Рим немесе Рома (айтылуы /rəʊm/; итал. Roma, айтылуы /'roma/; лат. Roma) — Италия елінің астанасы, Лацио әкімшілік аймағына қарасты провинциясында орналасқан.
Қала | |||||
Рим | |||||
итал. Roma | |||||
| |||||
Әкімшілігі | |||||
---|---|---|---|---|---|
Ел | Италия | ||||
Статусы | Астана | ||||
Облысы | |||||
Провинциясы |
| ||||
Коммунасы | |||||
Мэр | |||||
Тарихы мен географиясы | |||||
Координаттары | 41°54′00″ с. е. 12°30′00″ ш. б. / 41.90000° с. е. 12.50000° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 41°54′00″ с. е. 12°30′00″ ш. б. / 41.90000° с. е. 12.50000° ш. б. (G) (O) (Я) | ||||
Құрылған уақыты | б.з.б. 753 жылы | ||||
Бұрынғы атаулары | Колония Коммодиана (б.з.б. 190—192 жж.) | ||||
Жер аумағы | 1287,36 км² | ||||
Орталығының биiктігі | 37 м | ||||
Климаты | жеорорта теңіздік | ||||
Уақыт белдеуі | UTC+1, жазда UTC+2 | ||||
Тұрғындары | |||||
Тұрғыны | 2 870 500 адам (2019) | ||||
Тығыздығы | 2234 адам/км² | ||||
Агломерация | 3,9 млн | ||||
Ұлттық құрамы |
| ||||
Конфессиялар | |||||
Этнохороним | римдік, римдіктер | ||||
Ресми тілі | |||||
Сандық идентификаторлары | |||||
Телефон коды | (+39) 06 | ||||
Пошта индекстері | 00100 (generico), 00121 - 00199 | ||||
ISTAT | 05 80 91 | ||||
Басқалары | |||||
Ресми емес атауы | Мәңгілік қала | ||||
comune.roma.it (итал.) | |||||
Рим шекарасы | |||||
Ортаққордағы санаты: Рим |
Қаланың орналасқан жері
Рим Тиррен теңізінен 25 км қашықтықта орналасқан Тибр өзенінің сол жағалауында және шатқалынан бірдей қашықтықта, Апенниннен теңізге дейін созылған аңғарда орналасқан.
Көптеген еуропалық қалалардан айырмашылығы, қала құрылысы ауданы қала шекарасының төрттен бір бөлігі ғана.
Тарихы
Қазіргі заманғы Рим жеріндегі алғашқы қоныстар қаланың негізі қаланған күндерінен бұрын пайда болды.
Патша кезеңі
Ең көп таралған аңызға сәйкес, Патша Альба Лонга, Рей Сильвия және Марс Марс қызының туған ағалары Ромул мен Рем Тибр жағасында өсті. Альби-Лонгийдің тақ мұрагері - Numitor-ның заңды өкілін қалпына келтіре отырып, Ромулус пен Ремус колонияны құрғаны үшін Тиберге оралды. Бауырластар арасында дау туындады: Ромулус Ремусты өлтірді және Палестинадағы бекіністі қоныстанды. Б.з. I ғасырында. e. Римнің құрылуының бірнеше күндері есептелді, олардың ең танымалдары 21 сәуірде, б.з. 753 жылы болды. e.
Ромул Римнің алғашқы патшасы деп аталады. Жалпы, дәстүр бойынша жеті патша бар. Патша Сервус Туллиус әйгілі Сервиля қабырғасының құрылысшысы деп аталады. Патшалық дәуірде Римде алғашқы храмдар пайда болды, оның ішінде Веста храмы мен Янус храмы.
Тарихшы Тит Ливияның айтуынша, Сергей Туллиус алғашқы санақ кезінде Римдегі 80 000 азаматты санаған.
Архитектурасы
Римнің іргетасы қаланғанына үш мың жылға жуық. Рим жәдігерлерінің ұзын санын ешкім де анық айта алмас. Осы ғажайып шаһардағы , , Сикст капелласы, , , , , , , Пантеон, сияқты ғимараттардың әрқайсысын жеке алып айтса да болар еді.
Колизей. Ол расында да қалай асқақтатып айтса да, соған тұратындай ғажайып ғимарат. Колизей атауы латынның «колоссеум» («алапат ауқымды») деген сөзінен шыққан. Бұл амфитеатрдың ұзындығы 188 метр, ені 156 метр, сыртқы қабырғасының биіктігі – 48 метр, бұл дегеніңіз кәдімгі 12 қабат үймен тең, іргетасының тереңдігі 13 метр, амфитеатрдың мыңдаған жыл бойы қозғалмай тұрғанының да себебі сонда. Колизейге бір мезгілде 50 мың көрермен сыятын болған. Мұндай ауқымдағы стадионға 100 мың адам да сыйып кететіні белгілі, бұл арадағы айырмашылық ерте замандағы көрермендердің қазіргідей сығылыспай, еркін отырғандығында. Сексен жерден кіріп шығатын есіктерден енген адамдар айналасы он минуттың ішінде толық жайғасып үлгереді екен. Сол заманда бүгінгідей трибунасы, секторлары, отыратын орны көрсетілген билеттер болған, сондай-ақ Колизей гладиаторлар айқасын қызықтайтын да жер болған.
Қаладағы тағы бір құдірет – Пантеон. Таң қаларлық басты қасиеті - архитектуралық шешімнің қарапайымдылығы. Пантеонның кереметі - оның 9 метрлік шаңырағы. Онда жалғыз есік пен жалғыз тесік бар. Нөсерлеген жаңбыр жауса да, оған бір тамшы су тамбайды. Оған кіргеннен-ақ бір жерден түсетін күн сәулесі тек қана сіздің жүзіңізге түскендей тылсым бір күй кешесіз. Оның себебін түсіндіру қиын.
Римге барған адам Ватикан мемлекетіне соқпай кетпейтіні белгілі. Католик әлемінің ең қасиетті ғибадатханасы Әулие Петр соборы осында. Адамзаттың ұлы суреткерлері Микеланджело мен Рафаэльдің таңғажайып талантының арқасында Капитолий қырқасында тұрғызылған бұл ғимарат дүние дидарындағы шын кереметтердің бірі.
Рим құрылуының аңызы
Ежелгі римдіктер Рим тарихын аңыз бен әфсана түрінде жеткізген. Солардың ішінде ең атақтылардың бірі қасқыр емізген егіздер Ромул мен Рем туралы. Олар қала құру туралы шешім қабылдайды, алайда даудан кейін Ромул өз бауырын өлтіреді. Римдік тарихшыларға сәйкес қаланың іргетасы б.з.д. 753 жылдың 21 сәуірінде орын алған.
Жағырапиясы
Рим қаласы Тибр өзенінің сол жағында, Тиррен теңізінен 25 км қашықтықта негізделген. Апеннин тау жотасынан да дәл осындай қашықтықта орналасқан.
Әкімшілік бөлінуі
Рим қаласы (аймақ), 22 ауданға, 35 махалла, 6 қала маңындағы шағын елді мекен және 53 зонаға бөлінген.
Тарихы
Рим атауы аңыз бойынша қаланың негізін қалаушының бірі Ромул есімінен туған. Көне заманғы аңызға қарағанда, Рим алғаш б.з.б. 754—753 ж. салынған (археол. мәліметтерде Римнің орнында одан әлдеқайда бұрын мекенжайлар болғаны дәлелденді). Кішігірім қала-мемлекет (полис) — Рим біртіндеп Апеннин түбегін, кейін одан тысқарғы кең байтақ жерлерді бағындырып, Жерорта теңізі алабындағы — Ежелгі Рим мемлекетінің астанасына айналды.
Көне замандағы Рим ежелгі дүниедегі көптеген ғибадатханасы, сарайы, жолы, әлемге әйгілі су құбырлары бар ең ірі қала (қазіргі есеп бойынша империя тұсында тұрғын халқы 600 мың адамнан 2 млн. адамға дейін жетті) болды. Рим империясындағы дағдарыс (б. з. 3. ғ) қалаға салқынын тигізді. Константин I империя астанасын Константинопольға көшіргенде (330 ж.), Рим саяси орталық маңызынан айрылды; 5 ғ-дың ортасында Батыс Рим империясының астанасы іс жүзінде Равенна болды. Варварлардың шапқыншылығы (Аларих I тұсындағы вестготтардың 410 ж., ван- далдардың 455 ж. «мәңгілік қаланы» алып қиратуы) Римді зияндады. 552 жылдан Рим ұзақ уақыт Византия қол астына қарады. 8 ғ-да Рим іс жүзінде тәуелсіздік алды. 756 жылдан Рим—Папа облысының астанасы. Бұл кезде Рим Батыс Европаның саяси-діни орталығына айналды. Орта ғасырлардағы Римде папа қауымы мен «Қасиетті Рим империясы» императорларының арасында талас жүрді. 11—12 ғ-да Рим феодалдық қала бейнесіне көшті. Бірақ қолөнер, сауда мұнда Италияның экономикалық жағынан алдыңғы қатарлы өзге қалаларынан гөрі нашарлау дамыды. 1143 жылғы көтеріліс нәтпжесінде Римде республика орнады. 1309 ж. папа резиденциясы Авиньонға көшірілген соң қолөнер мен сауда біраз жанданды, Пополандардың ірі көтерілісі нәтижесінде Рим 1347 жылы республика болып жарияланды.
15 ғ-дың ортасы — 16 ғ-дың басында Рим Қайта өркендеу дәуірінің ірі орталығына айналды. Италиядағы 1848—49 ж. революция кезінде Рим революциясы оқиғалардың аренасына айналды. 1849 ж. 9 ақпанда Римде республика жарияланды. 1870 ж. 2 октябрьдегі референдумнан кейін Рим Италияның құрамына енгізілді. 1871 ж. 26 январьдан Р. — Итальян корольдығының астанасы. 1922 ж. октябрьде итальян фашистері «Римге жорық» ұйымдастырып, фашистік диктатура орнатты (1922—43). 1943 ж. 8 сентябрьде Римді неміс-фашист әскерлері оккупациялады. 1944 ж. 4 июньде ағылшын-американ әскерлері Римді азат етті. 1946 ж. монархия жойылғаннан бері Рим— Италия республикасының астанасы.
Галерея
- Колизей
- Әулие Петр соборы
- Қасиетті Перiште Сарайы
- Испания аланы
- Пантеон
- Навона аланы
- Треви фонтаны
- Форум
- Витториано ескерткіш
Мәдениет
Италияда гүлдер беру әдеттегідей емес, сонымен қатар бұл мерекенің қандай екендігі маңызды емес: мереке, туған күн, үйлену тойы және күн.
Дереккөздер
- Comune di Roma (итал.). Elezioni comunali 5 giugno 2016. la Repubblica (). Тексерілді, 20 маусым 2016.
- Comuni in prov. di RM per superficie
- Livy The history of Rome — Printed for A.Strahan, 1797.
- Hermann & Hilgemann(1964), p.73
- Un italiano vero: итальяндықтар - бұл не?
Сыртқы сілтемелер
- Ресми сайты
- Ұлттық статистика институты (итал.)
Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Category:Rome |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Rim nemese Roma ajtyluy reʊm ital Roma ajtyluy roma lat Roma Italiya elinin astanasy Lacio әkimshilik ajmagyna karasty provinciyasynda ornalaskan ҚalaRimital RomaTu EltanbasyӘkimshiligiEl Italiya ItaliyaStatusyAstanaOblysyLacioProvinciyasyKommunasyRimMerVirdzhiniya RadzhiTarihy men geografiyasyKoordinattary41 54 00 s e 12 30 00 sh b 41 90000 s e 12 50000 sh b 41 90000 12 50000 G O Ya Koordinattar 41 54 00 s e 12 30 00 sh b 41 90000 s e 12 50000 sh b 41 90000 12 50000 G O Ya Қurylgan uakytyb z b 753 zhylyBuryngy ataularyKoloniya Kommodiana b z b 190 192 zhzh Zher aumagy1287 36 km Ortalygynyn biiktigi37 mKlimatyzheororta tenizdikUakyt beldeuiUTC 1 zhazda UTC 2TurgyndaryTurgyny2 870 500 adam 2019 Tygyzdygy2234 adam km Aglomeraciya3 9 mlnҰlttyk kuramyKonfessiyalarkatolikterEtnohoronimrimdik rimdikterResmi tiliitaliyanSandyk identifikatorlaryTelefon kody 39 06Poshta indeksteri00100 generico 00121 00199ISTAT05 80 91BaskalaryResmi emes atauyMәngilik kalacomune roma it ital RimRim shekarasyOrtakkordagy sanaty RimҚalanyn ornalaskan zheriRim Tirren tenizinen 25 km kashyktykta ornalaskan Tibr ozeninin sol zhagalauynda zhәne shatkalynan birdej kashyktykta Apenninnen tenizge dejin sozylgan angarda ornalaskan Koptegen europalyk kalalardan ajyrmashylygy kala kurylysy audany kala shekarasynyn tortten bir boligi gana TarihyTolyk makalasy Ezhelgi Rim Қazirgi zamangy Rim zherindegi algashky konystar kalanyn negizi kalangan kүnderinen buryn pajda boldy Patsha kezeni Lyucius Dzhunus Brutus Lyukritiyanyn agzasyndagy patshalyk bilikti kulatu үshin ant beredi Fransua Naves keskindeme shamamen 1845 zhyl Zhak Lui Davidtin kylkalamymen Goraciya anty En kop taralgan anyzga sәjkes Patsha Alba Longa Rej Silviya zhәne Mars Mars kyzynyn tugan agalary Romul men Rem Tibr zhagasynda osti Albi Longijdin tak murageri Numitor nyn zandy okilin kalpyna keltire otyryp Romulus pen Remus koloniyany kurgany үshin Tiberge oraldy Bauyrlastar arasynda dau tuyndady Romulus Remusty oltirdi zhәne Palestinadagy bekinisti konystandy B z I gasyrynda e Rimnin kuryluynyn birneshe kүnderi esepteldi olardyn en tanymaldary 21 sәuirde b z 753 zhyly boldy e Romul Rimnin algashky patshasy dep atalady Zhalpy dәstүr bojynsha zheti patsha bar Patsha Servus Tullius әjgili Servilya kabyrgasynyn kurylysshysy dep atalady Patshalyk dәuirde Rimde algashky hramdar pajda boldy onyn ishinde Vesta hramy men Yanus hramy Tarihshy Tit Liviyanyn ajtuynsha Sergej Tullius algashky sanak kezinde Rimdegi 80 000 azamatty sanagan ArhitekturasyRimnin irgetasy kalanganyna үsh myn zhylga zhuyk Rim zhәdigerlerinin uzyn sanyn eshkim de anyk ajta almas Osy gazhajyp shaһardagy Sikst kapellasy Panteon siyakty gimarattardyn әrkajsysyn zheke alyp ajtsa da bolar edi Kolizej Ol rasynda da kalaj askaktatyp ajtsa da sogan turatyndaj gazhajyp gimarat Kolizej atauy latynnyn kolosseum alapat aukymdy degen sozinen shykkan Bul amfiteatrdyn uzyndygy 188 metr eni 156 metr syrtky kabyrgasynyn biiktigi 48 metr bul degeniniz kәdimgi 12 kabat үjmen ten irgetasynyn terendigi 13 metr amfiteatrdyn myndagan zhyl bojy kozgalmaj turganynyn da sebebi sonda Kolizejge bir mezgilde 50 myn korermen syyatyn bolgan Mundaj aukymdagy stadionga 100 myn adam da syjyp ketetini belgili bul aradagy ajyrmashylyk erte zamandagy korermenderdin kazirgidej sygylyspaj erkin otyrgandygynda Seksen zherden kirip shygatyn esikterden engen adamdar ajnalasy on minuttyn ishinde tolyk zhajgasyp үlgeredi eken Sol zamanda bүgingidej tribunasy sektorlary otyratyn orny korsetilgen biletter bolgan sondaj ak Kolizej gladiatorlar ajkasyn kyzyktajtyn da zher bolgan Қaladagy tagy bir kudiret Panteon Tan kalarlyk basty kasieti arhitekturalyk sheshimnin karapajymdylygy Panteonnyn keremeti onyn 9 metrlik shanyragy Onda zhalgyz esik pen zhalgyz tesik bar Noserlegen zhanbyr zhausa da ogan bir tamshy su tambajdy Ogan kirgennen ak bir zherden tүsetin kүn sәulesi tek kana sizdin zhүzinizge tүskendej tylsym bir kүj keshesiz Onyn sebebin tүsindiru kiyn Rimge bargan adam Vatikan memleketine sokpaj ketpejtini belgili Katolik әleminin en kasietti gibadathanasy Әulie Petr sobory osynda Adamzattyn uly suretkerleri Mikelandzhelo men Rafaeldin tangazhajyp talantynyn arkasynda Kapitolij kyrkasynda turgyzylgan bul gimarat dүnie didaryndagy shyn keremetterdin biri Rim kuryluynyn anyzy Anyzga sәjkes kaskyr ana egiz nәreste Romul men Remdi emizgen Ezhelgi rimdikter Rim tarihyn anyz ben әfsana tүrinde zhetkizgen Solardyn ishinde en ataktylardyn biri kaskyr emizgen egizder Romul men Rem turaly Olar kala kuru turaly sheshim kabyldajdy alajda daudan kejin Romul oz bauyryn oltiredi Rimdik tarihshylarga sәjkes kalanyn irgetasy b z d 753 zhyldyn 21 sәuirinde oryn algan ZhagyrapiyasyRim kalasy Tibr ozeninin sol zhagynda Tirren tenizinen 25 km kashyktykta negizdelgen Apennin tau zhotasynan da dәl osyndaj kashyktykta ornalaskan Әkimshilik bolinuiRim kalasy ajmak 22 audanga 35 mahalla 6 kala manyndagy shagyn eldi meken zhәne 53 zonaga bolingen TarihyRim atauy anyz bojynsha kalanyn negizin kalaushynyn biri Romul esiminen tugan Kone zamangy anyzga karaganda Rim algash b z b 754 753 zh salyngan arheol mәlimetterde Rimnin ornynda odan әldekajda buryn mekenzhajlar bolgany dәleldendi Kishigirim kala memleket polis Rim birtindep Apennin tүbegin kejin odan tyskargy ken bajtak zherlerdi bagyndyryp Zherorta tenizi alabyndagy Ezhelgi Rim memleketinin astanasyna ajnaldy Kone zamandagy Rim ezhelgi dүniedegi koptegen gibadathanasy sarajy zholy әlemge әjgili su kubyrlary bar en iri kala kazirgi esep bojynsha imperiya tusynda turgyn halky 600 myn adamnan 2 mln adamga dejin zhetti boldy Rim imperiyasyndagy dagdarys b z 3 g kalaga salkynyn tigizdi Konstantin I imperiya astanasyn Konstantinopolga koshirgende 330 zh Rim sayasi ortalyk manyzynan ajryldy 5 g dyn ortasynda Batys Rim imperiyasynyn astanasy is zhүzinde Ravenna boldy Varvarlardyn shapkynshylygy Alarih I tusyndagy vestgottardyn 410 zh van daldardyn 455 zh mәngilik kalany alyp kiratuy Rimdi ziyandady 552 zhyldan Rim uzak uakyt Vizantiya kol astyna karady 8 g da Rim is zhүzinde tәuelsizdik aldy 756 zhyldan Rim Papa oblysynyn astanasy Bul kezde Rim Batys Evropanyn sayasi dini ortalygyna ajnaldy Orta gasyrlardagy Rimde papa kauymy men Қasietti Rim imperiyasy imperatorlarynyn arasynda talas zhүrdi 11 12 g da Rim feodaldyk kala bejnesine koshti Birak koloner sauda munda Italiyanyn ekonomikalyk zhagynan aldyngy katarly ozge kalalarynan gori nasharlau damydy 1143 zhylgy koterilis nәtpzhesinde Rimde respublika ornady 1309 zh papa rezidenciyasy Avinonga koshirilgen son koloner men sauda biraz zhandandy Popolandardyn iri koterilisi nәtizhesinde Rim 1347 zhyly respublika bolyp zhariyalandy 15 g dyn ortasy 16 g dyn basynda Rim Қajta orkendeu dәuirinin iri ortalygyna ajnaldy Italiyadagy 1848 49 zh revolyuciya kezinde Rim revolyuciyasy okigalardyn arenasyna ajnaldy 1849 zh 9 akpanda Rimde respublika zhariyalandy 1870 zh 2 oktyabrdegi referendumnan kejin Rim Italiyanyn kuramyna engizildi 1871 zh 26 yanvardan R Italyan koroldygynyn astanasy 1922 zh oktyabrde italyan fashisteri Rimge zhoryk ujymdastyryp fashistik diktatura ornatty 1922 43 1943 zh 8 sentyabrde Rimdi nemis fashist әskerleri okkupaciyalady 1944 zh 4 iyunde agylshyn amerikan әskerleri Rimdi azat etti 1946 zh monarhiya zhojylgannan beri Rim Italiya respublikasynyn astanasy GalereyaRimnin kornekti tarihi zherleri Kolizej Әulie Petr sobory Қasietti Perishte Sarajy Ispaniya alany Panteon Navona alany Trevi fontany Forum Vittoriano eskertkishMәdenietItaliyada gүlder beru әdettegidej emes sonymen katar bul merekenin kandaj ekendigi manyzdy emes mereke tugan kүn үjlenu tojy zhәne kүn DerekkozderComune di Roma ital Elezioni comunali 5 giugno 2016 la Repubblica Tekserildi 20 mausym 2016 Comuni in prov di RM per superficie Livy The history of Rome Printed for A Strahan 1797 Hermann amp Hilgemann 1964 p 73 Un italiano vero italyandyktar bul ne Syrtky siltemelerResmi sajty Ұlttyk statistika instituty ital Ortakkorda bugan katysty media fajldar bar Category Rome