Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Федерация (ағылш. Federation, фр. Federation, лат. Federatіo — одақ, бірлестік) — мемлекеттік құрылым түрі. Заң жүзінде саяси дербестігі сақталатын бірнеше субъектінің біртұтас одақтық мемлекет құру формасы. Тұңғыш федерация Америка Құрама Штаттары 1787 жылғы конституция бойынша құрылды. Федерация құрамындағы субъектілер федерациясы жоғарғы одақтық органдарын, қарулы күштерін құрайды. Федерация заңдары бүкіл одақ аумағында орындалуы міндеттеледі. Федерацияның жекелеген мүшелерінің (штаттар, кантондар, провинциялар, республикалар, т.б.) өзіндік мемлекеттік құрылымы, заң шығару жоғ. органдары, үкіметі, құқық және сот жүйесі болады. Заңдық тұрғыда белгілі дәрежеде саяси дербестігі бар жекелеген мемлекеттік құрылымдардан құралған күрделі одақтық мемлекет.
Федерация үшін мемлекеттің егемендігі жоқ, бірақ ішкі саясатта біршама кең өкілеттіктерге ие федерацияның субъектілері — мемлекеттік-территориялық құрылымдар болуы қажет. Әлемдегі ең ірі елдердің көпшілігі федерациялар, соның ішінде Ресей, Америка Құрама Штаттары, Канада, Бразилия, Германия, Үндістан, Аустралия, Мексика, Аргентина, Пәкістан.
Федерацияның субъектісі — бірқатар мемлекеттік белгілерге ие, бірақ мемлекеттік егемендігі жоқ саяси субъект.
Федерацияның негізгі белгілері
Федерацияның негізгі белгілері:
- мемлекет территориясында ұлттық немесе территориялық автономияның болуы;
- мемлекеттегі саяси билік және басқа да өкімет органдары екі деңгейде қалыптасады;
- мемлекеттің конституциясы екі деңгейлі болады.
Мысалы, Ресей, Қытай, Үндістан және т.б. Ресейде жиырмаға жуық республикалар бар (Татарстан, Башқұртстан, Дағыстан, Солтүстік Осетия, т.с.с.). Саяси билік екі деңгейлі, яғни жалпы мемлекеттік президент, парламент және әрбір республиканың өз алдына президенттері мен парламенттері бар. Конституциясы екі жүйелі: бүкілресейлік және әрбір республиканың өз конституциясы бар.
Федерация тек ғана ұлттық ерекшеліктер негізінде қалыптаспайды. Дүние жүзіндегі федарацияның көп бөлігі жер (территория) арқылы орныққан. Мысалы, АҚШ, ГФР, Аустрия және т.б. АҚШ-да штаттар, Германияда «жерлер». Ал федерациялық құрылым негізі — ұлт немесе жер аймағы ғана емес; федерацияның негізгі белгісі – егемендік дәрежесі. Егер автономияның, федерация субъектісінің белгілі мөлшерде (Конституция арқылы белгіленген) егемендігі болмаса, онда мемлекттің федерация аталуы да жалған болып шығады.
Қазіргі федералды мемлекеттер
- Босния және Герцеговинаның конституциясы мен заңдары, сондай-ақ бұл мемлекетті федерация ретінде анықтамайды. Федералдық мемлекеттік құрылым туралы тұжырым (кейбір зерттеушілердің пікірінше бұған конфедерация да жатады, бірақ сецессия құқығы жоқ, яғни шыға алмайды) бірқатар сыртқы белгілер негізінде жасалады. Ресми түрде, Босния және Герцеговина — құрамдас бөліктерінің (субъектілерінің) кең өкілеттіктері бар орталықтандырылмаған унитарлық мемлекет.
Ойдан шығарылған федерациялар
Фантастикалық федерациялар фантастикалық әлемде жиі кездеседі. Ойдан шығарылған федерациялардың көрнекті мысалдары:
- Ғаламшарлардың Біріккен Федерациясы (Жұлдызды жол).
- Ескі республика және Жаңа республика (Жұлдызды соғыстар)
- Жер Альянсы және Минбари Федерациясы (Вавилон 5).
- Драго федерациясы.
- Арепешт Федеративтік Республикасы
Дереккөздер
- Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007. ISBN 9965-32-491-3
| Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Category:Federación |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Federaciya agylsh Federation fr Federation lat Federatio odak birlestik memlekettik kurylym tүri Zan zhүzinde sayasi derbestigi saktalatyn birneshe subektinin birtutas odaktyk memleket kuru formasy Tungysh federaciya Amerika Қurama Shtattary 1787 zhylgy konstituciya bojynsha kuryldy Federaciya kuramyndagy subektiler federaciyasy zhogargy odaktyk organdaryn karuly kүshterin kurajdy Federaciya zandary bүkil odak aumagynda oryndaluy mindetteledi Federaciyanyn zhekelegen mүshelerinin shtattar kantondar provinciyalar respublikalar t b ozindik memlekettik kurylymy zan shygaru zhog organdary үkimeti kukyk zhәne sot zhүjesi bolady Zandyk turgyda belgili dәrezhede sayasi derbestigi bar zhekelegen memlekettik kurylymdardan kuralgan kүrdeli odaktyk memleket Federaciyaly memleketter Unitarly memleketter Federaciya үshin memlekettin egemendigi zhok birak ishki sayasatta birshama ken okilettikterge ie federaciyanyn subektileri memlekettik territoriyalyk kurylymdar boluy kazhet Әlemdegi en iri elderdin kopshiligi federaciyalar sonyn ishinde Resej Amerika Қurama Shtattary Kanada Braziliya Germaniya Үndistan Australiya Meksika Argentina Pәkistan Federaciyanyn subektisi birkatar memlekettik belgilerge ie birak memlekettik egemendigi zhok sayasi subekt Federaciyanyn negizgi belgileriFederaciyanyn negizgi belgileri memleket territoriyasynda ulttyk nemese territoriyalyk avtonomiyanyn boluy memlekettegi sayasi bilik zhәne baska da okimet organdary eki dengejde kalyptasady memlekettin konstituciyasy eki dengejli bolady Mysaly Resej Қytaj Үndistan zhәne t b Resejde zhiyrmaga zhuyk respublikalar bar Tatarstan Bashkurtstan Dagystan Soltүstik Osetiya t s s Sayasi bilik eki dengejli yagni zhalpy memlekettik prezident parlament zhәne әrbir respublikanyn oz aldyna prezidentteri men parlamentteri bar Konstituciyasy eki zhүjeli bүkilresejlik zhәne әrbir respublikanyn oz konstituciyasy bar Federaciya tek gana ulttyk erekshelikter negizinde kalyptaspajdy Dүnie zhүzindegi fedaraciyanyn kop boligi zher territoriya arkyly ornykkan Mysaly AҚSh GFR Austriya zhәne t b AҚSh da shtattar Germaniyada zherler Al federaciyalyk kurylym negizi ult nemese zher ajmagy gana emes federaciyanyn negizgi belgisi egemendik dәrezhesi Eger avtonomiyanyn federaciya subektisinin belgili molsherde Konstituciya arkyly belgilengen egemendigi bolmasa onda memlekttin federaciya ataluy da zhalgan bolyp shygady Қazirgi federaldy memleketterZhasyl tүspen korsetilgen әlem kartasyndagy kazirgi federaldy memleketterEuropa Resej Federaciyasy Austriya Respublikasy Germaniya Federativtik Respublikasy Bosniya zhәne Gercegovina Belgiya Koroldigi Shvejcariya Konfederaciyasy Aziya Pәkistan Islam Respublikasy Malajziya Birikken Arab Әmirlikteri Үndistan Respublikasy Irak Respublikasy Federativtik Demokratiyalyk Nepal Respublikasy Afrika Sudan Respublikasy Komor araldary odagy Efiopiya Federativtik Demokratiyalyk Respublikasy Nigeriya Federativti Respublikasy Ontүstik Sudan Respublikasy Somali Federativtik Respublikasy Amerika Argentina Respublikasy Bolivarian Venesuela Respublikasy Kanada Meksikalyk Birikken Shtattary Amerika Қurama Shtattary Braziliya Federativtik Respublikasy Sent Kits zhәne Nevis Federaciyasy Australiya zhәne Okeaniya Australiya Odagy Mikroneziya Federaciyalyk ShtattaryBosniya zhәne Gercegovinanyn konstituciyasy men zandary sondaj ak bul memleketti federaciya retinde anyktamajdy Federaldyk memlekettik kurylym turaly tuzhyrym kejbir zertteushilerdin pikirinshe bugan konfederaciya da zhatady birak secessiya kukygy zhok yagni shyga almajdy birkatar syrtky belgiler negizinde zhasalady Resmi tүrde Bosniya zhәne Gercegovina kuramdas bolikterinin subektilerinin ken okilettikteri bar ortalyktandyrylmagan unitarlyk memleket Ojdan shygarylgan federaciyalarFantastikalyk federaciyalar fantastikalyk әlemde zhii kezdesedi Ojdan shygarylgan federaciyalardyn kornekti mysaldary Ғalamsharlardyn Birikken Federaciyasy Zhuldyzdy zhol Eski respublika agyl zhәne Zhana respublika Zhuldyzdy sogystar Zher Alyansy zhәne Minbari Federaciyasy Vavilon 5 orys Drago federaciyasy Arepesht Federativtik RespublikasyDerekkozderSayasi tүsindirme sozdik Almaty 2007 ISBN 9965 32 491 3 Ortakkorda bugan katysty media fajldar bar Category Federacion