Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
- Рим империясымен шатастырмау керек.
Қасиетті Рим империясы (1512 жылдан бастап — Герман ұлтының Қасиетті Рим империясы; лат. Sacrum Imperium Romanum Nationis Germanicae немесе лат. Sacrum Imperium Romanum Nationis Teutonicae, нем. Heiliges Römisches Reich Deutscher Nation) — 962 жылдан 1806 жылға дейін Орталық және Батыс Еуропаның аймақтарын біріктірген мемлекеттік құрылым. Империя 1806 жылы Наполеондық соғыстар нәтижесінде жойылды.
| Қасиетті Рим империясы нем. Heiliges Römisches Reich | |||||||||
| |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
| Ұраны Құдай император Францты сақтасын(1797—1806) | |||||||||
 | |||||||||
| Астанасы | Бірыңғай / негізгі елорда жоқ | ||||||||
| Тіл(дер)і | Неміс тілі және | ||||||||
| Діні | Католицизм(800–1806) (1555–1806) Кальвинизм(1648–1806) | ||||||||
| Ақша бірлігі | ,,, | ||||||||
| Басқару формасы | Конфедерация | ||||||||
| Династиясы | |||||||||
| Император | |||||||||
| - 800–814 | Ұлы Карл | ||||||||
| - 962–973 | (бірінші) | ||||||||
| - 1792–1806 | (соңғы) | ||||||||
Империяның өркендеу кезінде оның құрамына Германия, солтүстік және орталық Италия, Чехия, Төменгі Жерлер (қазіргі Голландия), Францияның кейбір аймақтары кіретін. 1134 жылдан бастап Қасиетті Рим империя формальді түрде үш патшалықтан тұрған: Германия, Италия және . 1135 жылдан бастап империя құрамына Чехия патшалығы енді. Оның империя құрамындағы статусы толығымен 1212 жылы ғана реттелген.
Империя 962 жылы І Ұлы Оттонмен құрылған. Бұл империя тарихшылармен антикалық Рим империясының және Ұлы Карлдың франкия империясының жалғасы деп қарастырылады.
Атауы
Қасиетті Рим империясының тұңғыш билеушісі Ұлы Оттон І imperator Romanorum et Francorum (лат. "римдіктер мен франктердің императоры") лауазымын қолданған. 962 жылы пайда болған Қасиетті Рим империясы Рим және Франк империяларының мирасқоры атануына үміткер болып, христиандық Еуропаны біріктіруші күшке айналуды көздеді. Германия империяның орталығы болғанымен, Рим оның ритуалды (киелі) астанасы ретінде саналатын. XVI ғасырға дейін императорлардың тәж кигізу рәсімі осы қалада өткізілген. "Рим императоры" лауазымын алғаш рет Оттон ІІ қолданған. "Рим империясы" терминін жазба деректерде 1034 жылдан бастап кездестіреміз. Герман корольдерінің "император" лауазымын қолдануы Византияның наразылығын тудыратын.
1512 жылы император Максимилиан І өзінің рейхстагқа үндеуінде алғаш рет "Қасиетті Рим империясы" атауын қолданды (нем. Heiliges Römisches Reich Deutscher Nation).
XVIII ғасырдың ортасына қарай империя өзінің Италиядағы ықпалынан айырылды. Сепаратисттік үрдістер Германияны жартылай тәуелсіз мемлекеттік бірлестіктердің конгломератына айналдырды. Өзінің соңғы құжаттарында мемлекет "Герман империясы" (нем. Deutsches Reich) атауын қолданған.
XIX ғасырда Герман және Австрия империяларының құрылуынан кейін Қасиетті Рим империясы үшін "Ескі империя" немесе "Бірінші рейх" терминдері қолдана бастады.
Мемлекеттік құрылымы
Қасиетті Рим империясындағы конституциялық-құқықтық құрылымның қалыптасуына негіз болған басты нормативтік актілер:
- Сайлау капитуляциялары (империядағы таптардың құқықтары мен бостандықтары туралы).
- Вормс конкордаты. Шіркеу аясындағы император мен рим папасының арасындағы айрықша құзыреттерді реттеген нормативтік акт (1122 жыл).
- Шіркеу князьдерімен келісім. Империя құрамындағы шіркеу иеліктеріне автономия беру туралы жарлық (1220 жыл).
- Шіркеу князьдерінің пайдасына қаулысы.
- Алтын булла. Императорды сайлаудың реті мен оны сайлаушы курфюрсттердің империядағы бірлестіктерді басқарудағы еркіндігі туралы заң (1356 жыл).
- Веналық конкордат. Германия аумағындағы шіркеулердің (католик) мемлекеттік-құқықтық статусын және құрылымын бекіткен заң.
- Империялық реформа.
- Империялық матрикул.
- Аугсбург діни бейбіт келісім.
- Вестфальдік бейбіт келісім.
- Империяға соңғы жолдама.
- Империялық депутацияның қорытынды қаулысы. 1803 жылы Қасиетті Рим империясының құрылымы мен құрамын түбегейлі түрде өзгерткен соңғы заңы.
Қасиетті Рим империясы императорларының тізімі
Каролингтер:
- Ұлы Карл І (800-814). 814 жылдан бастап франктердің королі.
- Людовик І (814-840). Франктердің королі.
- Лотарь І (843-855). 818 жылдан бастап Италия, 843 жылдан Лотарингия королі.
- Людовик ІІ (855-875). 844 жылдан Италия королі.
- Карл ІІ (875-877). 843 жылдан бастап Батыс-франк корольдігінің билеушісі.
- Карл ІІІ (881-887). 882 жылдан Шығыс-франк корольдігінің билеушісі.
Гвидонидтер:
- Сполеттік Ги (891-894). Италия королі.
- Ламберт (894-898). Италия королі (892 жылдан).
Каролингтер:
- Каринтиялық Арнульф (896-899). Шығыс-франк мемлекетінің және Италияның королі.
Бозонидтер:
- Людовик ІІІ (901-905). Төменгі Бургундия (890-928) және Италия королі (900 жылдан).
Фриулилік әулет
- Беренгар І (915-924). Италия королі.
Саксондық әулет:
- Оттон І (962-973). Германия королі (936 жылдан).
- Оттон ІІ (967-983). Германия королі (961 жылдан).
- Оттон ІІІ (996-1002). Германия королі (983 жылдан).
- Генрих ІІ (1014-1024). Германия королі (1002 жылдан).
Салиялық әулет:
- Конрад ІІ (1027-1039). Германия королі (1024 жылдан).
- Генрих ІІІ (1046-1056). Германия королі (1028 жылдан).
- Генрих IV (1084-1105). Германия королі (1056 жылдан).
- Генрих V (1111-1125). Германия королі (1099 жылдан).
Супплинбург әулеті:
- Лотарь ІІ (1133-1137). Германия королі (1125 жылдан).
Штауфендер:
- Фридрих І Барбаросса (1155-1190). Германия королі (1152 жылдан бастап).
- Генрих VI (1191-1197). 1194 жылдан бастап Сицилия, 1190 жылдан Германия королі.
Вельфтер:
- Оттон IV (1209-1215). 1198 жылдан Германия королі.
Штауфендер:
- Фридрих ІІ (1220-1215). 1197 жылдан бастап Сицилия, 1212 жылдан Германия королі.
Люксембург әулеті:
- Генрих VII (1312-1313). 1308 жылдан Германия королі.
Виттельсбахтар:
- Людвиг IV (1328-1347). 1314 жылдан Германия королі.
Люксембург әулеті:
- Карл IV (1355-1378). Германия королі (1346-1347 және 1349-1376), Чехия королі (1346 жылдан бастап).
- Сигизмунд (1433-1437). 1385 жылдан бастап Венгрия, 1410 жылдан Германия, 1419 жылдан Чехия королі.
Габсбургтер:
- Фридрих ІІІ (1452-1493). 1440 жылдан Германия королі.
- Максимилиан І (1508-1519). 1486 жылдан Германия королі.
- Карл V (1530-1556). 1519 жылдан Германия королі.
- Фердинанд І (1556-1564). Германия королі.
- Максимилиан ІІ (1564-1576). Германия королі.
- Рудольф ІІ (1576-1612). Германия королі.
- Маттиас (1612-1619). Германия королі.
- Фердинанд ІІ (1619-1637). Германия королі.
- Фердинанд ІІІ (1637-1657). Германия королі.
- Леопольд І (1658-1705). Германия королі.
- Иосиф І (1705-1711). Германия королі.
- Карл VI (1711-1740). Германия королі.
Виттельбахтар:
- Карл VII (1742-1745). Германия королі.
Лотарингиялық Габсбургтер:
- Франц І (1745-1765). Германия королі.
- Иосиф ІІ (1765-1790). Германия королі.
- Леопольд ІІ (1790-1792). Германия королі.
- Франц ІІ (1792-1806). Германия королі, 1804 жылдан Австрия императоры.
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Rim imperiyasymen shatastyrmau kerek dd Қasietti Rim imperiyasy 1512 zhyldan bastap German ultynyn Қasietti Rim imperiyasy lat Sacrum Imperium Romanum Nationis Germanicae nemese lat Sacrum Imperium Romanum Nationis Teutonicae nem Heiliges Romisches Reich Deutscher Nation 962 zhyldan 1806 zhylga dejin Ortalyk zhәne Batys Europanyn ajmaktaryn biriktirgen memlekettik kurylym Imperiya 1806 zhyly Napoleondyk sogystar nәtizhesinde zhojyldy Қasietti Rim imperiyasy nem Heiliges Romisches Reich lat Sacrum Imperium RomanumImperiya800 962 1806 1430 1806 1790 1806 Ұrany Қudaj imperator Francty saktasyn 1797 1806 Astanasy Biryngaj negizgi elorda zhok Rim resmi Ahen 962 1346 Praga 1346 1437 1583 1611 Til der i Nemis tili zhәne Cheh tili Italiyan tili Francuz tili Mazhar tiliDini Katolicizm 800 1806 1555 1806 Kalvinizm 1648 1806 Aksha birligi Baskaru formasy KonfederaciyaDinastiyasyImperator 800 814 Ұly Karl 962 973 birinshi 1792 1806 songy Қasietti Rim imperiyasynyn XIII XIV g gy tuyҚasietti Rim imperiyasynyn XV XVIII g gy tuy Imperiyanyn orkendeu kezinde onyn kuramyna Germaniya soltүstik zhәne ortalyk Italiya Chehiya Tomengi Zherler kazirgi Gollandiya Franciyanyn kejbir ajmaktary kiretin 1134 zhyldan bastap Қasietti Rim imperiya formaldi tүrde үsh patshalyktan turgan Germaniya Italiya zhәne 1135 zhyldan bastap imperiya kuramyna Chehiya patshalygy endi Onyn imperiya kuramyndagy statusy tolygymen 1212 zhyly gana rettelgen Imperiya 962 zhyly I Ұly Ottonmen kurylgan Bul imperiya tarihshylarmen antikalyk Rim imperiyasynyn zhәne Ұly Karldyn frankiya imperiyasynyn zhalgasy dep karastyrylady AtauyҚasietti Rim imperiyasynyn tungysh bileushisi Ұly Otton I imperator Romanorum et Francorum lat rimdikter men frankterdin imperatory lauazymyn koldangan 962 zhyly pajda bolgan Қasietti Rim imperiyasy Rim zhәne Frank imperiyalarynyn miraskory atanuyna үmitker bolyp hristiandyk Europany biriktirushi kүshke ajnaludy kozdedi Germaniya imperiyanyn ortalygy bolganymen Rim onyn ritualdy kieli astanasy retinde sanalatyn XVI gasyrga dejin imperatorlardyn tәzh kigizu rәsimi osy kalada otkizilgen Rim imperatory lauazymyn algash ret Otton II koldangan Rim imperiyasy terminin zhazba derekterde 1034 zhyldan bastap kezdestiremiz German korolderinin imperator lauazymyn koldanuy Vizantiyanyn narazylygyn tudyratyn 1512 zhyly imperator Maksimilian I ozinin rejhstagka үndeuinde algash ret Қasietti Rim imperiyasy atauyn koldandy nem Heiliges Romisches Reich Deutscher Nation XVIII gasyrdyn ortasyna karaj imperiya ozinin Italiyadagy ykpalynan ajyryldy Separatisttik үrdister Germaniyany zhartylaj tәuelsiz memlekettik birlestikterdin konglomeratyna ajnaldyrdy Өzinin songy kuzhattarynda memleket German imperiyasy nem Deutsches Reich atauyn koldangan XIX gasyrda German zhәne Avstriya imperiyalarynyn kuryluynan kejin Қasietti Rim imperiyasy үshin Eski imperiya nemese Birinshi rejh terminderi koldana bastady Memlekettik kurylymyҚasietti Rim imperiyasyndagy konstituciyalyk kukyktyk kurylymnyn kalyptasuyna negiz bolgan basty normativtik aktiler Sajlau kapitulyaciyalary imperiyadagy taptardyn kukyktary men bostandyktary turaly Vorms konkordaty Shirkeu ayasyndagy imperator men rim papasynyn arasyndagy ajryksha kuzyretterdi rettegen normativtik akt 1122 zhyl Shirkeu knyazderimen kelisim Imperiya kuramyndagy shirkeu ielikterine avtonomiya beru turaly zharlyk 1220 zhyl Shirkeu knyazderinin pajdasyna kaulysy Altyn bulla Imperatordy sajlaudyn reti men ony sajlaushy kurfyurstterdin imperiyadagy birlestikterdi baskarudagy erkindigi turaly zan 1356 zhyl Venalyk konkordat Germaniya aumagyndagy shirkeulerdin katolik memlekettik kukyktyk statusyn zhәne kurylymyn bekitken zan Imperiyalyk reforma Imperiyalyk matrikul Augsburg dini bejbit kelisim Vestfaldik bejbit kelisim Imperiyaga songy zholdama Imperiyalyk deputaciyanyn korytyndy kaulysy 1803 zhyly Қasietti Rim imperiyasynyn kurylymy men kuramyn tүbegejli tүrde ozgertken songy zany Қasietti Rim imperiyasy imperatorlarynyn tizimi Karolingter Ұly Karl I 800 814 814 zhyldan bastap frankterdin koroli Lyudovik I 814 840 Frankterdin koroli Lotar I 843 855 818 zhyldan bastap Italiya 843 zhyldan Lotaringiya koroli Lyudovik II 855 875 844 zhyldan Italiya koroli Karl II 875 877 843 zhyldan bastap Batys frank koroldiginin bileushisi Karl III 881 887 882 zhyldan Shygys frank koroldiginin bileushisi Gvidonidter Spolettik Gi 891 894 Italiya koroli Lambert 894 898 Italiya koroli 892 zhyldan Karolingter Karintiyalyk Arnulf 896 899 Shygys frank memleketinin zhәne Italiyanyn koroli Bozonidter Lyudovik III 901 905 Tomengi Burgundiya 890 928 zhәne Italiya koroli 900 zhyldan Friulilik әulet Berengar I 915 924 Italiya koroli Saksondyk әulet Otton I 962 973 Germaniya koroli 936 zhyldan Otton II 967 983 Germaniya koroli 961 zhyldan Otton III 996 1002 Germaniya koroli 983 zhyldan Genrih II 1014 1024 Germaniya koroli 1002 zhyldan Saliyalyk әulet Konrad II 1027 1039 Germaniya koroli 1024 zhyldan Genrih III 1046 1056 Germaniya koroli 1028 zhyldan Genrih IV 1084 1105 Germaniya koroli 1056 zhyldan Genrih V 1111 1125 Germaniya koroli 1099 zhyldan Supplinburg әuleti Lotar II 1133 1137 Germaniya koroli 1125 zhyldan Shtaufender Fridrih I Barbarossa 1155 1190 Germaniya koroli 1152 zhyldan bastap Genrih VI 1191 1197 1194 zhyldan bastap Siciliya 1190 zhyldan Germaniya koroli Velfter Otton IV 1209 1215 1198 zhyldan Germaniya koroli Shtaufender Fridrih II 1220 1215 1197 zhyldan bastap Siciliya 1212 zhyldan Germaniya koroli Lyuksemburg әuleti Genrih VII 1312 1313 1308 zhyldan Germaniya koroli Vittelsbahtar Lyudvig IV 1328 1347 1314 zhyldan Germaniya koroli Lyuksemburg әuleti Karl IV 1355 1378 Germaniya koroli 1346 1347 zhәne 1349 1376 Chehiya koroli 1346 zhyldan bastap Sigizmund 1433 1437 1385 zhyldan bastap Vengriya 1410 zhyldan Germaniya 1419 zhyldan Chehiya koroli Gabsburgter Fridrih III 1452 1493 1440 zhyldan Germaniya koroli Maksimilian I 1508 1519 1486 zhyldan Germaniya koroli Karl V 1530 1556 1519 zhyldan Germaniya koroli Ferdinand I 1556 1564 Germaniya koroli Maksimilian II 1564 1576 Germaniya koroli Rudolf II 1576 1612 Germaniya koroli Mattias 1612 1619 Germaniya koroli Ferdinand II 1619 1637 Germaniya koroli Ferdinand III 1637 1657 Germaniya koroli Leopold I 1658 1705 Germaniya koroli Iosif I 1705 1711 Germaniya koroli Karl VI 1711 1740 Germaniya koroli Vittelbahtar Karl VII 1742 1745 Germaniya koroli Lotaringiyalyk Gabsburgter Franc I 1745 1765 Germaniya koroli Iosif II 1765 1790 Germaniya koroli Leopold II 1790 1792 Germaniya koroli Franc II 1792 1806 Germaniya koroli 1804 zhyldan Avstriya imperatory Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet