Біртұтас мемлекет, унитарлық мемлекет — мемлекеттік немесе ұлттық-мемлекеттік құрылыстың бір түрі. Оның территориясы әкімшілік-аумақтық бөліктерге (аймақтарға, облыстарға, округтерге, аудандарға, департаменттерге және т.б.) бөлінеді.
Федерация пішімінен айырмашылығы: бір конституциясы, бір жоғары өкілеттік органы, бір үкіметі, т.б. болады, бұл оның бүкіл ел территориясына орталық билік ықпалын күшейту үшін қолайлы ұйымдық-құқықтық алғышарттар жасайды. Территориясы федеративтік бірліктерге бөлінбейтін мемлекеттік құрылыстың тұрі. Біртұтас мемлекеттің құрамында жекелеген, тіпті дербес мемлекет атрибуттарын иеленетін (мысалы, біртұтас Украинадағы ) автономды ұлттық — мемлекеттік құрылымдар болуы мүмкін. Әкімшілік территория бірлік статусын иеленуші біртұтас мемлекеттің құрамдас бөліктері орталық органдар қабылдайтын заңдардың негізінде басқарылады, олардың жер аумағы жергілікті органдар мен тұрғындардың келісімінсіз жалпы мемлекет заңның күшімен өзгертілуі мүмкін. Біртұтас мемлекеттің орталықсыздандырылған және орталықтандырылған түрлері болады. Оның біріншісіне аймақтық басқару органдары орталық билік органдарына тәуелсіз түрде құрылатын әрі олардың арасындағы заңи қарым-қатынастар орталыққа бағыныштылық принципінсіз жүзеге асатын мемлекеттер (мысалы, Ұлыбритания, Жаңа Зеландия, Жапония, Испания, Италия) жатады. Ал екіншісіне аймақтық органдардың орталыққа бағыныштылығы орталық тағайындайтын лауазымды басшылар арқылы жүзеге асатын Біртұтас мемлекеттер (мысалы, Нидерланд, Қазақстан, Өзбекстан) жатады. Қазақстан республикасының Конституциясында “Қазақстан Республикасы — президенттік басқару пішіміндегі біртұтас мемлекет” делінген (2-бап). Мемл. орталық билік ел территориясының тұтастығын, қол сұғылмаушылығын және бөлінбеуін қамтамасыз етеді. Мемлекеттің әкімшілік-территория құрылысы, астананың орналасатын жері мен статусы заңмен белгіленеді.
Тағы қараңыз
Дереккөздер
- «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл, ISBN 5-89800-123-9, II том
- Биекенов К., Садырова М. Әлеуметтанудың түсіндірме сөздігі. — Алматы: Сөздік-Словарь, 2007. — 344 бет. ISBN 9965-822-10-7
- Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007. ISBN 9965-32-491-3
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Birtutas memleket unitarlyk memleket memlekettik nemese ulttyk memlekettik kurylystyn bir tүri Onyn territoriyasy әkimshilik aumaktyk bolikterge ajmaktarga oblystarga okrugterge audandarga departamentterge zhәne t b bolinedi Zhana unitarlyk memleketteri Federaciya pishiminen ajyrmashylygy bir konstituciyasy bir zhogary okilettik organy bir үkimeti t b bolady bul onyn bүkil el territoriyasyna ortalyk bilik ykpalyn kүshejtu үshin kolajly ujymdyk kukyktyk algysharttar zhasajdy Territoriyasy federativtik birlikterge bolinbejtin memlekettik kurylystyn turi Birtutas memlekettin kuramynda zhekelegen tipti derbes memleket atributtaryn ielenetin mysaly birtutas Ukrainadagy avtonomdy ulttyk memlekettik kurylymdar boluy mүmkin Әkimshilik territoriya birlik statusyn ielenushi birtutas memlekettin kuramdas bolikteri ortalyk organdar kabyldajtyn zandardyn negizinde baskarylady olardyn zher aumagy zhergilikti organdar men turgyndardyn kelisiminsiz zhalpy memleket zannyn kүshimen ozgertilui mүmkin Birtutas memlekettin ortalyksyzdandyrylgan zhәne ortalyktandyrylgan tүrleri bolady Onyn birinshisine ajmaktyk baskaru organdary ortalyk bilik organdaryna tәuelsiz tүrde kurylatyn әri olardyn arasyndagy zani karym katynastar ortalykka bagynyshtylyk principinsiz zhүzege asatyn memleketter mysaly Ұlybritaniya Zhana Zelandiya Zhaponiya Ispaniya Italiya zhatady Al ekinshisine ajmaktyk organdardyn ortalykka bagynyshtylygy ortalyk tagajyndajtyn lauazymdy basshylar arkyly zhүzege asatyn Birtutas memleketter mysaly Niderland Қazakstan Өzbekstan zhatady Қazakstan respublikasynyn Konstituciyasynda Қazakstan Respublikasy prezidenttik baskaru pishimindegi birtutas memleket delingen 2 bap Meml ortalyk bilik el territoriyasynyn tutastygyn kol sugylmaushylygyn zhәne bolinbeuin kamtamasyz etedi Memlekettin әkimshilik territoriya kurylysy astananyn ornalasatyn zheri men statusy zanmen belgilenedi Tagy karanyzMemlekettik baskaru tүrleri Derekkozder Қazakstan Ұlttyk encklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 zhyl ISBN 5 89800 123 9 II tom Biekenov K Sadyrova M Әleumettanudyn tүsindirme sozdigi Almaty Sozdik Slovar 2007 344 bet ISBN 9965 822 10 7 Sayasi tүsindirme sozdik Almaty 2007 ISBN 9965 32 491 3 Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet