Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Чехия (чех. Česko, ХФӘ: [ˈʧɛskɔ], ресми атауы — Чехия Республикасы (2016 жылдан бұрын Чех Республикасы) (аббревиатурасы — ЧР); чех. Česká republika (аббревиатурасы — ČR), ХФӘ: [ˈʧɛskaː ˈrɛpuˌblɪka]) — Орталық Еуропада мұхитқа шыға алмайтын, оңтүстікте Австриямен, батыста Германиямен, солтүстік-шығыста Польшамен және оңтүстік-шығыста Словакиямен шектесетін ел. Чех Республикасы 78 866 шаршы километрді (30 450 шаршы миль) құрайтын төбелі ландшафты алып жатыр. Ел аумағының басым бөлігінде қалыпты және теңіз климаты байқалады. Чехия 10,7 миллион халқы бар біртұтас парламенттік республика. Оның астанасы және ірі қаласы, 1,3 миллион халқы бар Прага; басқа ірі қалалары Брно, Острава, және Пльзень болып табылады.
| Чех Республикасы чех. Česká republika | |||||
| |||||
| Ұран: «Pravda vítězí (қаз. «Шындық жасасын»)» | |||||
| Әнұран: (тыңдау ) | |||||
 | |||||
| Тарихы | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Құрылды | 870 ж. шамасы — болып | ||||
| Тәуелсіздік күні | 1 қаңтар 1993 жыл (-ден) | ||||
| Мемлекеттік құрылымы | |||||
| Ресми тілі | чех тілі | ||||
| Елорда | Прага | ||||
| Ірі қалалары | Прага, Брно, Острава, Пльзен | ||||
| Үкімет түрі | Парламенттік республика | ||||
| Географиясы | |||||
| Жер аумағы • Барлығы • % су беті | Әлем бойынша 115-ші орын 78 866 км² 2 | ||||
| Жұрты • Сарап (2019) • Санақ (2011) • Тығыздығы | ▲ 10 649 800 адам (84-ші) 10 436 560 адам 134 адам/км² (87-ші) | ||||
| Экономикасы | |||||
| ЖІӨ (АҚТ) • Қорытынды (2020) • Жан басына шаққанда | ▲ 432,346 млрд. $ (36-шы) ▲ 40,585 $ (34-ші) | ||||
| ЖІӨ (номинал) • Қорытынды (2020) • Жан басына шаққанда | ▲ 261,732 млрд. $ (36-шы) ▲ 24,569 $ (37-ші) | ||||
| АДИ (2018) | ▲ 0,891 (өте жоғары) (26-шы) | ||||
| Этнохороним | чехтер, чех | ||||
| Валютасы | (CZK, код 203) | ||||
| Қосымша мәліметтер | |||||
| ISO коды | CZ | ||||
| ХОК коды | CZE | ||||
| Телефон коды | +420 | ||||
| Уақыт белдеулері | UTC+1, жазда UTC+2 | ||||
Чех мемлекеті 9-шы ғасырдың соңында билігіндегі ретінде құрылды. 1002 жылы герцогтік Қасиетті Рим империясының ретінде ресми түрде мойындалды, ал 1198 жылы айналып, 14 ғасырда өзінің ең үлкен аумақтық ауқымына жетті. 14-ші және 17-ші ғасырлар арасында Прага қаласы императорлық резиденция ретінде қызмет атқарған. XV ғасырдың мен салыстырмалы әкелген себепші болды.
1526 жылы кейін бүкіл біртіндеп біріктірілді. Католик Габсбургтерге қарсы (1618-20) отыз жылдық соғысқа әкелді. кейін, Габсбургтер өз билігін нығайтты, католицизмді қалпына келтірді және біртіндеп саясатын қабылдады. 1806 жылы Қасиетті Рим империясының ыдырауымен Богемия тәжінің жерлері Австрия империясына өтті, ал чех (богем) тілі мен әдебиеті қайта жанданды. 19 ғасырда чех жерлері индустриялды дамыған болғандықтан және кейіннен бірінші дүниежүзілік соғыстан кейін, Аустрия-Мажарстан империясының ыдырауынан кейін 1918 жылы құрылған бірінші Чехословак Республикасының ядросы болды.
Чехословакия соғыс уақытында Орталық Еуропадағы жалғыз демократиялық мемлекет болды. Алайда, 1938 жылдан бастап фашистік Германия Чехия жерлерін жүйелі түрде аннексиялады, ал Словакия Германияның айналды. 1945 жылы ел Германия үстемдігінен айырылды. соғыстан кейін қуғынға ұшырады. 1946 жылғы сайлауда көпшілікке ие болып, 1948 жылғы кейін кеңестік биліктің астында бір партиялы коммунистік мемлекет құрды. Режимге деген наразылықтың артуы 1968 жылы Кеңес Одағы шабуылымен басылған, деп аталатын реформисттік қозғалыспен аяқталды. Чехословакия 1989 жылы кейін коммунистік басқаруды , нарықтық экономикасы бар демократияны қалпына келтірді. 1993 жылы 1 қаңтарда Чехословакия бейбіт жолмен ыдырап, оның құрамына кіретін екі мемлекет — Чехия мен Словакия тәуелсіз елдерге айналды. Чехия 1999 жылы НАТО-ға, 2004 жылы Еуропалық Одаққа кірді. Ол ЭЫДҰ, БҰҰ, ЕҚЫҰ және Еуропа кеңесінің мүшесі болып табылады.
Дереккөздер
- Population on 1 January. Eurostat.
- Census of Population and Housing 2011: Basic final results Мұрағатталған 16 қаңтардың 2013 жылы.. Czech Statistical Office Мұрағатталған 29 қаңтардың 2011 жылы.. Retrieved on 19 December 2012.
- World Economic Outlook Database, October 2019. .
- Human Development Report 2019 (ағыл.) (PDF). United Nations Development Programme (10 December 2019). Тексерілді, 10 желтоқсан 2019.
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Koordinattar 49 51 00 s e 15 28 00 sh b 49 85000 s e 15 46667 sh b 49 85000 15 46667 G O Ya Chehiya cheh Cesko HFӘ ˈʧɛskɔ resmi atauy Chehiya Respublikasy 2016 zhyldan buryn Cheh Respublikasy abbreviaturasy ChR cheh Ceska republika abbreviaturasy CR HFӘ ˈʧɛskaː ˈrɛpuˌblɪka Ortalyk Europada muhitka shyga almajtyn ontүstikte Avstriyamen batysta Germaniyamen soltүstik shygysta Polshamen zhәne ontүstik shygysta Slovakiyamen shektesetin el Cheh Respublikasy 78 866 sharshy kilometrdi 30 450 sharshy mil kurajtyn tobeli landshafty alyp zhatyr El aumagynyn basym boliginde kalypty zhәne teniz klimaty bajkalady Chehiya 10 7 million halky bar birtutas parlamenttik respublika Onyn astanasy zhәne iri kalasy 1 3 million halky bar Praga baska iri kalalary Brno Ostrava zhәne Plzen bolyp tabylady Cheh Respublikasy cheh Ceska republikaBajrakҰran Pravda vitezi kaz Shyndyk zhasasyn Әnuran tyndau akp Chehiyanyn ornalasuy koyu zhasyl Europada ashyk zhasyl zhәne koyu sur Euroodakta ashyk zhasyl TarihyҚuryldy 870 zh shamasy bolypTәuelsizdik kүni 1 kantar 1993 zhyl den Memlekettik kurylymyResmi tili cheh tiliElorda PragaIri kalalary Praga Brno Ostrava PlzenҮkimet tүri Parlamenttik respublikaGeografiyasyZher aumagy Barlygy su beti Әlem bojynsha 115 shi oryn 78 866 km 2Zhurty Sarap 2019 Sanak 2011 Tygyzdygy 10 649 800 adam 84 shi 10 436 560 adam 134 adam km 87 shi EkonomikasyZhIӨ AҚT Қorytyndy 2020 Zhan basyna shakkanda 432 346 mlrd 36 shy 40 585 34 shi ZhIӨ nominal Қorytyndy 2020 Zhan basyna shakkanda 261 732 mlrd 36 shy 24 569 37 shi ADI 2018 0 891 ote zhogary 26 shy Etnohoronim chehter chehValyutasy CZK kod 203 Қosymsha mәlimetterISO kody CZHOK kody CZETelefon kody 420Uakyt beldeuleri UTC 1 zhazda UTC 2 Cheh memleketi 9 shy gasyrdyn sonynda biligindegi retinde kuryldy 1002 zhyly gercogtik Қasietti Rim imperiyasynyn retinde resmi tүrde mojyndaldy al 1198 zhyly ajnalyp 14 gasyrda ozinin en үlken aumaktyk aukymyna zhetti 14 shi zhәne 17 shi gasyrlar arasynda Praga kalasy imperatorlyk rezidenciya retinde kyzmet atkargan XV gasyrdyn men salystyrmaly әkelgen sebepshi boldy 1526 zhyly kejin bүkil birtindep biriktirildi Katolik Gabsburgterge karsy 1618 20 otyz zhyldyk sogyska әkeldi kejin Gabsburgter oz biligin nygajtty katolicizmdi kalpyna keltirdi zhәne birtindep sayasatyn kabyldady 1806 zhyly Қasietti Rim imperiyasynyn ydyrauymen Bogemiya tәzhinin zherleri Avstriya imperiyasyna otti al cheh bogem tili men әdebieti kajta zhandandy 19 gasyrda cheh zherleri industriyaldy damygan bolgandyktan zhәne kejinnen birinshi dүniezhүzilik sogystan kejin Austriya Mazharstan imperiyasynyn ydyrauynan kejin 1918 zhyly kurylgan birinshi Chehoslovak Respublikasynyn yadrosy boldy Chehoslovakiya sogys uakytynda Ortalyk Europadagy zhalgyz demokratiyalyk memleket boldy Alajda 1938 zhyldan bastap fashistik Germaniya Chehiya zherlerin zhүjeli tүrde anneksiyalady al Slovakiya Germaniyanyn ajnaldy 1945 zhyly el Germaniya үstemdiginen ajyryldy sogystan kejin kugynga ushyrady 1946 zhylgy sajlauda kopshilikke ie bolyp 1948 zhylgy kejin kenestik biliktin astynda bir partiyaly kommunistik memleket kurdy Rezhimge degen narazylyktyn artuy 1968 zhyly Kenes Odagy shabuylymen basylgan dep atalatyn reformisttik kozgalyspen ayaktaldy Chehoslovakiya 1989 zhyly kejin kommunistik baskarudy naryktyk ekonomikasy bar demokratiyany kalpyna keltirdi 1993 zhyly 1 kantarda Chehoslovakiya bejbit zholmen ydyrap onyn kuramyna kiretin eki memleket Chehiya men Slovakiya tәuelsiz elderge ajnaldy Chehiya 1999 zhyly NATO ga 2004 zhyly Europalyk Odakka kirdi Ol EYDҰ BҰҰ EҚYҰ zhәne Europa kenesinin mүshesi bolyp tabylady DerekkozderPopulation on 1 January Eurostat Census of Population and Housing 2011 Basic final results Muragattalgan 16 kantardyn 2013 zhyly Czech Statistical Office Muragattalgan 29 kantardyn 2011 zhyly Retrieved on 19 December 2012 World Economic Outlook Database October 2019 Human Development Report 2019 agyl PDF United Nations Development Programme 10 December 2019 Tekserildi 10 zheltoksan 2019 Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet