Субтропиктер тропик пен қоңыржай белдеулердің арасындағы белдеулер яғни тропикке таяу зоналар Олар тропиктен жылдың ысты

Субтропиктер — тропик пен қоңыржай белдеулердің арасындағы белдеулер, яғни тропикке таяу зоналар. Олар тропиктен жылдың ыстық уақыттардың болуымен, ал қоңыржай зонадан қыстың жұмсақтығы және өсімдіктің жыл бойында өсіп-жетіле беруімен ерекшеленеді. Екі жарты шарда да олардың зона шекаралары 30—40° ендіктер аралығында орналасады; бірақ кей жерлерде (тау жоталарының қоршауында тұрған жерлерде) 46° ендікке дейін барады да, ал кей жерлерде суық желдер мен теңіз ағындарының әсерімен 35° ендікке дейін шегінеді.

Екі жарты шардың да субтропигі батыстан шығысқа қарай соғатын ауа массаларының басым болатын алқабында жатыр. Сондықтан субтропик зоналарының батыс пен шығыс секторларында климат типтері едәуір айырма жасайды. Субтропиктің зоналық ерекшеліктері әр материктің батыс секторларында байқалады. Мұнда жыл бойында оқтын-оқтын екі климаттық, яғни тропик пен қоңыржай климаттық режим ауысып отырады. Субтропиктер поляр фронты циклондарының ылғалды әсеріне де ұшырайды. Сөйтіп жартылай құрғақ субтропиктер деп аталатын жерортатеңіздік климат пайда болады. Субтропиктердің шығыс секторларында жазда ылғалды да, қыста салқын және құрғақ муссондық циркуляция басым болады. Оларда нағыз муссондар да (Жапонияның оңтүстігінде, Кореяда, Оңгүстік-шығыс Қытайда және АҚШ-та) болып тұрады. Субтропиктерді «ылғалды» деп атау дұрыс емес болса да, (бұл тек қана жартылай құрғақ субтропиктер болса да) жылы мезгілдің ылғалдылығы муссондық субтропиктерде ландшафтың көрікті болуына әсер етеді. Ылғалды субтропиктерде (Колхида, Қытайдың қиыр шығысы, Жапония теңізінің Жапониялық жағалары, Африка мен Австралияның оңтүстік-шығысы) жауын-шашын жыл бойы болып тұрады.

Мұнда бір мезгілдің өзінде зонаға жеткілікті жауын-шашын (қысқы жерортатеңіздік немесе жазғы маусымдық, муссондық) болып тұрады, ал екінші мезгілде — жауын-шашын басқа жергілікті себептермен байланысты. Материктер ішінде құрғақ субтропиктер аумақтары болады (жылдың жауын-шашын 200— 500 мм шамасында). Оларға Орта Азияның қиыр оңтүстігінің, Месопотамияның, Иранның таулы қыратының, Батыс Қытайдың (Такла-Макан), Солтүстік Американың оңтүстігінің субтропиктік шөлдері жатады.

Бұрынғы КСРО-да субтропикке Кавказдың қара теңіз жағаларының ылғалды аймақтары мен Колхида ойпаты, қырымның Оңтүстік жағасының жартылай құрғақ жері, Геленджик жәие Нозороссийск, аудандары, Шығыс Закавказье жазығының, Туркмениядаты және Тәжікстандағы Вахш пен Кафирниган өзендері аңғарларының құрғақ субтропиктері жатады.

Тағы қараңыз

Дереккөздер

Русско-казахский толковый географический словарь. Под общей редакцией академика АН КазССР, проф. С. К. Кенесбаева и кандидата филол. наук А. А. Абдрахманова. Алма-Ата, Изд-во «Наука», 1966, стр. 204. (Академия наук Казахской ССР. Институт языкознания. Сектор физической географии). Составители: Ж. Аубакиров, С. Абдрахманов, К. Базарбаев.

Бұл — мақаланың бастамасы.
Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.
Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет.