Гватемала

Координаттар: 15°30′00″ с. е. 90°15′00″ б. б. / 15.50000° с. е. 90.25000° б. б. / 15.50000; -90.25000 ^{(G) (O) (Я)}

Гватемала(ис. Guatemala) Гватемала Республикасы (ис. República de Guatemala [reˈpuβlika ðe ɣwateˈmala]) — Орталық Америкада орналасқан мемлекет. Жер аумағы – 109 мың км². Халқы 10,6 млн. (1995). Астанасы — Гватемала қ.

Гватемала Республикасы ис. República de Guatemala
Ұран: «Libre Crezca Fecundo (исп. Бос және бай өсім)»
Әнұран:
Тарихы
Тәуелсіздік күні	15 қыркүйек 1821 жыл (Испаниядан)
Мемлекеттік құрылымы
Ресми тілі	испан тілі
Елорда
Ірі қаласы
Үкімет түрі	Президенттік республика
Вице-президенті
Географиясы
Жер аумағы • Барлығы • % су беті	Әлем бойынша 105-ші орын 108 889 км² 0,4
Жұрты • Сарап (2018) • Тығыздығы	▲ 17 263 239 адам (67-ші) 129 адам/км² (85-ші)
Экономикасы
ЖІӨ (АҚТ)  • Қорытынды (2018)  • Жан басына шаққанда	145,249 млрд. $ (75-ші) 8,413 $ (118-ші)
ЖІӨ (номинал)  • Қорытынды (2018)  • Жан басына шаққанда	79,109 млрд. $ (68-ші) 4,582 $ (103-ші)
АДИ (2019)	▲ 0,650 (орташа) (128-ші)
Этнохороним	Гватемалалықтар, гватемалалық
Валютасы
Қосымша мәліметтер
Интернет үйшігі
ISO коды	GT
ХОК коды	GUA
Телефон коды	+502
Уақыт белдеулері	UTC−6:00

 Басқа мағыналар үшін деген бетті қараңыз.

Тұрғындары, негізінен, киче-майя тайпаларына жататын үндістер мен метистер. Ресми тілі — испан тілі. Тұрғындары католиктер, бұған қоса протестанттар да кездеседі. Елді президент басқарады. Заң шығарушы органы — бір палаталы Ұлттық конгресс.

Жерінің көпшілік бөлігі таулы-қыратты. Кен байлықтарына (хром, марганец, алтын, күміс, т.б.) бай. Климаты субэкваторлық, мусондық. Тау жоталарында орт. температура 15 — 20°С, жазық жерлерде 23 — 27°С. Жауын-шашынның орташа мөлш. 500 — 1000 мм, тау бөктерлерінде 3500 мм-ге дейін жетеді. Жерінің 50%-ін қалың орман алып жатыр.

Қазіргі Гватемала аумағын ерте заманда үндіс тайпалары қоныстанған. Орта ғасырларда майя тайпасының жоғары дамыған мәдениеті болған. Елді 1524 — 24 жылдары испан отаршылары басып алды. Ұлт-азаттық қозғалысы нәтижесінде 1821 ж. 15 қыркүйекте Гаусс тәуелсіз мемлекет болып жарияланды. 19 ғ-дың аяқ кезінен елге Америка капиталы үстемдік жүргізді. 1957 ж. аграрлық реформалар барысында көптеген кәсіпорындар мемлекет меншігіне алынды. 1954 — 85 жылдар аралығында Гватемалада жиі-жиі әскери төңкерістер болып, бірнеше үкімет ауысты. Ұлттық революциялық бірлік ұйымы мен үкімет әскерлері арасындағы 30 жылға созылған қарулы қақтығыстар 1996 ж. желтоқсан айында тоқтатылды. Гватемала — артта қалған аграрлы ел. Тұрғындардың 65%-і а.ш-нда еңбек етеді. Негізгі өнімдері — кофе, қант қамысы, мақта, банан. Кен байлықтарының көптігіне қарамастан, оны өндіру нашар дамыған. Халық тұтынатын тауарлар шет елден әкелінеді. Ел экономикасына шет ел капиталы үстемдік жүргізеді. Жұмыссыздық өте жоғары деңгейде (40%). Гватемала — БҰҰ, Латын Америкасы елдері экон. одағы, т.б. көптеген халықар. ұйымдарға мүше. Негізгі сауда серіктестері: АҚШ, Орт. Америка елдері, Жапония, Германия, Мексика.

Дереккөздер

1. World Economic Outlook Database, October 2018. .