Колумбия (ис. Colombia), ресми атауы Колумбия Республикасы (ис. República de Colombia [reˈpuβlika ðe koˈlombja]) — Оңтүстік Американың солтүстік-батыс бөлігінде орналасқан мемлекет. Жер көлемі – 1 141 748 км2. Халқы – 51 млн. адам (2021). Тұрғындарының 58%-і метистер, 20%-і еуропалықтар, 14%-і мулаттар, қара-нәсілділер, үндістер. Қала халқы 73% (1996). Ресми тілі – испан тілі. Тұрғындары христиан дінінің католик тармағын ұстанады. Астанасы – Богота. Конституция бойынша елді Президент басқарады (1998 жылдан ) және ол 4 жыл сайын сайланып отырады. Заң шығарушы жоғары органы – Сенат және Өкілдер палаталарынан құрылатын парламент. Әкімшілік жағынан 32 департамент пен астаналық округке бөлінеді. Ақша бірлігі – Колумбия песосы. Ұлттық мейрамы 20 шілде – Тәуелсіздік күні (1810).
Колумбия Республикасы ис. República de Colombia | |||||
| |||||
Ұран: «"Libertad y Orden" (ис. «Азаттық және Тәртіп»)» | |||||
Әнұран: ( ) | |||||
Тарихы | |||||
---|---|---|---|---|---|
Тәуелсіздік күні | 20 шілде 1810 жыл (Испаниядан) | ||||
Мемлекеттік құрылымы | |||||
Ресми тілдері | испан тілі ( провинцияларында ағылшын және креоль тілдері) | ||||
Елорда | Богота | ||||
Ірі қалалары | Богота, , , Барранкилья, | ||||
Үкімет түрі | Президенттік республика | ||||
Географиясы | |||||
Жер аумағы • Барлығы • % су беті | Әлем бойынша 25-ші орын 1 141 748 км² 8,8 | ||||
Жұрты • Сарап (2018) • Санақ (2005) • Тығыздығы | 49 996 445 адам (25-ші) 42 888 592 адам 40,74 адам/км² (173-ші) | ||||
Экономикасы | |||||
ЖІӨ (АҚТ) • Қорытынды (2019) • Жан басына шаққанда | 791,995 млрд. $ (31-ші) 15,719 $ | ||||
ЖІӨ (номинал) • Қорытынды (2019) • Жан басына шаққанда | 355,163 млрд. $ (32-ші) 7,049 $ | ||||
АДИ (2017) | ▬ 0,747 (жоғары) (90-шы) | ||||
Этнохороним | колумбиялық, колумбиялықтар | ||||
Валютасы | |||||
Қосымша мәліметтер | |||||
Интернет үйшігі | |||||
ISO коды | CO | ||||
ХОК коды | COL | ||||
Телефон коды | +57 | ||||
Уақыт белдеулері | -5 |
Табиғаты
Жер ерекшеліктеріне қарай Колумбия таулы батыс аймақ және жазық шығыс аймақ болып 2-ге бөлінеді. Елдің батысында жатқан Анд таулары Батыс, Орталық, Шығыс Кордильера тауларынан тұрады. Орталық Кордильерада көптеген сөнбеген жанартаулар кездеседі: (5750 м), (5400 м), (5215 м), т.б. Елдің шығысында Ориноко – Риу-Негру ойпаты, солтүстікте маңы және Тынық мұхит маңы ойпаты, оңтүстікте Кокета және Путумайо ойпаттары орналасқан. Кен байлықтарынан мұнай, табиғи газ, тас көмір, алтын, күміс, платина, изумруд, темір, мыс кентастары кездеседі. Климаты экваторлық және субэкваторлық. Жазық жерлерде орташа температура 29С, ал таулы өңірлерде 7С. Жауын-шашынның жылдық мөлшері 200 мм-ден (Солтүстік-Шығыс Колумбия) 4000 мм-ге дейін ( бойында), Тынық мұхит маңы мен оған іргелес таулы өңірлерде 10000 мм-ге дейін жетеді. Колумбияда өзендер өте көп және жиі орналасқан. Магдалена, Атрато, Сину (Кариб теңізіне құяды), Гуавьяре, Мета (Ориноко салалары) Путумайо, Какета (), т.б. Тынық мұхит пен Кариб теңізі жағалауларында мәңгі жасыл ормандар, жазық жерлерде саванна, тауаралық ойпаңдарда мәңгі жасыл ағаштар, жоғары жақтарында экваторлық шалғын – парамос өседі. Маймыл, ягуар, құмырсқажегіш, алып кесірткелер – , өзендерінде қолтырауындар кездеседі.
Этимология
Елдің атағы әйгілі саяхатшы-зерттеуші Кристофер Колумб, кейін аталған. Ол бүкіл Жаңа әлемдегі қатысты, Венесуэла революциялық Оңтүстік Америка тәуелсіздігі үшін күрескер, Франсиско де Миранды пайдаланылады, бірақ испан және португал үстемдігі астында әсіресе жерлер. атындағы оның «Ямайка хат» (испандық. Carta де Ямайка) жылы Симон Боливар ұсынған болатын. Ол Жаңа Гранада Viceroyalty (бүгіндегі Колумбия, Панама, Венесуэла, Эквадор және Бразилияның солтүстік-батыс) аумағын енгізілген, ол 1819 жылы Колумбия Федеративті Республикасының қалыптастыру кезінде қабылданды. Алайда кейіннен Эквадор мен Венесуэланы бөліп алған соң, ел Жаңа Гранада деп атала бастады. Колумбия Құрама Штаттары - 1858 жылдан бастап, ел Гранада, 1863 конфедерациясы ретінде белгілі болды. 1886 жылдан бастап қазіргі атауы - Колумбия Республикасы құрылды. Бұл олар осы елдердің ортақ мұра нұқсан, өйткені, Эквадор және Венесуэла үкіметтері дау, бірақ қазіргі уақытта бұл споралары тоқтатылды.
Елдің атауы тегі Республикасының әнұраны көрініс табады:
Колумб жері кейіпкерлерінің қанына батырылады (ис. Se baña en sangre de héroes la tierra de Colón) |
Тарихы
Колумбия жерінде ежелгі дәуірлерде үндіс тайпалары қоныстанған. Олар испандықтар келгенге дейін рулық қоғамда өмір сүрді. Испандар Колумбияға 1499 ж. келіп, 16 ғ-да елдің ішкі аудандарына кіре бастады. Елде отарлық режим орнап, деп аталды. 1538 ж. отарлардың орталығы Санта-Феде-Богота қаласы салынды. Ол жерде испандар мақта, кофе, банан, қант қамысы, т.б. өсіріп, оған жергілікті үндістер күшпен жегілді. Алтын, күміс, изумруд (жақұт) өндіретін кеніштерде де үндістердің еріксіз еңбегі пайдаланылды.
17 ғасырдың аяқ кезінен бастап Африкадан құлдар әкеліне бастады. 18 ғасырдың ортасында қалаларда тоқыма өнеркәсібі пайда болды. Бірақ елдің әрі қарай дамуына Испания үкіметі кедергі жасап, жиі-жиі баскөтерулер болып тұрды. Көтерілістер қаталдықпен басып тасталды. 1810 ж. 20 шілдеде Боготода жергілікті халық көтеріліске шығып, Революциялық үкімет құрды. Бірақ провинциялар арасындағы бәсекелестік көтерілісшілердің күш біріктіруіне мүмкіндік бермеді. 1815 ж. Испания үкіметі көтерілісшілерге 10 мыңдық жазалаушылар жасағын жіберді. 1816 ж. мамырда жазалаушылар Боготоны басып алып, көтерілісті талқандап тастады. Көтерілісшілер партизан отрядтарына бірікті. 1819 ж. ақпанда көрші Венесуэла тәуелсіздігін жариялады. 7 тамызда венесуэлалықтар мен партизандардың біріккен күштері жазалаушыларды талқандап, 17 желтоқсанда Ұлы Колумбия Федеративті мемлекеті құрылды. Елдің президенті болып сайланды. Бірақ креолдер арасында бірлік болмауы мемлекеттің ыдырауына алып келді (1830). 1831 ж. Жаңа Гренаданың алғашқы президенті сайланып, келесі жылы конституция қабылданды. 1851 ж. құлдық жойылды, ал 1863 ж. жаңа конституция қабылданып, елдің аты Колумбия болып өзгертілді, Бірақ ішкі бірлік болмады да, елде жиі-жиі әскери төңкерістер мен азамат соғыстары болып тұрды. Осыны пайдаланған АҚШ 1856 – 1903 ж. арасында елден 14 рет Панама территориясын тартып алды. Нәтижесінде 1903 ж. қарашада Панама жеке мемлекет болып бөлініп шықты. 1-дүниежүзілік соғыс жылдарында АҚШ елдегі ағылшын капиталын ығыстырып шығарды. 1932 – 34 ж. көрші Перумен соғыс болды. 1936 ж. ауыл шаруашылығында реформалар жүргізіле бастады. 2-дүниежүзілік соғыс жылдарында шет ел капиталының иелігіндегі ірі өнеркәсіп орындары пайда болды. 1948 – 49 ж. елде тағы да саяси дағдарыс қалыптасып, әскери диктатура орнады. Партизан қозғалысы күшейді. Нәтижесінде 1952 ж. диктатура құлады. Бірақ жаңа үкімет халық тұрмысын жақсарта алмады да, ереуілдер әрі қарай жалғасты. 1966 ж. елде саяси және экономикалық реформалар жүргізілді. Бірақ 1970 – 72 ж. саяси жағдай қайтадан шиеленісті. 1982 ж. президент партизандар мен саяси тұтқындарға амнистия жариялады. 1984 және 1989 ж. есірткі сатушы наркобарондар әділет министрін және президенттікке кандидатты атып өлтірді. Үкімет есірткі сатушыларға соғыс жариялады. Елде көптеген террорлық актілер жасалынып, бірнеше жүздеген адамдар оққа ұшты. 1991 ж. жаңа конституция қабылданды. Iрі-ірі наркобарондар тұтқындалып, кейбір жасақтары үкіметке өз еріктерімен берілді. Бірақ солшыл партизандар болып есептелетін Колумбия революциясы қарулы күштері мен Ұлттық азат ету армиясы күні бүгінге дейін қарулы күресті жалғастырып отыр. 1995 ж. үкімет елде төтенше жағдай жариялап, ірі-ірі есірткі сатушыларды тұтқынға алды. 1998 жылдан бастап солшыл партизандар мен үкімет әскерлері, әскер басшылары мен көтерілісшілер арасында бейбіт келіссөздер жүргізілуде.
XX ғасыр
Америка Құрама Штаттарының аймаққа ықпал ету ниеті (әсіресе Панама каналын құру және бақылау) 1903 жылы Панама департаментін бөліп, оны ұлт ретінде құруға әкелді. Құрама Штаттар Колумбияны 1921 жылы, Каннды аяқтағаннан кейін жеті жыл ішінде, Президент Рузвельттің Панама құрудағы рөлін қалпына келтіру үшін төледі, ал Колумбия Томсон-Уррупия шартының талаптарына сәйкес Панамады мойындады. Колумбия мен Перу Амазонь бассейніндегі аумақтық дауларға байланысты соғысқа аттанды. Соғыс Ұлттар Лигасы тарапынан жасалған бейбітшілік келісімімен аяқталды. Ақырында Лига 1934 жылы маусым айында Колумбияға даулы аумақты сыйлады.
Көп ұзамай Колумбия 1940-шы жылдардың басында және 1950-ші жылдардың басында орын алған қанды қақтығыспен үзілді-кесілді саяси тұрақтылыққа қол жеткізді. Бұл кезең Ла Виоленсия деп аталды («Зорлық»). Оның себебі негізінен екі жетекші саяси партиялар арасындағы шиеленісті нығайтып, кейінірек 1948 жылы 9 сәуірде Либералды президенттікке үміткер Хорхе Элиэзер Гайтанның өлтірілуінен кейін өртеніп кетті. Боготадағы Эль-Боготасо деп аталатын тәртіпсіздіктер бүкіл ел бойынша таралып, кем дегенде 180 000 Колумбиялықтардың өмірі.
Колумбия кірген кезде Лорано Гомез президент сайланды. Бұл соғыс АҚШ-тың одақтасы ретінде тікелей әскери рөлге қосылатын жалғыз Латын Америкасы елі болды. Колумбия әскерлерінің ескі балдиға қарсылықтары ерекше болды.
Экономикасы
Колумбия – экономикасы орташа дамыған ел. Жылдық ұлттық табыс көлемі 96,4 млрд. АҚШ долларыы. Жеке адамға шаққанда – 6720 доллар Сыртқы қарыздар – 28,8 млрд. АҚШ долларыы. Елде жұмыссыздардың саны жоғары (еңбекке қабілеттілердің 11,9%-і). Колумбия әлемдегі ең ірі есірткі сату орталықтарының бірі болып отыр. Жыл сайын есірткі саудасынан 3,5 млрд. доллар табыс түседі. Экспортқа мұнай мен мұнай өнімдері, кофе, алтын, көмір, банан, гүл, мақта, химия өнімдері, тоқыма өнімдері, қағаз шығарылады. Импортқа машиналар мен құрал-саймандар, металдар, тамақ өнімдері әкелінеді. Негізгі сауда серіктестері: АҚШ, Еуропалық одақ елдері, Аргентина, Бразилия, Чили, Мексика, Венесуэла, Жапония.
Дереккөздер
- Animated clock. Departamento Administrativo Nacional de Estadística (DANE). Тексерілді, 8 мамыр 2018.
- World Economic Outlook Database: Colombia. International Monetary Fund (October 2018). Тексерілді, 15 ақпан 2019.
- 2018 Human Development Statistical Update. United Nations Development Programme (2018). Тексерілді, 16 қыркүйек 2018.
- HISTORIA DE COLOMBIA: Informacion detallada Historia de Colombia - Precolombina Conquista y mas (исп.). www.todacolombia.com. Тексерілді, 30 қазан 2017.
- Atehortúa Cruz; Adolfo León (2014). "El conflicto Colombo-Peruano – Apuntes acerca de su desarrollo e importancia histórica" (in Spanish). Historia y Espacio 29: 51–78. Archived from the original on 30 October 2015. https://web.archive.org/web/20151030020452/http://cms.univalle.edu.co/revistasunivalle/index.php/historiayespacio/article/view/2750/2637.
- {{cite web}} үлгісіндегі url= параметрін жазу керек. Alape, Arturo (Spanish). Fundación Universidad Central (1983).
- {{cite web}} үлгісіндегі url= параметрін жазу керек. Braun, Herbert (Spanish). , Centro Editorial (1987).
- Colombia. Microsoft Encarta Online Encyclopedia 2005. Microsoft Corporation (1997–2005). Басты дереккөзінен мұрағатталған 1 қараша 2009. Тексерілді, 16 сәуір 2006. On 9 April 1948, Gaitán was assassinated outside his law offices in downtown Bogotá. The assassination marked the start of a decade of bloodshed, called La Violencia (The Violence), which took the lives of an estimated 180,000 Colombians before it subsided in 1958.
- Colombia y los Estados Unidos en la Guerra de Corea (Spanish). The Kellogg Institute for International Studies (1986).
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Koordinattar 3 49 00 s e 73 55 00 b b 3 81667 s e 73 91667 b b 3 81667 73 91667 G O Ya Kolumbiya is Colombia resmi atauy Kolumbiya Respublikasy is Republica de Colombia reˈpublika de koˈlombja Ontүstik Amerikanyn soltүstik batys boliginde ornalaskan memleket Zher kolemi 1 141 748 km2 Halky 51 mln adam 2021 Turgyndarynyn 58 i metister 20 i europalyktar 14 i mulattar kara nәsildiler үndister Қala halky 73 1996 Resmi tili ispan tili Turgyndary hristian dininin katolik tarmagyn ustanady Astanasy Bogota Konstituciya bojynsha eldi Prezident baskarady 1998 zhyldan zhәne ol 4 zhyl sajyn sajlanyp otyrady Zan shygarushy zhogary organy Senat zhәne Өkilder palatalarynan kurylatyn parlament Әkimshilik zhagynan 32 departament pen astanalyk okrugke bolinedi Aksha birligi Kolumbiya pesosy Ұlttyk mejramy 20 shilde Tәuelsizdik kүni 1810 Kolumbiya Respublikasy is Republica de ColombiaҰran Libertad y Orden is Azattyk zhәne Tәrtip Әnuran TarihyTәuelsizdik kүni 20 shilde 1810 zhyl Ispaniyadan Memlekettik kurylymyResmi tilderi ispan tili provinciyalarynda agylshyn zhәne kreol tilderi Elorda BogotaIri kalalary Bogota Barrankilya Үkimet tүri Prezidenttik respublikaGeografiyasyZher aumagy Barlygy su beti Әlem bojynsha 25 shi oryn 1 141 748 km 8 8Zhurty Sarap 2018 Sanak 2005 Tygyzdygy 49 996 445 adam 25 shi 42 888 592 adam 40 74 adam km 173 shi EkonomikasyZhIӨ AҚT Қorytyndy 2019 Zhan basyna shakkanda 791 995 mlrd 31 shi 15 719 ZhIӨ nominal Қorytyndy 2019 Zhan basyna shakkanda 355 163 mlrd 32 shi 7 049 ADI 2017 0 747 zhogary 90 shy Etnohoronim kolumbiyalyk kolumbiyalyktarValyutasyҚosymsha mәlimetterInternet үjshigiISO kody COHOK kody COLTelefon kody 57Uakyt beldeuleri 5TabigatyZher erekshelikterine karaj Kolumbiya tauly batys ajmak zhәne zhazyk shygys ajmak bolyp 2 ge bolinedi Eldin batysynda zhatkan And taulary Batys Ortalyk Shygys Kordilera taularynan turady Ortalyk Kordilerada koptegen sonbegen zhanartaular kezdesedi 5750 m 5400 m 5215 m t b Eldin shygysynda Orinoko Riu Negru ojpaty soltүstikte many zhәne Tynyk muhit many ojpaty ontүstikte Koketa zhәne Putumajo ojpattary ornalaskan Ken bajlyktarynan munaj tabigi gaz tas komir altyn kүmis platina izumrud temir mys kentastary kezdesedi Klimaty ekvatorlyk zhәne subekvatorlyk Zhazyk zherlerde ortasha temperatura 29 S al tauly onirlerde 7 S Zhauyn shashynnyn zhyldyk molsheri 200 mm den Soltүstik Shygys Kolumbiya 4000 mm ge dejin bojynda Tynyk muhit many men ogan irgeles tauly onirlerde 10000 mm ge dejin zhetedi Kolumbiyada ozender ote kop zhәne zhii ornalaskan Magdalena Atrato Sinu Karib tenizine kuyady Guavyare Meta Orinoko salalary Putumajo Kaketa t b Tynyk muhit pen Karib tenizi zhagalaularynda mәngi zhasyl ormandar zhazyk zherlerde savanna tauaralyk ojpandarda mәngi zhasyl agashtar zhogary zhaktarynda ekvatorlyk shalgyn paramos osedi Majmyl yaguar kumyrskazhegish alyp kesirtkeler ozenderinde koltyrauyndar kezdesedi EtimologiyaHristofor Kolumb Eldin atagy әjgili sayahatshy zertteushi Kristofer Kolumb kejin atalgan Ol bүkil Zhana әlemdegi katysty Venesuela revolyuciyalyk Ontүstik Amerika tәuelsizdigi үshin kүresker Fransisko de Mirandy pajdalanylady birak ispan zhәne portugal үstemdigi astynda әsirese zherler atyndagy onyn Yamajka hat ispandyk Carta de Yamajka zhyly Simon Bolivar usyngan bolatyn Ol Zhana Granada Viceroyalty bүgindegi Kolumbiya Panama Venesuela Ekvador zhәne Braziliyanyn soltүstik batys aumagyn engizilgen ol 1819 zhyly Kolumbiya Federativti Respublikasynyn kalyptastyru kezinde kabyldandy Alajda kejinnen Ekvador men Venesuelany bolip algan son el Zhana Granada dep atala bastady Kolumbiya Қurama Shtattary 1858 zhyldan bastap el Granada 1863 konfederaciyasy retinde belgili boldy 1886 zhyldan bastap kazirgi atauy Kolumbiya Respublikasy kuryldy Bul olar osy elderdin ortak mura nuksan ojtkeni Ekvador zhәne Venesuela үkimetteri dau birak kazirgi uakytta bul sporalary toktatyldy Eldin atauy tegi Respublikasynyn әnurany korinis tabady Kolumb zheri kejipkerlerinin kanyna batyrylady is Se bana en sangre de heroes la tierra de Colon TarihyKolumbiya zherinde ezhelgi dәuirlerde үndis tajpalary konystangan Olar ispandyktar kelgenge dejin rulyk kogamda omir sүrdi Ispandar Kolumbiyaga 1499 zh kelip 16 g da eldin ishki audandaryna kire bastady Elde otarlyk rezhim ornap dep ataldy 1538 zh otarlardyn ortalygy Santa Fede Bogota kalasy salyndy Ol zherde ispandar makta kofe banan kant kamysy t b osirip ogan zhergilikti үndister kүshpen zhegildi Altyn kүmis izumrud zhakut ondiretin kenishterde de үndisterdin eriksiz enbegi pajdalanyldy 17 gasyrdyn ayak kezinen bastap Afrikadan kuldar әkeline bastady 18 gasyrdyn ortasynda kalalarda tokyma onerkәsibi pajda boldy Birak eldin әri karaj damuyna Ispaniya үkimeti kedergi zhasap zhii zhii baskoteruler bolyp turdy Koterilister kataldykpen basyp tastaldy 1810 zh 20 shildede Bogotoda zhergilikti halyk koteriliske shygyp Revolyuciyalyk үkimet kurdy Birak provinciyalar arasyndagy bәsekelestik koterilisshilerdin kүsh biriktiruine mүmkindik bermedi 1815 zh Ispaniya үkimeti koterilisshilerge 10 myndyk zhazalaushylar zhasagyn zhiberdi 1816 zh mamyrda zhazalaushylar Bogotony basyp alyp koterilisti talkandap tastady Koterilisshiler partizan otryadtaryna birikti 1819 zh akpanda korshi Venesuela tәuelsizdigin zhariyalady 7 tamyzda venesuelalyktar men partizandardyn birikken kүshteri zhazalaushylardy talkandap 17 zheltoksanda Ұly Kolumbiya Federativti memleketi kuryldy Eldin prezidenti bolyp sajlandy Birak kreolder arasynda birlik bolmauy memlekettin ydyrauyna alyp keldi 1830 1831 zh Zhana Grenadanyn algashky prezidenti sajlanyp kelesi zhyly konstituciya kabyldandy 1851 zh kuldyk zhojyldy al 1863 zh zhana konstituciya kabyldanyp eldin aty Kolumbiya bolyp ozgertildi Birak ishki birlik bolmady da elde zhii zhii әskeri tonkerister men azamat sogystary bolyp turdy Osyny pajdalangan AҚSh 1856 1903 zh arasynda elden 14 ret Panama territoriyasyn tartyp aldy Nәtizhesinde 1903 zh karashada Panama zheke memleket bolyp bolinip shykty 1 dүniezhүzilik sogys zhyldarynda AҚSh eldegi agylshyn kapitalyn ygystyryp shygardy 1932 34 zh korshi Perumen sogys boldy 1936 zh auyl sharuashylygynda reformalar zhүrgizile bastady 2 dүniezhүzilik sogys zhyldarynda shet el kapitalynyn ieligindegi iri onerkәsip oryndary pajda boldy 1948 49 zh elde tagy da sayasi dagdarys kalyptasyp әskeri diktatura ornady Partizan kozgalysy kүshejdi Nәtizhesinde 1952 zh diktatura kulady Birak zhana үkimet halyk turmysyn zhaksarta almady da ereuilder әri karaj zhalgasty 1966 zh elde sayasi zhәne ekonomikalyk reformalar zhүrgizildi Birak 1970 72 zh sayasi zhagdaj kajtadan shielenisti 1982 zh prezident partizandar men sayasi tutkyndarga amnistiya zhariyalady 1984 zhәne 1989 zh esirtki satushy narkobarondar әdilet ministrin zhәne prezidenttikke kandidatty atyp oltirdi Үkimet esirtki satushylarga sogys zhariyalady Elde koptegen terrorlyk aktiler zhasalynyp birneshe zhүzdegen adamdar okka ushty 1991 zh zhana konstituciya kabyldandy Iri iri narkobarondar tutkyndalyp kejbir zhasaktary үkimetke oz erikterimen berildi Birak solshyl partizandar bolyp esepteletin Kolumbiya revolyuciyasy karuly kүshteri men Ұlttyk azat etu armiyasy kүni bүginge dejin karuly kүresti zhalgastyryp otyr 1995 zh үkimet elde totenshe zhagdaj zhariyalap iri iri esirtki satushylardy tutkynga aldy 1998 zhyldan bastap solshyl partizandar men үkimet әskerleri әsker basshylary men koterilisshiler arasynda bejbit kelissozder zhүrgizilude XX gasyr Amerika Қurama Shtattarynyn ajmakka ykpal etu nieti әsirese Panama kanalyn kuru zhәne bakylau 1903 zhyly Panama departamentin bolip ony ult retinde kuruga әkeldi Қurama Shtattar Kolumbiyany 1921 zhyly Kanndy ayaktagannan kejin zheti zhyl ishinde Prezident Ruzvelttin Panama kurudagy rolin kalpyna keltiru үshin toledi al Kolumbiya Tomson Urrupiya shartynyn talaptaryna sәjkes Panamady mojyndady Kolumbiya men Peru Amazon bassejnindegi aumaktyk daularga bajlanysty sogyska attandy Sogys Ұlttar Ligasy tarapynan zhasalgan bejbitshilik kelisimimen ayaktaldy Akyrynda Liga 1934 zhyly mausym ajynda Kolumbiyaga dauly aumakty syjlady 1948 zhyly Bogotaso Kop uzamaj Kolumbiya 1940 shy zhyldardyn basynda zhәne 1950 shi zhyldardyn basynda oryn algan kandy kaktygyspen үzildi kesildi sayasi turaktylykka kol zhetkizdi Bul kezen La Violensiya dep ataldy Zorlyk Onyn sebebi negizinen eki zhetekshi sayasi partiyalar arasyndagy shielenisti nygajtyp kejinirek 1948 zhyly 9 sәuirde Liberaldy prezidenttikke үmitker Horhe Eliezer Gajtannyn oltiriluinen kejin ortenip ketti Bogotadagy El Bogotaso dep atalatyn tәrtipsizdikter bүkil el bojynsha taralyp kem degende 180 000 Kolumbiyalyktardyn omiri Kolumbiya kirgen kezde Lorano Gomez prezident sajlandy Bul sogys AҚSh tyn odaktasy retinde tikelej әskeri rolge kosylatyn zhalgyz Latyn Amerikasy eli boldy Kolumbiya әskerlerinin eski baldiga karsylyktary erekshe boldy EkonomikasyKolumbiya ekonomikasy ortasha damygan el Zhyldyk ulttyk tabys kolemi 96 4 mlrd AҚSh dollaryy Zheke adamga shakkanda 6720 dollar Syrtky karyzdar 28 8 mlrd AҚSh dollaryy Elde zhumyssyzdardyn sany zhogary enbekke kabilettilerdin 11 9 i Kolumbiya әlemdegi en iri esirtki satu ortalyktarynyn biri bolyp otyr Zhyl sajyn esirtki saudasynan 3 5 mlrd dollar tabys tүsedi Eksportka munaj men munaj onimderi kofe altyn komir banan gүl makta himiya onimderi tokyma onimderi kagaz shygarylady Importka mashinalar men kural sajmandar metaldar tamak onimderi әkelinedi Negizgi sauda seriktesteri AҚSh Europalyk odak elderi Argentina Braziliya Chili Meksika Venesuela Zhaponiya DerekkozderAnimated clock Departamento Administrativo Nacional de Estadistica DANE Tekserildi 8 mamyr 2018 World Economic Outlook Database Colombia International Monetary Fund October 2018 Tekserildi 15 akpan 2019 2018 Human Development Statistical Update United Nations Development Programme 2018 Tekserildi 16 kyrkүjek 2018 HISTORIA DE COLOMBIA Informacion detallada Historia de Colombia Precolombina Conquista y mas isp www todacolombia com Tekserildi 30 kazan 2017 Atehortua Cruz Adolfo Leon 2014 El conflicto Colombo Peruano Apuntes acerca de su desarrollo e importancia historica in Spanish Historia y Espacio 29 51 78 Archived from the original on 30 October 2015 https web archive org web 20151030020452 http cms univalle edu co revistasunivalle index php historiayespacio article view 2750 2637 cite web үlgisindegi url parametrin zhazu kerek Alape Arturo Spanish Fundacion Universidad Central 1983 cite web үlgisindegi url parametrin zhazu kerek Braun Herbert Spanish Centro Editorial 1987 Colombia Microsoft Encarta Online Encyclopedia 2005 Microsoft Corporation 1997 2005 Basty derekkozinen muragattalgan 1 karasha 2009 Tekserildi 16 sәuir 2006 On 9 April 1948 Gaitan was assassinated outside his law offices in downtown Bogota The assassination marked the start of a decade of bloodshed calledLa Violencia The Violence which took the lives of an estimated 180 000 Colombians before it subsided in 1958 Colombia y los Estados Unidos en la Guerra de Corea Spanish The Kellogg Institute for International Studies 1986 Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet