Малайзия (малайша Malaysia ) — Калимантан (Борнео) аралының солтүстік және Малакка түбегінің оңтүстік бөлігін алып жатқан Оңтүстік-шығыс Азиядағы мемлекет. Малайзияның солтүстік жағалауы Оңтүстік Қытай, солтүстік шығыста және шығыста Сулавеси теңіздерінің суларымен шайылады. түбегінде Таиландпен, Калимантан аралында Индонезия және Брунеймен шектеседі. Малайзияны Сингапурдан Джохор бұғазы ажыратуда. Шекараның жалпы ұзындығы 2 669 км, жалаудың ұзындығы 4 675 км. Климаты экваторилдық, ыстық әрі ылғал.
Малайзия малайша Malaysia | |||||
| |||||
Ұран: «Bersekutu Bertambah Mutu Бірлік — ол күш» | |||||
Әнұран: (тыңдау ) | |||||
Тарихы | |||||
---|---|---|---|---|---|
Тәуелсіздік күні | 31 тамыз 1957 жыл ( Ұлыбритания), — 16 қыркүйек 1963 жылФедерация ( Сабах, және a бірге) | ||||
Мемлекеттік құрылымы | |||||
Ресми тілі | Малай тілі | ||||
Елорда | Куала-Лумпур | ||||
Ірі қалалары | Куала-Лумпур, , , | ||||
Үкімет түрі | конституциялық таңдаулы монархия | ||||
Жоғарғы билеуші | II Абдулла | ||||
Мемлекеттік діні | Ислам | ||||
Географиясы | |||||
Жер аумағы • Барлығы • % су беті | Әлем бойынша 66-шы орын 330 803 км² 0,3 | ||||
Жұрты • Сарап (2020) • Санақ (2010) • Тығыздығы | ▲32,730,000 адам (43-ші) 28 334 135 адам 92 адам/км² (116-шы) | ||||
Экономикасы | |||||
ЖІӨ (АҚТ) • Қорытынды (2019) • Жан басына шаққанда | 1,074 трлн. $ (25-ші) 32,501 $ (41-ші) | ||||
ЖІӨ (номинал) • Қорытынды (2019) • Жан басына шаққанда | 373,447 трлн. $ (33-ші) 11,338 $ (62-ші) | ||||
АДИ (2017) | ▲ 0,802 (өте жоғары) (57-ші) | ||||
Валютасы | |||||
Қосымша мәліметтер | |||||
Интернет үйшігі | |||||
ISO коды | MY | ||||
ХОК коды | MAS | ||||
Телефон коды | +60 | ||||
Уақыт белдеулері |
Табиғаты
Малайзия экваторлық белдеуде орналасқан. Батыс аумағын солтүстіктен оңтүстікке қарай таулы белдеу кесіп өтсе, шығысын жағалаулық жазықтық алып жатыр. Климаты оңтүстігінде экваторлық, солтүстігінде субэкваторлық, муссондық. Орташа жылдық температурасы 25 — 28°С. Жауын-шашын мөлшері жылына жағалаулық өңірлерде 2000 — 2500 мм, таулы аймақта 4000 — 5000 мм. Ірі өзендері — , , . Малайзия жерінің жартысына жуығын мәңгі жасыл ылғалды тропиктік орман алып жатыр.
Климат
Ел экваторға жақын орналасқандықтан, Малайзия климаты жыл бойы экваториальды - ыстық және ылғалды болып сипатталады. Орташа жылдық температура шамамен 27 ° С, ал жылдық жауын-шашын шамамен 2500 мм. Елдің түбегі мен шығыс бөлігінің климаты арасында айырмашылықтар бар, олар көбінесе құрлықтық ауа массасының Малайзияның түбіне әсер етеді, ал шығыс теңізі теңізге әсер етеді. Ел екі муссон аймағында: оңтүстік-батыс (мамыр айынан қыркүйекке дейін) және солтүстік-шығысында (қарашадан наурызға дейін) орналасқан. Солтүстік-шығыс муссоны оңтүстік-батысқа қарағанда көбірек жауын-шашын әкеледі, бұл Қытай мен Тынық мұхиттың солтүстігінен бастау алады. Оңтүстік-батыс муссоны Австралияның шөлейтті жерлерінен шығады.
Елдің белгілі бір аймағындағы климат негізінен рельефке байланысты, осылайша, төбе, аласа және жағалаудағы аймақтардың климаты. Жағалаудағы аудандар температурасы 23 °C-тан 32 °C-ге дейін және ай сайын 100-ден 300 мм-ге дейін жауын-шашынмен сипатталады. Елдің алқаптары ұқсас температураға ие, бірақ жауын-шашынның жоғары деңгейі. Жоғары биіктіктегі климат температура мен айтарлықтай нәзік болады.
Малайзияда тіркелген ең жоғары температура 1998 жылдың 9 сәуірінде Перлис штатындағы Чупинг қаласында 40,1 ° С болды. Жазғы ауа температурасы Камерон мемлекеттің солтүстік-батысында 1978 жылғы 1 ақпанда Пахангтың солтүстік-батысында және 7,8 °C-та байқалды. Күн сайын ең көп жауын-шашын мөлшері 1967 жылғы 6 қаңтарда да 608 мм-ге жетті. Ең жылдық жауын-шашын, 5 687 мм, 2006 жылы Сандакан қаласында, Сабах қаласында тіркелді. Елдегі ең жаңбырлы жер - жылына жауын-шашынның орташа жылдық жауын-шашын мөлшері 4128 мм және 247 күн, Кучинг, Саравак. Ең қиыны - жылына 1 746 мм жыл сайынғы жауын-шашынды Шпинг, Перлис штаты..
Малайзиядағы ормансыздану
1990 жылы және 2010 жылдар аралығында Малайзиядағы ормандар алқабының 8,6% немесе 1920000 га алқабы жойылды. Малайзия өз тәуелсіздігін Ұлы Британиядан 1957 жылы алып,1963 жылы өз жағдайын жақсартты. Малайзияның сол кездегі экономикасының көтерілуі ағаштар мен орман турасында,себебі сол уақыттың өзінде Майлайзия пайданы ағаштар, ормандар арқылы тапқан.
Орман көлеміне байланысты Малайзия өзімен көршілес Жаңа Гвинея іспеттес еолдереден қарағанда тезірек дамыған. Қазірдің өзінде Малайзия көршілес Индонезиямен бірге биогаздарды өндіретін пальма майларының 85 пайызы өндіретінділігі анықтаолыд және бұл Малайзиядағы ормандардың кесілуіне басты себеп болып табылады. Осы арқылы Малайзия $ 2150000000 USD финанстық пайда тапқан.
Мемлекеттік құрылым
Билік нысаны – конституциялық монархия. Елдің негізгі заңы – 1957 жылғы . Ел басшысы – Жоғарғы басшы – Янг ди-Пертуан Агонг. Жоғарғы басшы штаттарды басқарушы 9 сұлтанның қатарынан басшылар Кеңесімен кезектесіп 5 жылға сайланады. 4 штаттың Губернаторлары сайлауға қатыспайды. Ел басшысы тән дәстүрлі артықшылықтарды қолданады. Оның Парламентті шақыруға және таратуға құқығы бар (Министрлер кабинетінің ұсынысы бойынша). Сонымен қатар патша қабылданатын заңдарға тыйым салу құқығына ие және де Парламент алдында жыл сайын жолдаумен сөз сөйлейді. 2011 жылдың қарашасынан бері Малайзияның Жоғарғы басшысы Янг ди-Пертуан Агонг ХІІІ - , 1927 жылдың 28 қарашасында туған, Кедах штатының Сұлтаны, Келантан штатының Сұлтаны. Ол Малайзияның тарихындағы екінші рет тұңғыш сайланған Жоғарғы басшысы. Малайзияның Праламенті екі палатадан тұрады – Сенат және . Сенат 70 адамнан тұрады. Оның ішінде 44 Премьер-министрдің ұсынысы бойынша Жоғарғы басшымен тағайындалады, ал қалған 26 сенатор штаттардың заң шығарушы ассамблеяларымен жіберіледі (әр штаттан 2 адам). Тағайындалған сенаторлар жеті жыл бойы қызмет атқарады. 2009 жылдың 7 шілдесінде Сенаттың Президенті болып Дато Вон Фун Менг сайланды. Өкілдер палатасы кеңірек өкілеттіктерге иеленіп 222 депутаттан тұрады. Депутаттар жалпы сайлау құқықтың негізінде бірмандатты өңірлерде 5 жылға сайланады. 2008 жылдың 28 сәуірде Өкілдер палатасының төрағасы болып сайланды. Жалпы сайлау нәтижесінде Өкілдер палатасында басым орын алған партияның жетекшісі Премьер-министр лауазымына тағайындалып Министрлер кабинетін басқарады. 2008 жылдың наурыз айынан бері (2013 жылы қайта сайланған) Малайзияның Премьер-министрі (БМҰҰ) саяси партиясының төрағасы . Малайзияның үкіметінде 22 федералды министрлік бар. Сонымен қатар Премьер-министрдің департаментінде портфельсіз 8 министр қызмет атқарып жүр. Үкімет Премьер-министрден, оның бір орынбасарынан, министрлер мен олардың орынбасарларынан және парламенттік хатшылардан (70 адамнан астам) тұрады. Барлықтар Жоғарғы басшымен тағайындалады.Конституцияға сәйкес, Кабинеттің мүшесі Парламенттің депутаты болуы қажет.
Халқы
2020-жылы әлемнің ең дамыған елдері қатарына қосылуды мақсат етіп отырған 26 миллион тұрғыны бар Малайзия - . Оның ішінде тұрғылықты мекендеушілер – малайлықтар мен 65,1%, – 26%, үнділер – 7,7%. Халықтың 65 пайызы қалаландырылған аймақтарда өмір сүруде. Өмір ұзақтығының орта шеңі: ер азаматтар – 71,8 жас, әйел азаматтар – 76,3 жас. Малайзиялықтардың діні: мұсылмандар 60%-ды құрайды. Сонымен қатар елде , , христиандар тұрады.
Малайзия экономикасы
Малайзия – қарқынды дамушы индустриалды-аграрлық мемлекет. 2011 жылы Малайзияның (ЖІӨ) 5,2%-ға өсті, сөйтіп 247,7 млрд. АҚШ долл.құрады. Халықтың Адам басына бұл көрсеткіш 9 575 долл. құрайды (2011 ж.) және аймақтағы ең жоғарғы көрсеткіштердің бірі болып табылады. ЖІӨ құрылымы келесі түрге бөлінген: ауыл шаруашылығы - 9,7%, өнеркәсіп - 44,6%, қызмет көрсету саласы - 45,7% (2008 ж.). Соңғы жеті жылда елдің алтын валюталық қоры үнемі ұлғайып келді және 2011 жылы 133 млрд. АҚШ долл.құрады. Еңбекке жарамды халықтың саны - 12,7 млн.адам (2011 жылғы мәліметтер бойынша), олардың 13%-ы ауыл шаруашылық саласында, өнеркәсіп саласында - 36%, қызмет көрсету саласында - 51%. ІЖӨ ең үлкен үлесі қызмет көрсету саласына тиесілі, оның басым бөлігі үстеме және бөлшектем сату сауда, сондай-ақ қаржы қызметі; сақтандыру және жылжымайтын мүлік алу. Шетел мемлекеттермен сауда. Жұмыссыздық деңгейі 3% пайызды құрайды (2011 жылғы мәліметтер бойынша), үйсіз халықтың саны 5,1% пайызды құрайды. 2008 жылы бюджеттік кіріс 44,32 млрд-қа тең болды, ал бюджеттік шығыс - 55,1 млрд. АҚШ долл. құрады. Тікелей шетелдік инвестициялар ағымы 2008 жылы ІЖӨ 20,7% құрады, ал дағдарыс деңгейі 5,8% пайызды құрайды. Сыртқы қарызы – ІЖӨ 42,7% құрады (2008 ж.). Экономиканың аса қарқынды секторы – өңдеу өнеркәсібі. Ел интегралды жобалардың, кондиционерлердің, радио және шығарушы әлемдік негізгі елдер қатарына кіреді. Малайзия – елдерінің ішінде өз автомобиль құрылысы бар жалғыз ел. («Протон», «, «, «, « сияқты маркалар бар). Өнеркәсіп өндірісі негізінен өзенінің маңайына шоғырланған. (т.н. «Селикон даласы»), сондай-ақ штатында.
Малайзияның қарулы күштері
Малайзияның қарулы күштерінің тарихы 1933 жылдан, ағылшын колониалды әскері құрамындағы алғаш малай жаяу әскері құрылған қаласынан басталды. 1963 жылы Малайзия егемендігін жариялау уақытына таяу елдің қарулы күштерінің саны 22 мың адамды құрады. Әскер өз еркімен жалға алу арқылы жинақталады. Офицерлер АҚШ және Ұлыбританияда әскери мектептерде даярланады. Қазіргі таңда қарулы күштерінің жалпы саны 114 мың адам. Сонымен қатар, жергілікті полиция құрылымдары бар ( 50 мың адамға жуық). Жаяу әскері 43 мың адамға жуық, олар жаяу бригадалардан, жеке полктерден және арнайы әскерден құралған. Әуе күштері ( 4 мың адамға жуық), 30 әскери және 60 қосымша ұшақтар мен тік ұшақтардан құралған. (3 мың адамға жуық) 45-ке жуық күзет және басқа кемелері бар. Халықаралық әскери-саяси және әлемдік экономикадағы жағдайлардың өзгеруіне байланысты Оңтүстік-Шығыс Азия елдерінің соңғы он жылдағы Азия - тынықмұхиттық аймақтағы процесстерге ықпалы аса күшеюде. Тек аймақтағы емес, сонымен қатар ғаламдық қарқында қауіпсіздікті қамтамасыз етудің жаңа орталығын құрушы әлемдегі ең табысты ұйымдардың бірі болып саналады.
Сыртқы саясат және қауіпсіздік
Малайзия әлем елдерінің 120-дан астам елдерімен дипломатиялық қатынас ұстануда. Куала-Лумпурда 100-ден астам мемлекет пен халықаралық ұйымдардың дипломатиялық миссиялары қызмет жасауда. Малайзияның шетелде жалпы саны 105 болатын дипломатиялық өкілеттіліктері бар. Малайзия – негізгі халықаралық ұйымдардың мүшесі: БҰҰ және оның арнайы органдарының (1998-2000 жж. Қауіпсіздік кеңесінің тұрақты емес өкілі болды),, және , , дамушы елдер бірлестігінің қатысушысы, (Қосылмаушылар қозғалысы, Топ-77, ИЫҰ) және аймақтық ұйымдар (АСЕАН, РФА, АТЭС, ВАС). Малайзия Қосылмаушылар қозғалысының төрағасы болды (2003-2006 жж.), ИЫҰ (2003-2008 жж.), АСЕАН (2005-2006 жж.). 2008 жылдың мамыр айында Малайзия Британ Достастығының «Хараре Декларациясының» (CMAG) міндеттемелерін орындау бойынша Министрлік тобының төрағасы орнына сайланды. Бұл шешім 12 мамырда Лондонда 29-шы Топтың отырысы қарсаңында бір дауыспен қабылданды. Малайзия сыртқы саясатының маңыздысы болып АСЕАН-дық бағыт қалуда. 2020 жылдарға таяу АСЕАН қауымдастығын құру жоспарлануда, сондай-ақ, «АСЕАН + 3» форматындағы ынтымақтастық дамуы қаралуда (Қытай, Жапония, Корея). 2008 жылы Малайзия Парламенті 2007 жылы 20 қарашада қол қойылған Жарғысын ратификациялады. Малайзия XIII саммит қарсаңында АСЕАН Сингапурдағы «ондық» көшбасына кіреді. Оның қабылдануы халықаралық құқықсубъектілігі бар АСЕАН эволюциясының, толық аймақтық ұйымға айналуының жаңа кезеңінің бастамасы болып табылады. АСЕАН Жарғысы ресми түрде 2008 жылдың 15 желтоқсанындағы заң күшіне енді. 2009 жылы Малайзияның Сыртқы істер министрлігі жергілікті құқыққорғаушының, Әлемнің лауреаты Аун Сан Су Чжидің Мьянмада тұтқындалуына қарсы наразылық білдірді және бұл әрекеттерді елдің демократизациясы бойынша «жол картасы» ұлттық бейбітшілік процессінің үзілуі дет атады. Малайзия инициативасы]] бойынша бұл мәселе 2009 жылдың 19-20 мамырында в Пхукетте (Таиланд) өткен АСЕАН мүше-мемлекеттерінің Үлкен лауазымды тұлғалары отырысының күн тәртібіне енгізілді, Маңызды приоритет батыс жетекші мемлекеттерімен әріптестік қатынастардың дамуы болып табылады – АҚШ және Евроодақ. Мұндай саясаттың жүргізілуіне сауда-экономикалық және әскери-саяси ынтымақтастықтың жоғары деңгейде болуы ықпал етеді. Сонымен, Америка Құрама Штаттары Малайзияның үлкен сауда әріптесі болып табылады, ал Малайзия АҚШ-тың сыртқы экономикалық байланыстарында 10 орында тұр. 2008 жылы екі ел арасындағы тауарайналымы 43,703 млрд. АҚШ долларын құрады. Сауда-экономикалық ынтымақтастықтың нәтижелі болуының бір көрсеткіші АҚШ пен Малайзияның Еркін сауда туралы келісіміне қол қоюға мүдделлі болуы, бұл жөніндегі келіссөздер 2006 жылдың маусымынан бері жүргізілуде. Бұл бағыттағы белсенділікті күшейту мақсатында 2009 жылдың 14-15 мамырында Малайзия сыртқы істер министрі АҚШ-қа іссапармен барды. Іссапар кезінде АҚШ мемлекеттік хатшысы Х.Клинтонмен және АҚШ Сенатының Халықаралық істер жөніндегі комитетінің төраға орынбасары кездесулер жүргізілді.
Малайзияның сыртқы саясатындағы маңызды сектор Қытаймен қарым-қатынас болып табылады. Бұл бағыттағы маңызды оқиға 2009 жылдың 2-5 маусымында Малайзия Премьер-министрі Наджиб Тун Разактың ҚХР-на ресми іссапары болды. Бұл іссапар барысында ҚХР Президенті Ху Цзиньтао мен ҚХР Мемлекеттік Кеңесінің төрағасы кездесулер өтті. Тараптар «Қытай-малайзиялық шұғыл ынтымақтастық бойынша біріккен әрекеттер жоспарына», қызметтік және дипломатиялық паспорттармен визасыз бара алу туралы келісімдерге қол қойды. Келісімдер нәтижесі бойынша Малайзия үкіметіның басшысы
Н. екі елдің өзара сауда тәжірибесінде толықтай американдық доллардан бас тартып тек қытай юандары мен малайзиялық ринггиттерді пайдалана отырып есептесу туралы жариялады. Малайзияның мұсылман қауымдастығындағы ықпалы күшеюде. Ислам әлемінде ИЫҰ төрағасы (2003-2008 жж.) есебінде басқару орындарында болған кезеңдерінде Куала-Лумпур өзін беделді және экономикалық дамыған ислам мемлекеті ретінде көрсете білді. Малайзия палестиндік мәселені реттеу сауалдарында жоғары саяси белсенділік танытуда. Бұл үрдістің соңғы көрінісі ретінде ел үкіметінің БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінде бұрын болмаған арыздары, Израильдің Палестинаға қарсы агрессиясын сынға алатын резолюция қабылдау ультиматумымен шығуы және Израильдің басып кіруін талқылау үшін БҰҰ шұғыл сессиясын шақыруын айтуымызға болады. Малайзия, сондай-ақ БҰҰ арқылы халықаралық бақылаушылар топтарын Газа секторына бағыттау және БҰҰ мирасқорлық күштерін Палестина территориясына енгізу инициаторы болып табылады. Халықаралық өркениет диалогы мен әріптестігінен туындаған сауалдар аса көңіл аударуды талап етіп отыр. Сонымен, 2006 жылдан бері Сыртқы істер министрлігі « (АҚШ) ықпалды халықаралық үкіметтік емес ұйыммен жыл сайын мұсылман әлемі мен Батыс өзара әрекеттері сауалдарына арналған конференциялар жүргізуде. Бұл форум азаматтық қоғам, дін өкілдері, ғылым, мәдениет, БАҚ өкілдерінің қатысуымен халықаралық конфессиялық және халықаралық өркениет үшін маңызды қадам болып табылады.
Малайзия 1996 жылы Бангкокта құрылған Азия мен Еуропа арасында саясат, экономика, мәдениет және әлеуметтік сала мәселелері бойынша диалогты дамыту бағытында жасалып жатқан жұмыстарға белсенділік танытуда.( «Азия – Еуропа»саммиті). Малайзиялық дипломатияның обьективті жетістіктеріне қарамастан, соңғы бірнеше жыл сыртқы саясатта кейбір қолайсыз мәселелер туындап отырды. Мәселен, 2008 жылы Малайзия Гаагадағы Халықаралық Сотта Сингапурмен аймақтық мәселе бойынша дауда халық мүдделерін қорғай алмады. Сот дауласуы нәтижесі бойынша Куала-Лумпур Оңтүстік-Қытай теңізіндегі шұғыл маңызды арал Педра Бранкадағы бақылау құқығын жоғалтты. Даулы жердің Малайзии штаты – Джохор маңайында және Малайзия аймақтық суларында болғанына қарамастан. қабылдауда судьялар Сингапурдың 130 жыл бойы Малайзия тарапынан наразылықсыз аралдағы теңіз маягын пайдаланғанына сүйенді. Ал Малайзия 100 жылдан астам уақыт бойы Педра Бранкада ешқандай шаруашылық қызметін жүргізуге ынта білдірмеген. АҚШ Мемлекеттік департменті есебінде «2009 жыл бойынша Адам саудасы жөнінде», Малайзия ең төмен, тізімдегі үшінші деңгейдегі назарда болды (2007 ж. Малайзия 2-ші деңгейде болды). Елдер 2000 жылы «Адам саудасының құрбандарын қорғау туралы»(TVPA) АҚШ Заңымен бекітілген стандарттар бойынша жүргізіледі. Минималды стандарттарды сақтау үшін аса күш білдірмеген елдер 3-ші деңгейге жатады. Мұндай баға Америка Құрама Штаттарын бұл мемлекеттерге гуманитарлық және сауда мәселелерінен басқа сауалдарда көмегін тоқтатуға итермелеуі мүмкін. «2-ші деңгейдегі бақылау тізімі» үкіметтері минималды стандарттарын толықтай сақтамаған, бірақ бұл мәселеге аса күш жұмсайтын елдер үшін арналған. Малайзиялық сыртқы саясатының қосымша қоздырғышы жыл сайынғы 2008 жыл бойынша Малайзиядағы саяси жағдай туралы Халықаралық құқыққорғаушы «Freedom House» ұйымының есебі және демократия, рыногтық экономика және саяси жүйенің дамуы жөніндегі «Bertelsmann-Stiftung» (Германия) фондының мәлімдемесі болып отыр. Жоғарыда айтылған мәлімдемеге сәкес, елдегі саяси реформалар жеткіліксіз, қоғамның этно-діни құрылымымен байланысты мәселелері бар, билік жүйесіндегі коррупцияның болуы аса қауіп туғызуда. 2009 жылы «Freedom House» анықтамасы бойынша « (Freedom in the World) рейтингіне сәйкес, Малайзия «толықтай емес еркін мемлекеттер» категориясына енді (салыстырмалы түрде, Индонезия «Еркін мемлекеттер» тобына кірді). 2009 жылдың қаңтарынан бастап Малайзия СІМ шұғыл стратегиялық жоспарлау жүйесі енгізілді. 2009-2015 жж. аралығына бекітілген бұл жүйе, институциялық потенциал және сыртқы саяси мекемесінің адамзат қорының дамуы мен нығаюына бағытталған. Аталған мақсаттар қызметкерлерді қазіргі дипломатиядағы тиісті білім мен тәжірибемен қамтамасыз етуді көздейді, атап айтқанда – саяси және экономикалық анализ, басқаруы, экономикалық дипломатия және стратегиялық жоспралау амалдарын зерттеуді қамтиды. Шетел тілдерін меңгеру және келіссөздер жүргізу тәжірибесін арттыру мәселесіне аса назар аударылады. 2009 жылдың сәуір айында Малайзияның болып тағайындалды.
Тарихи шолу
14 ғасырға дейін құрамына кірген 7 ғасырда пайда болған индуистік мемлекет. 1403 жылы Малайзияның барлық жерлерін біріктірген құрылды. 1511 жылы Малакка Альфонсо де Альбукерктің басшылығындағы басып алынды. 1641 жылы португалдықтарды ал 1824 жылы голланддықтарды ағылшындар алмастырды. 1914 жылы бүкіл Малайзия Ұлыбританияның қол астында болды. 1941-1945 жылдары Жапониямен жаулап алынған болатын, бірақ соғыстан кейін қайтадан Ұлыбритания протекторатының астына өтті. 1948 жылы құрылған Малайлық Федерация 1956 жылы автономияға және 1957 жылы Ұлыбритания Достастығының құрамында тәуелсіздікке ие болды. 1963 жылы , Сингапур, және тұратын құрылды. 1965 жылы саяси және экономикалық келіспеушіліктердің салдарынан құрамынан шықты.
Әдебиеті
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
Архитектурасы
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
Малазия мен Қазақстан
Қазақстанмен қарым-қатынасы 1991 жылғы 31 желтоқсанда Малайзияның Қазақстанның тәуелсіздігін мойындағаннан бері басталды.
1992 жылғы 16 наурызда Қазақстан мен Малайзия арасында дипломатиялық қатынастар орнықты. 1996 жылы Куала-Лумпур қаласында Қазақстанның және Алматыда Малайзияның елшіліктері ашылды. 2012 жылдың 17-19 сәуір аралығында Президент Н.Ә.Назарбаевтың Малайзияға ресми сапары болды.
1996 жылы Қазақстанға ресми сапармен Малайзияның Премьер-министрі М.Мохамад, 2003 жылы Малайзияның Жоғарғы билеушісі С.Сираджуддин және 2011 жылы Малайзияның Премьер-министрі Дато Сри Наджиб Тун Абдул Разак келді. 2011 жылдың мамыр айында Қазақстанға дипломатиялық қатынас тарихында алғаш рет Малайзияның Сыртқы істер министрі Анифа Аман, маусымда Малайзияның Премьер-министрі Дато Сри Наджиб Тун Абдул Разак және бұрынғы Премьер-министрі А.Бадауи келіп кетті. Аталған сапар барысында Малайзияның Премьер-министрі Н.Разак Дүниежүзілік ислам экономикалық форумына қатысты.
Туризмді дамыту мақсатында Малайзия Қазақстан азаматтарына біржақты негізде 30 күнге дейін визасыз режим енгізді. «Эйр Астана» әуекомпаниясы Алматы мен Куала-Лумпур арасында аптасына тікелей үш рейс жасайды.
Малайзияда 2 мыңнан астам қазақстандық студент білім алуда (2011). Оның көпшілігі экономика және ақпараттық-технологиялар мамандықтары бойынша оқиды.
Малайзияда 2010 жылы қазақстандық студенттер Ассоциациясы құрылған.
Дереккөздер
- Federation of Malaya Independence Act 1957 (ағыл.). — Wikisource-гі Малай Федерациясының 1957 жылғы тәуелсіздік жайлы акті. Басты дереккөзінен мұрағатталған 21 тамыз 2011.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 17 ақпан 2011.
- Agreement relating to Malaysia between United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland, Federation of Malaya, North Borneo, Sarawak and Singapore (ағыл.). — Wikisource-гі Малай Федерациясы құру жайлы келісім. Басты дереккөзінен мұрағатталған 21 тамыз 2011.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 29 шілде 2010.
- 2007 жылдан бері — Малайзия үкіметінің орналасады
- Малайзияда жаңа король сайланды, (31 қаңтар 2019).
- Current Population Estimates, Malaysia, 2016–2017. Department of Statistics, Malaysia (14 July 2017). Тексерілді, 11 маусым 2018.
- World Economic Outlook Database, October 2018. .
- 2018 Human Development Report. United Nations Development Programme (2018). Тексерілді, 14 қыркүйек 2018.
- Malays Travel Guide:Climate of Malaysia, Circle of Asia. Тексерілді 28 шілденің 2008.
- Saw Swee-Hock The population of Peninsular Malaysia — Singapore: Institute of Southeast Asian Studies, 2007. — P. 1–2. — ISBN 978-981-230-730-9.
- General Climate Information, Malaysia Meteorological Department. Тексерілді 28 шілденің 2008.
- http://news.mongabay.com/2013/1115-worlds-highest-deforestation-rate.html
- «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, VI том
- Қазақстанға ұқсас қуатты ел
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Koordinattar 2 19 00 s e 111 33 00 sh b 2 31667 s e 111 55000 sh b 2 31667 111 55000 G O Ya Malajziya malajsha Malaysia Kalimantan Borneo aralynyn soltүstik zhәne Malakka tүbeginin ontүstik boligin alyp zhatkan Ontүstik shygys Aziyadagy memleket Malajziyanyn soltүstik zhagalauy Ontүstik Қytaj soltүstik shygysta zhәne shygysta Sulavesi tenizderinin sularymen shajylady tүbeginde Tailandpen Kalimantan aralynda Indoneziya zhәne Brunejmen shektesedi Malajziyany Singapurdan Dzhohor bugazy azhyratuda Shekaranyn zhalpy uzyndygy 2 669 km zhalaudyn uzyndygy 4 675 km Klimaty ekvatorildyk ystyk әri ylgal Malajziya malajsha MalaysiaҰran Bersekutu Bertambah Mutu Birlik ol kүsh Әnuran tyndau akp TarihyTәuelsizdik kүni 31 tamyz 1957 zhyl Ұlybritaniya 16 kyrkүjek 1963 zhylFederaciya Sabah zhәne a birge Memlekettik kurylymyResmi tili Malaj tiliElorda Kuala LumpurIri kalalary Kuala Lumpur Үkimet tүri konstituciyalyk tandauly monarhiyaZhogargy bileushi II AbdullaMemlekettik dini IslamGeografiyasyZher aumagy Barlygy su beti Әlem bojynsha 66 shy oryn 330 803 km 0 3Zhurty Sarap 2020 Sanak 2010 Tygyzdygy 32 730 000 adam 43 shi 28 334 135 adam 92 adam km 116 shy EkonomikasyZhIӨ AҚT Қorytyndy 2019 Zhan basyna shakkanda 1 074 trln 25 shi 32 501 41 shi ZhIӨ nominal Қorytyndy 2019 Zhan basyna shakkanda 373 447 trln 33 shi 11 338 62 shi ADI 2017 0 802 ote zhogary 57 shi ValyutasyҚosymsha mәlimetterInternet үjshigiISO kody MYHOK kody MASTelefon kody 60Uakyt beldeuleriTabigatyMalajziya ekvatorlyk beldeude ornalaskan Batys aumagyn soltүstikten ontүstikke karaj tauly beldeu kesip otse shygysyn zhagalaulyk zhazyktyk alyp zhatyr Klimaty ontүstiginde ekvatorlyk soltүstiginde subekvatorlyk mussondyk Ortasha zhyldyk temperaturasy 25 28 S Zhauyn shashyn molsheri zhylyna zhagalaulyk onirlerde 2000 2500 mm tauly ajmakta 4000 5000 mm Iri ozenderi Malajziya zherinin zhartysyna zhuygyn mәngi zhasyl ylgaldy tropiktik orman alyp zhatyr Klimat El ekvatorga zhakyn ornalaskandyktan Malajziya klimaty zhyl bojy ekvatorialdy ystyk zhәne ylgaldy bolyp sipattalady Ortasha zhyldyk temperatura shamamen 27 S al zhyldyk zhauyn shashyn shamamen 2500 mm Eldin tүbegi men shygys boliginin klimaty arasynda ajyrmashylyktar bar olar kobinese kurlyktyk aua massasynyn Malajziyanyn tүbine әser etedi al shygys tenizi tenizge әser etedi El eki musson ajmagynda ontүstik batys mamyr ajynan kyrkүjekke dejin zhәne soltүstik shygysynda karashadan nauryzga dejin ornalaskan Soltүstik shygys mussony ontүstik batyska karaganda kobirek zhauyn shashyn әkeledi bul Қytaj men Tynyk muhittyn soltүstiginen bastau alady Ontүstik batys mussony Avstraliyanyn sholejtti zherlerinen shygady Eldin belgili bir ajmagyndagy klimat negizinen relefke bajlanysty osylajsha tobe alasa zhәne zhagalaudagy ajmaktardyn klimaty Zhagalaudagy audandar temperaturasy 23 C tan 32 C ge dejin zhәne aj sajyn 100 den 300 mm ge dejin zhauyn shashynmen sipattalady Eldin alkaptary uksas temperaturaga ie birak zhauyn shashynnyn zhogary dengeji Zhogary biiktiktegi klimat temperatura men ajtarlyktaj nәzik bolady Malajziyada tirkelgen en zhogary temperatura 1998 zhyldyn 9 sәuirinde Perlis shtatyndagy Chuping kalasynda 40 1 S boldy Zhazgy aua temperaturasy Kameron memlekettin soltүstik batysynda 1978 zhylgy 1 akpanda Pahangtyn soltүstik batysynda zhәne 7 8 C ta bajkaldy Kүn sajyn en kop zhauyn shashyn molsheri 1967 zhylgy 6 kantarda da 608 mm ge zhetti En zhyldyk zhauyn shashyn 5 687 mm 2006 zhyly Sandakan kalasynda Sabah kalasynda tirkeldi Eldegi en zhanbyrly zher zhylyna zhauyn shashynnyn ortasha zhyldyk zhauyn shashyn molsheri 4128 mm zhәne 247 kүn Kuching Saravak En kiyny zhylyna 1 746 mm zhyl sajyngy zhauyn shashyndy Shping Perlis shtaty Malajziyadagy ormansyzdanu 1990 zhyly zhәne 2010 zhyldar aralygynda Malajziyadagy ormandar alkabynyn 8 6 nemese 1920000 ga alkaby zhojyldy Malajziya oz tәuelsizdigin Ұly Britaniyadan 1957 zhyly alyp 1963 zhyly oz zhagdajyn zhaksartty Malajziyanyn sol kezdegi ekonomikasynyn koterilui agashtar men orman turasynda sebebi sol uakyttyn ozinde Majlajziya pajdany agashtar ormandar arkyly tapkan Orman kolemine bajlanysty Malajziya ozimen korshiles Zhana Gvineya ispettes eoldereden karaganda tezirek damygan Қazirdin ozinde Malajziya korshiles Indoneziyamen birge biogazdardy ondiretin palma majlarynyn 85 pajyzy ondiretindiligi anyktaolyd zhәne bul Malajziyadagy ormandardyn kesiluine basty sebep bolyp tabylady Osy arkyly Malajziya 2150000000 USD finanstyk pajda tapkan Memlekettik kurylymBilik nysany konstituciyalyk monarhiya Eldin negizgi zany 1957 zhylgy El basshysy Zhogargy basshy Yang di Pertuan Agong Zhogargy basshy shtattardy baskarushy 9 sultannyn katarynan basshylar Kenesimen kezektesip 5 zhylga sajlanady 4 shtattyn Gubernatorlary sajlauga katyspajdy El basshysy tәn dәstүrli artykshylyktardy koldanady Onyn Parlamentti shakyruga zhәne taratuga kukygy bar Ministrler kabinetinin usynysy bojynsha Sonymen katar patsha kabyldanatyn zandarga tyjym salu kukygyna ie zhәne de Parlament aldynda zhyl sajyn zholdaumen soz sojlejdi 2011 zhyldyn karashasynan beri Malajziyanyn Zhogargy basshysy Yang di Pertuan Agong HIII 1927 zhyldyn 28 karashasynda tugan Kedah shtatynyn Sultany Kelantan shtatynyn Sultany Ol Malajziyanyn tarihyndagy ekinshi ret tungysh sajlangan Zhogargy basshysy Malajziyanyn Pralamenti eki palatadan turady Senat zhәne Senat 70 adamnan turady Onyn ishinde 44 Premer ministrdin usynysy bojynsha Zhogargy basshymen tagajyndalady al kalgan 26 senator shtattardyn zan shygarushy assambleyalarymen zhiberiledi әr shtattan 2 adam Tagajyndalgan senatorlar zheti zhyl bojy kyzmet atkarady 2009 zhyldyn 7 shildesinde Senattyn Prezidenti bolyp Dato Von Fun Meng sajlandy Өkilder palatasy kenirek okilettikterge ielenip 222 deputattan turady Deputattar zhalpy sajlau kukyktyn negizinde birmandatty onirlerde 5 zhylga sajlanady 2008 zhyldyn 28 sәuirde Өkilder palatasynyn toragasy bolyp sajlandy Zhalpy sajlau nәtizhesinde Өkilder palatasynda basym oryn algan partiyanyn zhetekshisi Premer ministr lauazymyna tagajyndalyp Ministrler kabinetin baskarady 2008 zhyldyn nauryz ajynan beri 2013 zhyly kajta sajlangan Malajziyanyn Premer ministri BMҰҰ sayasi partiyasynyn toragasy Malajziyanyn үkimetinde 22 federaldy ministrlik bar Sonymen katar Premer ministrdin departamentinde portfelsiz 8 ministr kyzmet atkaryp zhүr Үkimet Premer ministrden onyn bir orynbasarynan ministrler men olardyn orynbasarlarynan zhәne parlamenttik hatshylardan 70 adamnan astam turady Barlyktar Zhogargy basshymen tagajyndalady Konstituciyaga sәjkes Kabinettin mүshesi Parlamenttin deputaty boluy kazhet Halky2020 zhyly әlemnin en damygan elderi kataryna kosyludy maksat etip otyrgan 26 million turgyny bar Malajziya Onyn ishinde turgylykty mekendeushiler malajlyktar men 65 1 26 үndiler 7 7 Halyktyn 65 pajyzy kalalandyrylgan ajmaktarda omir sүrude Өmir uzaktygynyn orta sheni er azamattar 71 8 zhas әjel azamattar 76 3 zhas Malajziyalyktardyn dini musylmandar 60 dy kurajdy Sonymen katar elde hristiandar turady Malajziya ekonomikasyTolyk makalasy Malajziya karkyndy damushy industrialdy agrarlyk memleket 2011 zhyly Malajziyanyn ZhIӨ 5 2 ga osti sojtip 247 7 mlrd AҚSh doll kurady Halyktyn Adam basyna bul korsetkish 9 575 doll kurajdy 2011 zh zhәne ajmaktagy en zhogargy korsetkishterdin biri bolyp tabylady ZhIӨ kurylymy kelesi tүrge bolingen auyl sharuashylygy 9 7 onerkәsip 44 6 kyzmet korsetu salasy 45 7 2008 zh Songy zheti zhylda eldin altyn valyutalyk kory үnemi ulgajyp keldi zhәne 2011 zhyly 133 mlrd AҚSh doll kurady Enbekke zharamdy halyktyn sany 12 7 mln adam 2011 zhylgy mәlimetter bojynsha olardyn 13 y auyl sharuashylyk salasynda onerkәsip salasynda 36 kyzmet korsetu salasynda 51 IZhӨ en үlken үlesi kyzmet korsetu salasyna tiesili onyn basym boligi үsteme zhәne bolshektem satu sauda sondaj ak karzhy kyzmeti saktandyru zhәne zhylzhymajtyn mүlik alu Shetel memlekettermen sauda Zhumyssyzdyk dengeji 3 pajyzdy kurajdy 2011 zhylgy mәlimetter bojynsha үjsiz halyktyn sany 5 1 pajyzdy kurajdy 2008 zhyly byudzhettik kiris 44 32 mlrd ka ten boldy al byudzhettik shygys 55 1 mlrd AҚSh doll kurady Tikelej sheteldik investiciyalar agymy 2008 zhyly IZhӨ 20 7 kurady al dagdarys dengeji 5 8 pajyzdy kurajdy Syrtky karyzy IZhӨ 42 7 kurady 2008 zh Ekonomikanyn asa karkyndy sektory ondeu onerkәsibi El integraldy zhobalardyn kondicionerlerdin radio zhәne shygarushy әlemdik negizgi elder kataryna kiredi Malajziya elderinin ishinde oz avtomobil kurylysy bar zhalgyz el Proton siyakty markalar bar Өnerkәsip ondirisi negizinen ozeninin manajyna shogyrlangan t n Selikon dalasy sondaj ak shtatynda Malajziyanyn karuly kүshteriRMAF MiG 29N UB әue ushaktary Malajziyanyn karuly kүshterinin tarihy 1933 zhyldan agylshyn kolonialdy әskeri kuramyndagy algash malaj zhayau әskeri kurylgan kalasynan bastaldy 1963 zhyly Malajziya egemendigin zhariyalau uakytyna tayau eldin karuly kүshterinin sany 22 myn adamdy kurady Әsker oz erkimen zhalga alu arkyly zhinaktalady Oficerler AҚSh zhәne Ұlybritaniyada әskeri mektepterde dayarlanady Қazirgi tanda karuly kүshterinin zhalpy sany 114 myn adam Sonymen katar zhergilikti policiya kurylymdary bar 50 myn adamga zhuyk Zhayau әskeri 43 myn adamga zhuyk olar zhayau brigadalardan zheke polkterden zhәne arnajy әskerden kuralgan Әue kүshteri 4 myn adamga zhuyk 30 әskeri zhәne 60 kosymsha ushaktar men tik ushaktardan kuralgan 3 myn adamga zhuyk 45 ke zhuyk kүzet zhәne baska kemeleri bar Halykaralyk әskeri sayasi zhәne әlemdik ekonomikadagy zhagdajlardyn ozgeruine bajlanysty Ontүstik Shygys Aziya elderinin songy on zhyldagy Aziya tynykmuhittyk ajmaktagy processterge ykpaly asa kүsheyude Tek ajmaktagy emes sonymen katar galamdyk karkynda kauipsizdikti kamtamasyz etudin zhana ortalygyn kurushy әlemdegi en tabysty ujymdardyn biri bolyp sanalady Syrtky sayasat zhәne kauipsizdikMalajziya premer ministri Mahathir Muhamed Malajziya әlem elderinin 120 dan astam elderimen diplomatiyalyk katynas ustanuda Kuala Lumpurda 100 den astam memleket pen halykaralyk ujymdardyn diplomatiyalyk missiyalary kyzmet zhasauda Malajziyanyn shetelde zhalpy sany 105 bolatyn diplomatiyalyk okilettilikteri bar Malajziya negizgi halykaralyk ujymdardyn mүshesi BҰҰ zhәne onyn arnajy organdarynyn 1998 2000 zhzh Қauipsizdik kenesinin turakty emes okili boldy zhәne damushy elder birlestiginin katysushysy Қosylmaushylar kozgalysy Top 77 IYҰ zhәne ajmaktyk ujymdar ASEAN RFA ATES VAS Malajziya Қosylmaushylar kozgalysynyn toragasy boldy 2003 2006 zhzh IYҰ 2003 2008 zhzh ASEAN 2005 2006 zhzh 2008 zhyldyn mamyr ajynda Malajziya Britan Dostastygynyn Harare Deklaraciyasynyn CMAG mindettemelerin oryndau bojynsha Ministrlik tobynyn toragasy ornyna sajlandy Bul sheshim 12 mamyrda Londonda 29 shy Toptyn otyrysy karsanynda bir dauyspen kabyldandy Malajziya syrtky sayasatynyn manyzdysy bolyp ASEAN dyk bagyt kaluda 2020 zhyldarga tayau ASEAN kauymdastygyn kuru zhosparlanuda sondaj ak ASEAN 3 formatyndagy yntymaktastyk damuy karaluda Қytaj Zhaponiya Koreya 2008 zhyly Malajziya Parlamenti 2007 zhyly 20 karashada kol kojylgan Zhargysyn ratifikaciyalady Malajziya XIII sammit karsanynda ASEAN Singapurdagy ondyk koshbasyna kiredi Onyn kabyldanuy halykaralyk kukyksubektiligi bar ASEAN evolyuciyasynyn tolyk ajmaktyk ujymga ajnaluynyn zhana kezeninin bastamasy bolyp tabylady ASEAN Zhargysy resmi tүrde 2008 zhyldyn 15 zheltoksanyndagy zan kүshine endi 2009 zhyly Malajziyanyn Syrtky ister ministrligi zhergilikti kukykkorgaushynyn Әlemnin laureaty Aun San Su Chzhidin Myanmada tutkyndaluyna karsy narazylyk bildirdi zhәne bul әreketterdi eldin demokratizaciyasy bojynsha zhol kartasy ulttyk bejbitshilik processinin үzilui det atady Malajziya iniciativasy bojynsha bul mәsele 2009 zhyldyn 19 20 mamyrynda v Phukette Tailand otken ASEAN mүshe memleketterinin Үlken lauazymdy tulgalary otyrysynyn kүn tәrtibine engizildi Manyzdy prioritet batys zhetekshi memleketterimen әriptestik katynastardyn damuy bolyp tabylady AҚSh zhәne Evroodak Mundaj sayasattyn zhүrgiziluine sauda ekonomikalyk zhәne әskeri sayasi yntymaktastyktyn zhogary dengejde boluy ykpal etedi Sonymen Amerika Қurama Shtattary Malajziyanyn үlken sauda әriptesi bolyp tabylady al Malajziya AҚSh tyn syrtky ekonomikalyk bajlanystarynda 10 orynda tur 2008 zhyly eki el arasyndagy tauarajnalymy 43 703 mlrd AҚSh dollaryn kurady Sauda ekonomikalyk yntymaktastyktyn nәtizheli boluynyn bir korsetkishi AҚSh pen Malajziyanyn Erkin sauda turaly kelisimine kol koyuga mүddelli boluy bul zhonindegi kelissozder 2006 zhyldyn mausymynan beri zhүrgizilude Bul bagyttagy belsendilikti kүshejtu maksatynda 2009 zhyldyn 14 15 mamyrynda Malajziya syrtky ister ministri AҚSh ka issaparmen bardy Issapar kezinde AҚSh memlekettik hatshysy H Klintonmen zhәne AҚSh Senatynyn Halykaralyk ister zhonindegi komitetinin toraga orynbasary kezdesuler zhүrgizildi Petronas munaralary Kuala Lumpur Malajziyanyn syrtky sayasatyndagy manyzdy sektor Қytajmen karym katynas bolyp tabylady Bul bagyttagy manyzdy okiga 2009 zhyldyn 2 5 mausymynda Malajziya Premer ministri Nadzhib Tun Razaktyn ҚHR na resmi issapary boldy Bul issapar barysynda ҚHR Prezidenti Hu Czintao men ҚHR Memlekettik Kenesinin toragasy kezdesuler otti Taraptar Қytaj malajziyalyk shugyl yntymaktastyk bojynsha birikken әreketter zhosparyna kyzmettik zhәne diplomatiyalyk pasporttarmen vizasyz bara alu turaly kelisimderge kol kojdy Kelisimder nәtizhesi bojynsha Malajziya үkimetinyn basshysy N eki eldin ozara sauda tәzhiribesinde tolyktaj amerikandyk dollardan bas tartyp tek kytaj yuandary men malajziyalyk ringgitterdi pajdalana otyryp eseptesu turaly zhariyalady Malajziyanyn musylman kauymdastygyndagy ykpaly kүsheyude Islam әleminde IYҰ toragasy 2003 2008 zhzh esebinde baskaru oryndarynda bolgan kezenderinde Kuala Lumpur ozin bedeldi zhәne ekonomikalyk damygan islam memleketi retinde korsete bildi Malajziya palestindik mәseleni retteu saualdarynda zhogary sayasi belsendilik tanytuda Bul үrdistin songy korinisi retinde el үkimetinin BҰҰ Қauipsizdik Kenesinde buryn bolmagan aryzdary Izraildin Palestinaga karsy agressiyasyn synga alatyn rezolyuciya kabyldau ultimatumymen shyguy zhәne Izraildin basyp kiruin talkylau үshin BҰҰ shugyl sessiyasyn shakyruyn ajtuymyzga bolady Malajziya sondaj ak BҰҰ arkyly halykaralyk bakylaushylar toptaryn Gaza sektoryna bagyttau zhәne BҰҰ miraskorlyk kүshterin Palestina territoriyasyna engizu iniciatory bolyp tabylady Halykaralyk orkeniet dialogy men әriptestiginen tuyndagan saualdar asa konil audarudy talap etip otyr Sonymen 2006 zhyldan beri Syrtky ister ministrligi AҚSh ykpaldy halykaralyk үkimettik emes ujymmen zhyl sajyn musylman әlemi men Batys ozara әreketteri saualdaryna arnalgan konferenciyalar zhүrgizude Bul forum azamattyk kogam din okilderi gylym mәdeniet BAҚ okilderinin katysuymen halykaralyk konfessiyalyk zhәne halykaralyk orkeniet үshin manyzdy kadam bolyp tabylady Malajziya 1996 zhyly Bangkokta kurylgan Aziya men Europa arasynda sayasat ekonomika mәdeniet zhәne әleumettik sala mәseleleri bojynsha dialogty damytu bagytynda zhasalyp zhatkan zhumystarga belsendilik tanytuda Aziya Europa sammiti Malajziyalyk diplomatiyanyn obektivti zhetistikterine karamastan songy birneshe zhyl syrtky sayasatta kejbir kolajsyz mәseleler tuyndap otyrdy Mәselen 2008 zhyly Malajziya Gaagadagy Halykaralyk Sotta Singapurmen ajmaktyk mәsele bojynsha dauda halyk mүddelerin korgaj almady Sot daulasuy nәtizhesi bojynsha Kuala Lumpur Ontүstik Қytaj tenizindegi shugyl manyzdy aral Pedra Brankadagy bakylau kukygyn zhogaltty Dauly zherdin Malajzii shtaty Dzhohor manajynda zhәne Malajziya ajmaktyk sularynda bolganyna karamastan kabyldauda sudyalar Singapurdyn 130 zhyl bojy Malajziya tarapynan narazylyksyz araldagy teniz mayagyn pajdalanganyna sүjendi Al Malajziya 100 zhyldan astam uakyt bojy Pedra Brankada eshkandaj sharuashylyk kyzmetin zhүrgizuge ynta bildirmegen AҚSh Memlekettik departmenti esebinde 2009 zhyl bojynsha Adam saudasy zhoninde Malajziya en tomen tizimdegi үshinshi dengejdegi nazarda boldy 2007 zh Malajziya 2 shi dengejde boldy Elder 2000 zhyly Adam saudasynyn kurbandaryn korgau turaly TVPA AҚSh Zanymen bekitilgen standarttar bojynsha zhүrgiziledi Minimaldy standarttardy saktau үshin asa kүsh bildirmegen elder 3 shi dengejge zhatady Mundaj baga Amerika Қurama Shtattaryn bul memleketterge gumanitarlyk zhәne sauda mәselelerinen baska saualdarda komegin toktatuga itermeleui mүmkin 2 shi dengejdegi bakylau tizimi үkimetteri minimaldy standarttaryn tolyktaj saktamagan birak bul mәselege asa kүsh zhumsajtyn elder үshin arnalgan Malajziyalyk syrtky sayasatynyn kosymsha kozdyrgyshy zhyl sajyngy 2008 zhyl bojynsha Malajziyadagy sayasi zhagdaj turaly Halykaralyk kukykkorgaushy Freedom House ujymynyn esebi zhәne demokratiya rynogtyk ekonomika zhәne sayasi zhүjenin damuy zhonindegi Bertelsmann Stiftung Germaniya fondynyn mәlimdemesi bolyp otyr Zhogaryda ajtylgan mәlimdemege sәkes eldegi sayasi reformalar zhetkiliksiz kogamnyn etno dini kurylymymen bajlanysty mәseleleri bar bilik zhүjesindegi korrupciyanyn boluy asa kauip tugyzuda 2009 zhyly Freedom House anyktamasy bojynsha Freedom in the World rejtingine sәjkes Malajziya tolyktaj emes erkin memleketter kategoriyasyna endi salystyrmaly tүrde Indoneziya Erkin memleketter tobyna kirdi 2009 zhyldyn kantarynan bastap Malajziya SIM shugyl strategiyalyk zhosparlau zhүjesi engizildi 2009 2015 zhzh aralygyna bekitilgen bul zhүje instituciyalyk potencial zhәne syrtky sayasi mekemesinin adamzat korynyn damuy men nygayuyna bagyttalgan Atalgan maksattar kyzmetkerlerdi kazirgi diplomatiyadagy tiisti bilim men tәzhiribemen kamtamasyz etudi kozdejdi atap ajtkanda sayasi zhәne ekonomikalyk analiz baskaruy ekonomikalyk diplomatiya zhәne strategiyalyk zhospralau amaldaryn zertteudi kamtidy Shetel tilderin mengeru zhәne kelissozder zhүrgizu tәzhiribesin arttyru mәselesine asa nazar audarylady 2009 zhyldyn sәuir ajynda Malajziyanyn bolyp tagajyndaldy Tarihi sholu14 gasyrga dejin kuramyna kirgen 7 gasyrda pajda bolgan induistik memleket 1403 zhyly Malajziyanyn barlyk zherlerin biriktirgen kuryldy 1511 zhyly Malakka Alfonso de Albukerktin basshylygyndagy basyp alyndy 1641 zhyly portugaldyktardy al 1824 zhyly gollanddyktardy agylshyndar almastyrdy 1914 zhyly bүkil Malajziya Ұlybritaniyanyn kol astynda boldy 1941 1945 zhyldary Zhaponiyamen zhaulap alyngan bolatyn birak sogystan kejin kajtadan Ұlybritaniya protektoratynyn astyna otti 1948 zhyly kurylgan Malajlyk Federaciya 1956 zhyly avtonomiyaga zhәne 1957 zhyly Ұlybritaniya Dostastygynyn kuramynda tәuelsizdikke ie boldy 1963 zhyly Singapur zhәne turatyn kuryldy 1965 zhyly sayasi zhәne ekonomikalyk kelispeushilikterdin saldarynan kuramynan shykty ӘdebietiBul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet ArhitekturasyBul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet Malaziya men ҚazakstanҚazakstanmen karym katynasy 1991 zhylgy 31 zheltoksanda Malajziyanyn Қazakstannyn tәuelsizdigin mojyndagannan beri bastaldy 1992 zhylgy 16 nauryzda Қazakstan men Malajziya arasynda diplomatiyalyk katynastar ornykty 1996 zhyly Kuala Lumpur kalasynda Қazakstannyn zhәne Almatyda Malajziyanyn elshilikteri ashyldy 2012 zhyldyn 17 19 sәuir aralygynda Prezident N Ә Nazarbaevtyn Malajziyaga resmi sapary boldy 1996 zhyly Қazakstanga resmi saparmen Malajziyanyn Premer ministri M Mohamad 2003 zhyly Malajziyanyn Zhogargy bileushisi S Siradzhuddin zhәne 2011 zhyly Malajziyanyn Premer ministri Dato Sri Nadzhib Tun Abdul Razak keldi 2011 zhyldyn mamyr ajynda Қazakstanga diplomatiyalyk katynas tarihynda algash ret Malajziyanyn Syrtky ister ministri Anifa Aman mausymda Malajziyanyn Premer ministri Dato Sri Nadzhib Tun Abdul Razak zhәne buryngy Premer ministri A Badaui kelip ketti Atalgan sapar barysynda Malajziyanyn Premer ministri N Razak Dүniezhүzilik islam ekonomikalyk forumyna katysty Turizmdi damytu maksatynda Malajziya Қazakstan azamattaryna birzhakty negizde 30 kүnge dejin vizasyz rezhim engizdi Ejr Astana әuekompaniyasy Almaty men Kuala Lumpur arasynda aptasyna tikelej үsh rejs zhasajdy Malajziyada 2 mynnan astam kazakstandyk student bilim aluda 2011 Onyn kopshiligi ekonomika zhәne akparattyk tehnologiyalar mamandyktary bojynsha okidy Malajziyada 2010 zhyly kazakstandyk studentter Associaciyasy kurylgan DerekkozderFederation of Malaya Independence Act 1957 agyl Wikisource gi Malaj Federaciyasynyn 1957 zhylgy tәuelsizdik zhajly akti Basty derekkozinen muragattalgan 21 tamyz 2011 kolzhetpejtin silteme Tekserildi 17 akpan 2011 Agreement relating to Malaysia between United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland Federation of Malaya North Borneo Sarawak and Singapore agyl Wikisource gi Malaj Federaciyasy kuru zhajly kelisim Basty derekkozinen muragattalgan 21 tamyz 2011 kolzhetpejtin silteme Tekserildi 29 shilde 2010 2007 zhyldan beri Malajziya үkimetinin ornalasady Malajziyada zhana korol sajlandy 31 kantar 2019 Current Population Estimates Malaysia 2016 2017 Department of Statistics Malaysia 14 July 2017 Tekserildi 11 mausym 2018 World Economic Outlook Database October 2018 2018 Human Development Report United Nations Development Programme 2018 Tekserildi 14 kyrkүjek 2018 Malays Travel Guide Climate of Malaysia Circle of Asia Tekserildi 28 shildenin 2008 Saw Swee Hock The population of Peninsular Malaysia Singapore Institute of Southeast Asian Studies 2007 P 1 2 ISBN 978 981 230 730 9 General Climate Information Malaysia Meteorological Department Tekserildi 28 shildenin 2008 http news mongabay com 2013 1115 worlds highest deforestation rate html Қazakstan Ұlttyk encklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 zhyl ISBN 5 89800 123 9 VI tom Қazakstanga uksas kuatty el Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet