Косово Республикасы (алб. Republika e Kosovës, серб. Република Косово / Republika Kosovo) — Югославия ыдырауының соңғы оқиғасында Сербиядан бөлініп шыққан ел.
Косово Республикасы алб. Republika e Kosovës серб. Република Косово / Republika Kosovo | |||||
| |||||
Әнұран: (тыңдау ) | |||||
Құрылған уақыты | 22 қыркүйек 1991 жыл | ||||
Тәуелсіздігін жариялады | 17 ақпан 2008 жыл | ||||
Дипломатиялық мойындау | |||||
Мемлекеттік құрылымы | |||||
---|---|---|---|---|---|
Ресми тілдері | албан және серб тілдері | ||||
Елорда | Приштина | ||||
Ірі қалалары | Приштина, , | ||||
Үкімет түрі | парламенттік республика | ||||
Географиясы | |||||
Жер аумағы • Барлығы | Әлем бойынша 166-шы орын 10 887 км² | ||||
Жұрты • Сарап (2018) • Тығыздығы | ▲ 1 907 592 адам (155-ші) 176 адам/км² | ||||
Экономикасы | |||||
ЖІӨ • Қорытынды (2016) • Жан басына шаққанда | ▲ 6,604 млрд. $ 3661 $ | ||||
Валютасы | еуро | ||||
Қосымша мәліметтер | |||||
ISO коды | XK және | ||||
ХОК коды | KOS | ||||
Телефон коды | +383 | ||||
Уақыт белдеулері | +1 / +2 |
17 ақпан күні Балқан түбегіндегі бар-жоғы 2 миллионға жуық халқы бар Косовоның «үй ішінен үй тігіп», өз тәуелсіздігін жариялап жіберуі — әлемдік қауымдастықты әрі-сәрі күйге түсіріп, бітіспес екі-үш жікке бөліп тастады. АҚШ бастаған Батыс елдері кішкентай Косовоның тілеуін тілеп жатса, Ресей мен Қытай секілді сепаратизмді әрең ауыздықтап отырған алып елдердің ұйқысы қашты. Әліптің артын бағып отырған елдер және бар. Шынында, Косово тәуелсіздігі — халықаралық қауіпсіздік үшін дабыл қағарлық жағдай болып тұр. Көптің көкейінде «Косово оқиғасы болашақта әлемді қайта бөлуге әкеп соқтырып жүрмей ме?» деген үрей басым. Өйткені Косовоның ар жағында бүкіл әлемде 200-ден астам тәуелсіздігі танылмаған елдердің тағдыры талқыға түскелі тұр. Тәуелсіздігі талқыға түскен Косово әлемді тағы да тығырыққа тірегендей.
Югославиядан бөлінгеннен кейінгі Косово:
Аумағы — 10 887 шаршы шақырым
Халқы — 2 миллион, соның ішінде албандар 90 пайыздан астам
Астанасы — Приштина
ЖІӨ — 1,77 миллиард фунт
Даудың басы — Косово
Балқан түбегі екі ғасырдан астам уақыт бойы Еуропаның «оқ-дәрі толы бөшкесі» деп аталып келді. 90-жылдарға дейін Балқан түбегін қырық құрау халықтан тұратын Югославия мемлекеті тұтастай алып жатты. 1991 жылы сиырдың бүйрегіндей бөлшектеніп бара жатқан Югославиядан Словения «еншісін» алып шыққанда Белград оған танкімен басып кіргенімен, еш қайран қыла алмады. Хорватия мен Боснияның азаттығы жолындағы күресте 4 миллион адам опат болды. Югославияның мұрагері сербтер еді. Демократияшыл Батысқа әсіреұлтшыл сербтердің өзге аймақтарға басқыншылық әрекеттері ұнаған емес. Ана бір жылдары НАТО хатшысы Хавьер Солананың Белградты бомбаның астына алып, сербтерді сабасына түсіргені жұртшылықтың есінде. 1999 жылы НАТО-ның бітімгершілік әскерінің күшімен Косово аймағынан әскері қуылды. Косово сол жылдан бастап БҰҰ Қауіпсіздік кеңесінің 1244 қарары бойынша бір мезетте Сербияның құрамындағы өлке және БҰҰ бақылауындағы өзін-өзі басқаратын автономиялық провинция болып саналды. Алайда әлемде 193-мемлекет ретінде аталған дені мұсылман Косово елінің тәуелсіздігі аз ұлттарды қан қақсатқан империялар үшін қорқыныш, азаттыққа талпынған ұлттар үшін үлгі-өнеге болып тұр.
Этимология
Серб тілінен шамамен аудармада «Косово» «қараторғайлар елі» дегенді білдіреді, ал «Метохия» «шіркеу жері» дегенді білдіреді. Албандар Косовоны «Дукагини елі» және «Косово жері» деп екіге бөледі, бірақ «Косово» атауын бүкіл Косово мен Метохия аумағына қатысты қолданады, өйткені қос атауды бөлу кезінде белсенді түрде қолданыла бастады. Балқан соғыстарынан кейінгі Сербия мен Черногория арасындағы тарихи аймақ (Косово кен орны Сербияға, ал Метохияның негізгі бөлігі Черногорияға көшті).
Серб дәстүрі аймақты қосарлы атауды талап етеді, өйткені серб тарихнамасына сәйкес, Косовоның тарихи аймағы тек Косово Полкасының аумағын және оған іргелес жерлерді қамтиды, ал Метохия батыста Албаниямен шекараға дейін орналасқан.
Физикалық-географиялық сипаттамалар
Косово теңізге шыға алмайды және Оңтүстік-Шығыс Еуропадағы Балқан түбегінің орталық бөлігінде орналасқан. Оның жалпы ауданы 10887 км². Ел аумағы солтүстік ендіктің 42-43-ші параллельдері, сондай-ақ шығыс бойлықтың 20-22-ші меридиандары арасында жатыр.
Косово шекараларының көпшілігінде таулы және таулы жер бедері басым. Елдің ең маңызды рельефі Проклетие таулы жотасы (Солтүстік Албан Альпі) және Шар-Планина тау жотасы болып табылады. Солтүстік Албан Альпілері Динар тауларының геологиялық бөлігі болып табылады. Олар Албания мен Черногориямен батыс шекарасына жақын орналасқан. Косовоның оңтүстік-шығысында негізінен Солтүстік Македониямен шекараны құрайтын Шар-Планина таулары алып жатыр. Солтүстік бөлігін Қопаоник таулары (2000 м жоғары) алып жатыр. Косово территориясын тау жоталарынан басқа екі үлкен жазық алып жатыр: шығыста Косово жазығы және батыста Метохия жазығы.
Флора мен фауна
Оңтүстік-Шығыс Еуропада орналасқан Косово флорасы мен фаунасы Еуропа мен Еуразияға тән түрлерді қамтиды. Елде ормандар кең таралған және оның аумағының кемінде 39% алып жатыр. Өсімдіктер географиясында Косово Бореальдық субреалманың Циркумбореаль аймағының Иллирия провинциясын алып жатыр. Сонымен қатар, оның Балқан аралас ормандары бар аумағы палеарктикалық қоңыржай кең жапырақты және аралас орманды экорегионының бөлігі болып табылады. Косовоның биоәртүрлілігі екі ұлттық саябақта, 11 қорықшада және 103 басқа қорғалатын аумақта сақталған.
Косово флорасы тамырлы өсімдіктердің 1800-ден астам түрімен ұсынылған және елдегі өсімдік түрлерінің жалпы саны 2500-ден асады деп есептеледі.Бұл әртүрлілік геология мен гидрологияның күрделі өзара әрекеттесуінің нәтижесі болып табылады, тіршілік ету ортасының кең ауқымын жасайды. флораның әртүрлілігі үшін. Косово Балқан түбегінің жалпы аумағының 2,3% ғана алып жатқанымен, флорасы бойынша онда Балқан флорасының 25% және Еуропа флорасының шамамен 18% бар. Косово фаунасы көптеген түрлермен ұсынылған. Елдің батысы мен оңтүстік-шығысындағы таулар сирек кездесетін немесе жойылып кету қаупі төнген түрлердің, соның ішінде қоңыр аюлардың, сілеусіндердің, жабайы мысықтардың, қасқырлардың, түлкілердің, жабайы ешкілердің, еліктердің және бұғылардың өмір сүру ортасын қамтамасыз етеді. Косовода құстардың барлығы 255 түрі тіркелген, оның ішінде қыран бүркіт, императорлық қыран және дала күреңі сияқты жыртқыш құстар негізінен тауларда кездеседі.
Климат
Косовоның көп бөлігі Жерорта теңізі мен Альпі әсерлері бар континенттік климаттық белдеуде орналасқан. Ол климатқа қатты әсер етеді: батыста – Адриатика теңізіне жақын, оңтүстігінде – Эгей теңізіне жақын, ал солтүстігінде – кең байтақ еуропалық континенттік жер.
Косовоның ең суық аймақтары - батыс пен оңтүстік-шығыстағы таулы аймақтар, мұнда альпі климаты басым. Ең жылы аймақтар негізінен елдің ең оңтүстік аймақтарында, Албания шекарасына жақын жерде, Жерорта теңізі климатымен сипатталады. Орташа айлық температура 0°С (қаңтар) – 22°С (шілде) аралығында. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері жылына 600-ден 1300 мм-ге дейін жетеді және жыл бойына біркелкі таралады.
Солтүстік-шығыста орналасқан Косово полюсі мен Ибар алқабының штаттары құрғақ климатқа ие, жылына жалпы жауын-шашын мөлшері шамамен 600 мм-ге жетеді және қысы суық және жазы өте ыстық болатын континенттік ауа массаларының әсері көбірек. Оңтүстік-батысында Метохия (Дукагини) климаттық белдеуі Жерорта теңізінің ықпалында, жазы жылырақ және жауын-шашын аздап жоғары (жылына 700 мм), қыста қалың қар жауады. Батыста Проклетияның таулы аймақтары, оңтүстігінде Шар-Планины және солтүстігінде Копаоник таулы аймақтары жауын-шашынның жоғары (жылына 900-ден 1300 мм-ге дейін) қысқа және салқын жазы және суық қысы бар альпілік климатымен сипатталады.
Тарихы
Орта ғасырлар және Жаңа заман
Ежелгі уақытта қазіргі Косово территориясын иллириандық тайпалар мекендеген. 6 ғасырда славяндар осында қоныстанды, ішінара ассимиляцияға ұшырады, жартылай римдік халықты жағалаудағы қалаларға, ал влахтар тауға ығыстырды. 9 ғасырда славян халқы христиан дінін қабылдады. 9-12 ғасырлар аралығында Косово территориясын иелену үшін көрші мемлекеттер: Византия, Болгария және екі серб княздігі: Раска (Косово мен Метохияның солтүстігі мен солтүстік-батысында) және Дукла (б. қазіргі Черногория аумағы). 12 ғасырдың аяғында Стефан Неманның тұсында Раска күрт нығайды, бұл, атап айтқанда, Косово мен Метохия аймақтарының аннексиялануына және Балқан түбегінде күшті серб мемлекетінің құрылуына әкелді. 13 ғасырда Раска патшалық болды, ал Косовоның солтүстігіндегі Печ қаласы Сербия митрополитінің орны болды. Бірте-бірте Косово Сербияның діни, саяси және мәдени орталығына айналды. Мұнда көптеген ғибадатханалар мен шіркеулердің негізі қаланды, Серб патшаларының сарайлары Призрен және Приштина қалаларында орналасты. Косовоның экономикалық және мәдени гүлденген кезеңі Стефан Дусанның (1331-1355) тұсына түсті. 1336 жылы Пек митрополиті патриарх мәртебесін алды. Алайда Стивен қайтыс болғаннан кейін оның мемлекеті тез ыдырап кетті. Косово территориясында жергілікті феодалдардың бірнеше тұрақсыз мемлекеттік құрылымдары құрылды. Сонымен бірге Осман империясының Балқанға қарқынды экспансиясы басталды. 1389 жылы Косово шайқасында серб князі Лазардың әскерлері жеңіліске ұшырап, ел түрік сұлтанының сюзерендігін мойындады. Соған қарамастан Косово алаңындағы шайқас сербтердің ұлттық бірлігі мен тәуелсіздік үшін күресінің символына айналды.
Косово территориясын 1454 жылы түріктер жаулап алды. Жаулап алу, дәстүрлі жер қатынастары мен сауда байланыстарының бұзылуы, жаңа салықтардың енгізілуі және шаруалардың құл болуы нәтижесінде Косово экономикасы ыдырап, тұтас аймақтар қаңырап бос қалды. Косоводан сербтердің алғашқы жаппай көшуі басталды. Жергілікті ақсүйектерді мұсылмандар, оның ішінде ислам дінін қабылдаған славяндар арасынан ығыстырып шығарды, ұлттық және діни езгі факторы пайда болды. Серб халқының жазықтардан тауларға және Осман империясының шекарасынан тыс жерлерге кетуі басталды. 15-17 ғасырлардағы ұлттық бірлік пен серб мәдениетінің негізгі орталығы Печ патриархаты басқарған православие шіркеуі болды. 17 ғасырдың аяғындағы кезінде Косово территориясын аустриялық әскерлер жергілікті серб халқының қолдауымен азат етті. Алайда 1690 жылы түріктердің шабуылы нәтижесінде аустриялықтар Сербиядан қуылды. Тәуелсіздікке қол жеткізуге деген үміттің жоғалуы 1690 жылы сербтердің ұлы қоныс аударуына әкелді: Печ патриархы Арсений Чарноевичтің шақыруы бойынша 30 000 серб отбасы Косово кен орны да кіретін Ескі Сербияны тастап, Дунайға көшті. Аустрия монархиясының территориясына дейін, олар Әскери шекараны құрады. Православие халқының кетуі 1735-1737 жылдардағы соғыста австриялықтар жеңілгеннен кейін 18 ғасырда жалғасты.
Сербтердің едәуір бөлігі кеткеннен кейін азат етілген Косово жерлерінде Албанияның орталық бөлігінен Қара Дрина өзені аймағынан көшіп келген албандарды қоныстандыру басталды. 17 ғасырдың 2-жартысына қарай албан облыстары экономикасының көтерілуінің басталуы және Албаниядан келген иммигранттардың империяға ықпалының күшеюі басталды. Косовоның ойпаң жерлерін албан отарлауы серб-албандық текетіреске әкелді. 18 ғасырда серб ұлт-азаттық қозғалысының орталығы Солтүстік Сербияға көшті, 1766 жылы Печ патриархаты жойылды, православие шіркеуінің жалпы табысты эллинизация саясаты оның күрестегі көшбасшылық рөлін жоғалтуына әкелді. тәуелсіздік үшін. 19 ғасырдың басында орталығы Белградтағы Сербияның солтүстік аймақтарында кең автономияға қол жеткізген Серб княздігі құрылды, ал Косово және Көне Сербияның басқа аймақтары түріктердің қол астында қалды. 19 ғасырда Косоводағы серб ұлттық қозғалысының құлдырауы албан-азаттық қозғалысының пайда болуымен және қарқынды өсуімен қатар жүрді. Облыстағы албан халқының үлесі тұрақты түрде өсіп, 19 ғасырдың ортасына қарай 50%-дан асты. Косово албандық білім беру орталықтарының біріне айналды және албандар мекендеген барлық жерлерді Осман империясының құрамындағы біртұтас автономиялық құрылымға біріктіру үшін күресті. 19 ғасырдың аяғындағы қарқынды пансербиялық толқулар, сондай-ақ 1879 жылы тәуелсіздік алған Сербия мен Черногория, сондай-ақ Болгария, Греция және Аустрия-Мажарстан елдерінің әлсіреген империя жерлеріне деген талаптары ұлттық Призрен лигасының (1878) басшылығымен албандардың бірлігі, кейінірек – Пейідегі лигалар (1899), негізгі әрекет орталығы Косово болды. 1910 жылы Косовода жас түрік үкіметінің орталықтандыру саясатына қарсы жаппай көтеріліс басталды.
XX ғасыр
1912-1913 жылдардағы Балқан соғыстарының нәтижесінде Косово территориясының көп бөлігі Сербияның құрамына кірді (солтүстік-батыстағы шағын аудан Черногорияға қосылды). Осы кезде тәуелсіз Албан мемлекеті құрылды. Этникалық албандардың жартысынан астамының Албаниядан тыс жерде қалуы аймақтағы албан-славян қайшылықтарының шиеленісуіне ықпал етті. Сонымен қатар, аумақтық өзгерістер этникалық көші-қонның жаңа кезеңін бастады: басқа аймақтардан сербтер албан жерлеріне (Косово) қоныс аудара бастады, бұл Сербия үкіметінің қолдауымен, албан халқының бір бөлігі елден тыс жерлерге қоныс аударуға мәжбүр болды. Бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде 1915 жылы серб армиясының жеңілістері нәтижесінде Косово аумағын Аустрия-Мажарстан және Болгария әскерлері басып алды. 1918 жылы жазда және күзде серб әскерлері Косовоны қайтадан басып алды, соғыстың соңында бұл аймақ Сербтер, Хорваттар және Словендер Корольдігінің (1929 жылдан - Югославия) құрамына кірді. Югославия шеңберінде албан мәселесі өзектілігін сақтап қалды. Албан патриоттары Косовоның тарихи албан жерін Албанияға қайтару үшін партизан соғысын бастады, ал үкімет Черногория шаруаларының аймақты отарлауын қолдады. Соғыс аралық кезеңде Сербия үкіметінен бірнеше ондаған мың албандар Косоводан шықты.
Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде Косовоның көп бөлігі Албания Корольдігіне (итальяндық протекторат) қосылды. Итальяндық оккупация кезеңінде албан қарулы жасақтары облыс аумағынан сербтерді қуып шығару үшін күресті бастады. 1944 жылы Косово партизандарының күш-жігерінің арқасында облыс аумағы азат етіліп, қайтадан Югославияның құрамына енді. 1946 жылы Югославия Федеративтік Халық Республикасының конституциясы бойынша Сербия Социалистік Республикасының құрамында Косово және Метохия автономиялық провинциясы құрылды. Тито Албания Югославияның бір бөлігі болады деп үміттеніп, албандардың Косовоға қоныс аударуын ынталандырды және керісінше, серб халқының оралу мүмкіндіктерін шектеді.
ЮСФР-де Косово әрқашан дамымаған аймақ мәртебесіне ие болды және федералды орталықтан субсидиялар мен жеңілдетілген несиелер алды. 1970 жылдардан бастап Косово Югославия аймақтарының арасында бұл несиелердің негізгі алушысына айналды. 1976-1980 жылдары Федерацияның экономикалық жағынан дамымаған республикалар мен аймақтарды несиелендіру қоры Косовоға 2847,6 мың Югославия динар, ал Босния мен Герцеговина небәрі 2352,5 мың динар, Македония 1662,9 мың динар - 1662,9 мың динар - монтене 315 мың динар бөлді. Облысқа 1966-1990 жылдары 15 - 19,5 жыл мерзімге жылдық 2,1 - 9,0 пайызбен несиелер берілді.
1968 жылы албан радикалдарының наразылық толқыны аймақты шарпыды. Күрес Сербия Коммунистер Одағы мен Косово Коммунистер Одағы арасындағы партиялық бөліну түрінде өтті. Сол жылы облыс билігі албандардың көпшілігі пайдаланбайды деген сылтаумен оның атауынан «Метохия» сөзін алып тастады, бірақ ресми түрде аймақ жаңа Конституция қабылданған 1974 жылға дейін бұрынғы атауын тағы 6 жыл бойы сақтап қалды. қабылданған және «социалистік» сөзі (Косово Социалистік автономиялық провинциясы), бұл опцияны Милошевич 1989 жылы алып тастады.
Жаңа Конституция бойынша Косово автономиясы айтарлықтай кеңейтілді. Облыс Югославия президиумындағы өз өкілін вето құқығымен қабылдады, албан тілі ресми тілдердің біріне айналды, албан орта және жоғары оқу орындарын құру мүмкіндігі ашылды. Алайда Косово әлі де Сербия құрамындағы автономиялық провинция болып қала берді.
1981 жылы аймақта Косовоға Югославияның құрамындағы толыққанды республика мәртебесін беру туралы студенттердің жаппай өтініштері орын алып, қанды қақтығыстарға ұласып, серб әскерлері басып тастады. Серб-албандық текетірес жаңа деңгейге көтерілді: албан қоғамы жергілікті билік тарапынан кемсітушілікке ұшырады, этникалық қақтығыстар жиілей түсті, сербтердің ұлттық қозғалысы радикалданды, сербтер арасында албандарға қарсы көңіл-күй өсті. 1986 жылы Серб зиялыларының бір бөлігінің Косовоны толық «деалбанизацияға» шақырған алғашқы манифесі жарияланды.
Серб-албан антагонизмі 1988 жылы Сербияда билік басына Слободан Милошевич келгеннен кейін шиеленісе түсті, ол неонацистік риториканы қолдана отырып, Югославияның ыдырауының басталуы жағдайында серб халқы арасында кең танымалдыққа ие болды. 1989 жылы Сербияда референдум өтіп, ол ұлттық аумақтардың автономиясын түбегейлі шектейтін жаңа конституцияны бекітті. Косово албандары референдумды мақұлдамады. Оның қорытындысы бойынша Косовода парламент таратылды, албан тіліндегі мемлекеттік радио мен телеарналардың хабар таратуы тоқтатылды, албандарды мемлекеттік құрылымдардан шығару басталды, кейбір оқу орындарында албан тілінде оқыту шектелді. Бұған жауап ретінде бейбіт жаппай ереуілдер мен наразылықтар басталып, серб қоғамы этникалық қақтығыстарды тудырды. 1990 жылы Косовода төтенше жағдай жарияланды. Косово албандары сербтерді басып-жаншуына байланысты албандарды жақтайтын көңіл-күй күшейе түсті.
1991 жылы 22 қыркүйекте тәуелсіз Косово Республикасының құрылуы жарияланды, содан кейін (албан қауымдастығы арасында) тәуелсіздік туралы референдум (99% тәуелсіздік үшін дауыс берді) және президенттік сайлау өтті, онда Ибрагим Ругова президент болып сайланды. 1991 жылы 22 қазанда Албания Косово Республикасының тәуелсіздігін мойындады. Бастапқыда серб сепаратистерімен тек полиция бөлімшелері соғысса, 1998 жылы соғыс қимылдарына Югославия әскері кірді. Соғыс Югославия армиясының жаппай қуғын-сүргінімен, бейбіт тұрғындарды өлтірумен және Югославия қарулы күштерінің этникалық тазартуымен қатар жүрді. Серб қарулы күштері православие мәдениетінің көптеген ескерткіштерін қиратты. 1999 жылы НАТО косоволық албандардың геноцидіне байланысты соғыс қимылдарына араласты: Югославияның қалалары мен әскери нысандары жаппай бомбалауға ұшырады. Жарты миллионға жуық адам, негізінен албандар, Югославия әскері баспанасыз қалды. Нәтижесінде Сербия үкіметі 1999 жылдың 10 маусымынан бастап НАТО-ның KFOR әскери контингентінің Косовоға кіруіне және аймақтың Біріккен Ұлттар Ұйымының бақылауына өтуіне келісім беруге мәжбүр болды.
Косоводағы БҰҰ миссиясының уақытша әкімшілігі құрылғаннан кейін Сербия аумағында негізінен сербтер мен сығандар арасынан босқындардың едәуір бөлігі қалды. Серб деректері бойынша, олардың саны 2002 жылы 277 мың болған.
XXI ғасыр
2004 жылы 23 қазанда уақытша әкімшіліктің бақылауымен Косовода парламенттік сайлау өтті. Дауыстың басым бөлігі (47%) Косово Демократиялық лигасына (жетекшісі – Ибрагим Ругова) берілді. Косово Демократиялық партиясы (жетекшісі - бұрынғы дала командирі Хашим Тачи) 27% дауыс жинады. Косово азаттық армиясының тағы бір бұрынғы қолбасшысы Рамуш Харадинай «Косово болашағы үшін альянс» партиясын басқарды. Барлық албан партиялары аймақтың тәуелсіздігін қолдады.
Косово президенті мен үкіметін парламент сайлайды. БҰҰ миссиясының уақытша басқаруына полиция және әділет жүйесі, азаматтық басқару, азаматтық институттарды қалыптастыру және демократияландыру, экономиканы қайта құру және экономикалық даму кірді. Бірте-бірте ішкі басқару функциялары Косово билігіне берілді.
6 желтоқсанда Косово үкіметін Рамуш Харадинай басқарды. 2005 жылдың наурыз айында ол қызметінен кетті. Оның орнына Байрам Косуми келді. 2006 жылы қаңтарда Ибрагим Ругова қайтыс болғаннан кейін Фатмир Сейдиу президент болып сайланды, Косово азаттық армиясының бұрынғы дала қолбасшысы Агим Чеку қайтадан премьер-министр болды. 2006 жылдың қарашасында Чеку Ресей Мемлекеттік Думасының Халықаралық істер жөніндегі комитетінің шақыруымен Мәскеуде бейресми сапармен болды, онда ол Ресей Сыртқы істер министрлігінде, сондай-ақ Албания басшылығын кездесуге шақырған ресейлік депутаттармен келіссөздер жүргізді. Белградпен тікелей байланыс. 2008 жылдың 9 қаңтарынан бастап Косово үкіметін Косово азаттық армиясының бұрынғы дала командирі Хашим Тачи басқарады.
Алғашында Косовоға қатысты әлемдік қауымдастық «мәртебеге дейінгі стандарттар» формуласын қолдануға тырысты, ол барлық саяси күштер мен этникалық топтар арасында консенсусқа қол жеткізуді, содан кейін ғана аймақтың мәртебесін анықтауды көздеді. 2005 жылдың қазан айында БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесі аймақтың мәртебесі туралы келіссөздерді бастауға шақырды.
2006 жылғы 31 қаңтарда сыртқы істер министрлері (Ресей, АҚШ, Ұлыбритания, Франция, Германия, Италия, ЕО және НАТО) деңгейіндегі Косово бойынша байланыс тобының отырысында мәлімдеме қабылданды, оған сәйкес « Косовоның мәртебесін анықтау кезінде Югославияның ыдырауы, одан кейінгі қақтығыстар, сербтердің этникалық тазалауы және 1999 жылғы оқиғалар нәтижесінде қалыптасқан Косово проблемасының сипатын толық ескеру қажет. БҰҰ-ның 1244 резолюциясы негізінде халықаралық басқаруда ұзақ уақыт болуы. Министрлер Косово мәселесі бойынша 2006 жылы келісімге қол жеткізу үшін бар күш-жігерді жұмсау қажеттігін айтты. Ресей Сербия сияқты реттеудің нақты шарттарын белгілеуге қарсы болды. Келіссөздердің үш негізгі қағидасы келісілді: Косово Сербия әкімшілігіне қайтарылмайды, бөлінбейді және басқа мемлекетке қосылуы мүмкін емес. Финляндияның бұрынғы президенті Марти Ахтисаари Косово мәселесін шешу үшін халықаралық медиаторлардың басшысы болып тағайындалды.
Сербтер мен косоволық албандар арасында Косовоның мәртебесі туралы келіссөздер 2006 жылы 20 ақпанда Венада БҰҰ Бас хатшысының арнайы өкілі Марти Ахтисааридің делдалдықпен басталды. Албанның ұстанымы Косовоның толық және сөзсіз тәуелсіздігін талап ету болды. Сербия Косовоға кем дегенде ресми бақылауды сақтайды деп үміттенді және ықшам тұратын аймақтардағы косоволық сербтерге денсаулық сақтау, білім беру, құқықтық және әлеуметтік қызметтер, сондай-ақ қауіпсіздік мәселелерінде өзін-өзі басқаруға рұқсат беруді талап етті. 1244 резолюция келіссөздердің құқықтық негізі болып қала берді, онда, атап айтқанда, «Югославия Федеративтік Республикасының егемендігі мен аумақтық тұтастығына қол сұғылмаушылықты» растау бар және «Югославияның ішінде елеулі автономия беруден» басқа ештеңе айтылмаған.
2008 жылдың 16 ақпанында Еуропалық Одақ Косовоға EULEX миссиясын орналастыруды мақұлдады.
2008 жылы 17 ақпанда Косово парламенті біржақты тәртіпте Косовоның тәуелсіздігін жариялады. 14 наурызда косоволық сербтер аймақтың тәуелсіздігіне наразылық білдіріп, лаңкестік әрекеттерді бастады, олар албан сотының ғимаратын басып алды. Ғимаратты 200-ге жуық қарулы адам басып алып, ғимаратты 3 күн бойы ұстап тұрды. 17 наурызда БҰҰ-ның 500 бітімгері ғимаратты қайтарып алып, 53 адамды тұтқындаған. Алайда, тұтқындалғандарды БҰҰ-ның конвойы алып бара жатқанда, оған серб лаңкестерінің тобыры шабуыл жасап, дыбыс сөндіргіш гранаталар, Молотов коктейльдері мен гранаталар шабуыл жасады. Барлығы 42 бітімгерші жараланып, 2 көлік қатты өртенді. Осыдан кейін БҰҰ бітімгерлеріне провинцияның солтүстігіндегі Сербия анклавынан кетуге бұйрық берілді. Сейсенбіге қараған түні бір украин бітімгері қаза тапты.
2009 жылы 15 қарашада Косово тәуелсіздігін жариялағаннан кейінгі алғашқы муниципалды сайлауды өткізді. Жеңісті Косовоның Демократиялық партиясы, премьер-министр Хашим Тачи жеңіп алды. Екінші орын президент Фатмир Сейдиу бастаған Косово Демократиялық лигасының қарсыластарына бұйырды. Үшіншісі – Косово азаттық армиясының негізін салушылардың бірі Рамуш Харадинай басқаратын Косово болашағы үшін альянс болды.
2009 жылдың 1 желтоқсанында Гаагадағы Халықаралық сотта Косовоның біржақты тәуелсіздігін жариялауының заңдылығы туралы тыңдаулар басталды. 2010 жылы 22 шілдеде Халықаралық сот Косово билігінің Сербиядан тәуелсіздігін жариялау туралы шешімінің заңдылығын мойындады.
2010 жылдың 15 қазанында ел өз тарихында бірінші саяси дағдарысты бастан өткерді: экс-президент Фатмир Сейдиу басқаратын Косово Демократиялық лигасы басқарушы коалициядан шығу туралы шешім қабылдады. Дағдарыс қазан айында, елдің конституциялық соты ел президенті бір мезгілде партия жетекшісі бола алмайды деген шешім қабылдаған кезде басталды.
2011 жылы 8 наурызда Брюссельде Косово тарихындағы Сербиямен алғашқы келіссөздер өтті. Косовоның саяси мәртебесі талқыланған жоқ. Белградтың ұстанымы: Косоводағы серб қауымының өмірін жақсарту. Приштина позициясы: Сербиямен қарым-қатынасты қалыпқа келтіру. Келіссөздердің бастамашысы Косово үкіметі болды.
2011 жылдың шілдесінде Косово билігі мемлекет деп санайтын провинцияның Орталық Сербиямен шекарасындағы екі өткелді бақылау үшін Косово Республикасының билігі мен сербтер арасында қақтығыс туындады. Іс жүзінде KFOR күштері де Косово жағына шықты. Қақтығыстың алдында Белградтың агрессивтілігіне байланысты Приштина мен Белград арасындағы кедендік реттеу туралы келіссөздер сәтсіз аяқталды.
2013 жылдың 19 сәуірінде Брюссельде Сербия премьер-министрі Ивица Дачич пен Косово премьер-министрі Хашим Тачи қарым-қатынастарды қалыпқа келтіру қағидаттары туралы келісімге қол қойды. Бұл Косовоның солтүстігіндегі серб қауымдарының мәртебесі мен функцияларына қатысты, бірақ Косовоның өзіне қатысты емес. Келісім экономикалық даму, білім беру, денсаулық сақтау, қала және ауыл шаруашылығы салаларын бақылауы тиіс Косово серб қауымдарының жаңа біріккен қауымдастығын/бірлестігін құруды көздейді. Бұл бірлестікке Косовоның «орталық органдары» қосымша өкілеттіктер бере алады. Косовоның серб бөлігінің полиция бөлімшелері біртұтас Косово қызметіне толығымен біріктірілуі керек, бірақ төрт серб қауымын (Солтүстік Митровица, Звечан, Зубин Поток және Лепосавич) бақылауға алатын аймақтық полиция департаментін косоволық серб басқаруы керек. Солтүстік Косовоның сот жүйесі Косовомен біріктіріліп, Косово заңдары бойынша жұмыс істеуі керек, бірақ Косовска Митровица қаласының серб бөлігінде жеке аудандық сот құрылуы керек. 2013 жылы Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымының қолдауымен Сербия муниципалитеттерінің басшылығына сайлау өтеді деп жоспарлануда. Сербия мен Косово бір-бірінің ЕО-ға кіру процесіне кедергі жасамауға келісті. Келісімді жүзеге асыру үшін ЕО-ның қолдауымен бірлескен комитет құру қажет. Көптеген серб оппозициялық партиялары, серб православие шіркеуі, ұлтшыл қозғалыстар мен косоволық сербтер Косовомен келісімге қарсылық білдіруде, өйткені олар бұл келісімді Сербияның ұлттық мүдделеріне опасыздық деп санайды, бұл серб ұлтшылдарының пікірінше, Сербия Косовоны толығымен басып алуы керек. 2015 жылы Косовода төрт апта бойы наразылық шерулері өтті.
Брюссель келісімдері жасалғаннан кейін Косово Республикасының іс жүзінде тәуелсіздік алу процесі жеделдеді. 2016 жылы EULEX кеден бақылауын Косово билігіне берді, бірақ миссия оларға кеңес беруге уәде берді. Оның үстіне Сербия билігінің Косово Республикасының билігіне қатысты мәлімдемелері, бәлкім, әлдеқайда жұмсақ әрі аймақтың тәуелсіздігін мойындау қажеттілігін меңзейтіндей болды. Мысалы, 2016 жылы Сербия премьер-министрі А.Вучич сол кезде Косово мәселесінің жалғыз шешімі Сербияның Косово Республикасының тәуелсіздігін мойындауы болатынын, бірақ бұл мүмкін емес және болмайды деген.
2022 жылы 14 желтоқсанда Косово президенті Виоса Османи, премьер-министр Альбин Курти және парламент спикері Глаук Конюфза Еуропалық Одаққа кіру туралы өтінішке қол қойды.
Экономикасы
1999 жылдан бастап Косово ЖІӨ тұрақты өсімін бастан кешірді. 2008-2012 жж. жаһандық экономикалық дағдарыс кезінде. Косово экономикасы жылына орта есеппен 4,5% тұрақты өсім көрсеткен Еуропадағы 4 елдің бірі болды.[дереккөзі?]
Бұл ретте ЖІӨ-нің 70%-дан астамын қызмет көрсету саласы құрайды. Инфляция төмен. Жұмыссыздық деңгейі өте жоғары, дегенмен ресми мәліметтер бойынша төмендеп келеді – 2005 жылы – 39,7%, 2010 жылы – 45,4%, 2013 жылы – 30,0%. Сонымен қатар жастардың үштен екісі жұмыссыз, себебі сұр экономика орасан зор. Алайда көбісі шетелде жұмыс істеп, елдегі отбасыларына ақша жібереді. Косоволардың бүкіл ұрпақтары Еуропаның әртүрлі бөліктерінде гастарбайтер болып жұмыс істеді. Бүгінде олардың зейнетақысы мен жәрдемақысы Косовоны қолдауға қосылған қомақты үлес болып табылады.[дереккөзі?]
Аймақ әкелетін барлық тауарларға Сербияны қоса алғанда, барлық шекараларда 10% кеден салығы салынады. Косовоның сыртқы қарызы 1,2 миллиард долларды құрайды – ЖІӨ-нің 35%. Бұл қарызды өтеу арқылы Сербия 218 миллион доллар төледі.[дереккөзі?]
Біліктілікті арттыру институтының (Приштина) директоры Шпенд Ахметидің айтуынша, Косовоның импорты жылына шамамен 1,3 миллиард еуроны (1,9 миллиард доллар) құрайды, ал экспорты небәрі 90-130 миллион еуроны құрайды. Аймақтың негізгі импорт және экспорт серіктесі Солтүстік Македония (шамамен 220 және 9 миллион еуро), одан кейін Сербия (111 және 5 миллион), Германия және Түркия.[дереккөзі?]
Косово аумағында пайдалы қазбалардың ірі кен орындары бар: қорғасын, мырыш, никель, кобальт, боксит және магнезит. Сирек кездесетін минералдардың қоры: индий, кадмий, германий, таллий және цеолит. Қоңыр көмірдің (қоңыр көмір) кен орындары 15 миллиард тоннадан астамға бағаланады, бұл Косовоға оларды 150-200 жыл бойына пайдалану мүмкіндігін береді, энергетиканы дамытады.[дереккөзі?]
Сонымен қатар, Косовода заманауи зауыттар бар: Суха Река аймағындағы Флор-Эн ет комбинаты; аяқ киімнің экспорттық және ішкі нарыққа жаппай өндірісін жолға қойған Solid аяқ киім фабрикасы.[дереккөзі?]
2007 жылы БҰҰ-ның Косово үшін бюджеті 150 миллион еуроны құрады. Тағы 370 миллион Косово экономикасы шетелде тұратын албандардан алынды. Бұл көмек Косово қаржысының негізгі көзі болып табылады.[дереккөзі?]
2022 жылдың 14 сәуірінен бастап Косоводағы ең төменгі жалақы айына 264 еуро (брутто) және 250 еуро (нетто) құрайды. Косовода айына 250 еуродан (нетто) аз жалақыға табыс салығы салынбайды.[дереккөзі?]
Дереккөздер
- Demographics of Kosovo (2018). Тексерілді, 29 тамыз 2017.
- KosovoGross domestic product, current pricesU.S. dollars
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Koordinattar 42 38 00 s e 20 55 00 sh b 42 63333 s e 20 91667 sh b 42 63333 20 91667 G O Ya Kosovo Respublikasy alb Republika e Kosoves serb Republika Kosovo Republika Kosovo Yugoslaviya ydyrauynyn songy okigasynda Serbiyadan bolinip shykkan el Kosovo Respublikasy alb Republika e Kosoves serb Republika Kosovo Republika KosovoӘnuran tyndau akp Қurylgan uakyty 22 kyrkүjek 1991 zhylTәuelsizdigin zhariyalady 17 akpan 2008 zhylDiplomatiyalyk mojyndauMemlekettik kurylymyResmi tilderi alban zhәne serb tilderiElorda PrishtinaIri kalalary Prishtina Үkimet tүri parlamenttik respublikaGeografiyasyZher aumagy Barlygy Әlem bojynsha 166 shy oryn 10 887 km Zhurty Sarap 2018 Tygyzdygy 1 907 592 adam 155 shi 176 adam km EkonomikasyZhIӨ Қorytyndy 2016 Zhan basyna shakkanda 6 604 mlrd 3661 Valyutasy euroҚosymsha mәlimetterISO kody XK zhәneHOK kody KOSTelefon kody 383Uakyt beldeuleri 1 2 17 akpan kүni Balkan tүbegindegi bar zhogy 2 mil lionga zhuyk halky bar Koso vo nyn үj ishinen үj tigip oz tәuel sizdigin zhariyalap zhiberui әlemdik kauymdas tyk ty әri sәri kүjge tүsirip bitispes eki үsh zhikke bolip tastady AҚSh bas tagan Batys elderi kishkentaj Kosovonyn tileuin tilep zhatsa Resej men Қytaj sekildi separatizmdi әren auyzdyktap otyrgan alyp elderdin ujkysy kashty Әliptin artyn bagyp otyrgan elder zhәne bar Shynynda Kosovo tәuelsizdigi halykaralyk kauip sizdik үshin dabyl kagarlyk zhagdaj bolyp tur Koptin kokejinde Kosovo okigasy bolashakta әlemdi kajta boluge әkep soktyryp zhүr mej me degen үrej basym Өjtkeni Ko sovonyn ar zha gyn da bүkil әlemde 200 den astam tәuel siz digi tanyl ma gan elderdin tagd y ry talkyga tүskeli tur Tәuelsizdigi tal kyga tүsken Ko sovo әlemdi tagy da tygyrykka tire gendej Yugoslaviyadan bolin gennen kejingi Ko so vo Aumagy 10 887 shar shy shakyrym Halky 2 million sonyn ishinde alban dar 90 pajyzdan astam Astanasy Prishtina ZhIӨ 1 77 milliard funtDaudyn basy KosovoBalkan tүbegi eki gasyrdan astam uakyt bojy Europanyn ok dәri toly bosh kesi dep atalyp keldi 90 zhyl darga dejin Balkan tүbegin k y ryk kurau halyktan turatyn Yugoslaviya memleketi tutastaj alyp zhatty 1991 zhyly siyrdyn bүjregindej bolshektenip bara zhatkan Yugoslaviyadan Slo ve niya enshisin alyp shykkanda Belgrad ogan tankimen basyp kirgenimen esh kajran kyla almady Horvatiya men Bos niya nyn azattygy zholyndagy kү res te 4 million adam opat boldy Yugoslaviyanyn murageri serbter edi Demokratiyashyl Batyska әsireultshyl serbterdin ozge ajmaktarga baskynshylyk әre ketteri unagan emes Ana bir zhyldary NATO hatshysy Haver Solananyn Belgradty bombanyn astyna alyp serb ter di sabasyna tүsirgeni zhurt shy lyktyn esinde 1999 zhyly NATO nyn bitimgershilik әs ke rinin kүshimen Kosovo aj ma gynan әskeri kuyldy Kosovo sol zhyldan bastap BҰҰ Қauipsizdik kenesinin 1244 karary bojynsha bir mezette Serbiyanyn kura myn dagy olke zhәne BҰҰ baky lauyn dagy ozin ozi baskaratyn av to nomiyalyk provinciya bolyp sa nal dy Alajda әlemde 193 mem leket retinde atalgan deni musylman Kosovo elinin tәuel siz digi az ulttardy kan kaksatkan imperiyalar үshin korkynysh azattykka talpyngan ulttar үshin үlgi onege bolyp tur EtimologiyaSerb tilinen shamamen audarmada Kosovo karatorgajlar eli degendi bildiredi al Metohiya shirkeu zheri degendi bildiredi Albandar Kosovony Dukagini eli zhәne Kosovo zheri dep ekige boledi birak Kosovo atauyn bүkil Kosovo men Metohiya aumagyna katysty koldanady ojtkeni kos ataudy bolu kezinde belsendi tүrde koldanyla bastady Balkan sogystarynan kejingi Serbiya men Chernogoriya arasyndagy tarihi ajmak Kosovo ken orny Serbiyaga al Metohiyanyn negizgi boligi Chernogoriyaga koshti Serb dәstүri ajmakty kosarly ataudy talap etedi ojtkeni serb tarihnamasyna sәjkes Kosovonyn tarihi ajmagy tek Kosovo Polkasynyn aumagyn zhәne ogan irgeles zherlerdi kamtidy al Metohiya batysta Albaniyamen shekaraga dejin ornalaskan Fizikalyk geografiyalyk sipattamalarKosovo tenizge shyga almajdy zhәne Ontүstik Shygys Europadagy Balkan tүbeginin ortalyk boliginde ornalaskan Onyn zhalpy audany 10887 km El aumagy soltүstik endiktin 42 43 shi parallelderi sondaj ak shygys bojlyktyn 20 22 shi meridiandary arasynda zhatyr Kosovo shekaralarynyn kopshiliginde tauly zhәne tauly zher bederi basym Eldin en manyzdy relefi Prokletie tauly zhotasy Soltүstik Alban Alpi zhәne Shar Planina tau zhotasy bolyp tabylady Soltүstik Alban Alpileri Dinar taularynyn geologiyalyk boligi bolyp tabylady Olar Albaniya men Chernogoriyamen batys shekarasyna zhakyn ornalaskan Kosovonyn ontүstik shygysynda negizinen Soltүstik Makedoniyamen shekarany kurajtyn Shar Planina taulary alyp zhatyr Soltүstik boligin Қopaonik taulary 2000 m zhogary alyp zhatyr Kosovo territoriyasyn tau zhotalarynan baska eki үlken zhazyk alyp zhatyr shygysta Kosovo zhazygy zhәne batysta Metohiya zhazygy Flora men fauna Ontүstik Shygys Europada ornalaskan Kosovo florasy men faunasy Europa men Euraziyaga tәn tүrlerdi kamtidy Elde ormandar ken taralgan zhәne onyn aumagynyn keminde 39 alyp zhatyr Өsimdikter geografiyasynda Kosovo Borealdyk subrealmanyn Cirkumboreal ajmagynyn Illiriya provinciyasyn alyp zhatyr Sonymen katar onyn Balkan aralas ormandary bar aumagy palearktikalyk konyrzhaj ken zhapyrakty zhәne aralas ormandy ekoregionynyn boligi bolyp tabylady Kosovonyn bioәrtүrliligi eki ulttyk sayabakta 11 korykshada zhәne 103 baska korgalatyn aumakta saktalgan Kosovonyn tabigaty Kosovo florasy tamyrly osimdikterdin 1800 den astam tүrimen usynylgan zhәne eldegi osimdik tүrlerinin zhalpy sany 2500 den asady dep esepteledi Bul әrtүrlilik geologiya men gidrologiyanyn kүrdeli ozara әrekettesuinin nәtizhesi bolyp tabylady tirshilik etu ortasynyn ken aukymyn zhasajdy floranyn әrtүrliligi үshin Kosovo Balkan tүbeginin zhalpy aumagynyn 2 3 gana alyp zhatkanymen florasy bojynsha onda Balkan florasynyn 25 zhәne Europa florasynyn shamamen 18 bar Kosovo faunasy koptegen tүrlermen usynylgan Eldin batysy men ontүstik shygysyndagy taular sirek kezdesetin nemese zhojylyp ketu kaupi tongen tүrlerdin sonyn ishinde konyr ayulardyn sileusinderdin zhabajy mysyktardyn kaskyrlardyn tүlkilerdin zhabajy eshkilerdin elikterdin zhәne bugylardyn omir sүru ortasyn kamtamasyz etedi Kosovoda kustardyn barlygy 255 tүri tirkelgen onyn ishinde kyran bүrkit imperatorlyk kyran zhәne dala kүreni siyakty zhyrtkysh kustar negizinen taularda kezdesedi Klimat Kosovonyn kop boligi Zherorta tenizi men Alpi әserleri bar kontinenttik klimattyk beldeude ornalaskan Ol klimatka katty әser etedi batysta Adriatika tenizine zhakyn ontүstiginde Egej tenizine zhakyn al soltүstiginde ken bajtak europalyk kontinenttik zher Kosovonyn en suyk ajmaktary batys pen ontүstik shygystagy tauly ajmaktar munda alpi klimaty basym En zhyly ajmaktar negizinen eldin en ontүstik ajmaktarynda Albaniya shekarasyna zhakyn zherde Zherorta tenizi klimatymen sipattalady Ortasha ajlyk temperatura 0 S kantar 22 S shilde aralygynda Zhauyn shashynnyn zhyldyk ortasha molsheri zhylyna 600 den 1300 mm ge dejin zhetedi zhәne zhyl bojyna birkelki taralady Soltүstik shygysta ornalaskan Kosovo polyusi men Ibar alkabynyn shtattary kurgak klimatka ie zhylyna zhalpy zhauyn shashyn molsheri shamamen 600 mm ge zhetedi zhәne kysy suyk zhәne zhazy ote ystyk bolatyn kontinenttik aua massalarynyn әseri kobirek Ontүstik batysynda Metohiya Dukagini klimattyk beldeui Zherorta tenizinin ykpalynda zhazy zhylyrak zhәne zhauyn shashyn azdap zhogary zhylyna 700 mm kysta kalyn kar zhauady Batysta Prokletiyanyn tauly ajmaktary ontүstiginde Shar Planiny zhәne soltүstiginde Kopaonik tauly ajmaktary zhauyn shashynnyn zhogary zhylyna 900 den 1300 mm ge dejin kyska zhәne salkyn zhazy zhәne suyk kysy bar alpilik klimatymen sipattalady TarihyOrta gasyrlar zhәne Zhana zaman Ezhelgi uakytta kazirgi Kosovo territoriyasyn illiriandyk tajpalar mekendegen 6 gasyrda slavyandar osynda konystandy ishinara assimilyaciyaga ushyrady zhartylaj rimdik halykty zhagalaudagy kalalarga al vlahtar tauga ygystyrdy 9 gasyrda slavyan halky hristian dinin kabyldady 9 12 gasyrlar aralygynda Kosovo territoriyasyn ielenu үshin korshi memleketter Vizantiya Bolgariya zhәne eki serb knyazdigi Raska Kosovo men Metohiyanyn soltүstigi men soltүstik batysynda zhәne Dukla b kazirgi Chernogoriya aumagy 12 gasyrdyn ayagynda Stefan Nemannyn tusynda Raska kүrt nygajdy bul atap ajtkanda Kosovo men Metohiya ajmaktarynyn anneksiyalanuyna zhәne Balkan tүbeginde kүshti serb memleketinin kuryluyna әkeldi 13 gasyrda Raska patshalyk boldy al Kosovonyn soltүstigindegi Pech kalasy Serbiya mitropolitinin orny boldy Birte birte Kosovo Serbiyanyn dini sayasi zhәne mәdeni ortalygyna ajnaldy Munda koptegen gibadathanalar men shirkeulerdin negizi kalandy Serb patshalarynyn sarajlary Prizren zhәne Prishtina kalalarynda ornalasty Kosovonyn ekonomikalyk zhәne mәdeni gүldengen kezeni Stefan Dusannyn 1331 1355 tusyna tүsti 1336 zhyly Pek mitropoliti patriarh mәrtebesin aldy Alajda Stiven kajtys bolgannan kejin onyn memleketi tez ydyrap ketti Kosovo territoriyasynda zhergilikti feodaldardyn birneshe turaksyz memlekettik kurylymdary kuryldy Sonymen birge Osman imperiyasynyn Balkanga karkyndy ekspansiyasy bastaldy 1389 zhyly Kosovo shajkasynda serb knyazi Lazardyn әskerleri zheniliske ushyrap el tүrik sultanynyn syuzerendigin mojyndady Sogan karamastan Kosovo alanyndagy shajkas serbterdin ulttyk birligi men tәuelsizdik үshin kүresinin simvolyna ajnaldy Kosovo territoriyasyn 1454 zhyly tүrikter zhaulap aldy Zhaulap alu dәstүrli zher katynastary men sauda bajlanystarynyn buzyluy zhana salyktardyn engizilui zhәne sharualardyn kul boluy nәtizhesinde Kosovo ekonomikasy ydyrap tutas ajmaktar kanyrap bos kaldy Kosovodan serbterdin algashky zhappaj koshui bastaldy Zhergilikti aksүjekterdi musylmandar onyn ishinde islam dinin kabyldagan slavyandar arasynan ygystyryp shygardy ulttyk zhәne dini ezgi faktory pajda boldy Serb halkynyn zhazyktardan taularga zhәne Osman imperiyasynyn shekarasynan tys zherlerge ketui bastaldy 15 17 gasyrlardagy ulttyk birlik pen serb mәdenietinin negizgi ortalygy Pech patriarhaty baskargan pravoslavie shirkeui boldy 17 gasyrdyn ayagyndagy kezinde Kosovo territoriyasyn austriyalyk әskerler zhergilikti serb halkynyn koldauymen azat etti Alajda 1690 zhyly tүrikterdin shabuyly nәtizhesinde austriyalyktar Serbiyadan kuyldy Tәuelsizdikke kol zhetkizuge degen үmittin zhogaluy 1690 zhyly serbterdin uly konys audaruyna әkeldi Pech patriarhy Arsenij Charnoevichtin shakyruy bojynsha 30 000 serb otbasy Kosovo ken orny da kiretin Eski Serbiyany tastap Dunajga koshti Austriya monarhiyasynyn territoriyasyna dejin olar Әskeri shekarany kurady Pravoslavie halkynyn ketui 1735 1737 zhyldardagy sogysta avstriyalyktar zhenilgennen kejin 18 gasyrda zhalgasty Serbterdin edәuir boligi ketkennen kejin azat etilgen Kosovo zherlerinde Albaniyanyn ortalyk boliginen Қara Drina ozeni ajmagynan koship kelgen albandardy konystandyru bastaldy 17 gasyrdyn 2 zhartysyna karaj alban oblystary ekonomikasynyn koteriluinin bastaluy zhәne Albaniyadan kelgen immigranttardyn imperiyaga ykpalynyn kүsheyui bastaldy Kosovonyn ojpan zherlerin alban otarlauy serb albandyk teketireske әkeldi 18 gasyrda serb ult azattyk kozgalysynyn ortalygy Soltүstik Serbiyaga koshti 1766 zhyly Pech patriarhaty zhojyldy pravoslavie shirkeuinin zhalpy tabysty ellinizaciya sayasaty onyn kүrestegi koshbasshylyk rolin zhogaltuyna әkeldi tәuelsizdik үshin 19 gasyrdyn basynda ortalygy Belgradtagy Serbiyanyn soltүstik ajmaktarynda ken avtonomiyaga kol zhetkizgen Serb knyazdigi kuryldy al Kosovo zhәne Kone Serbiyanyn baska ajmaktary tүrikterdin kol astynda kaldy 19 gasyrda Kosovodagy serb ulttyk kozgalysynyn kuldyrauy alban azattyk kozgalysynyn pajda boluymen zhәne karkyndy osuimen katar zhүrdi Oblystagy alban halkynyn үlesi turakty tүrde osip 19 gasyrdyn ortasyna karaj 50 dan asty Kosovo albandyk bilim beru ortalyktarynyn birine ajnaldy zhәne albandar mekendegen barlyk zherlerdi Osman imperiyasynyn kuramyndagy birtutas avtonomiyalyk kurylymga biriktiru үshin kүresti 19 gasyrdyn ayagyndagy karkyndy panserbiyalyk tolkular sondaj ak 1879 zhyly tәuelsizdik algan Serbiya men Chernogoriya sondaj ak Bolgariya Greciya zhәne Austriya Mazharstan elderinin әlsiregen imperiya zherlerine degen talaptary ulttyk Prizren ligasynyn 1878 basshylygymen albandardyn birligi kejinirek Pejidegi ligalar 1899 negizgi әreket ortalygy Kosovo boldy 1910 zhyly Kosovoda zhas tүrik үkimetinin ortalyktandyru sayasatyna karsy zhappaj koterilis bastaldy XX gasyr 1912 1913 zhyldardagy Balkan sogystarynyn nәtizhesinde Kosovo territoriyasynyn kop boligi Serbiyanyn kuramyna kirdi soltүstik batystagy shagyn audan Chernogoriyaga kosyldy Osy kezde tәuelsiz Alban memleketi kuryldy Etnikalyk albandardyn zhartysynan astamynyn Albaniyadan tys zherde kaluy ajmaktagy alban slavyan kajshylyktarynyn shielenisuine ykpal etti Sonymen katar aumaktyk ozgerister etnikalyk koshi konnyn zhana kezenin bastady baska ajmaktardan serbter alban zherlerine Kosovo konys audara bastady bul Serbiya үkimetinin koldauymen alban halkynyn bir boligi elden tys zherlerge konys audaruga mәzhbүr boldy Birinshi dүniezhүzilik sogys kezinde 1915 zhyly serb armiyasynyn zhenilisteri nәtizhesinde Kosovo aumagyn Austriya Mazharstan zhәne Bolgariya әskerleri basyp aldy 1918 zhyly zhazda zhәne kүzde serb әskerleri Kosovony kajtadan basyp aldy sogystyn sonynda bul ajmak Serbter Horvattar zhәne Slovender Koroldiginin 1929 zhyldan Yugoslaviya kuramyna kirdi Yugoslaviya shenberinde alban mәselesi ozektiligin saktap kaldy Alban patriottary Kosovonyn tarihi alban zherin Albaniyaga kajtaru үshin partizan sogysyn bastady al үkimet Chernogoriya sharualarynyn ajmakty otarlauyn koldady Sogys aralyk kezende Serbiya үkimetinen birneshe ondagan myn albandar Kosovodan shykty Ekinshi dүniezhүzilik sogys kezinde Kosovonyn kop boligi Albaniya Koroldigine italyandyk protektorat kosyldy Italyandyk okkupaciya kezeninde alban karuly zhasaktary oblys aumagynan serbterdi kuyp shygaru үshin kүresti bastady 1944 zhyly Kosovo partizandarynyn kүsh zhigerinin arkasynda oblys aumagy azat etilip kajtadan Yugoslaviyanyn kuramyna endi 1946 zhyly Yugoslaviya Federativtik Halyk Respublikasynyn konstituciyasy bojynsha Serbiya Socialistik Respublikasynyn kuramynda Kosovo zhәne Metohiya avtonomiyalyk provinciyasy kuryldy Tito Albaniya Yugoslaviyanyn bir boligi bolady dep үmittenip albandardyn Kosovoga konys audaruyn yntalandyrdy zhәne kerisinshe serb halkynyn oralu mүmkindikterin shektedi YuSFR de Kosovo әrkashan damymagan ajmak mәrtebesine ie boldy zhәne federaldy ortalyktan subsidiyalar men zhenildetilgen nesieler aldy 1970 zhyldardan bastap Kosovo Yugoslaviya ajmaktarynyn arasynda bul nesielerdin negizgi alushysyna ajnaldy 1976 1980 zhyldary Federaciyanyn ekonomikalyk zhagynan damymagan respublikalar men ajmaktardy nesielendiru kory Kosovoga 2847 6 myn Yugoslaviya dinar al Bosniya men Gercegovina nebәri 2352 5 myn dinar Makedoniya 1662 9 myn dinar 1662 9 myn dinar montene 315 myn dinar boldi Oblyska 1966 1990 zhyldary 15 19 5 zhyl merzimge zhyldyk 2 1 9 0 pajyzben nesieler berildi 1968 zhyly alban radikaldarynyn narazylyk tolkyny ajmakty sharpydy Kүres Serbiya Kommunister Odagy men Kosovo Kommunister Odagy arasyndagy partiyalyk bolinu tүrinde otti Sol zhyly oblys biligi albandardyn kopshiligi pajdalanbajdy degen syltaumen onyn atauynan Metohiya sozin alyp tastady birak resmi tүrde ajmak zhana Konstituciya kabyldangan 1974 zhylga dejin buryngy atauyn tagy 6 zhyl bojy saktap kaldy kabyldangan zhәne socialistik sozi Kosovo Socialistik avtonomiyalyk provinciyasy bul opciyany Miloshevich 1989 zhyly alyp tastady Zhana Konstituciya bojynsha Kosovo avtonomiyasy ajtarlyktaj kenejtildi Oblys Yugoslaviya prezidiumyndagy oz okilin veto kukygymen kabyldady alban tili resmi tilderdin birine ajnaldy alban orta zhәne zhogary oku oryndaryn kuru mүmkindigi ashyldy Alajda Kosovo әli de Serbiya kuramyndagy avtonomiyalyk provinciya bolyp kala berdi 1981 zhyly ajmakta Kosovoga Yugoslaviyanyn kuramyndagy tolykkandy respublika mәrtebesin beru turaly studentterdin zhappaj otinishteri oryn alyp kandy kaktygystarga ulasyp serb әskerleri basyp tastady Serb albandyk teketires zhana dengejge koterildi alban kogamy zhergilikti bilik tarapynan kemsitushilikke ushyrady etnikalyk kaktygystar zhiilej tүsti serbterdin ulttyk kozgalysy radikaldandy serbter arasynda albandarga karsy konil kүj osti 1986 zhyly Serb ziyalylarynyn bir boliginin Kosovony tolyk dealbanizaciyaga shakyrgan algashky manifesi zhariyalandy Serb alban antagonizmi 1988 zhyly Serbiyada bilik basyna Slobodan Miloshevich kelgennen kejin shielenise tүsti ol neonacistik ritorikany koldana otyryp Yugoslaviyanyn ydyrauynyn bastaluy zhagdajynda serb halky arasynda ken tanymaldykka ie boldy 1989 zhyly Serbiyada referendum otip ol ulttyk aumaktardyn avtonomiyasyn tүbegejli shektejtin zhana konstituciyany bekitti Kosovo albandary referendumdy makuldamady Onyn korytyndysy bojynsha Kosovoda parlament taratyldy alban tilindegi memlekettik radio men telearnalardyn habar taratuy toktatyldy albandardy memlekettik kurylymdardan shygaru bastaldy kejbir oku oryndarynda alban tilinde okytu shekteldi Bugan zhauap retinde bejbit zhappaj ereuilder men narazylyktar bastalyp serb kogamy etnikalyk kaktygystardy tudyrdy 1990 zhyly Kosovoda totenshe zhagdaj zhariyalandy Kosovo albandary serbterdi basyp zhanshuyna bajlanysty albandardy zhaktajtyn konil kүj kүsheje tүsti 1991 zhyly 22 kyrkүjekte tәuelsiz Kosovo Respublikasynyn kuryluy zhariyalandy sodan kejin alban kauymdastygy arasynda tәuelsizdik turaly referendum 99 tәuelsizdik үshin dauys berdi zhәne prezidenttik sajlau otti onda Ibragim Rugova prezident bolyp sajlandy 1991 zhyly 22 kazanda Albaniya Kosovo Respublikasynyn tәuelsizdigin mojyndady Bastapkyda serb separatisterimen tek policiya bolimsheleri sogyssa 1998 zhyly sogys kimyldaryna Yugoslaviya әskeri kirdi Sogys Yugoslaviya armiyasynyn zhappaj kugyn sүrginimen bejbit turgyndardy oltirumen zhәne Yugoslaviya karuly kүshterinin etnikalyk tazartuymen katar zhүrdi Serb karuly kүshteri pravoslavie mәdenietinin koptegen eskertkishterin kiratty 1999 zhyly NATO kosovolyk albandardyn genocidine bajlanysty sogys kimyldaryna aralasty Yugoslaviyanyn kalalary men әskeri nysandary zhappaj bombalauga ushyrady Zharty millionga zhuyk adam negizinen albandar Yugoslaviya әskeri baspanasyz kaldy Nәtizhesinde Serbiya үkimeti 1999 zhyldyn 10 mausymynan bastap NATO nyn KFOR әskeri kontingentinin Kosovoga kiruine zhәne ajmaktyn Birikken Ұlttar Ұjymynyn bakylauyna otuine kelisim beruge mәzhbүr boldy Kosovodagy BҰҰ missiyasynyn uakytsha әkimshiligi kurylgannan kejin Serbiya aumagynda negizinen serbter men sygandar arasynan boskyndardyn edәuir boligi kaldy Serb derekteri bojynsha olardyn sany 2002 zhyly 277 myn bolgan XXI gasyr 2004 zhyly 23 kazanda uakytsha әkimshiliktin bakylauymen Kosovoda parlamenttik sajlau otti Dauystyn basym boligi 47 Kosovo Demokratiyalyk ligasyna zhetekshisi Ibragim Rugova berildi Kosovo Demokratiyalyk partiyasy zhetekshisi buryngy dala komandiri Hashim Tachi 27 dauys zhinady Kosovo azattyk armiyasynyn tagy bir buryngy kolbasshysy Ramush Haradinaj Kosovo bolashagy үshin alyans partiyasyn baskardy Barlyk alban partiyalary ajmaktyn tәuelsizdigin koldady Kosovo prezidenti men үkimetin parlament sajlajdy BҰҰ missiyasynyn uakytsha baskaruyna policiya zhәne әdilet zhүjesi azamattyk baskaru azamattyk instituttardy kalyptastyru zhәne demokratiyalandyru ekonomikany kajta kuru zhәne ekonomikalyk damu kirdi Birte birte ishki baskaru funkciyalary Kosovo biligine berildi 6 zheltoksanda Kosovo үkimetin Ramush Haradinaj baskardy 2005 zhyldyn nauryz ajynda ol kyzmetinen ketti Onyn ornyna Bajram Kosumi keldi 2006 zhyly kantarda Ibragim Rugova kajtys bolgannan kejin Fatmir Sejdiu prezident bolyp sajlandy Kosovo azattyk armiyasynyn buryngy dala kolbasshysy Agim Cheku kajtadan premer ministr boldy 2006 zhyldyn karashasynda Cheku Resej Memlekettik Dumasynyn Halykaralyk ister zhonindegi komitetinin shakyruymen Mәskeude bejresmi saparmen boldy onda ol Resej Syrtky ister ministrliginde sondaj ak Albaniya basshylygyn kezdesuge shakyrgan resejlik deputattarmen kelissozder zhүrgizdi Belgradpen tikelej bajlanys 2008 zhyldyn 9 kantarynan bastap Kosovo үkimetin Kosovo azattyk armiyasynyn buryngy dala komandiri Hashim Tachi baskarady Algashynda Kosovoga katysty әlemdik kauymdastyk mәrtebege dejingi standarttar formulasyn koldanuga tyrysty ol barlyk sayasi kүshter men etnikalyk toptar arasynda konsensuska kol zhetkizudi sodan kejin gana ajmaktyn mәrtebesin anyktaudy kozdedi 2005 zhyldyn kazan ajynda BҰҰ Қauipsizdik Kenesi ajmaktyn mәrtebesi turaly kelissozderdi bastauga shakyrdy 2006 zhylgy 31 kantarda syrtky ister ministrleri Resej AҚSh Ұlybritaniya Franciya Germaniya Italiya EO zhәne NATO dengejindegi Kosovo bojynsha bajlanys tobynyn otyrysynda mәlimdeme kabyldandy ogan sәjkes Kosovonyn mәrtebesin anyktau kezinde Yugoslaviyanyn ydyrauy odan kejingi kaktygystar serbterdin etnikalyk tazalauy zhәne 1999 zhylgy okigalar nәtizhesinde kalyptaskan Kosovo problemasynyn sipatyn tolyk eskeru kazhet BҰҰ nyn 1244 rezolyuciyasy negizinde halykaralyk baskaruda uzak uakyt boluy Ministrler Kosovo mәselesi bojynsha 2006 zhyly kelisimge kol zhetkizu үshin bar kүsh zhigerdi zhumsau kazhettigin ajtty Resej Serbiya siyakty retteudin nakty sharttaryn belgileuge karsy boldy Kelissozderdin үsh negizgi kagidasy kelisildi Kosovo Serbiya әkimshiligine kajtarylmajdy bolinbejdi zhәne baska memleketke kosyluy mүmkin emes Finlyandiyanyn buryngy prezidenti Marti Ahtisaari Kosovo mәselesin sheshu үshin halykaralyk mediatorlardyn basshysy bolyp tagajyndaldy Serbter men kosovolyk albandar arasynda Kosovonyn mәrtebesi turaly kelissozder 2006 zhyly 20 akpanda Venada BҰҰ Bas hatshysynyn arnajy okili Marti Ahtisaaridin deldaldykpen bastaldy Albannyn ustanymy Kosovonyn tolyk zhәne sozsiz tәuelsizdigin talap etu boldy Serbiya Kosovoga kem degende resmi bakylaudy saktajdy dep үmittendi zhәne yksham turatyn ajmaktardagy kosovolyk serbterge densaulyk saktau bilim beru kukyktyk zhәne әleumettik kyzmetter sondaj ak kauipsizdik mәselelerinde ozin ozi baskaruga ruksat berudi talap etti 1244 rezolyuciya kelissozderdin kukyktyk negizi bolyp kala berdi onda atap ajtkanda Yugoslaviya Federativtik Respublikasynyn egemendigi men aumaktyk tutastygyna kol sugylmaushylykty rastau bar zhәne Yugoslaviyanyn ishinde eleuli avtonomiya beruden baska eshtene ajtylmagan 2008 zhyldyn 16 akpanynda Europalyk Odak Kosovoga EULEX missiyasyn ornalastyrudy makuldady 2008 zhyly 17 akpanda Kosovo parlamenti birzhakty tәrtipte Kosovonyn tәuelsizdigin zhariyalady 14 nauryzda kosovolyk serbter ajmaktyn tәuelsizdigine narazylyk bildirip lankestik әreketterdi bastady olar alban sotynyn gimaratyn basyp aldy Ғimaratty 200 ge zhuyk karuly adam basyp alyp gimaratty 3 kүn bojy ustap turdy 17 nauryzda BҰҰ nyn 500 bitimgeri gimaratty kajtaryp alyp 53 adamdy tutkyndagan Alajda tutkyndalgandardy BҰҰ nyn konvojy alyp bara zhatkanda ogan serb lankesterinin tobyry shabuyl zhasap dybys sondirgish granatalar Molotov koktejlderi men granatalar shabuyl zhasady Barlygy 42 bitimgershi zharalanyp 2 kolik katty ortendi Osydan kejin BҰҰ bitimgerlerine provinciyanyn soltүstigindegi Serbiya anklavynan ketuge bujryk berildi Sejsenbige karagan tүni bir ukrain bitimgeri kaza tapty 2009 zhyly 15 karashada Kosovo tәuelsizdigin zhariyalagannan kejingi algashky municipaldy sajlaudy otkizdi Zhenisti Kosovonyn Demokratiyalyk partiyasy premer ministr Hashim Tachi zhenip aldy Ekinshi oryn prezident Fatmir Sejdiu bastagan Kosovo Demokratiyalyk ligasynyn karsylastaryna bujyrdy Үshinshisi Kosovo azattyk armiyasynyn negizin salushylardyn biri Ramush Haradinaj baskaratyn Kosovo bolashagy үshin alyans boldy 2009 zhyldyn 1 zheltoksanynda Gaagadagy Halykaralyk sotta Kosovonyn birzhakty tәuelsizdigin zhariyalauynyn zandylygy turaly tyndaular bastaldy 2010 zhyly 22 shildede Halykaralyk sot Kosovo biliginin Serbiyadan tәuelsizdigin zhariyalau turaly sheshiminin zandylygyn mojyndady 2010 zhyldyn 15 kazanynda el oz tarihynda birinshi sayasi dagdarysty bastan otkerdi eks prezident Fatmir Sejdiu baskaratyn Kosovo Demokratiyalyk ligasy baskarushy koaliciyadan shygu turaly sheshim kabyldady Dagdarys kazan ajynda eldin konstituciyalyk soty el prezidenti bir mezgilde partiya zhetekshisi bola almajdy degen sheshim kabyldagan kezde bastaldy 2011 zhyly 8 nauryzda Bryusselde Kosovo tarihyndagy Serbiyamen algashky kelissozder otti Kosovonyn sayasi mәrtebesi talkylangan zhok Belgradtyn ustanymy Kosovodagy serb kauymynyn omirin zhaksartu Prishtina poziciyasy Serbiyamen karym katynasty kalypka keltiru Kelissozderdin bastamashysy Kosovo үkimeti boldy 2011 zhyldyn shildesinde Kosovo biligi memleket dep sanajtyn provinciyanyn Ortalyk Serbiyamen shekarasyndagy eki otkeldi bakylau үshin Kosovo Respublikasynyn biligi men serbter arasynda kaktygys tuyndady Is zhүzinde KFOR kүshteri de Kosovo zhagyna shykty Қaktygystyn aldynda Belgradtyn agressivtiligine bajlanysty Prishtina men Belgrad arasyndagy kedendik retteu turaly kelissozder sәtsiz ayaktaldy 2013 zhyldyn 19 sәuirinde Bryusselde Serbiya premer ministri Ivica Dachich pen Kosovo premer ministri Hashim Tachi karym katynastardy kalypka keltiru kagidattary turaly kelisimge kol kojdy Bul Kosovonyn soltүstigindegi serb kauymdarynyn mәrtebesi men funkciyalaryna katysty birak Kosovonyn ozine katysty emes Kelisim ekonomikalyk damu bilim beru densaulyk saktau kala zhәne auyl sharuashylygy salalaryn bakylauy tiis Kosovo serb kauymdarynyn zhana birikken kauymdastygyn birlestigin kurudy kozdejdi Bul birlestikke Kosovonyn ortalyk organdary kosymsha okilettikter bere alady Kosovonyn serb boliginin policiya bolimsheleri birtutas Kosovo kyzmetine tolygymen biriktirilui kerek birak tort serb kauymyn Soltүstik Mitrovica Zvechan Zubin Potok zhәne Leposavich bakylauga alatyn ajmaktyk policiya departamentin kosovolyk serb baskaruy kerek Soltүstik Kosovonyn sot zhүjesi Kosovomen biriktirilip Kosovo zandary bojynsha zhumys isteui kerek birak Kosovska Mitrovica kalasynyn serb boliginde zheke audandyk sot kuryluy kerek 2013 zhyly Europadagy kauipsizdik zhәne yntymaktastyk ujymynyn koldauymen Serbiya municipalitetterinin basshylygyna sajlau otedi dep zhosparlanuda Serbiya men Kosovo bir birinin EO ga kiru procesine kedergi zhasamauga kelisti Kelisimdi zhүzege asyru үshin EO nyn koldauymen birlesken komitet kuru kazhet Koptegen serb oppoziciyalyk partiyalary serb pravoslavie shirkeui ultshyl kozgalystar men kosovolyk serbter Kosovomen kelisimge karsylyk bildirude ojtkeni olar bul kelisimdi Serbiyanyn ulttyk mүddelerine opasyzdyk dep sanajdy bul serb ultshyldarynyn pikirinshe Serbiya Kosovony tolygymen basyp aluy kerek 2015 zhyly Kosovoda tort apta bojy narazylyk sheruleri otti Bryussel kelisimderi zhasalgannan kejin Kosovo Respublikasynyn is zhүzinde tәuelsizdik alu procesi zhedeldedi 2016 zhyly EULEX keden bakylauyn Kosovo biligine berdi birak missiya olarga kenes beruge uәde berdi Onyn үstine Serbiya biliginin Kosovo Respublikasynyn biligine katysty mәlimdemeleri bәlkim әldekajda zhumsak әri ajmaktyn tәuelsizdigin mojyndau kazhettiligin menzejtindej boldy Mysaly 2016 zhyly Serbiya premer ministri A Vuchich sol kezde Kosovo mәselesinin zhalgyz sheshimi Serbiyanyn Kosovo Respublikasynyn tәuelsizdigin mojyndauy bolatynyn birak bul mүmkin emes zhәne bolmajdy degen 2022 zhyly 14 zheltoksanda Kosovo prezidenti Viosa Osmani premer ministr Albin Kurti zhәne parlament spikeri Glauk Konyufza Europalyk Odakka kiru turaly otinishke kol kojdy Ekonomikasy1999 zhyldan bastap Kosovo ZhIӨ turakty osimin bastan keshirdi 2008 2012 zhzh zhaһandyk ekonomikalyk dagdarys kezinde Kosovo ekonomikasy zhylyna orta eseppen 4 5 turakty osim korsetken Europadagy 4 eldin biri boldy derekkozi Bul rette ZhIӨ nin 70 dan astamyn kyzmet korsetu salasy kurajdy Inflyaciya tomen Zhumyssyzdyk dengeji ote zhogary degenmen resmi mәlimetter bojynsha tomendep keledi 2005 zhyly 39 7 2010 zhyly 45 4 2013 zhyly 30 0 Sonymen katar zhastardyn үshten ekisi zhumyssyz sebebi sur ekonomika orasan zor Alajda kobisi shetelde zhumys istep eldegi otbasylaryna aksha zhiberedi Kosovolardyn bүkil urpaktary Europanyn әrtүrli bolikterinde gastarbajter bolyp zhumys istedi Bүginde olardyn zejnetakysy men zhәrdemakysy Kosovony koldauga kosylgan komakty үles bolyp tabylady derekkozi Ajmak әkeletin barlyk tauarlarga Serbiyany kosa alganda barlyk shekaralarda 10 keden salygy salynady Kosovonyn syrtky karyzy 1 2 milliard dollardy kurajdy ZhIӨ nin 35 Bul karyzdy oteu arkyly Serbiya 218 million dollar toledi derekkozi Biliktilikti arttyru institutynyn Prishtina direktory Shpend Ahmetidin ajtuynsha Kosovonyn importy zhylyna shamamen 1 3 milliard eurony 1 9 milliard dollar kurajdy al eksporty nebәri 90 130 million eurony kurajdy Ajmaktyn negizgi import zhәne eksport seriktesi Soltүstik Makedoniya shamamen 220 zhәne 9 million euro odan kejin Serbiya 111 zhәne 5 million Germaniya zhәne Tүrkiya derekkozi Kosovo aumagynda pajdaly kazbalardyn iri ken oryndary bar korgasyn myrysh nikel kobalt boksit zhәne magnezit Sirek kezdesetin mineraldardyn kory indij kadmij germanij tallij zhәne ceolit Қonyr komirdin konyr komir ken oryndary 15 milliard tonnadan astamga bagalanady bul Kosovoga olardy 150 200 zhyl bojyna pajdalanu mүmkindigin beredi energetikany damytady derekkozi Sonymen katar Kosovoda zamanaui zauyttar bar Suha Reka ajmagyndagy Flor En et kombinaty ayak kiimnin eksporttyk zhәne ishki narykka zhappaj ondirisin zholga kojgan Solid ayak kiim fabrikasy derekkozi 2007 zhyly BҰҰ nyn Kosovo үshin byudzheti 150 million eurony kurady Tagy 370 million Kosovo ekonomikasy shetelde turatyn albandardan alyndy Bul komek Kosovo karzhysynyn negizgi kozi bolyp tabylady derekkozi 2022 zhyldyn 14 sәuirinen bastap Kosovodagy en tomengi zhalaky ajyna 264 euro brutto zhәne 250 euro netto kurajdy Kosovoda ajyna 250 eurodan netto az zhalakyga tabys salygy salynbajdy derekkozi DerekkozderDemographics of Kosovo 2018 Tekserildi 29 tamyz 2017 KosovoGross domestic product current pricesU S dollars Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet