Румыния (рум. România) — Еуропаның оңтүстік - шығыс бөлігінде орналасқан мемлекет. Жер аумағы 237,5 мың км² , астанасы – Бухарест қаласы. Халқы 19 млн-нан астам. Ресми тілі – румын тілі. Мемлекет басшысы – президент. Үкімет басшысы–премьер-министр. Жоғарғы заң шығарушы органы – бір палаталы парламент. Әкімшілік жағынан 40 уезге бөлінеді. Ұлттық мейрамы – Румынияның ұлттық күні – 1 жетоқсан (1990). БҰҰ -ға және Еур. Кеңеске мүше. Ақша бірлігі – .
Румыния рум. România | |||||
| |||||
Әнұран: | |||||
Тарихы | |||||
---|---|---|---|---|---|
Тәуелсіздік күні | 9 (21) мамыр 1877 жылы жарияланды 13 шілде 1878 жылы мойындалды (Осман империясынан) | ||||
Мемлекеттік құрылымы | |||||
Ресми тілі | Румын тілі | ||||
Елорда | Бухарест | ||||
Ірі қалалары | Бухарест, Яссы, , , , , | ||||
Үкімет түрі | Аралас республика | ||||
Президенті төрағасы төрағасы | (м.а) | ||||
Географиясы | |||||
Жер аумағы • Барлығы • % су беті | Әлем бойынша 81-ші орын 238 397 км² 3 | ||||
Жұрты • Сарап (2019) • Санақ (2011) • Тығыздығы | ▼ 19 401 658 адам (59-шы) 20 121 641 адам 84,4 адам/км² (117-ші) | ||||
Экономикасы | |||||
ЖІӨ (АҚТ) • Қорытынды (2019) • Жан басына шаққанда | ▲ 546,586 млрд. $ (40-шы) ▲ 27,998 $ (54-ші) | ||||
ЖІӨ (номинал) • Қорытынды (2019) • Жан басына шаққанда | ▲ 243,698 млрд. $ (46-шы) ▲ 12,483 $ (57-ші) | ||||
АДИ (2018) | ▲ 0,816 (өте жоғары) (52-ші) | ||||
Валютасы | (RON) | ||||
Қосымша мәліметтер | |||||
Интернет үйшігі | |||||
ISO коды | RO | ||||
ХОК коды | ROU | ||||
Телефон коды | +40 | ||||
Уақыт белдеулері | +2, жазда +3 |
Ол 42 әкімшілік-аумақтық бірлікке бөлінеді, оның 41-і округ, 1-і округке теңестірілген Бухарест муниципалитеті. Астанасы – Бухарест. Ресми тілі – румын тілі.
Румыния – унитарлы мемлекет және президенттік-парламенттік республика. Президенттік Клаус Иоганнис, премьер-министрі Николае Чука.
Экономикасы қарқынды дамып келе жатқан индустриялық ел. Ақша бірлігі – румын лейі (2019 жылғы 10 қаңтардағы айырбастау бағамы 1 АҚШ долларына 4,05 лей, 1 АҚШ долларының жаңа румын лейіндегі құны бір жыл ішінде (365 күн) 3,88-ден +0,19 лейге өсті. 4,05 RON дейін)
Румыния 1859 жылы екі княздіктің - Молдавия мен Валахияның бірігуі нәтижесінде пайда болды. 1861 жылы 11 желтоқсанда [23 желтоқсанда] Куза халыққа үндеуінде біртұтас Румыния мемлекетін құру туралы жариялады. Тәуелсіздік 1877 жылы 21 мамырда жарияланды.
2007 жылдың 1 қаңтарынан ЕО, 2004 жылдың 29 наурызынан НАТО мүшесі.
Атау этимологиясы
Елдің аты лат. romanus — «римдiк» сөзінен шыққан.
Географиялық орны
Румыния жері негізінен Төменгі Дунай алабын алып жатыр. Қара теңіздің румыниялық жағалауы 245 км-ге жетеді. Румыния аумағы орташа биік таулы(800 м-ден жоғары), төбелі-белесті немесе қыратты (200-800м), ойпатты келеді. Жері Шығыс Қарпат, Оңтүстік Қарпат және Батыс Румын тауларына бөлінеді. Шығыс Қарпат солтүстік-батыстан оңтүстік-шығысқа қарай 300 км-ге созылған. Биік жері–Пьетрос тауы (2305 м). Оңтүстік Қарпаттың жалып ұзындығы 270км. Биік жері–Молдовяну тауы, 2543 м. Батыс Румын таулары Бихор массивінен (1848 м-ге дейін),Траскэу және Металич жоталарынан тұрады. Оңтүстік және Шығыс Қарпат аралығында Трансильвания үстірті орналасқан. Румынияның басты өзені–Муреш. Аумақтық көлдері Дунай аңғарында ( Потелу, Гряка, Кэлэраши, Братеш) және Қара теңізі жағалауында.
Тарихы
Ежелгі тарих және көне заман
Қазіргі Румыния аумағында шамамен 42 мың жыл бұрын пайда болған кроманьондық адамның () ең көне қалдықтарының бірі табылды.
Шамамен 4 мың жыл бұрын неолит мәдениеті пайда болды. Қола дәуірінде біздің дәуірімізге дейінгі 1800-1000 жылдары фракия-фригия тайпалары пайда болды. Біздің дәуірімізге дейінгі VII ғасырда Румынияның қазіргі Қара теңіз жағалауында () грек колониялары пайда болды. Дакия мемлекеттерінің өркендеуі біздің эрамызға дейінгі III ғасырдан басталады.
Біздің дәуірімізге дейінгі I ғасырдың аяғы мен II ғасырдың басында Дакияны римдіктер жаулап алды, онда алтын өндіріліп, отарлаушылар қоныстандырылды. Қарқынды басталуы және Балқан латынының тууы осы кезден басталады.
270 жылдары көтерілістерден кейін римдіктер Дунайға шегінуге мәжбүр болды.
« кезеңінде Дакияны , вандалдар, ғұндар және басқа бірқатар қоныс аударушы тайпалар қатты қиратты. 6 ғасырда славяндар қазіргі Румыния аумағына қоныстана бастады.
Орта ғасыр
Орта ғасырларда румындардың ата-бабалары 3 князьдіктің территориясында өмір сүрген: Валахия, Молдавия және Трансильвания.
11 ғасырдан бастап Трансильвания Венгрия Корольдігінің құрамында автономияға ие болды, ал 16 ғасырда ол тәуелсіз княздікке айналды және 1711 жылға дейін болды.
1526 жылы Мохак шайқасы кезінде венгр әскерлері жеңіліске ұшырады, содан кейін Уоллахия, Молдавия және Трансильвания 19 ғасырдың ортасына дейін ішкі автономияны сақтай отырып, Осман империясының вассаждығына өтті. Бұл кезең феодалдық құрылыстың біртіндеп жойылуымен сипатталады. Осы кездегі аумақтарды билеушілерінің арасында Молдавиядағы Ұлы Стефан III, Василий Лупу және Дмитрий Кантемир ерекше көзге түседі; Уоллахиядағы Матей Басараб, Влад III Тепес (Дракула) және Константин Бранковеану; Янош Хуняди мен Габор Бетлен Трансильванияда.
1600 жылы Валахия, Молдавия және Трансильвания Михаэль батырдың билігіне біріктірілді, бірақ 1601 жылы Майкл өлтірілді, ал Османлы боярлары Валахия мен Молдавияда нақты билікті басып алды. Бүкіл 17 ғасыр боярлардың бөлшектенуі мен азаматтық қақтығыстармен сипатталды.
Трансильвания княздігі, 1818 ж
18 ғасырдың басында Ресеймен одақтаса отырып, Валахия және Молдавия билеушілері Османлы үстемдігінен құтылуға тырысты, бірақ Петр I-дің Прут жорығы Уоллах билеушісі Константин Брынковянның сатқындығы салдарынан сәтсіз аяқталды, ал аумақтарды Осман империясының құлдығына айналдыру күшейе түсті.
Румыния мемлекеті
Румыния мемлекетін құрудың тарихи процесі 1859 жылы Валлахия және Молдавия Біріккен Князьдігінің Осман империясының вассалдық жерлерінде, екі князьдіктің - Молдавия мен Валахияның бірігуі нәтижесінде Александр Кузаның сайлануымен басталды. өзін біртұтас елдің ханзадасы деп жариялаған екі князьдіктің билеушісі. Шаруалардың эмансипациясы және басқа реформалар жобалары ультра консервативті партия арасында князьдің саясатына қатты қарсылық тудырды. Өз кезегінде пруссияшыл және османшыл боярлардың өз билеушісіне қарсы сарай төңкерісіне әкелген қастандық нәтижесінде Куза тақтан тайдырылып, таққа Гогенцоллерндердің Шваб тармағынан шыққан Пруссиялық уәзірге өтті. - Кэрол I (Карл Хогенцоллерн-Сигмаринген). Қазіргі Румыния мемлекетінің тағы бір аймағы – Трансильвания – ол кезде Австрия-Венгрия құрамында болды.
Алғаш рет 1877 жылы 21 мамырда (9 мамыр) орыс-түрік соғысының басталуына байланысты бұл жерлерді «Румыния княздігі» деп жариялаумен Молдавия және Валахия біріккен княздігінің тәуелсіздігі жарияланды. соғыс; Бұл соғысқа қатысқан Румыния Берлин келісімінің қорытындысы бойынша Ресей жаңадан басып алған Бессарабияның (Буджак) оңтүстік аудандарының орнына солтүстік Добруды Констанцамен бірге алды. Румыния тәуелсіз мемлекет ретінде Сан-Стефано және Берлин келісімдерінде танылды. 1878-1914 жылдар аралығы салыстырмалы тұрақтылықпен сипатталады. 1881 жылы Біріккен Князьдік негізінде Румыния Корольдігі құрылды, оны Кэрол I басқарды.
Бірінші дүние жүзілік соғыс
Бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде Румыния бастапқыда бейтараптықты ұстанды, бірақ кейін 1916 жылы 28 тамызда Ресей армиясының жеңістерінің әсерінен Антанта жағына кірді.
1916 жылы 15 (28) тамызда румын әскерлері Трансильванияға кірді. Бастапқыда Румыния үшін шабуыл сәтті болды, бірақ логистикалық қамтамасыз ету проблемалары тез әсер етті және неміс әскерлерін Батыс майданнан ауыстырғаннан кейін жағдай күрт нашарлады. Орталық державалардың әскерлері салыстырмалы түрде әлсіз румын армиясын тез талқандап, 1916 жылдың аяғында Добруджа мен бүкіл Уоллахияны, соның ішінде астана Бухарестті басып алды. Корольдік отбасы, үкімет және парламент Яссыға көшті. Армия мен бейбіт халықтың едәуір бөлігі Молдоваға шегінді.
Румынияны жоюдан Ресей империясы құтқарды, оны қолдау үшін әскер бөлді, осылайша Шығыс майданды Қара теңізге дейін кеңейтті. Оның румын секторындағы белсенді соғыс қимылдары тек 1917 жылдың жазында, румын армиясы Молдованың оңтүстік-батысындағы шағын аумақты жаудан қайтарып алған кезде ғана қайта басталды, бірақ 1917 жылғы Ресейдегі революциялық оқиғалар Ресейдің бөлімшелері соғысудан бас тартты. Орталық державалардың әскерлері басып алған аумақтар Румыния үкіметінің юрисдикциясындағы Молдова аумағын толығымен дерлік қоршап, Румынияны болашақта толығымен жою қаупін тудырды.
Румыния Корольдігінің 1930 жылғы әкімшілік картасы
1918 жылдың күзінде Антантаның Батыс майдандағы және Балқандағы табыстары күштер арақатынасының өзгеруіне әкелді, бұл Румынияның соғысқа қайта кіруіне мүмкіндік берді.
Соғыс нәтижесінде Румыния Трансильванияны алып, бұрын Ресейдің Бессарабия губернаторлығы болған Бессарабияны өзіне қосып алды. 1917 жылы Сфатул Тарии (рум. Sfatul Ţării «Территория кеңесі, Ел кеңесі») - Бессарабиядағы (бұрынғы Молдавия Князьдігінің бөлігі) румыншыл мемлекеттік билік органы - 27 наурыздан бастап Молдавия Халық Республикасын жариялады. 1918 жыл - Молдавия Демократиялық Республикасы (әлемнің бірде-бір мемлекеті мойындамаған) және Бессарабияның Румынияға қосылуын мойындады.
Екінші дүниежүзілік соғыс
Румыниямен бейбіт келісімге 1947 жылы КСРО, Ұлыбритания, АҚШ, Австралия, БССР, Чехословакия, Үндістан, Жаңа Зеландия, Украина КСР, Оңтүстік Африка Одағы, Канада қол қойды. Келісімшарттар 1938 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша Румынияның шекарасын белгіледі (1938 және 1940 жылдардағы Вена арбитраждарының шешімдері жоқ деп жарияланды); Румынияның шекаралары 1941 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша белгіленді, 1938 жылғы 1 қаңтарда қалпына келтірілген румын-венгр шекарасын қоспағанда (бұл шекара 1940 жылғы Вена арбитражының шешімдеріне сәйкес өзгертілді).
Шарттардың саяси ережелері негізінен 1947 жылғы Италиямен бейбітшілік келісімінің сәйкес ережелерімен (фашисттік ұйымдарды тарату, бостандықтарды қалпына келтіру, демократия және т.б.) сәйкес келеді. Шарттардың әскери ережелері осы мемлекеттердің қарулы күштерінің құрамын реттейді. Келісімшарттар Румыния төлейтін репарацияның мөлшерін белгіледі. Румыния Кеңес Одағына өтемақы төлеуге міндеттенді. Агрессияға ұшыраған елдердің өз аумағынан шығарылған мүлкін қалпына келтіру құқығы, сондай-ақ Кеңес Одағының Румыниядағы барлық неміс активтеріне құқығы танылды (кейін Румынияның экономикалық дамуына үлес қосқан Кеңес Одағы бас тартты. оған келтірілген зиянды өтеудің айтарлықтай бөлігі).
1947 жылы Михай I тақтан бас тартты, Румыния халықтық республика болып жарияланды. 1948 жылы социалистік реформалар басталды, жеке фирмаларды ұлттандыру және ауыл шаруашылығын ұжымдастыру жүзеге асырылды.
1944-1958 жылдары Кеңес әскерлері елде болды. Бұл кезең посткоммунистік румын тарихнамасында кеңестік оккупация деп аталды.
1965 жылы билікке Николае Чаушеску келді, ол анағұрлым тәуелсіз саясат жүргізді. Атап айтқанда, 1968 жылы Кеңес әскерлерінің Чехословакияға кіруін айыптап, 1967 жылы алты күндік соғыстан кейін Израильмен дипломатиялық қатынасты жалғастырып, Германия Федеративтік Республикасымен дипломатиялық және экономикалық қарым-қатынас орнатты. 1973 жылы Чилидегі мемлекеттік төңкерістен кейін Румыния мен Қытай Халық Республикасы Чилимен дипломатиялық қарым-қатынасын үзбеген жалғыз социалистік елдер болды. 1974 жылы Бухарест Америка Құрама Штаттарымен ең қолайлы саудаға ие болды. Алайда 1977-1981 жылдар аралығында Румынияның сыртқы қарызы 3 миллиард доллардан 10 миллиард долларға дейін өсті, бұл Халықаралық валюта қоры мен Дүниежүзілік банк сияқты халықаралық ұйымдардың ықпалын күшейтті. Үнемдеу саясаты, сонымен қатар КСРО-да қайта құрудың басталуы Чаушеску саясатына наразылықтың күшеюіне әкелді.
Постсоциалистік Румыния
1989 жылы желтоқсанда Румыния революциясы болып, нәтижесінде Чаушеску тақтан тайдырылып, өлім жазасына кесілді, билік Ұлттық құтқару майданының қолына өтті; Уақытша парламент – Ұлттық бірлік кеңесі құрылды.
1990 жылы мамырда бірінші еркін президенттік және парламенттік сайлау өтті. 1990 жылдан бастап үш мерзімге (1996-2000 жылдардағы үзіліспен) президенттік қызметті 2004 жылы отставкаға кеткен Ион Илиеску атқарды. Осы уақыт ішінде еліміз 1990 жылдардың ортасындағы дағдарыстың салдарын еңсере білді және оның саясатының басты мақсаты 2007 жылы Болгариямен бірге ЕО-ға кіру болды.
2004 жылы 29 наурызда Румыния НАТО-ға, 2007 жылы 1 қаңтарда ЕО-ға кірді.
Халық
Румынияның халқы 19 511 000 адам; Халық саны бойынша Румыния Еуропада тоғызыншы орында.
Шығыс Еуропа аймағындағы басқа елдердегі сияқты, Румынияда да халық санының азаюы байқалады. Туу көрсеткіші 1000 адамға шаққанда 10,5, өлім-жітім 1000 адамға 12,0.
Румыния халқының этникалық құрамы
Румыния тұрғындарының көпшілігі румындар (2002 жылғы санақ бойынша 90%). Венгриялықтар жалпы халықтың екінші үлкен пайызы және Харгита мен Ковасна округтерінде көпшілікті құрайды. Румыниядағы венгрлердің жалпы саны 1,4 млн адамды құрайды (ел халқының 6,6%-ы немесе Трансильвания халқының 19,6%-ы). Сондай-ақ елде сығандар (535 140 адам, 2,5%), украиндар (61 098 адам, 0,3%), немістер (59 764 адам, 0,3%), липовандар (орыстар) - (35 795 адам, 0,2%), гагауздар (45 000 адам) тұрады. түріктер (32098 адам, 0,2%), әзірбайжандар (25043 адам, 0,2%), қырым татарлары (23935 адам, 0,2%), сербтер (22561 адам, 0,1%), португалдар (20164 адам, 0,2%), словактар (17226 адам, 0,08%).
Румыния тілдері
Румынияның ресми тілі - румын тілі, ол халықтың 90% тұрады. Елдегі екінші ең көп сөйлейтін тіл - халықтың 6,8% тұратын венгр тілі. 2007/2008 оқу жылында венгр тілінде оқытатын 1003 мектепке дейінгі мекеме болды, 41 000 бала венгр тіліндегі балабақшаларға барды; Алты бастауыш білім беру мекемесінде 47,6 мың бала венгр тілін, 531 гимназия мен 398 гимназия бөлімінде 44 697 оқушы венгр тілін оқыды.
Дін
Румынияның ресми діні жоқ, бірақ халықтың басым көпшілігі православиелік христиандар.
- 86,8% — румын православие шіркеуі;
- 6,0% — протестанттық;
- 4,7% — католиктер;
- 2,4% — басқалар (негізінен мұсылмандар).
Экономика
2019 жылдың 1 қаңтарынан бастап ең төменгі жалпы жалақы 2080 лей және білікті мамандар үшін 2350 лей болды. Кейтц индексі (елдегі ең төменгі және орташа жалақы арасындағы қатынас) 2019 жылғы жағдай бойынша Румынияда (орташа – 4532 лей, ал ең төменгі – 2080 лей) шамамен 46% құрайды. 2022 жылдың 1 қаңтарынан бастап жалпы ең төменгі жалақы 2 550 лей (515,61 еуро) және таза 1 524 лей (308,16 еуро) 2023 жылдың 1 қаңтарынан бастап жалпы ең төменгі жалақы 3 000 лей (605,45 еуро) және таза 189 лей болады. 383.05).
Жалпы жағдайы, негізгі көрсеткіштері
Артықшылықтары: тұрақты нарықтық экономикаға сәтті көшкен мұнай қоры. Төмен инфляция (3,2%). Ел ЕО-ның бірыңғай нарығының мүшесі болып табылады. Салыстырмалы түрде жоғары экономикалық өсу (ЕО ортасынан жоғары) және мемлекеттік қарыздың төмендігі (ЕО ортасынан төмен). ЕО елдерімен салыстырғанда әлі де салыстырмалы түрде арзан және жақсы білімді жұмыс күші. Жұмыссыздық деңгейінің төмендеуі және жұмыс күші тапшылығының кеңеюі жағдайында 2019 жылғы жағдай бойынша жалақының өсуі экономикалық баяулаумен шектелмейді.
Әлсіз жақтары: нашар ресурстық база. Күшті сыбайлас жемқорлық. Нарықтық реформаларды баяу ілгерілету. Инфрақұрылымға және ҒЗТКЖ-ға төмен инвестиция. Ең үлкен проблема (ЕО-ның жаңа мүшелерінің басқа елдеріндегі сияқты) жыл сайын еңбекке жарамды жұмыс күшінің тапшылығының артуы және туу деңгейінің төмендігі мен халықтың басқа елдерге эмиграциясының жоғары болуына байланысты зейнеткерлер санының артуы. бай, ЕО елдері, бұл өз кезегінде жұмыс берушілерді өз жұмысшыларына көбірек төлеуге мәжбүр етеді, осылайша жалақыны жасанды түрде арттырады, бұл өнімділік пен жалақы арасындағы теңгерімсіздікке әкеледі.
Экономиканың ең ірі салаларының бірі мұнай өндіру болып табылады, Rompetrol айтарлықтай нарықтық үлесті алады, бірақ мұнай қоры мардымсыз және оның өндірісі үнемі азайып келеді.
Мұнай-газ жабдықтарын шығаратын ірі өндірушілердің бірі (барлық мұнай-газ жабдықтары өндірісінің 80%) - (Плоешти қаласындағы Упетром зауыты - 1 мамыр); 2008 жылы зауыт құрылған күннен бастап 100 жылдығын атап өтті.
2000 жылдардың ортасынан бастап Румынияның мұнай тұтынуы өз өндірісінен шамамен екі есе өсті және бұл арақатынас мұнай импорты мен экспортына да қатысты.
Румынияның табиғи газ қоры мен өндірісі бар, бірақ соңғы жылдары ел өз қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін газды импорттауға мәжбүр болды.
Ауыл шаруашылығының жетекші саласы – өсімдік шаруашылығы мен астық шаруашылығы. Жүзім шаруашылығы дамыған. Мал шаруашылығында – қой және ірі қара мал өсіру.
Туризм дамып келеді. Елдің ең үлкен курорттық аймағы - Румынияның Қара теңіз жағалауы.
Жұмыс күшінің бөлінуі: шамамен 30% - ауыл шаруашылығында, 23% - өнеркәсіпте, 47% - қызмет көрсету саласында (2006).
Румыния экспортының негізгі тауарлары машина жасау өнімдері 29,5%, көлік құралдары мен оларға арналған қосалқы бөлшектер 18,4% және металлургия өнеркәсібі өнімдері 7,8%. 2017 жылы экспорт көлемі 70,5 млрд долларға бағаланды.Импортта машина жасау өнімдері, шикізат, оның ішінде мұнай мен газ, химия, тоқыма және тоқыма өнімдері басым. 2017 жылы импорт көлемі 81,4 млрд долларға бағаланды.
Сыртқы саудадағы негізгі серіктестер Германия, Италия, Франция, Мажарстан (2017 ж.).
Өнеркәсіп
Румыния аграрлы-индустриялық орташа дамыған ел. Еуропаның көптеген елдеріне қарағанда қазба байлықтары мол. Мұнай мен табиғи газ (Еуропадағы алдыңғы орында), тас көмір, боксит, темір мен тас, мыс, т.б өндіріледі. Қара металлургия (болат, прокат, құбырлар) және түсті металлургия (алюминий, қорғасын, мырыш, мыс) дамыған. Мәшине жасау саласы ауыл шаруашылығы және құрылыс мәшинелерін, электрондық және электртехникалық жабдықтар, оптика, станоктар, құрылғылар, автобустар, жеңіл және жүк мәшинелерін, темір жол вагондарын, локомотив, кеме, тракторлар шығарады. Жеңіл және тамақ өнеркәсібіне арналған өндіріс орындары жұмыс істейді. Химия, цемент, шыны, ағаш өңдеу (Еуропада 2-орын) және тоқыма өндірісі дамыған. Ауыл шаруашылығы елді азық-түлікпен толық қамтамасыз етеді. Бидай, картоп, қара бидай, жүгері, арпа, қант қызылшасы, күнбағыс, көкөніс, темекі, кенеп өсіріледі. Жоғары дамыған жүзім шаруашылығы бар. Мал шаруашылығы салаларынан қой және етті сиыр өсіру басым. Экспортқа мәшине және құрал-жабдықтар, жанар-жағар май, химикаттар, жеңіл өнеркәсіп өнімдерін, азық- түлік, шикізат, тыңайтқыш, цемент, жиһаз, аяқкиім, металл бұйымдарын шығарады. Импортының негізін мәшинелер мен құралдар-жабдықтар, минералдық және өсімдік шикізаты, қара және түсті металдар прокаты, тоқыма бұйымдары құрайды. Ұлттық табыстың жан басына шаққандағы мөлшері 4290 АҚШ долларына тең. Негізгі сауда серіктестері: Германия, Италия, Франция, АҚШ, Орталық және Шығыс Еуропа елдері.
Дереккөздер
- Population on 1 January. .
- World Economic Outlook Database, October 2019. .
- 2018 Human Development Report. United Nations Development Programme (2018). Басты дереккөзінен мұрағатталған 22 наурыз 2017. Тексерілді, 20 қыркүйек 2018.
- Explanatory Dictionary of the Romanian Language, 1998; New Explanatory Dictionary of the Romanian Language, 2002 (рум.). Dexonline.ro. Тексерілді, 25 қыркүйек 2010.
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Koordinattar 45 54 s e 25 02 sh b 45 900 s e 25 033 sh b 45 900 25 033 G O Ya Rumyniya rum Romania Europanyn ontүstik shygys boliginde ornalaskan memleket Zher aumagy 237 5 myn km astanasy Buharest kalasy Halky 19 mln nan astam Resmi tili rumyn tili Memleket basshysy prezident Үkimet basshysy premer ministr Zhogargy zan shygarushy organy bir palataly parlament Әkimshilik zhagynan 40 uezge bolinedi Ұlttyk mejramy Rumyniyanyn ulttyk kүni 1 zhetoksan 1990 BҰҰ ga zhәne Eur Keneske mүshe Aksha birligi Rumyniya rum RomaniaӘnuran Rumyniyanyn ornalasuy koyu zhasyl Europada ashyk zhasyl zhәne koyu sur Euroodakta ashyk zhasyl TarihyTәuelsizdik kүni 9 21 mamyr 1877 zhyly zhariyalandy 13 shilde 1878 zhyly mojyndaldy Osman imperiyasynan Memlekettik kurylymyResmi tili Rumyn tiliElorda BuharestIri kalalary Buharest Yassy Үkimet tүri Aralas respublikaPrezidenti toragasy toragasy m a GeografiyasyZher aumagy Barlygy su beti Әlem bojynsha 81 shi oryn 238 397 km 3Zhurty Sarap 2019 Sanak 2011 Tygyzdygy 19 401 658 adam 59 shy 20 121 641 adam 84 4 adam km 117 shi EkonomikasyZhIӨ AҚT Қorytyndy 2019 Zhan basyna shakkanda 546 586 mlrd 40 shy 27 998 54 shi ZhIӨ nominal Қorytyndy 2019 Zhan basyna shakkanda 243 698 mlrd 46 shy 12 483 57 shi ADI 2018 0 816 ote zhogary 52 shi Valyutasy RON Қosymsha mәlimetterInternet үjshigiISO kody ROHOK kody ROUTelefon kody 40Uakyt beldeuleri 2 zhazda 3 Ol 42 әkimshilik aumaktyk birlikke bolinedi onyn 41 i okrug 1 i okrugke tenestirilgen Buharest municipaliteti Astanasy Buharest Resmi tili rumyn tili Rumyniya unitarly memleket zhәne prezidenttik parlamenttik respublika Prezidenttik Klaus Iogannis premer ministri Nikolae Chuka Ekonomikasy karkyndy damyp kele zhatkan industriyalyk el Aksha birligi rumyn leji 2019 zhylgy 10 kantardagy ajyrbastau bagamy 1 AҚSh dollaryna 4 05 lej 1 AҚSh dollarynyn zhana rumyn lejindegi kuny bir zhyl ishinde 365 kүn 3 88 den 0 19 lejge osti 4 05 RON dejin Rumyniya 1859 zhyly eki knyazdiktin Moldaviya men Valahiyanyn birigui nәtizhesinde pajda boldy 1861 zhyly 11 zheltoksanda 23 zheltoksanda Kuza halykka үndeuinde birtutas Rumyniya memleketin kuru turaly zhariyalady Tәuelsizdik 1877 zhyly 21 mamyrda zhariyalandy 2007 zhyldyn 1 kantarynan EO 2004 zhyldyn 29 nauryzynan NATO mүshesi Atau etimologiyasy Eldin aty lat romanus rimdik sozinen shykkan Geografiyalyk orny Rumyniya zheri negizinen Tomengi Dunaj alabyn alyp zhatyr Қara tenizdin rumyniyalyk zhagalauy 245 km ge zhetedi Rumyniya aumagy ortasha biik tauly 800 m den zhogary tobeli belesti nemese kyratty 200 800m ojpatty keledi Zheri Shygys Қarpat Ontүstik Қarpat zhәne Batys Rumyn taularyna bolinedi Shygys Қarpat soltүstik batystan ontүstik shygyska karaj 300 km ge sozylgan Biik zheri Petros tauy 2305 m Ontүstik Қarpattyn zhalyp uzyndygy 270km Biik zheri Moldovyanu tauy 2543 m Batys Rumyn taulary Bihor massivinen 1848 m ge dejin Traskeu zhәne Metalich zhotalarynan turady Ontүstik zhәne Shygys Қarpat aralygynda Transilvaniya үstirti ornalaskan Rumyniyanyn basty ozeni Muresh Aumaktyk kolderi Dunaj angarynda Potelu Gryaka Kelerashi Bratesh zhәne Қara tenizi zhagalauynda Tarihy Ezhelgi tarih zhәne kone zaman biligi kezindegi patshalygynyn maksimaldy aumaktyk kolemi b z d 40 shy zhyldardyn basynda buryngy astanasy Қazirgi Rumyniya aumagynda shamamen 42 myn zhyl buryn pajda bolgan kromanondyk adamnyn en kone kaldyktarynyn biri tabyldy Shamamen 4 myn zhyl buryn neolit mәdenieti pajda boldy Қola dәuirinde bizdin dәuirimizge dejingi 1800 1000 zhyldary frakiya frigiya tajpalary pajda boldy Bizdin dәuirimizge dejingi VII gasyrda Rumyniyanyn kazirgi Қara teniz zhagalauynda grek koloniyalary pajda boldy Dakiya memleketterinin orkendeui bizdin eramyzga dejingi III gasyrdan bastalady Bizdin dәuirimizge dejingi I gasyrdyn ayagy men II gasyrdyn basynda Dakiyany rimdikter zhaulap aldy onda altyn ondirilip otarlaushylar konystandyryldy Қarkyndy bastaluy zhәne Balkan latynynyn tuuy osy kezden bastalady 270 zhyldary koterilisterden kejin rimdikter Dunajga sheginuge mәzhbүr boldy kezeninde Dakiyany vandaldar gundar zhәne baska birkatar konys audarushy tajpalar katty kiratty 6 gasyrda slavyandar kazirgi Rumyniya aumagyna konystana bastady Orta gasyr Orta gasyrlarda rumyndardyn ata babalary 3 knyazdiktin territoriyasynda omir sүrgen Valahiya Moldaviya zhәne Transilvaniya 11 gasyrdan bastap Transilvaniya Vengriya Koroldiginin kuramynda avtonomiyaga ie boldy al 16 gasyrda ol tәuelsiz knyazdikke ajnaldy zhәne 1711 zhylga dejin boldy 1526 zhyly Mohak shajkasy kezinde vengr әskerleri zheniliske ushyrady sodan kejin Uollahiya Moldaviya zhәne Transilvaniya 19 gasyrdyn ortasyna dejin ishki avtonomiyany saktaj otyryp Osman imperiyasynyn vassazhdygyna otti Bul kezen feodaldyk kurylystyn birtindep zhojyluymen sipattalady Osy kezdegi aumaktardy bileushilerinin arasynda Moldaviyadagy Ұly Stefan III Vasilij Lupu zhәne Dmitrij Kantemir erekshe kozge tүsedi Uollahiyadagy Matej Basarab Vlad III Tepes Drakula zhәne Konstantin Brankoveanu Yanosh Hunyadi men Gabor Betlen Transilvaniyada 1600 zhyly Valahiya Moldaviya zhәne Transilvaniya Mihael batyrdyn biligine biriktirildi birak 1601 zhyly Majkl oltirildi al Osmanly boyarlary Valahiya men Moldaviyada nakty bilikti basyp aldy Bүkil 17 gasyr boyarlardyn bolshektenui men azamattyk kaktygystarmen sipattaldy Transilvaniya knyazdigi 1818 zh 18 gasyrdyn basynda Resejmen odaktasa otyryp Valahiya zhәne Moldaviya bileushileri Osmanly үstemdiginen kutyluga tyrysty birak Petr I din Prut zhorygy Uollah bileushisi Konstantin Brynkovyannyn satkyndygy saldarynan sәtsiz ayaktaldy al aumaktardy Osman imperiyasynyn kuldygyna ajnaldyru kүsheje tүsti Rumyniya memleketi Rumyniya memleketin kurudyn tarihi procesi 1859 zhyly Vallahiya zhәne Moldaviya Birikken Knyazdiginin Osman imperiyasynyn vassaldyk zherlerinde eki knyazdiktin Moldaviya men Valahiyanyn birigui nәtizhesinde Aleksandr Kuzanyn sajlanuymen bastaldy ozin birtutas eldin hanzadasy dep zhariyalagan eki knyazdiktin bileushisi Sharualardyn emansipaciyasy zhәne baska reformalar zhobalary ultra konservativti partiya arasynda knyazdin sayasatyna katty karsylyk tudyrdy Өz kezeginde prussiyashyl zhәne osmanshyl boyarlardyn oz bileushisine karsy saraj tonkerisine әkelgen kastandyk nәtizhesinde Kuza taktan tajdyrylyp takka Gogencollernderdin Shvab tarmagynan shykkan Prussiyalyk uәzirge otti Kerol I Karl Hogencollern Sigmaringen Қazirgi Rumyniya memleketinin tagy bir ajmagy Transilvaniya ol kezde Avstriya Vengriya kuramynda boldy Algash ret 1877 zhyly 21 mamyrda 9 mamyr orys tүrik sogysynyn bastaluyna bajlanysty bul zherlerdi Rumyniya knyazdigi dep zhariyalaumen Moldaviya zhәne Valahiya birikken knyazdiginin tәuelsizdigi zhariyalandy sogys Bul sogyska katyskan Rumyniya Berlin kelisiminin korytyndysy bojynsha Resej zhanadan basyp algan Bessarabiyanyn Budzhak ontүstik audandarynyn ornyna soltүstik Dobrudy Konstancamen birge aldy Rumyniya tәuelsiz memleket retinde San Stefano zhәne Berlin kelisimderinde tanyldy 1878 1914 zhyldar aralygy salystyrmaly turaktylykpen sipattalady 1881 zhyly Birikken Knyazdik negizinde Rumyniya Koroldigi kuryldy ony Kerol I baskardy Birinshi dүnie zhүzilik sogys Birinshi dүniezhүzilik sogys kezinde Rumyniya bastapkyda bejtaraptykty ustandy birak kejin 1916 zhyly 28 tamyzda Resej armiyasynyn zhenisterinin әserinen Antanta zhagyna kirdi 1916 zhyly 15 28 tamyzda rumyn әskerleri Transilvaniyaga kirdi Bastapkyda Rumyniya үshin shabuyl sәtti boldy birak logistikalyk kamtamasyz etu problemalary tez әser etti zhәne nemis әskerlerin Batys majdannan auystyrgannan kejin zhagdaj kүrt nasharlady Ortalyk derzhavalardyn әskerleri salystyrmaly tүrde әlsiz rumyn armiyasyn tez talkandap 1916 zhyldyn ayagynda Dobrudzha men bүkil Uollahiyany sonyn ishinde astana Buharestti basyp aldy Koroldik otbasy үkimet zhәne parlament Yassyga koshti Armiya men bejbit halyktyn edәuir boligi Moldovaga shegindi Rumyniyany zhoyudan Resej imperiyasy kutkardy ony koldau үshin әsker boldi osylajsha Shygys majdandy Қara tenizge dejin kenejtti Onyn rumyn sektoryndagy belsendi sogys kimyldary tek 1917 zhyldyn zhazynda rumyn armiyasy Moldovanyn ontүstik batysyndagy shagyn aumakty zhaudan kajtaryp algan kezde gana kajta bastaldy birak 1917 zhylgy Resejdegi revolyuciyalyk okigalar Resejdin bolimsheleri sogysudan bas tartty Ortalyk derzhavalardyn әskerleri basyp algan aumaktar Rumyniya үkimetinin yurisdikciyasyndagy Moldova aumagyn tolygymen derlik korshap Rumyniyany bolashakta tolygymen zhoyu kaupin tudyrdy Rumyniya Koroldiginin 1930 zhylgy әkimshilik kartasy 1918 zhyldyn kүzinde Antantanyn Batys majdandagy zhәne Balkandagy tabystary kүshter arakatynasynyn ozgeruine әkeldi bul Rumyniyanyn sogyska kajta kiruine mүmkindik berdi Sogys nәtizhesinde Rumyniya Transilvaniyany alyp buryn Resejdin Bessarabiya gubernatorlygy bolgan Bessarabiyany ozine kosyp aldy 1917 zhyly Sfatul Tarii rum Sfatul Ţării Territoriya kenesi El kenesi Bessarabiyadagy buryngy Moldaviya Knyazdiginin boligi rumynshyl memlekettik bilik organy 27 nauryzdan bastap Moldaviya Halyk Respublikasyn zhariyalady 1918 zhyl Moldaviya Demokratiyalyk Respublikasy әlemnin birde bir memleketi mojyndamagan zhәne Bessarabiyanyn Rumyniyaga kosyluyn mojyndady Ekinshi dүniezhүzilik sogys Rumyniyamen bejbit kelisimge 1947 zhyly KSRO Ұlybritaniya AҚSh Avstraliya BSSR Chehoslovakiya Үndistan Zhana Zelandiya Ukraina KSR Ontүstik Afrika Odagy Kanada kol kojdy Kelisimsharttar 1938 zhylgy 1 kantardagy zhagdaj bojynsha Rumyniyanyn shekarasyn belgiledi 1938 zhәne 1940 zhyldardagy Vena arbitrazhdarynyn sheshimderi zhok dep zhariyalandy Rumyniyanyn shekaralary 1941 zhylgy 1 kantardagy zhagdaj bojynsha belgilendi 1938 zhylgy 1 kantarda kalpyna keltirilgen rumyn vengr shekarasyn kospaganda bul shekara 1940 zhylgy Vena arbitrazhynyn sheshimderine sәjkes ozgertildi Sharttardyn sayasi erezheleri negizinen 1947 zhylgy Italiyamen bejbitshilik kelisiminin sәjkes erezhelerimen fashisttik ujymdardy taratu bostandyktardy kalpyna keltiru demokratiya zhәne t b sәjkes keledi Sharttardyn әskeri erezheleri osy memleketterdin karuly kүshterinin kuramyn rettejdi Kelisimsharttar Rumyniya tolejtin reparaciyanyn molsherin belgiledi Rumyniya Kenes Odagyna otemaky toleuge mindettendi Agressiyaga ushyragan elderdin oz aumagynan shygarylgan mүlkin kalpyna keltiru kukygy sondaj ak Kenes Odagynyn Rumyniyadagy barlyk nemis aktivterine kukygy tanyldy kejin Rumyniyanyn ekonomikalyk damuyna үles koskan Kenes Odagy bas tartty ogan keltirilgen ziyandy oteudin ajtarlyktaj boligi 1947 zhyly Mihaj I taktan bas tartty Rumyniya halyktyk respublika bolyp zhariyalandy 1948 zhyly socialistik reformalar bastaldy zheke firmalardy ulttandyru zhәne auyl sharuashylygyn uzhymdastyru zhүzege asyryldy 1944 1958 zhyldary Kenes әskerleri elde boldy Bul kezen postkommunistik rumyn tarihnamasynda kenestik okkupaciya dep ataldy 1965 zhyly bilikke Nikolae Chaushesku keldi ol anagurlym tәuelsiz sayasat zhүrgizdi Atap ajtkanda 1968 zhyly Kenes әskerlerinin Chehoslovakiyaga kiruin ajyptap 1967 zhyly alty kүndik sogystan kejin Izrailmen diplomatiyalyk katynasty zhalgastyryp Germaniya Federativtik Respublikasymen diplomatiyalyk zhәne ekonomikalyk karym katynas ornatty 1973 zhyly Chilidegi memlekettik tonkeristen kejin Rumyniya men Қytaj Halyk Respublikasy Chilimen diplomatiyalyk karym katynasyn үzbegen zhalgyz socialistik elder boldy 1974 zhyly Buharest Amerika Қurama Shtattarymen en kolajly saudaga ie boldy Alajda 1977 1981 zhyldar aralygynda Rumyniyanyn syrtky karyzy 3 milliard dollardan 10 milliard dollarga dejin osti bul Halykaralyk valyuta kory men Dүniezhүzilik bank siyakty halykaralyk ujymdardyn ykpalyn kүshejtti Үnemdeu sayasaty sonymen katar KSRO da kajta kurudyn bastaluy Chaushesku sayasatyna narazylyktyn kүsheyuine әkeldi Postsocialistik Rumyniya 1989 zhyly zheltoksanda Rumyniya revolyuciyasy bolyp nәtizhesinde Chaushesku taktan tajdyrylyp olim zhazasyna kesildi bilik Ұlttyk kutkaru majdanynyn kolyna otti Uakytsha parlament Ұlttyk birlik kenesi kuryldy 1990 zhyly mamyrda birinshi erkin prezidenttik zhәne parlamenttik sajlau otti 1990 zhyldan bastap үsh merzimge 1996 2000 zhyldardagy үzilispen prezidenttik kyzmetti 2004 zhyly otstavkaga ketken Ion Iliesku atkardy Osy uakyt ishinde elimiz 1990 zhyldardyn ortasyndagy dagdarystyn saldaryn ensere bildi zhәne onyn sayasatynyn basty maksaty 2007 zhyly Bolgariyamen birge EO ga kiru boldy 2004 zhyly 29 nauryzda Rumyniya NATO ga 2007 zhyly 1 kantarda EO ga kirdi HalykRumyniyanyn halky 19 511 000 adam Halyk sany bojynsha Rumyniya Europada togyzynshy orynda Shygys Europa ajmagyndagy baska elderdegi siyakty Rumyniyada da halyk sanynyn azayuy bajkalady Tuu korsetkishi 1000 adamga shakkanda 10 5 olim zhitim 1000 adamga 12 0 Rumyniya halkynyn etnikalyk kuramy Rumyniya turgyndarynyn kopshiligi rumyndar 2002 zhylgy sanak bojynsha 90 Vengriyalyktar zhalpy halyktyn ekinshi үlken pajyzy zhәne Hargita men Kovasna okrugterinde kopshilikti kurajdy Rumyniyadagy vengrlerdin zhalpy sany 1 4 mln adamdy kurajdy el halkynyn 6 6 y nemese Transilvaniya halkynyn 19 6 y Sondaj ak elde sygandar 535 140 adam 2 5 ukraindar 61 098 adam 0 3 nemister 59 764 adam 0 3 lipovandar orystar 35 795 adam 0 2 gagauzdar 45 000 adam turady tүrikter 32098 adam 0 2 әzirbajzhandar 25043 adam 0 2 kyrym tatarlary 23935 adam 0 2 serbter 22561 adam 0 1 portugaldar 20164 adam 0 2 slovaktar 17226 adam 0 08 Rumyniya tilderi Rumyniyanyn resmi tili rumyn tili ol halyktyn 90 turady Eldegi ekinshi en kop sojlejtin til halyktyn 6 8 turatyn vengr tili 2007 2008 oku zhylynda vengr tilinde okytatyn 1003 mektepke dejingi mekeme boldy 41 000 bala vengr tilindegi balabakshalarga bardy Alty bastauysh bilim beru mekemesinde 47 6 myn bala vengr tilin 531 gimnaziya men 398 gimnaziya boliminde 44 697 okushy vengr tilin okydy Din Rumyniyanyn resmi dini zhok birak halyktyn basym kopshiligi pravoslavielik hristiandar 86 8 rumyn pravoslavie shirkeui 6 0 protestanttyk 4 7 katolikter 2 4 baskalar negizinen musylmandar Ekonomika2019 zhyldyn 1 kantarynan bastap en tomengi zhalpy zhalaky 2080 lej zhәne bilikti mamandar үshin 2350 lej boldy Kejtc indeksi eldegi en tomengi zhәne ortasha zhalaky arasyndagy katynas 2019 zhylgy zhagdaj bojynsha Rumyniyada ortasha 4532 lej al en tomengi 2080 lej shamamen 46 kurajdy 2022 zhyldyn 1 kantarynan bastap zhalpy en tomengi zhalaky 2 550 lej 515 61 euro zhәne taza 1 524 lej 308 16 euro 2023 zhyldyn 1 kantarynan bastap zhalpy en tomengi zhalaky 3 000 lej 605 45 euro zhәne taza 189 lej bolady 383 05 Zhalpy zhagdajy negizgi korsetkishteri Artykshylyktary turakty naryktyk ekonomikaga sәtti koshken munaj kory Tomen inflyaciya 3 2 El EO nyn biryngaj narygynyn mүshesi bolyp tabylady Salystyrmaly tүrde zhogary ekonomikalyk osu EO ortasynan zhogary zhәne memlekettik karyzdyn tomendigi EO ortasynan tomen EO elderimen salystyrganda әli de salystyrmaly tүrde arzan zhәne zhaksy bilimdi zhumys kүshi Zhumyssyzdyk dengejinin tomendeui zhәne zhumys kүshi tapshylygynyn keneyui zhagdajynda 2019 zhylgy zhagdaj bojynsha zhalakynyn osui ekonomikalyk bayaulaumen shektelmejdi Әlsiz zhaktary nashar resurstyk baza Kүshti sybajlas zhemkorlyk Naryktyk reformalardy bayau ilgeriletu Infrakurylymga zhәne ҒZTKZh ga tomen investiciya En үlken problema EO nyn zhana mүshelerinin baska elderindegi siyakty zhyl sajyn enbekke zharamdy zhumys kүshinin tapshylygynyn artuy zhәne tuu dengejinin tomendigi men halyktyn baska elderge emigraciyasynyn zhogary boluyna bajlanysty zejnetkerler sanynyn artuy baj EO elderi bul oz kezeginde zhumys berushilerdi oz zhumysshylaryna kobirek toleuge mәzhbүr etedi osylajsha zhalakyny zhasandy tүrde arttyrady bul onimdilik pen zhalaky arasyndagy tengerimsizdikke әkeledi Ekonomikanyn en iri salalarynyn biri munaj ondiru bolyp tabylady Rompetrol ajtarlyktaj naryktyk үlesti alady birak munaj kory mardymsyz zhәne onyn ondirisi үnemi azajyp keledi Munaj gaz zhabdyktaryn shygaratyn iri ondirushilerdin biri barlyk munaj gaz zhabdyktary ondirisinin 80 Ploeshti kalasyndagy Upetrom zauyty 1 mamyr 2008 zhyly zauyt kurylgan kүnnen bastap 100 zhyldygyn atap otti 2000 zhyldardyn ortasynan bastap Rumyniyanyn munaj tutynuy oz ondirisinen shamamen eki ese osti zhәne bul arakatynas munaj importy men eksportyna da katysty Rumyniyanyn tabigi gaz kory men ondirisi bar birak songy zhyldary el oz kazhettilikterin kanagattandyru үshin gazdy importtauga mәzhbүr boldy Auyl sharuashylygynyn zhetekshi salasy osimdik sharuashylygy men astyk sharuashylygy Zhүzim sharuashylygy damygan Mal sharuashylygynda koj zhәne iri kara mal osiru Turizm damyp keledi Eldin en үlken kurorttyk ajmagy Rumyniyanyn Қara teniz zhagalauy Zhumys kүshinin bolinui shamamen 30 auyl sharuashylygynda 23 onerkәsipte 47 kyzmet korsetu salasynda 2006 Rumyniya eksportynyn negizgi tauarlary mashina zhasau onimderi 29 5 kolik kuraldary men olarga arnalgan kosalky bolshekter 18 4 zhәne metallurgiya onerkәsibi onimderi 7 8 2017 zhyly eksport kolemi 70 5 mlrd dollarga bagalandy Importta mashina zhasau onimderi shikizat onyn ishinde munaj men gaz himiya tokyma zhәne tokyma onimderi basym 2017 zhyly import kolemi 81 4 mlrd dollarga bagalandy Syrtky saudadagy negizgi seriktester Germaniya Italiya Franciya Mazharstan 2017 zh Rumyniyadagy halyktyn tygyzdygyӨnerkәsip Rumyniya agrarly industriyalyk ortasha damygan el Europanyn koptegen elderine karaganda kazba bajlyktary mol Munaj men tabigi gaz Europadagy aldyngy orynda tas komir boksit temir men tas mys t b ondiriledi Қara metallurgiya bolat prokat kubyrlar zhәne tүsti metallurgiya alyuminij korgasyn myrysh mys damygan Mәshine zhasau salasy auyl sharuashylygy zhәne kurylys mәshinelerin elektrondyk zhәne elektrtehnikalyk zhabdyktar optika stanoktar kurylgylar avtobustar zhenil zhәne zhүk mәshinelerin temir zhol vagondaryn lokomotiv keme traktorlar shygarady Zhenil zhәne tamak onerkәsibine arnalgan ondiris oryndary zhumys istejdi Himiya cement shyny agash ondeu Europada 2 oryn zhәne tokyma ondirisi damygan Auyl sharuashylygy eldi azyk tүlikpen tolyk kamtamasyz etedi Bidaj kartop kara bidaj zhүgeri arpa kant kyzylshasy kүnbagys kokonis temeki kenep osiriledi Zhogary damygan zhүzim sharuashylygy bar Mal sharuashylygy salalarynan koj zhәne etti siyr osiru basym Eksportka mәshine zhәne kural zhabdyktar zhanar zhagar maj himikattar zhenil onerkәsip onimderin azyk tүlik shikizat tynajtkysh cement zhiһaz ayakkiim metall bujymdaryn shygarady Importynyn negizin mәshineler men kuraldar zhabdyktar mineraldyk zhәne osimdik shikizaty kara zhәne tүsti metaldar prokaty tokyma bujymdary kurajdy Ұlttyk tabystyn zhan basyna shakkandagy molsheri 4290 AҚSh dollaryna ten Negizgi sauda seriktesteri Germaniya Italiya Franciya AҚSh Ortalyk zhәne Shygys Europa elderi Derekkozder Population on 1 January World Economic Outlook Database October 2019 2018 Human Development Report United Nations Development Programme 2018 Basty derekkozinen muragattalgan 22 nauryz 2017 Tekserildi 20 kyrkүjek 2018 Explanatory Dictionary of the Romanian Language 1998 New Explanatory Dictionary of the Romanian Language 2002 rum Dexonline ro Tekserildi 25 kyrkүjek 2010 Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet