Сирия (араб.: سوريا), толық атауы — Сириялық Араб Республикасы (араб.: الجمهورية العربية السورية, аль-Джумхурийя аль-Арабийя ас-Сурийя) — Батыс Азиядағы мемлекет, Таяу Шығыс елдерінің бірі. Жер аумағы 185,2 мың км2, астанасы — Дамаск қаласы. Мемлекет басшысы — президент, үкімет басшысы — премьер-министр. Жоғарғы заң шығарушы органы — Халық кеңесі (бір палаталы парламент). Әкімшілік жағынан 14 мухафазға (провинцияға) бөлінеді. Ақша бірлігі — Сирия фунты. 1945 жылдан Біріккен Ұлттар Ұйымының және Араб мемлекеттері Лигасының мүшесі.
Сириялық Араб Республикасы араб.: الجمهورية العربية السورية | |||||
| |||||
Әнұран: (тыңдау ) | |||||
Тарихы | |||||
---|---|---|---|---|---|
Тәуелсіздік күні | 17 сәуір 1946 жылы ретінде (Франциядан) 28 қыркүйек 1961 жыл (-нан) | ||||
Мемлекеттік құрылымы | |||||
Ресми тілі | араб тілі | ||||
Елорда | Дамаск | ||||
Ірі қалалары | Алеппо, Дамаск, Хомс | ||||
Үкімет түрі | Президенттік республика | ||||
Вице-президенті Вице-президенті | Башар әл-Асад | ||||
Географиясы | |||||
Жер аумағы • Барлығы • % су беті | Әлем бойынша 87-ші орын 185 180 км² 1,1 | ||||
Жұрты • Сарап (2022) • Санақ (2010) • Тығыздығы | ▼ 22 142 061 адам (61-ші) 21 018 834 адам 118,3 адам/км² (70-ші) | ||||
Экономикасы | |||||
ЖІӨ (АҚТ) • Қорытынды (2015) • Жан басына шаққанда | 50,28 млрд. $ 2,900 $ | ||||
ЖІӨ (номинал) • Қорытынды (2014) • Жан басына шаққанда | 24,6 млрд. $ (167-ші) 831 $ | ||||
АДИ (2018) | ▬ 0,536 (төмен) (155-ші) | ||||
Валютасы | |||||
Қосымша мәліметтер | |||||
Интернет үйшігі | |||||
ISO коды | SY | ||||
ХОК коды | SYR | ||||
Телефон коды | +963 | ||||
Уақыт белдеулері | , жазда UTC+3 |
Географиясы
Көрші мемлекеттер | ||
---|---|---|
Солтүстік-батыс: Түркия | Солтүстік: Түркия | Солтүстік-шығыс: Түркия |
Батыс: Кипр • Жерорта теңізі | Шығыс: Ирак | |
Оңтүстік-батыс Ливан • Израиль | Оңтүстік: Иордания • Ирак | Оңтүстік-шығыс: Ирак |
Сирия аумағының көпшілік бөлігі үстіртті. Елдің батыс бөлігі қос тау тізбегінен тұрады, бұларды Сирия опырығы (Әл-Габ ойысы) бөліп жатыр. Батыс тізбегі Ансария жотасынан, шығыс тізбек Аз-Завия тауларынан, Антиливанның шығыс беткейлерінен және бұның оңтүстік жалғасы Аш-Шейх (Хермон) жотасынан (биіктігі 2814 м) қалыптасқан. Оңтүстік-батысын Ад-Друз (биіктігі 1803 м) вулкандық массиві, оңтүстік-шығысын Сирия шөлі, солтүстік-шығысын Жазире үстірті алып жатыр.
Басты өзендері Евфрат (Сирия шегіндегі ұзындығы 675 км), Әл-Аси, Тигр. Ірі көлі — Хоме. Жері құмды саздақты, қиыршық тасты, сұр, қызыл қоңыр, өзен аңғарлары шалғынды, сортаң топырақты болып келеді. Жалпақ жапырақты, мәңгі жасыл ағаштар, бұталар өседі. Жазықтық шөлді бөлігінде қасқыр, қорқау қасқыр, тұяқты сүтқоректілерден бөкен, жабайы есек, таулы өңірде аю, қабан, орман мысығы, безоар ешкісі кездеседі. Бауырымен жорғалаушылар, кеміргіштер мекендейді.
Пайдалы қазбалары
Пайдалы қазындылары — мұнай, темір, марганец, мыс кентастары, хром, күкірт, фосфорит, қоңыр көмір.
Климаты
Климаты субтропиктік және теңіздік. Қаңтардың орташа температурасы 12°С, тамызда 27°С. Жылдық жауын-шашын мөлшері 700 — 1500 мм.
Тарихы
Ежелгі Сирия
Сирия жерін адамдар тас дәуірінен бастап мекендеген. Сирия тарихы б.з.б. 4-ші мыңжылдыққа жатады. Археологтар Сирияның әлем мәдениетінде үлкен үлесі барын дәлелдеген.
Б.з.д. 2400-2500 жылдары Семит империясы, орталығы Қызыл теңізден Кавказ артына дейін созылып жатқан. семит тілдерінің ішіндегі көнесі болып есептеледі. 1975 жылы 17 мыңға жуық балшықтан жасалған тақтайшалар бар.
- Б.з.б. 2-мыңжылдықтарда негізгі халқы көшпелі және жартылай көшпелі аморей (Амориттер) тайпалары болды. Кейіннен Сирия гиксостар тайпалық одағы құрамына енді.
- Б.з.б. 8 — 6 ғ-ларда Сирия Ассирия, Вавилон патшалығы, Ахемен әулетіне бағынды. Б.з.б. 338 ж. Александр Македонский мемлекетіне, ол ыдыраған соң Селевки әулетіне қарады.
- Б.з.б. 64 ж. Сирия Римге қосылып, оның аса маңызды және неғұрлым бай провинцияларының біріне айналды.
- 4 ғасырдыңдың аяғынан Сирия Византия құрамында болды.
Б.з.д. XXIII ғ. империяны Аккад жаулап алды. Астанасын жермен жексен етті. Кейін Сирия жеріне ханаан тайпалары кіріп келді. Ханаан тайпалары жайлап алған соң Б.з.д. 64 Сирия жері Рим империясы қол астында болды. Б.з.д. XVI ғ. XVI ғ. аралығында Сирияның оңтүстігінде басында Египет перғауынынна бағынышты болған Дамас қаласы болған.
Пальмира
Пальми́ра (гр. Παλμύρα, арамейше көшірме, калька ивр. תַּדְמוֹר, Тадмор, «пальма қаласы») — бұрынғы гүлденіп тұрған қала, бүгіндері ежелгі римдік соңғы дәуірінің сәулетінің маңғаз құрылыстарының қалдықтарымен аты шыққан Сириядағы кедей елді мекен. Бұл жер 34°33′33″ с. е. 38°16′25″ ш. б. / 34.55917° с. е. 38.27361° ш. б. (G) (O) (Я)( аралынан), шөлдің бір шұратты жерінде, Дамаск пен Евфрат арасында, біріншісінен 240 км солтүстік-шығысқа қарай, ал екіншісінен 140 км қашықтықта.
Араб халифаты, Османлы империясы тұсында
- 633 жылдан бастап Араб халифатының құрамына еніп, 661 — 750. Дамаск астана ретінде ислам діні орталықтарының біріне айналды. Сирия халқы арабтандырылып, мұсылман дініне көшті.
- 750 — 878 ж. Аббас әулеті, кейіннен басқа да әулеттер билік жүргізді. 13 ғ-дың 2-жартысынан Сирия египет мәмлүктерінің билігінде болып, 1516 — 1918 ж. Османлы империясының құрамына кірді.
- 1918 — 20 ж. Сирияны ағылшындар басып алды.
Француз мандаты
1920 — 1943 ж. француз мандатына қарады.
Бірінші Дүниежүзілік Соғысан кейін Османлы империясы ыдырады. 1920 жылы орталығы Дамаск болып Сирия Араб Патшалығы құрылды. һашимиттер тайпасынан шыққан патша болып сайланды. Файсал кейін Ирак патшасы болды. Сирия тәуелсіздігі ұзаққа созылмады. Бірнеше айдан соң француз әскері Сирияға кіріп келді. Француз әскері Сирия әскерін 23 шілде күні Мейсалун асуында жеңді. 1922 жылы бұрынғы Түркия доминионы Ұлыбритания мен Франция арасында бөлінді. Ұлыбритания Иордания мен Палестина жеріне иелік етті. Ал қазіргі Сирия территориясы, Ливан Францияның иелігіне өтті.
1930 ж. Франция мандатын құптайтын, прзедиент сайлайтын, бірпалаталы жаңа конституция қабылданды.
1936 ж. Сирия мен Франция арасында Сирияның тәуелсіздігін қарастыратын келісімшартқа қол қойылды. Дегенмен Франция 1939 ж. Франция оны ратификациялаудан бас тартты. 1940 ж. Францияны неміс әскерлерінің оккупациялауына байланысты Сирия мемелкетінің басшылығы генерал Денцтің қолына өтті.
1941 жылы 27 қыркүйекте Франция Сирияға тәуелсіздігін берді. Француз әскері Екінші Дүниежүзілік Соғыс біткенше Сирия жерінде қалды. 1945 ж. 26 қаңтарда Сирия Германия мен Жапонияға қарсы соғыс ашқанын жариялады. 1946 ж. француз әскерлері Сириядан шығарылды.
Жаңа тарихы
- 1943 ж. желтоқсанда Сирия тәуелсіздігін алды.
- 1945 ж. наурызда Сирия Араб елдерінің лигасын құруға атсалысып, 1948 — 49 ж. араб-израиль соғысына қатысты. Египетке қарсы ағылшын-француз-израиль басқыншылығы кезінде (1956) Египетті қолдады.
- 1958 — 61 ж. Сирия Египетпен бірігіп, (БАР) құрды.
- 1961 ж. БАР құрамынан шығып, Сирия Араб Республикасы болып жарияланды.
- 1967 ж. маусымда Израильдің шабуылына ұшырап, елдің бір бөлігі — айырылды. Қалыптасқан қиын жағдайға байланысты генерал Хафиз әл-Асад бастаған әскерилер өкімет басына келді.
- 1973 ж. ел конституциясы қабылданды. 1973 ж. қазанда Сирия Израильге қарсы соғыс қимылына қатысып, 1974 ж. Голан жотасын қайтарып алды.
- 1976 — 2005 ж. Сирияның бітімгершілік күштері Ливанға кіргізілді.
- 1980 — 88 ж. Иранды қолдады.
- 1980 — 90 ж. Таяу Шығыстағы араб мемлекеттерімен достық қарым-қатынас орнатты.
- 2005 ж. көктемде Ливандағы бітімгершілік күштерін кері қайтарып алды.
- 1992 ж. 27 наурызда Қазақстан Республикасы мен Сирия арасында дипломатиялық қарым-қатынас орнады.
Сирия басшылары
Осман империясы тұсында
Сирия Египеттің қоластынан 1517 ж. босады. 1517 ж. Осман сұлтаны Селим І Сирияны басып алды. Осман империясы тұсында Сирия 14 провинция-мухафазаға бөлінде. Әр мухафазаны губернатор-мухафиз басқарды. Мухафиздар тікелей Ыстамбұлға бағынды. XVIII ғасырда Сирия жеріне әскерлері келді. 1833 жылы египеттік Мұхаммед Әли Сирияны бағындырғанымен, 1840 жылы Түркияға қайта берді.
Осман империясынан кейінгі кезең
1918—1920 жылдар аралығындағы басшылар
Сирия патшасы, 1920
Француз мандаты кезеңі, 1922—1936
- : 28 маусым 1922 — 21 желтоқсан 1925
- : 9 ақпан — 28 сәуір 1926
- : 28 сәуір 1926 — 15 ақпан 1928
- : 15 ақпан 1928 — 19 қараша 1931
- : 11 маусым 1932 — 21 желтоқсан 1936
Сирия президенттері, 1936 — қазіргі күн
- : 21 желтоқсан 1936 — 7 шілде 1939
- : 7 шілде 1939 — 9 шілде 1939, м.а
- : 10 шілде 1939 — 16 қыркүйек 1941
- : 4 сәуір — 16 қыркүйек 1941
- : 16 қыркүйек 1941 — 17 қаңтар 1943
- : 17 қаңтар — 25 наурыз 1943
- : 25 наурыз — 17 тамыз 1943
- : 17 тамыз 1943 — 30 наурыз 1949
- : 30 наурыз — 14 тамыз 1949
- : 15 тамыз 1949 — 2 желтоқсан 1951 (уақытша)
- : 3 желтоқсан 1951 — 11 шілде 1953
- : 11 шілде 1953 — 25 ақпан 1954
- и. о.: 26 ақпан 1954 — 28 ақпан 1954
- : 28 ақпан 1954 — 6 қыркүйек 1955 (уақытша)
- : 6 қыркүйек 1955 — 22 ақпан 1958
- Гамаль Абдель Насер: 22 ақпан 1958 — 29 ақпан 1961 ( құрамында)
- : 29 қыркүйек — 20 қараша 1961 (м. а.)
- : 20 қазан — 14 желтоқсан 1961 (м. а.)
- : 14 желтоқсан 1961 — 8 наурыз 1963
- : 9 наурыз — 27 шілде 1963
- : 27 маусым 1963 — 23 ақпан 1966
- : 25 ақпан 1966 — 18 қараша 1970
- : 18 қараша 1970 — 22 ақпан 1971 (уақытша)
- Хафиз әл-Асад: 22 ақпан 1971 — 10 маусым 2000
- : 10 маусым — 17 шілде 2000
- Башар әл-Асад: 17 шілде 2000 —
Қазіргі президенті
Башар әл-Асад (араб.: بشار حافظ الأسد, ағылш. Bashar Hafez al-Assad, 11 қыркүйек 1965 жылы Дамаскіде туған. Сирияның — 16-шы президенті. 17 шілде 2000 жылы таққа отырды.. 2007 жылы қайта сайланды.
- Әкесі: Хафиз әл-Асад Сирия президенті.
- Анасы: Анис, Махлуф тайпасынан.
- Әпкесі: Бушра әл-Асад
- Ағасы: Басил әл-Асад
- Інілері: Махир және Мажид әл-Асад
- Жұбайы: .
2000 жылы желтоқсан айында Башар әл-Асад үйленді. Асма сириялық сүнниттерден болатын құрметті тайпаның қызы. Ол — экономист, компьютерлер технологиялары жөнінде маман. Ұлыбританияда туылып, тәлім алған. Асад онымен Лондонды іс-тәжірибеед жүрген уақытта танысқан.
- Балалары: ұлдары: Хафиз, Зәйн және Карим (басқа дерекетер бойынша Башар Асадтың екі ұл бір қызы бар).
Халқы
Сирия халқының санағы | |||
---|---|---|---|
Жыл | Миллион | ||
1971 | 6.6 | ||
1990 | 12.7 | ||
2009 | 21.1 | ||
Негіз: OECD/World Bank |
Қала | Халқы |
---|---|
Б.д. дейін 10 000 | 200 000 |
Б.д. дейін1000 | 2 000 000 |
1 | 2 000 000 |
200 | 1 000 000 |
500 | 3 000 000 |
1000 | 3 000 000 |
1200 | 5 000 000 |
1500 | 1 500 000 |
1800 | 1 000 000 |
1900 | 1 000 000 |
2000 | 16 071 000 |
2010 | 22 838 000 |
Этникалық құрамы
Халқы 16 млн. 729 мың (2001). Негізінен сириялық арабтар, олардан басқа күрдтер, армяндар, түрікмендер, , сығандар тұрады. Сириялықтар, сириялық арабтар — ұлт, Сирияның негізгі халқы. Саны 6,4 млн. жуық. Сондай-ақ 200 мыңнан астам Сириялықтар басқа елдерде (негізінен Оңтүстік Америкада) тұрады. С-дың аз ғана бөлігінде ру-тайпалық құрылыс сақталған (неғұрлым ірі тайпалар — , , , , ). Негізгі кәсібі — егіншілік, жартылай көшпелі мал шаруашылығы
Астанасы мен Ірі қалалары
Сирия қалалары | ||||||
Аталуы | Халқы | Мухафаза | ||||
Қазақша | Арабша | Санақ 1981 | Санақ 2006 | |||
1. | Халеб (Алеппо) | حلب | 985.413 | 1.626.218 | Халеб (Алеппо) | |
2. | Дамаск | دمشق | 1.112.214 | 1.580.909 | Дамаск | |
3. | Хомс | حمص | 346.871 | 798.781 | ||
4. | حماه | 177.208 | 477.812 | |||
5. | اللاذقية | 196.791 | 347.026 | |||
6. | دير الزور | 92.091 | 252.588 | |||
7. | Ракка | الرقة | 87.138 | 182.394 | ||
8. | الباب | 30.008 | 137.565 | Халеб (Алеппо) | ||
9. | إدلب | 51.682 | 135.619 | |||
10. | دوما | 51.337 | 114.761 |
Астанасы Дамаск қаласы. Дамаск, Шам — Сирияның астанасы (1943 жылдан), ежелгі мәдениет орталығы. Дамаск туралы алғашқы жазба деректер б.з.б. 16 ғасырлардан бастап кездеседі. Қала Дамаск патшалығының орталығы (б.з.б. 11ғ,—б.з.б. 732 ж.), кейіннен Ассирия, , Ахемен әулеті, А. Македонский, Селевеки әулеті, Рим, Византия мемлекеттетерінің құрамында болды. 635 ж. қаланы арабтар жаулап алған соң, халифаттың астанасына (671—770) айналды. Аббас әулеті түсында астана Бағдат қаласына көшкен соң да, Дамаск діни, ғылыми-мәдени орталық ретіндегі мәртебесін жоғалтқан жоқ. 9—13 ғасырлар аралығында кала ор түрлі мұсылман мемлекеттерінің, 1260—1516 ж. мәмлүктердің, 1401 ж. Әмір Темір иелігінде болды. 1516— 18 ж. Осман сүлтандығының құрамында, 1920—43 ж. . Сирияның астанасы. Дамаскдегі "Баб әс-сағир" (Кішкене қақпа) бейітінде ғүлама ғалым Әбу Насыр әл-Фараби жерленген. Дамаск — қазіргі дүние жүзі астаналарының ішіндегі ең ежелгісі. Оның арабша атауы Димашқ немесе әш-Шам. "Димашк" сөзінің шығу төркіні жөнінде көптеген пайымдаулар бар. Дамаск жөніндегі ең алғашқы еске алулар Египет перғауындарының XVIII әулетінің құжаттары мен аккад тақташаларында кездеседі. Онда кала Димаску немесе Димашка деп аталған.
Арамей құжаттарында Дамаск Дурмешек және Думмешек деп аталған. Дамаск ескі Өсиеттің бірінші кітабында маңызды қолөнер және мәдени орталық ретінде еске алынады. Кейінірек Дамаск аталып кеткен қоныс шөлдерінен жайылымдар басып алуға шыққан көшпелі арамей тайпаларының кезінде жоғары гүлдену дәрежесіне жетті. Дамаск, Сури, яғни Сирия еліндегі арамейлердің ең ірі орталықтарының біріне айналды.
Дамаск орасан тарихи және мәдени құндылыққа ие, өйткені мұнда ежелгі және ортағасырлық архитектураның ескерткіштері сақталған. Кейбір орамдар Селевкілер дәуірінде (б.з.д. 312—64 жж.) салынған, көшелері тік бұрышты жоспарланған болып келеді. Римдіктер жаулап алған кезеңнен қала қамалдарының, қақпалардың орны, монументті арқаның құлаған қалдықтары мен коринфтік бағаналары бар Дамаск Юпитерінің қасиетті ғибадатханасының қалдықтары сақталған.
Тілі
Сирия араб тілінің сириялық диалектісінде сөйлейді. Ресми тілі — араб тілі. Елдің солтүстігінде күрд тілі қолданылады. Сонымен бірге Армян тілі, және Түрікмен тілі де қолданыста бар. Біршама аудандарда ежелгі диалектілері қолданылады. Шет тілдерінің қатарында — Орыс тілі, Француз тілі және Ағылшын тілі қолданылады.
Діні
Тұрғындарының 90%-ы мұсылмандар, қалғандары христиандар (православтар, католиктер, марониттер, т.б. Мұсылмандардың 87 % — сунниттер, қалған 13 % — әләуилер және исмаилиттер, сонымен бірге шииттер де бар. Олар 2003 жылғы кейін көбейді. Христиандардың жартысы , 18 % — католиктер ( және ). Сондай-ақ және бар.
Дамаскіде орналасқан шіркеулер
- Chapel of Saint Paul
- Our Lady of Dormition Greek Catholic Patriarchal Cathedral
- Saint Sarkis Armenian Cathedral in Bab Sharqi
- Saint George Orthodox Cathedral
Дамскідегі Умәуилер мешіті
Ортаққорда бұған қатысты медиа санаты бар: Umayyad Mosque |
Әкімшілік бөлінуі
Сирия 14 мухафазға бөлінеді, мухафазаны министрлер кабинеті бекіткен соң ІІМ тағайындайды. Әр мухафазада жергілікті парламент бар. Кунейтра мухафазасын 1973 Израиль басып алған. біршама бөлігі БҰҰ иелігінде.
Нөмірі картада | Қазақша атауы | Арабша айтылуы | Халқы | Қала |
---|---|---|---|---|
1. | Дамаск | دمشق | 4,500,000 | Дамаск |
2. | ریف دمشق | 2,235,000 | Дамаск | |
13. | دير الزور | 1,040,000 | ||
4. | درعا | 858,000 | ||
10. | ادلب | 1,288,000 | ||
8. | اللاذقية | 891,000 | ||
12. | الرقة | 811,000 | Ракка | |
7. | طرطوس | 720,000 | ||
11. | Халаб мухафаза (Алеппо) | حلب | 4,120,000 | Халаб (Алеппо) |
9. | حماه | 1,416,000 | ||
14. | الحسكة | 1,225,926 | ||
6. | حمص | 1,561,000 | ||
3. | القنيطرة | 69,000 | ||
5. | السويداء | 304,000 |
Мәдениеті
Білім саласы
Сирия университеттері
реттік саны | Қазақша | Арабша | Ағылшын тілінде |
---|---|---|---|
1 | Дамаск университеті | جامعة دمشق | Damascus University |
2 | Алеппо университеті | جامعة حلب | University of Aleppo |
3 | әл-Бағс университеті | جامعة البعث | Al-Baath University |
4 | Тишрин университеті | جامعة تشرين | Tishreen University |
5 | Евфрат университеті | جامعة الفرات | |
6 | Сирия қашықтан оқыту университеті | الجامعة الافتراضية السورية | Syrian Virtual University |
Мерекелері
Уақыты | Аталуы | Арабша аталуы | Ескерту |
---|---|---|---|
Уақыт ауысып отырады | Құрбан айт | عيد الاضحى المبارك | Құрбан айт |
Уақыт ауысып отырады | Ораза айт | عيد الفطر | Ораза айт |
Уақыт ауысып отырады | Мәуліт | المولد النبوي | Мұхаммед пайғамбардың туған күні |
1 қаңтар | Жаңа жыл | عيد رأس السنة الميلادية | |
8 наурыз | 8 наурыз Революциясы | ثورة الثامن من اذار | мемлекет басына келуі |
21 наурыз | Аналар күні | عيد الأم | |
17 сәуір | Тәуелсіздік күні | عيد الجلاء | Соңғы француз әскерлерінің эвакуацияланған күні |
Айырмашылығы бар | Григориан Пасхасы | عيد الفصح (غربي) | |
Айырмашылығы бар | Викториан Пасхасы | عيد الفصح (شرقي) | |
1 мамыр | Еңбекшілер күні | عيد العمال | |
6 мамыр | Шаһидтер күні | عيد الشهداء | Сирия ұлтшылдарының қаза болған күні |
6 қазан | Қазан азаттық күні | ذكرى حرب تشرين التحريرية | |
25 желтоқсан | Рождество | عيد الميلاد المجيد |
Экономикасы
Сирия аграрлы-индустриалды ел. Экономиканың басты саласы — ауыл шаруашылығы. Дәнді дақылдардан бидай, арпа, сұлы, жүгері, т.б. егіледі. Мақта, қант қызылшасы, темекі, жеміс-жидек, жүзім өсіру, балық ш., жеңіл өнеркәсібі дамыған. Болат прокаттау, мұнай айыру, трактор құрастыру, т.б. өнеркәсіп салалары жұмыс істейді. Сыртқа мұнай және мұнай өнімдерін, мақта, тоқыма бұйымдарын, ауыл шаруашылық өнімдерін шығарады. Импортының негізін мәшина және жабдықтар, азық-түлік, қара металдар, ағаш құрайды. Ұлттық табыстың жан басына шаққандағы мөлш. шамамен 1024 АҚШ долл-на тең. Негізгі сауда серіктестері: Испания, Франция, Ұлыбритания, Германия.
Сирия газеттері
Аталуы | Арабша жазылуы | Латынша жазылуы |
---|---|---|
Әл-Сәурә әл-Сурия | الثورة السورية | |
Жарида Қасиуна әл-Сурия | جريدة قاسيون السورية | |
Жаридату әл-Нур әл-Сурия | جريدة النور السورية | |
Жаридату әл-Наһда әл-Сурия | جريدة النهضة السورية | |
Жаридату Сурия әл-Хурра | جريدة سورية الحرة | |
Жаридату Тишрин | جريدة تشرين | |
Жарида Банйас әл-Сурия | جريدة بانياس السورية |
Транспорты
Автомобиль жолдары
Сирия тасжолдарының жалпы ұзындығы 36 377 км. Олардың ішінде:
- Қатты қаптамамен — 26 299 км
- Қатты қаптамасыз — 10 078 км
Темір жолдары
Темір жолдарының жалпы ұзындығы — 2 750 км. Сирияда темір жолдың екі түрі бар. 2423 км темір жол стандартты кәлия 1435 мм, 327 км — 1050 мм. 1050 мм жол Осман империясы тұсында XX ғасырда салынып Дамаскпен Мединнің арасын жалғастырған. Қазіргі күні бұл темір жол қолданылмайды.
Әуе жолдары
Аэропорттарының саны — 104 (1999), оның ішінде бетонды қаптамамен — 24. 3-і халықаралық статусқа ие. Мемлекеттік авиакомпаниясы — . Сирия араб әуежолдары (араб.: مؤسسة الطيران العربية السورية; . — Syrian Arab Airlines / Syrianair) — сириялық авиакомпания, Дамаскіде орналасқан.
Әуе флоты
Ұшақ | Саны | Орын саны | Ескерту |
---|---|---|---|
6 | 150 | ||
6 | 189 | ||
5 | 416 | ||
8 | 52 | ||
4 | — | ||
1 | 96 | ||
6 | 32 | ||
300—435 | +3 тпасырыста | ||
4 | 210 | тапсырыс берілген |
Құбыр транспорты
Жалпы құбыр магистралінің ұзындығы 1304 км, оның ішінде 515 — мұнай құбырлары.
Теңіз транспорты
Негізгі порттары Жерорта теңізінде: , , . Тартуста Ресей базасы орналасқан ..
Қазақстан мен Сирия қарым қатынасы
Қазақстан Республикасы мен Сирия Араб Республикасы арасындағы дипломатиялық қарым-қатынастар 1992 жылғы 28 наурызда орнатылды. Қазақстан мен Сирия арасындағы өзара қатынастарға қазіргі уақытта еліміздің Египеттегі Елшілігі жетекшілік етеді. 2007 жылғы сәуір айынан бастап Дамаск қаласында Қазақстанның Консулдығы жұмыс істейді.
2007 ж. қарашада ҚР Президенті Н.Назарбаевтың Дамаскіге жасаған бірінші ресми сапары екі ел арасындағы барлық салалардағы ынтымақтастықты жандандыруға елеулі серпін берді. Сапар қортындысы бойынша ҚР Сыртқы істер министрлігі мен САР Сыртқы істер министрлігі арасындағы Саяси консультациялар жөніндегі декларацияға, ҚР Үкіметі мен САР Үкіметі арасындағы Білім және ғылым саласындағы ынтымақтастық жөніндегі келісімге, ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі мен САР Ауыл шаруашылығы министрлігі арасындағы Өзара түсіністік, сондай-ақ Астана мен Дамаск арасындағы әріптестік қарым-қатынастар орнату меморандумдарына қол қойылды. Сапар шеңберінде Қазақстан-Сирия Іскерлік кеңесінің бірінші отырысы өткізілді.
Қазақстанға САР бұрынғы Сыртқы істер министрі Фаруқ Шарааның (1992 ж. наурыз), САР Экономика және сауда министрі А.Лютфидің (2005 ж. тамыз), Сирияның қазіргі Сыртқы істер министрі Уалид әл-Муаллимның (2007 ж. қыркүйек) сапарлары болды. Өткен жылдар ішінде Сирияда ҚР Парламенті Мәжілісінің Төрағасы Ж.Тұяқбай (2004 ж. маусым), ҚР Мәдениет, ақпарат және қоғамдық келісім министрі М.Құл-Мұхаммед (2003 ж. мамыр), ҚР Мәдениет және ақпарат министрі Е.Ертісбаев (2006 ж. маусым), ҚР Индустрия және сауда министрі Ғ.Оразбақов (2007 ж. шілде) болып қайтты. Екі елдің мәдени саладағы өзара іс-қимылында Дамаскіде жерленген қазақ халқының көрнекті ұлдары – ғалым, ойшыл Әбу Наср Әл-Фараби мен Египет пен Сирияның ХІІІ ғасырдағы билеушісі Сұлтан Аз-Захир Бейбарыстың тарихи мұраларына қатысты тақырып ерекше орын алады.
2007 ж. қазанда ҚР Үкіметі мен САР Үкіметі арасындағы Дамаск қаласында Әл-Фарабидің тарихи-мәдени орталығының және кесенесінің құрылысын салу, Сұлтан Аз-Захир Бейбарыс кесенесін қалпына келтірудегі ынтымақтастық туралы келісімге қол қойылды. Келісімге сәйкес, ҚР Үкіметі Әл-Фарабидің тарихи-мәдени орталығының және кесенесінің құрылысын салуға 29,6 млн. теңге және қалпына келтіру құрылысына 54,2 млн. теңге қаражат бөлді. Екі ел арасындағы тауар айналымы 2008 жылы 33 млн.308,2 мың АҚШ долл. құрады (негізінен экспорт). 2009 ж. қаңтар мен мамыр айлары аралығындағы екіжақты сауда мөлшері 5,435 млн. АҚШ долл. жетті.
2009 жылы 13 сәуірде Дамаск қаласында ҚР-ның Египеттегі Елшісі Бахтияр Тасымов Сирия Сыртқы істер министрі Уалид Әл-Муаллимге Қазақстанның Сирия Араб Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі қызметін қоса атқару жөнінде Сенім грамоталарын тапсырды.
Қазақстан мен Сирия арасындағы сауда-экономикалық ынтымақтастық
Қазақстандық компаниялар Сирия нарығына үлкен қызығушылық білдіруде. Сол себепті екі үкімет жаңа сауда-экономикалық келісімге қол қоюы тиіс. Ал 1992-жылы қол қойылған келісім бұрынғы маңызынан айрылды.
Өз кезегінде Сирия Араб республикасының экономика және сауда министрі Амер Лютфи Қазақстан жағына тоқыма және азық-түлік өнеркәсібі саласында бірлескен кәсіпорындар құруды ұсынды.
"Қазақстан үшін Сирия арабия нарығына алтын көпір бола алады. Біз басқа да 17 араб мемлекетімен бірге арнаулы экономикалық аймаққа жатамыз. Бұл елдер үшін салық жеңілдіктерінің жүйесі жұмыс істейді. Біздің ел арқылы Қазақстан өз өнімдерін осы елдерге шығара алады",- деді А.Лютфи.
Әдебиет
- Политическая история государств Азии и Африки, М., 1996; Андреев А.Р.,
- Сирия: история, народ, культура, К.—М., 2003; Шумов С.А., Страны мира, М., 2004;
- Только факты, Гонконг, 2004; Васильев Л. С., История Востока, М., 2005.
Дереккөздер
- Syrian ministry of foreign affairs.
- Syria. International Monetary Fund. Тексерілді, 22 сәуір 2012.
- 2018 Human Development Report. United Nations Development Programme (2017). Тексерілді, 15 желтоқсан 2015.
- Сирия тарихы
- Сирия-Араб уикипедиясы
- Report of the Commission Entrusted by the Council with the Study of the Frontier between Syria and Iraq (1932). Тексерілді, 9 шілде 2013.
- Кто такой Башар Асад \\ Газета. Ру
- Захар Радов. «Асма аль-Асад прячется в Лондоне: Первая леди Сирии с тремя детьми решила переждать смутное время на родине» \\ «Комсомольская правда. Беларусь» 10 мамыр 2011(қолжетпейтін сілтеме)
- CO2 Emissions from Fuel Combustion Мұрағатталған 21 қазанның 2011 жылы. Population 1971–2008 IEA (pdf Мұрағатталған 6 қаңтардың 2012 жылы. pages 83–85
- Отырар. Энциклопедия. – Алматы. «Арыс» баспасы, 2005 ISBN 9965-17-272-2
- Қазіргі дүние географиясы: Хрестоматия. Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарлық бағытындағы 11-сыныбына арналған оқу құралы. / Қ. Ахметов, Т. Увалиев, Г. Түсіпбекова. —Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. ISBN 9965-36-216-5
- Ресей выходит в Средиземноморье
- Қазақ Сирия қарым қатынасы(қолжетпейтін сілтеме)
- Бахтияр Тасымов Уалид Әл-Муаллимге Сенім грамоталарын тапсырды(қолжетпейтін сілтеме)
- Қазақстан мен Сирия сауда-экономикалық ынтымақтастық Мұрағатталған 10 маусымның 2013 жылы.
- Қазақ Энциклопедиясы, 7 том
Сыртқы сілтемелер
Ортаққорда бұған қатысты медиа санаты бар: Syria |
- eDamascus – Official website for Damascus
- Explore Ancient City of Damascus with Google Earth Мұрағатталған 7 қаңтардың 2012 жылы. on
- Philip K. Hitt, The Imperial Capital, 1973, Saudi Aramco World Мұрағатталған 18 тамыздың 2012 жылы.
- Ernst Herzfeld Papers, Series 5: Drawings and Maps, Records of Damascus Мұрағатталған 8 желтоқсанның 2011 жылы. Collections Search Center, S.I.R.I.S., Smithsonian Institution, Washington, D.C.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Koordinattar 35 18 00 s e 38 38 00 sh b 35 30000 s e 38 63333 sh b 35 30000 38 63333 G O Ya Siriya arab سوريا tolyk atauy Siriyalyk Arab Respublikasy arab الجمهورية العربية السورية al Dzhumhurijya al Arabijya as Surijya Batys Aziyadagy memleket Tayau Shygys elderinin biri Zher aumagy 185 2 myn km2 astanasy Damask kalasy Memleket basshysy prezident үkimet basshysy premer ministr Zhogargy zan shygarushy organy Halyk kenesi bir palataly parlament Әkimshilik zhagynan 14 muhafazga provinciyaga bolinedi Aksha birligi Siriya funty 1945 zhyldan Birikken Ұlttar Ұjymynyn zhәne Arab memleketteri Ligasynyn mүshesi Siriyalyk Arab Respublikasy arab الجمهورية العربية السورية Әnuran tyndau akp TarihyTәuelsizdik kүni 17 sәuir 1946 zhyly retinde Franciyadan 28 kyrkүjek 1961 zhyl nan Memlekettik kurylymyResmi tili arab tiliElorda DamaskIri kalalary Aleppo Damask HomsҮkimet tүri Prezidenttik respublikaVice prezidenti Vice prezidenti Bashar әl AsadGeografiyasyZher aumagy Barlygy su beti Әlem bojynsha 87 shi oryn 185 180 km 1 1Zhurty Sarap 2022 Sanak 2010 Tygyzdygy 22 142 061 adam 61 shi 21 018 834 adam 118 3 adam km 70 shi EkonomikasyZhIӨ AҚT Қorytyndy 2015 Zhan basyna shakkanda 50 28 mlrd 2 900 ZhIӨ nominal Қorytyndy 2014 Zhan basyna shakkanda 24 6 mlrd 167 shi 831 ADI 2018 0 536 tomen 155 shi ValyutasyҚosymsha mәlimetterInternet үjshigiISO kody SYHOK kody SYRTelefon kody 963Uakyt beldeuleri zhazda UTC 3GeografiyasyKorshi memleketterSoltүstik batys Tүrkiya Soltүstik Tүrkiya Soltүstik shygys TүrkiyaBatys Kipr Zherorta tenizi Shygys IrakOntүstik batys Livan Izrail Ontүstik Iordaniya Irak Ontүstik shygys Irak Siriya aumagynyn kopshilik boligi үstirtti Eldin batys boligi kos tau tizbeginen turady bulardy Siriya opyrygy Әl Gab ojysy bolip zhatyr Batys tizbegi Ansariya zhotasynan shygys tizbek Az Zaviya taularynan Antilivannyn shygys betkejlerinen zhәne bunyn ontүstik zhalgasy Ash Shejh Hermon zhotasynan biiktigi 2814 m kalyptaskan Ontүstik batysyn Ad Druz biiktigi 1803 m vulkandyk massivi ontүstik shygysyn Siriya sholi soltүstik shygysyn Zhazire үstirti alyp zhatyr Basty ozenderi Evfrat Siriya shegindegi uzyndygy 675 km Әl Asi Tigr Iri koli Home Zheri kumdy sazdakty kiyrshyk tasty sur kyzyl konyr ozen angarlary shalgyndy sortan topyrakty bolyp keledi Zhalpak zhapyrakty mәngi zhasyl agashtar butalar osedi Zhazyktyk sholdi boliginde kaskyr korkau kaskyr tuyakty sүtkorektilerden boken zhabajy esek tauly onirde ayu kaban orman mysygy bezoar eshkisi kezdesedi Bauyrymen zhorgalaushylar kemirgishter mekendejdi Pajdaly kazbalary Pajdaly kazyndylary munaj temir marganec mys kentastary hrom kүkirt fosforit konyr komir Klimaty Klimaty subtropiktik zhәne tenizdik Қantardyn ortasha temperaturasy 12 S tamyzda 27 S Zhyldyk zhauyn shashyn molsheri 700 1500 mm TarihyEzhelgi Siriya Palmira kalasynyn atakty sholi B d I II g kalasy Siriya zherin adamdar tas dәuirinen bastap mekendegen Siriya tarihy b z b 4 shi mynzhyldykka zhatady Arheologtar Siriyanyn әlem mәdenietinde үlken үlesi baryn dәleldegen B z d 2400 2500 zhyldary Semit imperiyasy ortalygy Қyzyl tenizden Kavkaz artyna dejin sozylyp zhatkan semit tilderinin ishindegi konesi bolyp esepteledi 1975 zhyly 17 mynga zhuyk balshyktan zhasalgan taktajshalar bar B z b 2 mynzhyldyktarda negizgi halky koshpeli zhәne zhartylaj koshpeli amorej Amoritter tajpalary boldy Kejinnen Siriya giksostar tajpalyk odagy kuramyna endi B z b 8 6 g larda Siriya Assiriya Vavilon patshalygy Ahemen әuletine bagyndy B z b 338 zh Aleksandr Makedonskij memleketine ol ydyragan son Selevki әuletine karady B z b 64 zh Siriya Rimge kosylyp onyn asa manyzdy zhәne negurlym baj provinciyalarynyn birine ajnaldy 4 gasyrdyndyn ayagynan Siriya Vizantiya kuramynda boldy B z d XXIII g imperiyany Akkad zhaulap aldy Astanasyn zhermen zheksen etti Kejin Siriya zherine hanaan tajpalary kirip keldi Hanaan tajpalary zhajlap algan son B z d 64 Siriya zheri Rim imperiyasy kol astynda boldy B z d XVI g XVI g aralygynda Siriyanyn ontүstiginde basynda Egipet pergauynynna bagynyshty bolgan Damas kalasy bolgan Palmira Tolyk makalasy Palmira Palmi ra gr Palmyra aramejshe koshirme kalka ivr ת ד מו ר Tadmor palma kalasy buryngy gүldenip turgan kala bүginderi ezhelgi rimdik songy dәuirinin sәuletinin mangaz kurylystarynyn kaldyktarymen aty shykkan Siriyadagy kedej eldi meken Bul zher 34 33 33 s e 38 16 25 sh b 34 55917 s e 38 27361 sh b 34 55917 38 27361 G O Ya aralynan sholdin bir shuratty zherinde Damask pen Evfrat arasynda birinshisinen 240 km soltүstik shygyska karaj al ekinshisinen 140 km kashyktykta Arab halifaty Osmanly imperiyasy tusynda Sultan Ғazi Abdul Mәdzhid IPrezidentHafiz әl Asad633 zhyldan bastap Arab halifatynyn kuramyna enip 661 750 Damask astana retinde islam dini ortalyktarynyn birine ajnaldy Siriya halky arabtandyrylyp musylman dinine koshti 750 878 zh Abbas әuleti kejinnen baska da әuletter bilik zhүrgizdi 13 g dyn 2 zhartysynan Siriya egipet mәmlүkterinin biliginde bolyp 1516 1918 zh Osmanly imperiyasynyn kuramyna kirdi 1918 20 zh Siriyany agylshyndar basyp aldy Francuz mandaty 1920 1943 zh francuz mandatyna karady Birinshi Dүniezhүzilik Sogysan kejin Osmanly imperiyasy ydyrady 1920 zhyly ortalygy Damask bolyp Siriya Arab Patshalygy kuryldy һashimitter tajpasynan shykkan patsha bolyp sajlandy Fajsal kejin Irak patshasy boldy Siriya tәuelsizdigi uzakka sozylmady Birneshe ajdan son francuz әskeri Siriyaga kirip keldi Francuz әskeri Siriya әskerin 23 shilde kүni Mejsalun asuynda zhendi 1922 zhyly buryngy Tүrkiya dominiony Ұlybritaniya men Franciya arasynda bolindi Ұlybritaniya Iordaniya men Palestina zherine ielik etti Al kazirgi Siriya territoriyasy Livan Franciyanyn ieligine otti 1930 zh Franciya mandatyn kuptajtyn przedient sajlajtyn birpalataly zhana konstituciya kabyldandy 1936 zh Siriya men Franciya arasynda Siriyanyn tәuelsizdigin karastyratyn kelisimshartka kol kojyldy Degenmen Franciya 1939 zh Franciya ony ratifikaciyalaudan bas tartty 1940 zh Franciyany nemis әskerlerinin okkupaciyalauyna bajlanysty Siriya memelketinin basshylygy general Denctin kolyna otti 1941 zhyly 27 kyrkүjekte Franciya Siriyaga tәuelsizdigin berdi Francuz әskeri Ekinshi Dүniezhүzilik Sogys bitkenshe Siriya zherinde kaldy 1945 zh 26 kantarda Siriya Germaniya men Zhaponiyaga karsy sogys ashkanyn zhariyalady 1946 zh francuz әskerleri Siriyadan shygaryldy Zhana tarihy Prezident Bashar әl Asad zhubajy birgeSiriya prezidenti Bashar әl Asad sol zhakta og zhakta birge 20101943 zh zheltoksanda Siriya tәuelsizdigin aldy 1945 zh nauryzda Siriya Arab elderinin ligasyn kuruga atsalysyp 1948 49 zh arab izrail sogysyna katysty Egipetke karsy agylshyn francuz izrail baskynshylygy kezinde 1956 Egipetti koldady 1958 61 zh Siriya Egipetpen birigip BAR kurdy 1961 zh BAR kuramynan shygyp Siriya Arab Respublikasy bolyp zhariyalandy 1967 zh mausymda Izraildin shabuylyna ushyrap eldin bir boligi ajyryldy Қalyptaskan kiyn zhagdajga bajlanysty general Hafiz әl Asad bastagan әskeriler okimet basyna keldi 1973 zh el konstituciyasy kabyldandy 1973 zh kazanda Siriya Izrailge karsy sogys kimylyna katysyp 1974 zh Golan zhotasyn kajtaryp aldy 1976 2005 zh Siriyanyn bitimgershilik kүshteri Livanga kirgizildi 1980 88 zh Irandy koldady 1980 90 zh Tayau Shygystagy arab memleketterimen dostyk karym katynas ornatty 2005 zh koktemde Livandagy bitimgershilik kүshterin keri kajtaryp aldy 1992 zh 27 nauryzda Қazakstan Respublikasy men Siriya arasynda diplomatiyalyk karym katynas ornady Siriya basshylaryOsman imperiyasy tusynda Siriya Egipettin kolastynan 1517 zh bosady 1517 zh Osman sultany Selim I Siriyany basyp aldy Osman imperiyasy tusynda Siriya 14 provinciya muhafazaga bolinde Әr muhafazany gubernator muhafiz baskardy Muhafizdar tikelej Ystambulga bagyndy XVIII gasyrda Siriya zherine әskerleri keldi 1833 zhyly egipettik Muhammed Әli Siriyany bagyndyrganymen 1840 zhyly Tүrkiyaga kajta berdi Osman imperiyasynan kejingi kezen1918 1920 zhyldar aralygyndagy basshylar 29 kyrkүjek 5 kazan 1918 5 kazan 1918 8 nauryz 1920Siriya patshasy 1920 8 nauryz 28 shilde 1920Francuz mandaty kezeni 1922 1936 28 mausym 1922 21 zheltoksan 1925 9 akpan 28 sәuir 1926 28 sәuir 1926 15 akpan 1928 15 akpan 1928 19 karasha 1931 11 mausym 1932 21 zheltoksan 1936Siriya prezidentteri 1936 kazirgi kүn 21 zheltoksan 1936 7 shilde 1939 7 shilde 1939 9 shilde 1939 m a 10 shilde 1939 16 kyrkүjek 1941 4 sәuir 16 kyrkүjek 1941 16 kyrkүjek 1941 17 kantar 1943 17 kantar 25 nauryz 1943 25 nauryz 17 tamyz 1943 17 tamyz 1943 30 nauryz 1949 30 nauryz 14 tamyz 1949 15 tamyz 1949 2 zheltoksan 1951 uakytsha 3 zheltoksan 1951 11 shilde 1953 11 shilde 1953 25 akpan 1954 i o 26 akpan 1954 28 akpan 1954 28 akpan 1954 6 kyrkүjek 1955 uakytsha 6 kyrkүjek 1955 22 akpan 1958 Gamal Abdel Naser 22 akpan 1958 29 akpan 1961 kuramynda 29 kyrkүjek 20 karasha 1961 m a 20 kazan 14 zheltoksan 1961 m a 14 zheltoksan 1961 8 nauryz 1963 9 nauryz 27 shilde 1963 27 mausym 1963 23 akpan 1966 25 akpan 1966 18 karasha 1970 18 karasha 1970 22 akpan 1971 uakytsha Hafiz әl Asad 22 akpan 1971 10 mausym 2000 10 mausym 17 shilde 2000 Bashar әl Asad 17 shilde 2000 Қazirgi prezidenti Bashar әl Asad arab بشار حافظ الأسد agylsh Bashar Hafez al Assad 11 kyrkүjek 1965 zhyly Damaskide tugan Siriyanyn 16 shy prezidenti 17 shilde 2000 zhyly takka otyrdy 2007 zhyly kajta sajlandy Әkesi Hafiz әl Asad Siriya prezidenti Anasy Anis Mahluf tajpasynan Әpkesi Bushra әl Asad Agasy Basil әl Asad Inileri Mahir zhәne Mazhid әl Asad Zhubajy 2000 zhyly zheltoksan ajynda Bashar әl Asad үjlendi Asma siriyalyk sүnnitterden bolatyn kurmetti tajpanyn kyzy Ol ekonomist kompyuterler tehnologiyalary zhoninde maman Ұlybritaniyada tuylyp tәlim algan Asad onymen Londondy is tәzhiribeed zhүrgen uakytta tanyskan Balalary uldary Hafiz Zәjn zhәne Karim baska dereketer bojynsha Bashar Asadtyn eki ul bir kyzy bar HalkySiriya halkynyn sanagyZhyl Million1971 6 61990 12 72009 21 1Negiz OECD World BankSiriyalyk bәdәuiSiriyanyn halky demografiyasyHalyktyn ornalasu tygyzdygyҚala HalkyB d dejin 10 000 200 000B d dejin1000 2 000 0001 2 000 000200 1 000 000500 3 000 0001000 3 000 0001200 5 000 0001500 1 500 0001800 1 000 0001900 1 000 0002000 16 071 0002010 22 838 000Etnikalyk kuramy Halky 16 mln 729 myn 2001 Negizinen siriyalyk arabtar olardan baska kүrdter armyandar tүrikmender sygandar turady Siriyalyktar siriyalyk arabtar ult Siriyanyn negizgi halky Sany 6 4 mln zhuyk Sondaj ak 200 mynnan astam Siriyalyktar baska elderde negizinen Ontүstik Amerikada turady S dyn az gana boliginde ru tajpalyk kurylys saktalgan negurlym iri tajpalar Negizgi kәsibi eginshilik zhartylaj koshpeli mal sharuashylygy Astanasy men Iri kalalary Siriya kalalaryAtaluy Halky MuhafazaҚazaksha Arabsha Sanak 1981 Sanak 20061 Haleb Aleppo حلب 985 413 1 626 218 Haleb Aleppo 2 Damask دمشق 1 112 214 1 580 909 Damask3 Homs حمص 346 871 798 7814 حماه 177 208 477 8125 اللاذقية 196 791 347 0266 دير الزور 92 091 252 5887 Rakka الرقة 87 138 182 3948 الباب 30 008 137 565 Haleb Aleppo 9 إدلب 51 682 135 61910 دوما 51 337 114 761Damask 1837 zhyl Damask XIX g sony Tolyk makalasy Damask Tolyk makalasy Aleppo Astanasy Damask kalasy Damask Sham Siriyanyn astanasy 1943 zhyldan ezhelgi mәdeniet ortalygy Damask turaly algashky zhazba derekter b z b 16 gasyrlardan bastap kezdesedi Қala Damask patshalygynyn ortalygy b z b 11g b z b 732 zh kejinnen Assiriya Ahemen әuleti A Makedonskij Seleveki әuleti Rim Vizantiya memleketteterinin kuramynda boldy 635 zh kalany arabtar zhaulap algan son halifattyn astanasyna 671 770 ajnaldy Abbas әuleti tүsynda astana Bagdat kalasyna koshken son da Damask dini gylymi mәdeni ortalyk retindegi mәrtebesin zhogaltkan zhok 9 13 gasyrlar aralygynda kala or tүrli musylman memleketterinin 1260 1516 zh mәmlүkterdin 1401 zh Әmir Temir ieliginde boldy 1516 18 zh Osman sүltandygynyn kuramynda 1920 43 zh Siriyanyn astanasy Damaskdegi Bab әs sagir Kishkene kakpa bejitinde gүlama galym Әbu Nasyr әl Farabi zherlengen Damask kazirgi dүnie zhүzi astanalarynyn ishindegi en ezhelgisi Onyn arabsha atauy Dimashk nemese әsh Sham Dimashk sozinin shygu torkini zhoninde koptegen pajymdaular bar Damask zhonindegi en algashky eske alular Egipet pergauyndarynyn XVIII әuletinin kuzhattary men akkad taktashalarynda kezdesedi Onda kala Dimasku nemese Dimashka dep atalgan Aramej kuzhattarynda Damask Durmeshek zhәne Dummeshek dep atalgan Damask eski Өsiettin birinshi kitabynda manyzdy koloner zhәne mәdeni ortalyk retinde eske alynady Kejinirek Damask atalyp ketken konys sholderinen zhajylymdar basyp aluga shykkan koshpeli aramej tajpalarynyn kezinde zhogary gүldenu dәrezhesine zhetti Damask Suri yagni Siriya elindegi aramejlerdin en iri ortalyktarynyn birine ajnaldy Damask orasan tarihi zhәne mәdeni kundylykka ie ojtkeni munda ezhelgi zhәne ortagasyrlyk arhitekturanyn eskertkishteri saktalgan Kejbir oramdar Selevkiler dәuirinde b z d 312 64 zhzh salyngan kosheleri tik buryshty zhosparlangan bolyp keledi Rimdikter zhaulap algan kezennen kala kamaldarynyn kakpalardyn orny monumentti arkanyn kulagan kaldyktary men korinftik baganalary bar Damask Yupiterinin kasietti gibadathanasynyn kaldyktary saktalgan Tili hramy Damask Siriya arab tilinin siriyalyk dialektisinde sojlejdi Resmi tili arab tili Eldin soltүstiginde kүrd tili koldanylady Sonymen birge Armyan tili zhәne Tүrikmen tili de koldanysta bar Birshama audandarda ezhelgi dialektileri koldanylady Shet tilderinin katarynda Orys tili Francuz tili zhәne Agylshyn tili koldanylady Dini Turgyndarynyn 90 y musylmandar kalgandary hristiandar pravoslavtar katolikter maronitter t b Musylmandardyn 87 sunnitter kalgan 13 әlәuiler zhәne ismailitter sonymen birge shiitter de bar Olar 2003 zhylgy kejin kobejdi Hristiandardyn zhartysy 18 katolikter zhәne Sondaj ak zhәne bar Damaskide ornalaskan shirkeuler Chapel of Saint Paul Our Lady of Dormition Greek Catholic Patriarchal Cathedral Saint Sarkis Armenian Cathedral in Bab Sharqi Saint George Orthodox CathedralDamskidegi Umәuiler meshiti Umayyad Mosque YardOrtakkorda bugan katysty media sanaty bar Umayyad MosqueӘkimshilik bolinuiSiriya 14 muhafazga bolinedi muhafazany ministrler kabineti bekitken son IIM tagajyndajdy Әr muhafazada zhergilikti parlament bar Kunejtra muhafazasyn 1973 Izrail basyp algan birshama boligi BҰҰ ieliginde Nomiri kartada Қazaksha atauy Arabsha ajtyluy Halky Қala1 Damask دمشق 4 500 000 Damask2 ریف دمشق 2 235 000 Damask13 دير الزور 1 040 0004 درعا 858 00010 ادلب 1 288 0008 اللاذقية 891 00012 الرقة 811 000 Rakka7 طرطوس 720 00011 Halab muhafaza Aleppo حلب 4 120 000 Halab Aleppo 9 حماه 1 416 00014 الحسكة 1 225 9266 حمص 1 561 0003 القنيطرة 69 0005 السويداء 304 000MәdenietiBilim salasy Siriya universitetteri rettik sany Қazaksha Arabsha Agylshyn tilinde1 Damask universiteti جامعة دمشق Damascus University2 Aleppo universiteti جامعة حلب University of Aleppo3 әl Bags universiteti جامعة البعث Al Baath University4 Tishrin universiteti جامعة تشرين Tishreen University5 Evfrat universiteti جامعة الفرات6 Siriya kashyktan okytu universiteti الجامعة الافتراضية السورية Syrian Virtual UniversityMerekeleri Uakyty Ataluy Arabsha ataluy EskertuUakyt auysyp otyrady Қurban ajt عيد الاضحى المبارك Қurban ajtUakyt auysyp otyrady Oraza ajt عيد الفطر Oraza ajtUakyt auysyp otyrady Mәulit المولد النبوي Muhammed pajgambardyn tugan kүni1 kantar Zhana zhyl عيد رأس السنة الميلادية8 nauryz 8 nauryz Revolyuciyasy ثورة الثامن من اذار memleket basyna kelui21 nauryz Analar kүni عيد الأم17 sәuir Tәuelsizdik kүni عيد الجلاء Songy francuz әskerlerinin evakuaciyalangan kүniAjyrmashylygy bar Grigorian Pashasy عيد الفصح غربي Ajyrmashylygy bar Viktorian Pashasy عيد الفصح شرقي 1 mamyr Enbekshiler kүni عيد العمال6 mamyr Shaһidter kүni عيد الشهداء Siriya ultshyldarynyn kaza bolgan kүni6 kazan Қazan azattyk kүni ذكرى حرب تشرين التحريرية25 zheltoksan Rozhdestvo عيد الميلاد المجيدEkonomikasySiriya agrarly industrialdy el Ekonomikanyn basty salasy auyl sharuashylygy Dәndi dakyldardan bidaj arpa suly zhүgeri t b egiledi Makta kant kyzylshasy temeki zhemis zhidek zhүzim osiru balyk sh zhenil onerkәsibi damygan Bolat prokattau munaj ajyru traktor kurastyru t b onerkәsip salalary zhumys istejdi Syrtka munaj zhәne munaj onimderin makta tokyma bujymdaryn auyl sharuashylyk onimderin shygarady Importynyn negizin mәshina zhәne zhabdyktar azyk tүlik kara metaldar agash kurajdy Ұlttyk tabystyn zhan basyna shakkandagy molsh shamamen 1024 AҚSh doll na ten Negizgi sauda seriktesteri Ispaniya Franciya Ұlybritaniya Germaniya Siriya gazetteriAtaluy Arabsha zhazyluy Latynsha zhazyluyӘl Sәurә әl Suriya الثورة السوريةZharida Қasiuna әl Suriya جريدة قاسيون السوريةZharidatu әl Nur әl Suriya جريدة النور السوريةZharidatu әl Naһda әl Suriya جريدة النهضة السوريةZharidatu Suriya әl Hurra جريدة سورية الحرةZharidatu Tishrin جريدة تشرينZharida Banjas әl Suriya جريدة بانياس السوريةTransportyDamaskidegi Hizhaz temirzhol vokzalyAvtomobil zholdary Siriya taszholdarynyn zhalpy uzyndygy 36 377 km Olardyn ishinde Қatty kaptamamen 26 299 km Қatty kaptamasyz 10 078 kmTemir zholdary Temir zholdarynyn zhalpy uzyndygy 2 750 km Siriyada temir zholdyn eki tүri bar 2423 km temir zhol standartty kәliya 1435 mm 327 km 1050 mm 1050 mm zhol Osman imperiyasy tusynda XX gasyrda salynyp Damaskpen Medinnin arasyn zhalgastyrgan Қazirgi kүni bul temir zhol koldanylmajdy Әue zholdary Aeroporttarynyn sany 104 1999 onyn ishinde betondy kaptamamen 24 3 i halykaralyk statuska ie Memlekettik aviakompaniyasy Siriya arab әuezholdary arab مؤسسة الطيران العربية السورية Syrian Arab Airlines Syrianair siriyalyk aviakompaniya Damaskide ornalaskan Әue floty Ұshak Sany Oryn sany Eskertu6 1506 1895 4168 524 1 966 32300 435 3 tpasyrysta4 210 tapsyrys berilgenҚubyr transporty Zhalpy kubyr magistralinin uzyndygy 1304 km onyn ishinde 515 munaj kubyrlary Teniz transporty Negizgi porttary Zherorta tenizinde Tartusta Resej bazasy ornalaskan Қazakstan men Siriya karym katynasyҚazakstan Respublikasy men Siriya Arab Respublikasy arasyndagy diplomatiyalyk karym katynastar 1992 zhylgy 28 nauryzda ornatyldy Қazakstan men Siriya arasyndagy ozara katynastarga kazirgi uakytta elimizdin Egipettegi Elshiligi zhetekshilik etedi 2007 zhylgy sәuir ajynan bastap Damask kalasynda Қazakstannyn Konsuldygy zhumys istejdi 2007 zh karashada ҚR Prezidenti N Nazarbaevtyn Damaskige zhasagan birinshi resmi sapary eki el arasyndagy barlyk salalardagy yntymaktastykty zhandandyruga eleuli serpin berdi Sapar kortyndysy bojynsha ҚR Syrtky ister ministrligi men SAR Syrtky ister ministrligi arasyndagy Sayasi konsultaciyalar zhonindegi deklaraciyaga ҚR Үkimeti men SAR Үkimeti arasyndagy Bilim zhәne gylym salasyndagy yntymaktastyk zhonindegi kelisimge ҚR Auyl sharuashylygy ministrligi men SAR Auyl sharuashylygy ministrligi arasyndagy Өzara tүsinistik sondaj ak Astana men Damask arasyndagy әriptestik karym katynastar ornatu memorandumdaryna kol kojyldy Sapar shenberinde Қazakstan Siriya Iskerlik kenesinin birinshi otyrysy otkizildi Қazakstanga SAR buryngy Syrtky ister ministri Faruk Sharaanyn 1992 zh nauryz SAR Ekonomika zhәne sauda ministri A Lyutfidin 2005 zh tamyz Siriyanyn kazirgi Syrtky ister ministri Ualid әl Muallimnyn 2007 zh kyrkүjek saparlary boldy Өtken zhyldar ishinde Siriyada ҚR Parlamenti Mәzhilisinin Toragasy Zh Tuyakbaj 2004 zh mausym ҚR Mәdeniet akparat zhәne kogamdyk kelisim ministri M Қul Muhammed 2003 zh mamyr ҚR Mәdeniet zhәne akparat ministri E Ertisbaev 2006 zh mausym ҚR Industriya zhәne sauda ministri Ғ Orazbakov 2007 zh shilde bolyp kajtty Eki eldin mәdeni saladagy ozara is kimylynda Damaskide zherlengen kazak halkynyn kornekti uldary galym ojshyl Әbu Nasr Әl Farabi men Egipet pen Siriyanyn HIII gasyrdagy bileushisi Sultan Az Zahir Bejbarystyn tarihi muralaryna katysty takyryp erekshe oryn alady 2007 zh kazanda ҚR Үkimeti men SAR Үkimeti arasyndagy Damask kalasynda Әl Farabidin tarihi mәdeni ortalygynyn zhәne kesenesinin kurylysyn salu Sultan Az Zahir Bejbarys kesenesin kalpyna keltirudegi yntymaktastyk turaly kelisimge kol kojyldy Kelisimge sәjkes ҚR Үkimeti Әl Farabidin tarihi mәdeni ortalygynyn zhәne kesenesinin kurylysyn saluga 29 6 mln tenge zhәne kalpyna keltiru kurylysyna 54 2 mln tenge karazhat boldi Eki el arasyndagy tauar ajnalymy 2008 zhyly 33 mln 308 2 myn AҚSh doll kurady negizinen eksport 2009 zh kantar men mamyr ajlary aralygyndagy ekizhakty sauda molsheri 5 435 mln AҚSh doll zhetti 2009 zhyly 13 sәuirde Damask kalasynda ҚR nyn Egipettegi Elshisi Bahtiyar Tasymov Siriya Syrtky ister ministri Ualid Әl Muallimge Қazakstannyn Siriya Arab Respublikasyndagy Totenshe zhәne Өkiletti Elshisi kyzmetin kosa atkaru zhoninde Senim gramotalaryn tapsyrdy Қazakstan men Siriya arasyndagy sauda ekonomikalyk yntymaktastyk Қazakstandyk kompaniyalar Siriya narygyna үlken kyzygushylyk bildirude Sol sebepti eki үkimet zhana sauda ekonomikalyk kelisimge kol koyuy tiis Al 1992 zhyly kol kojylgan kelisim buryngy manyzynan ajryldy Өz kezeginde Siriya Arab respublikasynyn ekonomika zhәne sauda ministri Amer Lyutfi Қazakstan zhagyna tokyma zhәne azyk tүlik onerkәsibi salasynda birlesken kәsiporyndar kurudy usyndy Қazakstan үshin Siriya arabiya narygyna altyn kopir bola alady Biz baska da 17 arab memleketimen birge arnauly ekonomikalyk ajmakka zhatamyz Bul elder үshin salyk zhenildikterinin zhүjesi zhumys istejdi Bizdin el arkyly Қazakstan oz onimderin osy elderge shygara alady dedi A Lyutfi ӘdebietPoliticheskaya istoriya gosudarstv Azii i Afriki M 1996 Andreev A R Siriya istoriya narod kultura K M 2003 Shumov S A Strany mira M 2004 Tolko fakty Gonkong 2004 Vasilev L S Istoriya Vostoka M 2005 DerekkozderSyrian ministry of foreign affairs Syria International Monetary Fund Tekserildi 22 sәuir 2012 2018 Human Development Report United Nations Development Programme 2017 Tekserildi 15 zheltoksan 2015 Siriya tarihy Siriya Arab uikipediyasy Report of the Commission Entrusted by the Council with the Study of the Frontier between Syria and Iraq 1932 Tekserildi 9 shilde 2013 Kto takoj Bashar Asad Gazeta Ru Zahar Radov Asma al Asad pryachetsya v Londone Pervaya ledi Sirii s tremya detmi reshila perezhdat smutnoe vremya na rodine Komsomolskaya pravda Belarus 10 mamyr 2011 kolzhetpejtin silteme CO2 Emissions from Fuel Combustion Muragattalgan 21 kazannyn 2011 zhyly Population 1971 2008 IEA pdf Muragattalgan 6 kantardyn 2012 zhyly pages 83 85 Otyrar Enciklopediya Almaty Arys baspasy 2005 ISBN 9965 17 272 2 Қazirgi dүnie geografiyasy Hrestomatiya Zhalpy bilim beretin mekteptin kogamdyk gumanitarlyk bagytyndagy 11 synybyna arnalgan oku kuraly Қ Ahmetov T Uvaliev G Tүsipbekova Almaty Mektep baspasy 2007 ISBN 9965 36 216 5 Resej vyhodit v Sredizemnomore Қazak Siriya karym katynasy kolzhetpejtin silteme Bahtiyar Tasymov Ualid Әl Muallimge Senim gramotalaryn tapsyrdy kolzhetpejtin silteme Қazakstan men Siriya sauda ekonomikalyk yntymaktastyk Muragattalgan 10 mausymnyn 2013 zhyly Қazak Enciklopediyasy 7 tomSyrtky siltemelerOrtakkorda bugan katysty media sanaty bar SyriaeDamascus Official website for Damascus Explore Ancient City of Damascus with Google Earth Muragattalgan 7 kantardyn 2012 zhyly on Philip K Hitt The Imperial Capital 1973 Saudi Aramco World Muragattalgan 18 tamyzdyn 2012 zhyly Ernst Herzfeld Papers Series 5 Drawings and Maps Records of Damascus Muragattalgan 8 zheltoksannyn 2011 zhyly Collections Search Center S I R I S Smithsonian Institution Washington D C