент болған. Бірінші президенті Леон Мба конституция бойынша шексіз өкілеттіктерді алды.
1964 жылы əскери төңкеріс пайда болған, бірақ Франциядан екі рота Мбаның басқаруын қалпына келтірді.
Дереккөздер
- COUNTRY COMPARISON :: POPULATION Мұрағатталған 27 қыркүйектің 2011 жылы.
- Report for Selected Countries and Subjects. .
- 2018 Human Development Report. United Nations Development Programme (2018). Тексерілді, 14 қыркүйек 2018.
Сыртқы сілтемелер
- Габон Республикасының ресми сайты Мұрағатталған 29 наурыздың 2007 жылы. (фран.) (ағыл.)
- Габон Республикасының статистикалық агенттігі Мұрағатталған 7 қазанның 2006 жылы. (фран.)
- «Кругосвет» энциклопедияда ақпарат (орыс.)
- Габон «Всемирная География» сайтта (орыс.)
- ЦРУ-ның кітабы Мұрағатталған 10 желтоқсанның 2008 жылы. (ағыл.)
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Koordinattar 0 41 00 o e 11 30 00 sh b 0 68333 o e 11 50000 sh b 0 68333 11 50000 G O Ya Gabon fr Gabon ɡaˈbo tolyk resmi atauy Gabon Respublikasy fr Republique gabonaise Ortalyk Afrikadagy el bolyp Franciya elinin buryngy otary Afrika kontinentindegi en baj zhәne turakty memleket bolyp essepteledi Elordasy kalasy Halky 2 2 mln Gabon Respublikasy fr Republique gabonaiseҰran Union Travail Justice Әnuran tyndau akp TarihyTәuelsizdik kүni 17 tamyz 1960 zhyl Franciyadan Memlekettik kurylymyResmi tili francuz tiliElordaIri kalasy LibrevilҮkimet tүri Prezidenttik respublikaGeografiyasyZher aumagy Barlygy su beti Әlem bojynsha 76 shy oryn 267 667 km 3 76Zhurty Sarap 2016 Sanak 2013 Tygyzdygy 1 738 541 adam 154 shi 1 811 079 adam 6 77 adam km EkonomikasyZhIӨ AҚT Қorytyndy 2018 Zhan basyna shakkanda 38 280 mlrd 18 647 ZhIӨ nominal Қorytyndy 2018 Zhan basyna shakkanda 17 212 mlrd 8 384 2 ADI 2017 0 702 zhogary 110 shy Valyutasy frankҚosymsha mәlimetterInternet үjshigiISO kody GAHOK kody GABTelefon kody 241Uakyt beldeuleri 1Etimologiya Gabon sozi portugal tilinde ozennin atauy Ol kapyushonmen pelte magynasyn bildiredi sondaj atau salasynyn nakty pishini үshin alyngan GeografiyaGeografiyalyk zhagdaj Gabon batysynda ornalaskan Ol shygys pen ontүstikte Kongo Respublikasymen shekaralasady shekarasynyn uzyndygy 1903 km soltүstiginde Kamerunmen 298 km soltүstik batysynda Ekvatorlyk Gvineyamen shektesedi 350 km batysta el Atlant muhitynyn Gvineya shyganagy sularyna shygady Shekaranyn zhalpy uzyndygy 2551 km zhagalau syzygynyn uzyndygy 885 km Eldin zhagalau syzygyn eki bolikke boledi Odan ontүstikke karaj zhagalaular tүzu tegis tayaz lagunalar bar Mүjisten soltүstikke karaj zhagalau syzygy anagurlym kүrdeli yngajly shyganaktary bar sagalary ozenderi Gabonnyn zhalpy audany 267 667 km kurajdy Onyn ishinde su beti 10000 km kurajdy zhalpy alannyn 3 7 al zher 257 667 km alyp zhatyr Zher korynyn basym boligin 77 ormandar alyp zhatyr zhajylymdar zherdin 18 kurajdy al 2 egistik zherlerge bolingen Tabigi zhagdajlar Gabon ekvatorlyk zhәne subekvatorlyk belbeulerde ornalaskan Ystyk zhәne ylgaldy klimatka bajlanysty el aumagynyn shamamen 80 yn tygyz alyp zhatyr Zher bederi batystan koterilip eni batpakty zhagalauy bar ojpat 30 200 km shygyska karaj biik taular zhәne tau tizbekteri bar Klimat Klimat ystyk zhәne ylgaldy soltүstiginde ekvatorlyk klimattan batyska zhәne ontүstikte klimatka auysady Ortasha ajlyk temperatura shildede 22 C den 24 C ge dejin zhәne sәuirde 25 C den 27 C ge dejin ystyk ajlarda ontүstik shygysta 32 C tan asady Zhauyn shashynnyn ortasha molsheri zhylyna 1500 2000 mm zhagalau beldeuinin soltүstiginde 2500 4000 mm dejin TarihyGabonnyn birinshi turgyndarymen pigmejler bolgan Olar tropikalyk ormandarda shagyn toptarmen omir sүrgen X XIII gasyrlarda bantu tajpalary muhittin zhagasyna koshken Gabonnyn shygys pen ontүstikte teke tajpasy mekendegen al soltүstikte mpongve tajpasy mekendegen XIX gasyrda fang tajpasy kelip berin tyksyryp tastagan Olar en iri etnikalyk birlestik bolyp ketken 1472 zhyly Ruj di Sikejru portugaldyk keme kapitany Gabon buhtasyn tapkan XVII XVIII gasyrlarda Europadan saudagerler muhittin zhagasynda faktoriyalardy salgan 1883 zhyly Gabondy Franciya otarlangan 1960 zhyly Gabon tәuelsizdik algan Sodan beri Gabon Afrikadagy en turakty memleket bop tabylady Tәuelsiz Gabonnyn tarihynda tek kana үsh Prezident bolgan Birinshi prezidenti Leon Mba konstituciya bojynsha sheksiz okilettikterdi aldy 1964 zhyly eskeri tonkeris pajda bolgan birak Franciyadan eki rota Mbanyn baskaruyn kalpyna keltirdi DerekkozderCOUNTRY COMPARISON POPULATION Muragattalgan 27 kyrkүjektin 2011 zhyly Report for Selected Countries and Subjects 2018 Human Development Report United Nations Development Programme 2018 Tekserildi 14 kyrkүjek 2018 Syrtky siltemelerGabon Respublikasynyn resmi sajty Muragattalgan 29 nauryzdyn 2007 zhyly fran agyl Gabon Respublikasynyn statistikalyk agenttigi Muragattalgan 7 kazannyn 2006 zhyly fran Krugosvet enciklopediyada akparat orys Gabon Vsemirnaya Geografiya sajtta orys CRU nyn kitaby Muragattalgan 10 zheltoksannyn 2008 zhyly agyl