Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Панама, Панама Республикасы (ис. República de Panamá [re̞ˈpuβ̞lika ð̞e̞ panaˈma]) — Орталық Америкадағы Панама мойнағында орналасқан мемлекет. Жерінің аумағы 77,1 мың км². Халқы 3,4 млн. (Қазіргі уақытта 4,3 млн адам тұрады) (2010). Халқы негізінен метистер (60%), байырғы тұрғындары – үндістер. Олардан басқа көрші елдерден қоныс аударғандар, қытайлықтар тұрады.
| Панама Республикасы República de Panamá | |||||
| |||||
| Ұран: «Pro Mundi Beneficio» | |||||
| Әнұран: | |||||
 | |||||
| Тарихы | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Тәуелсіздік күні | 3 қараша 1903 жыл (Колумбиядан) | ||||
| Мемлекеттік құрылымы | |||||
| Ресми тілдері | испан тілі | ||||
| Елорда | |||||
| Ірі қалалары | Панама | ||||
| Үкімет түрі | президенттік республика | ||||
| Географиясы | |||||
| Жер аумағы • Барлығы • % су беті | Әлем бойынша 116-шы орын 75 417 км² 2,9 | ||||
| Жұрты • Сарап (2016) • Санақ (2010) • Тығыздығы | 4 034 119 адам 3 405 813 адам 56 адам/км² (162-ші) | ||||
| Экономикасы | |||||
| ЖІӨ (АҚТ) • Қорытынды (2019) • Жан басына шаққанда | 121,545 млрд. $ (79-шы) 28,810 $ (57-ші) | ||||
| ЖІӨ (номинал) • Қорытынды (2019) • Жан басына шаққанда | 72,215 млрд. $ (72-ші) 17,117 $ (51-ші) | ||||
| АДИ (2017) | ▲ 0,789 (жоғары) (66-шы) | ||||
| Валютасы | |||||
| Қосымша мәліметтер | |||||
| Интернет үйшігі | |||||
| ISO коды | PA | ||||
| ХОК коды | PAN | ||||
| Телефон коды | +507 | ||||
| Уақыт белдеулері | -5 | ||||
Басқа мағыналар үшін Панама (айрық) деген бетті қараңыз.
- Астанасы – Панама қаласы.
- Ресми тілі – испан тілі.
- Халқының көпшілігі христиан-католиктер.
- Мемлекет және үкімет басшысы президент.
- Жоғарғы заң шығарушы органы – бір палаталы ассамблея.
- Әкімшілік жағынан 9 провинция мен арнайы аумаққа бөлінеді.
- Ақша бірлігі – бальбоа
Панама аумағы Орталық Американың ең жіңішке бөлігін алып жатыр. Жағалауы аласа, абразиялы және абразиялы-аккумулятті, солтүстік-батысы лагуналы. Тынық мұхит жағалауы тілімделген, шығанақты (Панама, Монтихо), аралды (Інжу, Койба, т.б.) келеді. Бүкіл аумағын бойлай тау жоталары созылып жатыр. Тау аралық ойыстар мен жағалық бөлігін ойпатты өңірлер алған. Жер сілкіністері жиі болып тұрады.
Климаты
Климаты субэкваторлық, ыстық және ылғалды. Орташа айлық температурасы 25 – 28°С. Жауын-шашынның жылдық мөлш. 3500 мм.
- Өзен торы жиі. Ірі өзені – .
Тарихы
Испания отарына айналғанға дейін Панама жерін 60-тан астам үндіс тайпалары мекендеген. Батысында чибча тілдер тобына жататын үндістер, шығысында кариб тайпалары, оңтүстік-шығысында тайпалары өмір сүрді. Бұлардың бәрі алғашқы қауымдық құрылыс сатысында болды. Панама жерін 1501 ж. испан конкистадоры ашты. Осы кезден бастап Панама Испанияның отарына айналды. 1542 – 65 ж. Панама Гватемала генерал-капитандығының, содан соң 1718 жылға дейін Перу вице-корольдігінің құрамына кірді. 17 ғасырдан бастап испандар банан плантациялары мен кеніштерінде жұмыс істеу үшін Африкадан негр-құлдарды әкелді. 1821 ж. қарашада Панама тәуелсіздігін жариялап, Жаңа Гранада құрамында федерациялық республикасының құрамына енді. 1830 ж. құлап, Панама департамент құқында Жаңа Гранада республикасы (1886 жылдан Колумбия) құрамында қалды. 1903 ж. 3 қарашада Панама Колумбиядан бөлініп шығып, өзін тәуелсіз республика деп жариялады. 2-дүниежүз. соғыс кезінде АҚШ әскери базасын Панамаға орналастырды. Жаппай халық көтерілістері мен бейбіт шерулерден кейін 1968 ж. мемлекеттік төңкеріс болып, әскери диктатура орнады. 1989 ж. желтоқсандағы АҚШ қарулы интервенциясы нәтижесінде әскери жүйе құлады. 1990 ж. ақпан айында АҚШ әскери күшінің Панамадан шығарылуы жаңа мемлекеттік құрылыстың қалыптасуымен аяқталды. 1994 ж. 8 мамырдағы сайлауда Рев.-демокр. партияның өкілдері жеңіске жетті.
Сауда
Панама – агр. ел. Егістік жерлерінің көп бөлігін банан плантациялары алып жатыр. Банан, , қант, кофе өсіріледі. Балық ш. дамыған. Ел экономикасында Панама каналының рөлі өте зор. Каналдан түсетін кіріс ұлттық өнімнің 30%-ын құрайды. Экспортқа банан, қант, кофе, темекі жапырағы, шығарып, сырттан түрлі тұтыну бұйымдарын алады.
- Негізгі сауда серіктестері: АҚШ, Жапония, Эквадор, Коста-Рика, Венесуэла.
Дереккөздер
- Distribución territorial y migración interna en Panamá: Censo 2010 (PDF) (Report) (in испан тілі). . 2014. p. 2. Retrieved December 22, 2015.
- World Economic Outlook Database, October 2018. .
- 2018 Human Development Report. United Nations Development Programme (2018). Тексерілді, 14 қыркүйек 2018.
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Koordinattar 9 09 00 s e 79 42 00 b b 9 15000 s e 79 70000 b b 9 15000 79 70000 G O Ya Panama Panama Respublikasy is Republica de Panama re ˈpub lika d e panaˈma Ortalyk Amerikadagy Panama mojnagynda ornalaskan memleket Zherinin aumagy 77 1 myn km Halky 3 4 mln Қazirgi uakytta 4 3 mln adam turady 2010 Halky negizinen metister 60 bajyrgy turgyndary үndister Olardan baska korshi elderden konys audargandar kytajlyktar turady Panama Respublikasy Republica de PanamaҰran Pro Mundi Beneficio Әnuran TarihyTәuelsizdik kүni 3 karasha 1903 zhyl Kolumbiyadan Memlekettik kurylymyResmi tilderi ispan tiliElordaIri kalalary PanamaҮkimet tүri prezidenttik respublikaGeografiyasyZher aumagy Barlygy su beti Әlem bojynsha 116 shy oryn 75 417 km 2 9Zhurty Sarap 2016 Sanak 2010 Tygyzdygy 4 034 119 adam 3 405 813 adam 56 adam km 162 shi EkonomikasyZhIӨ AҚT Қorytyndy 2019 Zhan basyna shakkanda 121 545 mlrd 79 shy 28 810 57 shi ZhIӨ nominal Қorytyndy 2019 Zhan basyna shakkanda 72 215 mlrd 72 shi 17 117 51 shi ADI 2017 0 789 zhogary 66 shy ValyutasyҚosymsha mәlimetterInternet үjshigiISO kody PAHOK kody PANTelefon kody 507Uakyt beldeuleri 5 Baska magynalar үshin Panama ajryk degen betti karanyz Panama zheriAstanasy Panama kalasy Resmi tili ispan tili Halkynyn kopshiligi hristian katolikter Memleket zhәne үkimet basshysy prezident Zhogargy zan shygarushy organy bir palataly assambleya Әkimshilik zhagynan 9 provinciya men arnajy aumakka bolinedi Aksha birligi balboa Panama aumagy Ortalyk Amerikanyn en zhinishke boligin alyp zhatyr Zhagalauy alasa abraziyaly zhәne abraziyaly akkumulyatti soltүstik batysy lagunaly Tynyk muhit zhagalauy tilimdelgen shyganakty Panama Montiho araldy Inzhu Kojba t b keledi Bүkil aumagyn bojlaj tau zhotalary sozylyp zhatyr Tau aralyk ojystar men zhagalyk boligin ojpatty onirler algan Zher silkinisteri zhii bolyp turady KlimatyKlimaty subekvatorlyk ystyk zhәne ylgaldy Ortasha ajlyk temperaturasy 25 28 S Zhauyn shashynnyn zhyldyk molsh 3500 mm Өzen tory zhii Iri ozeni Panama zheriTarihyIspaniya otaryna ajnalganga dejin Panama zherin 60 tan astam үndis tajpalary mekendegen Batysynda chibcha tilder tobyna zhatatyn үndister shygysynda karib tajpalary ontүstik shygysynda tajpalary omir sүrdi Bulardyn bәri algashky kauymdyk kurylys satysynda boldy Panama zherin 1501 zh ispan konkistadory ashty Osy kezden bastap Panama Ispaniyanyn otaryna ajnaldy 1542 65 zh Panama Gvatemala general kapitandygynyn sodan son 1718 zhylga dejin Peru vice koroldiginin kuramyna kirdi 17 gasyrdan bastap ispandar banan plantaciyalary men kenishterinde zhumys isteu үshin Afrikadan negr kuldardy әkeldi 1821 zh karashada Panama tәuelsizdigin zhariyalap Zhana Granada kuramynda federaciyalyk respublikasynyn kuramyna endi 1830 zh kulap Panama departament kukynda Zhana Granada respublikasy 1886 zhyldan Kolumbiya kuramynda kaldy 1903 zh 3 karashada Panama Kolumbiyadan bolinip shygyp ozin tәuelsiz respublika dep zhariyalady 2 dүniezhүz sogys kezinde AҚSh әskeri bazasyn Panamaga ornalastyrdy Zhappaj halyk koterilisteri men bejbit sherulerden kejin 1968 zh memlekettik tonkeris bolyp әskeri diktatura ornady 1989 zh zheltoksandagy AҚSh karuly intervenciyasy nәtizhesinde әskeri zhүje kulady 1990 zh akpan ajynda AҚSh әskeri kүshinin Panamadan shygaryluy zhana memlekettik kurylystyn kalyptasuymen ayaktaldy 1994 zh 8 mamyrdagy sajlauda Rev demokr partiyanyn okilderi zheniske zhetti SaudaPanama agr el Egistik zherlerinin kop boligin banan plantaciyalary alyp zhatyr Banan kant kofe osiriledi Balyk sh damygan El ekonomikasynda Panama kanalynyn roli ote zor Kanaldan tүsetin kiris ulttyk onimnin 30 yn kurajdy Eksportka banan kant kofe temeki zhapyragy shygaryp syrttan tүrli tutynu bujymdaryn alady Negizgi sauda seriktesteri AҚSh Zhaponiya Ekvador Kosta Rika Venesuela DerekkozderDistribucion territorial y migracion interna en Panama Censo 2010 PDF Report in ispan tili 2014 p 2 Retrieved December 22 2015 World Economic Outlook Database October 2018 2018 Human Development Report United Nations Development Programme 2018 Tekserildi 14 kyrkүjek 2018 Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet