Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Батыс және Шығыс экономикалық зоналары
Ресей аумағы ішкі байланысты Батыс (Еуропалық) және Шығыс (Азиялық) экономикалық зоналарға бөлінеді. Олар бір-бірінен аумақтарының игерілуі мен еңбек ресурстары, табиғат жағдайлары мен табиғат ресурстары, экономикалық даму дәрежесі мен болашақтағы бағыт-бағдары жағынан түбегейлі айырмашылықтар жасайды. Сонымен қатар 11 экономикалық аудан ажыратылады, олардың сегізі Батыс зонада, ал қалған үшеуі Шығыс зонада орналасқан.
Батыс зона немесе Еуропалық Ресей
Батыс зона немесе Еуропалық Ресей ел аумағының 26%-ын құрайды. Ресейде өндірілетін өнеркәсіп және ауылшаруашылық өнімдерінің 85%-ы осы зонаға тиесілі. Батыс Еуропаға жақын орналасуы, өңдеуші өнеркәсптің басым болуы, жоғары маманданған еңбек ресурстарының жинақталуы экономикалық деңгейдің қарқынды болуына өзіндік ықпалын тигізген. Алайда өнеркәсіптің сырттан тасымалданатын шикізат пен энергияға тәуелді болуы, сумен қамтамасыз етілудегі кейбір , экологиялық проблемалардың туындауы өнеркәсіптің кептеген түрлерін шектеуді етеді. Ғылым мен ғылымды көп қажет ететін кәсіпорындардың ірі қалаларда шоғырлануы қала халқы үлесінің артуына әсер етуде. Қала халқының үлесі 75%-ға жетеді және Ресейдің ең ірі қала агломерациялары мен 11 миллионер қаласы осы зонада орналасқан.
Шығыс зона немесе Азиялық Ресей
Шығыс зона немесе Азиялық Ресей ел аумағының 74%-ын құрайды. Бұл зона табиғат ресурстарына аса бай болып келеді. Елдегі отын-энергетикалық ресурстың 80%-ы, ағаш сүрегі қорының 80%-ы, су ресурсының 75%-ы, су-энергетикалық ресурстың 81,5%-ы, сондай-ақ түсті және сирек металдардың, химиялық шикізаттардың басым бөлігі шоғырланған. Ресейдегі мұнайдың 70%-дан, газдың 92%- дан астамы осында ендіріледі. Соңғы жылдары зонадағы қала халқының үлесі күрт өсуде, 900-ге жуық қала типтес елді мекен, 230-дан астам қала бар, оның екеуі миллионер қалалар (Новосибирск және Омбы). Шығыс зонаны дамытудың басты бағыттары — шикізаттарды өңдеу барысында технологиялық әдістерді жетілдіру, аймақтағы көлік жүйелерін жақсарту, қызмет көрсету салаларын дамыту және экологиялық қауіпсіздік шараларын мейлінше қатаң сақтау.
Экономикалық аудандары
Ресей аумағы ішкі экономикалық қарай 11 экономикалық аудан мен бір еркін экономикалық зонаға бөлінеді. Олардың әрқайсысы өзіне тән маманданған шаруашылық салалары бар кешенді құрылымдардың күрделі жиынтығынан құралады.
Орталық экономикалық аудан
Орталық экономикалық аудан құрамына Мәскеу қаласы мен 12 облыс кіреді. Өзіне тән табиғат жағдайы мен ресурстарына негізделе отырып, бұл ауданда өнеркәсіптің машина жасау, химия, жеңіл және тамақ өнеркәсіптері сияқты салалары; ауыл шаруашылығының көкөніс пен картоп, зығыр өсіру, қала маңы шаруашылықтары өркендеген. Сонымен қатар бұл аудан мемлекеттік басқарудың, қаржы-қаражаттың, ғылым мен мәдениеттің, туризмнің тарихи қалыптасып, өркен жайған аймағы болып саналады.
Волга-Вятка экономикалық ауданы
Волга-Вятка экономикалық ауданы кұрамына 2 облыс ( және Киров) пен 3 республика (Чуваш, Марий Эл, ) кіреді. Негізгі маманданған салалары машина жасау, химия, орман, жеңіл және тамақ өнеркәсіптері, картоп өсіру мен сүтті-етті бағыттағы мал өсіру, қала маңы шаруашылықтары болып табылады.
Орталық қара топырақты аудан
Орталық қара топырақты аудан —ең шағын аудан, оның құрамына , , , және Тамбов облыстары кіреді. Жетекші маманданған салалар қатарына қара металлургия, машина жасау, химия, құрылыс материалдарын өндіру және тамақ өнеркәсібі жатады. Сонымен қатар жоғары дамыған ауыл шаруашылығы дәнді дақылдар, қант қызылшасы, күнбағыс, картоп өсіру мен етті-сүтті бағыттағы мал өсіруге маманданған.
Солтүстік-Батыс экономикалық ауданды
Солтүстік-Батыс экономикалық ауданды Санкт-Петербург қаласы мен Ленинград облысы құрайды. Бұл аудандағы тарихи қалыптасқан шаруашылық салалары машина жасау, химия, орман, жеңіл және тамақ өнеркәсіптерінен тұрады. Ауыл шаруашылығының зығыр өсіру және сүтті-етті бағыттағы мал шаруашылығы, қала маңы шаруашылықтары сияқты салалары қарқынды дамыған. Сонымен қатар теңіз көлігі, ғылым мен мәдениет, туризм өркен жайған.
Солтүстік экономикалық аудан
Солтүстік экономикалық аудан құрамына Карелия мен Коми республикалары және құрамында автономиялық облысы бар Архангельск, мен облыстары кіреді. Негізгі маманданған салаларына отын-энергетика өнеркәсібі, қара және түсті металлургия, машина жасау, химия, орман, балық өңдеу жатады. Ауыл шаруашылығының зығыр өсіру және сүтті-етті бағыттағы мал шаруашылығы түрлері өркендеген. Сонымен қатар кеме жасау мен теңіз көлігі тарихи қалыптасқан кәсіп түрі болып табылады.
Солтүстік Кавказ экономикалық ауданы
Солтүстік Кавказ экономикалық ауданы, құрамына , , , Солтүстік , , Шешен және Дағыстан республикалары мен , өлкесі, облысы кіреді. Ауданның маманданған салаларына отын-энергетикалық өнеркәсіп, түсті металлургия, машина жасау, химия және тамақ өнеркәсіптері жатады. Ауыл шаруашылығы аудандағы жетекші сала болып табылады, оның дәнді дақылдар, қант қызылшасы, күнбағыс, көкөніс пен жеміс өсіру, ірі қара, қой және шошқа өсіру сияқты салалары қатар дамыған. Теңіз көлігі жақсы өркендеген. Табиғат жағдайының ерекшеліктеріне байланысты емдеу-сауықтыру, туристік-рекреациялық шаралар өте жақсы жолға қойылған.
Волга бойы экономикалық ауданы
Волга бойы экономикалық ауданы Татарстан және Қалмақ республикалары мен , , Самара, Саратов, Волгоград, Астрахань облыстарынан құралады. Аудан электр энергиясы, отын өнеркәсібі, машина жасау (автокөлік, трактор және әуе техникасы), химия, тамақ өнеркәсібі мен құрылыс материалдарын (цемент) шығаруға маманданған. Ауыл шаруашылығының дәнді дақылдар өсіру, күнбағыс, қант қызылшасы, көкөніс пен жеміс, ірі қара мен қой өсіру сияқты салалары қарқынды дамыған.
Орал экономикалық ауданы
Орал экономикалық ауданы құрамына Удмурт және Башқұрт республикалары, (), , Челябі, Орынбор және Қорған облыстары кіреді. Маманданған салалары отын-энергетика, қара және түсті металлургия, машина жасау, химия, орман өнеркәсібі мен құрылыс материалдарын (цемент) шығару болып табылады. Ауыл шаруашылығы дәнді дақылдар, картоп, көкөніс, сүтті-етті және етті-сүтті бағыттағы ірі қара өсіруге бағытталған.
Батыс Сібір экономикалық ауданы
Батыс Сібір экономикалық ауданы құрамына Алтай республикасы, Алтай өлкесі, , Новосібір, Омбы, , Түмен ( және автономиялық округі) облыстары кіреді. Ауданның жетекші маманданған салаларына отын-энергетика, қара металлургия, машина жасау, химия және орман өнеркәсіптері жатады. Аса ірі мұнай-газ алабы болғандықтан Ресейдегі өндірілетін мұнайдың 70%-ға, газдың 90%-ға жуығы осы аудан үлесіне тиесілі. Ауыл шаруашылығында дәнді дақылдар, зығыр және ірі қара басым өсіріледі. Аудан зығыр өсіруден Ресейде Орталық ауданнан кейінгі 2-орында тұр. Алтайда марал өсіру мен омарта шаруашылығы жақсы жолға қойылған.
Шығыс Сібір экономикалық ауданы
Шығыс Сібір экономикалық ауданы , және Хакасия республикалары мен Красноярск өлкесі (Таймыр және автономиялық округі), Иркутск () және Чита ( автономиялық округі) облыстарынан құралады. Аудандағы маманданған басты салалар ретінде электр энергиясын өндіру, түсті металлургия, химия және орман өнеркәсіптерін атауға болады. Электр энергиясы, негізінен, Ангара және Енисей өзен жүйелеріндегі су электрстансыларынан өндіріледі. Ауданда машина жасау саласы жақсы жолға қойылған. Ауыл шаруашылығында дәнді дақылдар өсіру мен қой шаруашылығы кең өріс алған. Сонымен қатар солтүстікке қарай бұғы, оңтүстікте етті-сүтті бағыттағы ірі қара өсіруге маманданған.
Қиыр Шығыс экономикалық ауданы
Қиыр Шығыс экономикалық ауданы құрамына Саха (Якутия) республикасы, Еврей автономиялық облысы, автономиялық округі, және өлкесі, Амур, Камчатка (Коряк автономиялық округі), және Сахалин облыстары кіреді. Негізгі маманданған салаларына түсті металлургия, орман және балық өңдеу өнеркәсіптері жатады. Кеме жасау және теңіз көлігінің маңызы күшеюде. Ауыл шаруашылығы өз дәрежесінде дамымаған, көптеген өнім түрлері сырттан тасылады. Өз қажеттерін өтеу мақсатында күріш пен қытайбұршақ өсіріледі.
Калининград облысы
Калининград облысы 1945 жылдан Ресей Федерациясы құрамына кірген аумақ. "Янтарь" деп аталатын еркін экономикалық зона болып табылады. Отын-энергетикалық, машина жасау, орман және балық өңдеу өнеркәсіптері жоғары деңгейде ұйымдасқан. Ауыл шаруашылығында интенсивті жолмен дамыған сүт бағытындағы ірі қара, құс және шошқа өсіру кең таралған. Малазықтың дақылдар мен картоп өсіріледі. Аймақ теңіз көлігін тиімді пайдалануға және емдеу- сауықтыру, туристік-рекреациялық жұмыстарына да мейлінше маманданған.
Ресей Федерациясы 2000 жылы президент жарлығымен экономикалық аудандардан басқа 7 федерациялық округке біріктірілді. Округ шекарасы экономикалық аудандар шекарасымен сәйкес келе бермейді. Алайда олардағы мақсат — ортақ аймақтардағы (регион) экономикалық және әлеуметтік мәселелерді бірігіп шешу.
Сыртқы сауда
Ресей Федерациясының басқа елдермен қарым-қатынасы, олардың жалпы сипаты мен құрылымдық өзгерістері, ең алдымен, сыртқы сауда байланысына тәуелді. Ел экономикасы көптеген жылдар бойы жасанды саяси кедергілер әсерінен дүниежүзілік нарықтан тыс қалып келген болатын. XX ғасырдың 90-жылдарынан бастап Ресей экономикасы ашық сипат алып, халықаралық деңгейге бетбұрыс жасады.
1994 жылы Ресей мен Еуропалық Одақ арасында серіктестік пен достастық келісімге қол қойылды. Соның Ресей Еуропалық Одақ елдеріне өз экспортының үлесін 40%-ға дейін көтерді. Сонымен қатар Батыс Еуропаның жоғары дамыған мемлекеттерімен арадағы байланысты күшейтіп, оның үлесін 50—60%-ға дейін өсірді. Ондай сауда серіктестері қатарынан Германия, Италия, Жапония, АҚШ, Ұлыбритания мемлекеттерін көруге болады. Мұндай сауда- экономикалық байланыстар ТМД елдерімен де жаңа деңгейге көтерілді. 2007 жылғы сыртқы сауда айналымы 578,9 миллиард АҚШ долларын құрайды, оның 355,5 миллиард АҚШ доллары экспортқа, ал 233,4 миллиард АҚШ доллары импорт үлесіне тиесілі. Олардың арақатынасы мен басты бағыттарына мәтіндегі картадан да айқын көз жеткізуге болады.
Ресейдің экспортқа шығаратын тауарлары арасында отын-энергетикалық және минералдық ресурстардың үлесі басым. Мұнай мен мұнай өнімдерін Германия, Италия, Швейцария, Ұлыбритания мен Польшаға; табиғи газды Германия, Италия, Францияға; таскөмірді Жапония мен Түркияға шығарады. 2004 жылғы қорытынды бойынша осы тауарлардың Беларусь, Қазақстан, Қырғызстан, Молдова мен Украинадағы үлесі 24%-дан 60%-ға дейін ауытқыған. Сонымен қатар осы жылғы қорытынды бойынша Ресейдің ең басты сауда серіктестері ТМД елдерінен басқа Германия, Италия, Қытай және Нидерланд болып отыр. Елде сыртқы саудамен қатар халықаралық экономикалық қатынастардың басқа да нысандары дамуда. Жоғары дамыған елдермен, сондай-ақ Шығыс Еуропа елдерінің көптеген компанияларымен бірлескен кәсіпорындар қатары көбеюде. Ал шетелдерде Ресей компанияларының қатысуымен бірлескен кәсіпкерліктің дамуы жедел қарқынмен жүруде. Елдегі сыртқы экономикалық байланыс түрлерінің бірі — туризм болып табылады.
Туризм
Ресей жері табиғат жағдайының алуантүрлілігі, әсіресе табиғаты көркем де көрікті жерлерінің көп болуымен ерекшеленеді. Ондай аудандар қатарына Солтүстік Кавказ бен Қара теңіздің жанға жайлы курорттары мен жағажайлары, Байкал көлі мен Сібір өзендерінің табиғаты әсем жағалаулары, Орал, Алтай және тауларының баурайларындағы таулық туристік базалар жатады.
Сонымен қатар тарихи және сәулет ескерткіштері, , өркениет мұралары сақталып қалған ежелгі қалалар мен қазіргі ғылым мен мәдениеттің озық үлгілерін жинақтаған әсем де асқақ қалалар Ресейдің аса құнды ұлттық байлықтары болып саналады. Осы құндылықтарды көздің қарашығындай сақтап әрі туристерге барлық қырынан толықтай таныстыруда түбегейлі өзгерістер жүзеге асырылуда. Ресейдің аса ірі қалалары мен туристік-рекреациялық мүмкін- діктері жоғары аудандарда инфрақұрылымдар жаңартылып, заман талабына сәйкестендірілуде. Ол шараларды жүзеге асыру мақсатында мемлекеттік қордан өте қомақты қаржы бөлінуде.
Осы шаралар нәтижесінде соңғы жылдары халықаралық туризм жылдам дамуда. Анықтамалық мәліметтер бойынша Ресейге келетін туристердің ішінде алыс шетелден келетіндер саны XX ғасырдың 90-жылдарындағы 13%-дан соңғы жылдары 29%-ға дейін көтерілген.
Қазақстанмен байланыстары
Ресей мен Қазақстан арасындағы экономикалық, әлеуметтік және мәдени байланыстардың тамыры өте терең. Ол тарих қойнауына тереңдеп енген, қалыптасып біте қайнасқан байланыстар. Кеңестер Одағы ыдырап, ТМД кеңістігі құрылған күннен бастап екі ел арасындағы байланыстар жаңа деңгейге көтерілді.
1992 жылы 25 мамырда екі ел арасындағы Достастық келісіміне қол қойылды. Ол келісім бүгінгі тандағы көршілес екі ел арасындагы өзара ынтымақтастық жағдайындағы тығыз байланыстардан: екі ел арасындағы 7000 км-ге жуық ортақ шекарадан, ортақ транзиттік жол қатынасынан, біртұтас энергетикалық және байланыс жүйелерінен, табиғат қорғаудың ортақ шараларынан және т.б. байланыстардан айқын көрінеді. ТМД елдері арасында Қазақстан Ресейдің ең жетекші сауда серіктесі болып отыр.
Ресей мен Қазақстан арасындағы байланыстардың ең қуаттысы — әлеуметтік және мәдени байланыстар. Ондай шаралар екі елдің көршілес орналасқан аймақтарында аса қарқынды жүзеге асуда. Мұндай байланыстар бауырлас қалалар арасындағы жүргізіліп жатқан шаралардың, ақпарат, ғылым мен білім алмасу жұмыстарының жүйелі де тиянақты нәтижелерінен айқын көрініс тауып отыр.
Дереккөздер
- География: Дүниежүзіне жалпы шолу. ТМД елдері. Жалпы білім беретін мектептің жаратылыстану-математика бағытындағы 10-сыныбына арналған оқулық/ Ө. Бейсенова, К. Каймулдинова, С. Әбілмөжінова, т.б. — Өңд., толықт. 2-бас. — Алматы: Мектеп, 2010. — 304 б., сур.ISBN 978-601-293-170-9
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Batys zhәne Shygys ekonomikalyk zonalaryResej aumagy ishki bajlanysty Batys Europalyk zhәne Shygys Aziyalyk ekonomikalyk zonalarga bolinedi Olar bir birinen aumaktarynyn igerilui men enbek resurstary tabigat zhagdajlary men tabigat resurstary ekonomikalyk damu dәrezhesi men bolashaktagy bagyt bagdary zhagynan tүbegejli ajyrmashylyktar zhasajdy Sonymen katar 11 ekonomikalyk audan azhyratylady olardyn segizi Batys zonada al kalgan үsheui Shygys zonada ornalaskan Batys zona nemese Europalyk Resej Batys zona nemese Europalyk Resej el aumagynyn 26 yn kurajdy Resejde ondiriletin onerkәsip zhәne auylsharuashylyk onimderinin 85 y osy zonaga tiesili Batys Europaga zhakyn ornalasuy ondeushi onerkәsptin basym boluy zhogary mamandangan enbek resurstarynyn zhinaktaluy ekonomikalyk dengejdin karkyndy boluyna ozindik ykpalyn tigizgen Alajda onerkәsiptin syrttan tasymaldanatyn shikizat pen energiyaga tәueldi boluy sumen kamtamasyz etiludegi kejbir ekologiyalyk problemalardyn tuyndauy onerkәsiptin keptegen tүrlerin shekteudi etedi Ғylym men gylymdy kop kazhet etetin kәsiporyndardyn iri kalalarda shogyrlanuy kala halky үlesinin artuyna әser etude Қala halkynyn үlesi 75 ga zhetedi zhәne Resejdin en iri kala aglomeraciyalary men 11 millioner kalasy osy zonada ornalaskan Shygys zona nemese Aziyalyk Resej Shygys zona nemese Aziyalyk Resej el aumagynyn 74 yn kurajdy Bul zona tabigat resurstaryna asa baj bolyp keledi Eldegi otyn energetikalyk resurstyn 80 y agash sүregi korynyn 80 y su resursynyn 75 y su energetikalyk resurstyn 81 5 y sondaj ak tүsti zhәne sirek metaldardyn himiyalyk shikizattardyn basym boligi shogyrlangan Resejdegi munajdyn 70 dan gazdyn 92 dan astamy osynda endiriledi Songy zhyldary zonadagy kala halkynyn үlesi kүrt osude 900 ge zhuyk kala tiptes eldi meken 230 dan astam kala bar onyn ekeui millioner kalalar Novosibirsk zhәne Omby Shygys zonany damytudyn basty bagyttary shikizattardy ondeu barysynda tehnologiyalyk әdisterdi zhetildiru ajmaktagy kolik zhүjelerin zhaksartu kyzmet korsetu salalaryn damytu zhәne ekologiyalyk kauipsizdik sharalaryn mejlinshe katan saktau Ekonomikalyk audandaryResej aumagy ishki ekonomikalyk karaj 11 ekonomikalyk audan men bir erkin ekonomikalyk zonaga bolinedi Olardyn әrkajsysy ozine tәn mamandangan sharuashylyk salalary bar keshendi kurylymdardyn kүrdeli zhiyntygynan kuralady Ortalyk ekonomikalyk audan Ortalyk ekonomikalyk audan kuramyna Mәskeu kalasy men 12 oblys kiredi Өzine tәn tabigat zhagdajy men resurstaryna negizdele otyryp bul audanda onerkәsiptin mashina zhasau himiya zhenil zhәne tamak onerkәsipteri siyakty salalary auyl sharuashylygynyn kokonis pen kartop zygyr osiru kala many sharuashylyktary orkendegen Sonymen katar bul audan memlekettik baskarudyn karzhy karazhattyn gylym men mәdeniettin turizmnin tarihi kalyptasyp orken zhajgan ajmagy bolyp sanalady Volga Vyatka ekonomikalyk audany Volga Vyatka ekonomikalyk audany kuramyna 2 oblys zhәne Kirov pen 3 respublika Chuvash Marij El kiredi Negizgi mamandangan salalary mashina zhasau himiya orman zhenil zhәne tamak onerkәsipteri kartop osiru men sүtti etti bagyttagy mal osiru kala many sharuashylyktary bolyp tabylady Ortalyk kara topyrakty audan Ortalyk kara topyrakty audan en shagyn audan onyn kuramyna zhәne Tambov oblystary kiredi Zhetekshi mamandangan salalar kataryna kara metallurgiya mashina zhasau himiya kurylys materialdaryn ondiru zhәne tamak onerkәsibi zhatady Sonymen katar zhogary damygan auyl sharuashylygy dәndi dakyldar kant kyzylshasy kүnbagys kartop osiru men etti sүtti bagyttagy mal osiruge mamandangan Soltүstik Batys ekonomikalyk audandy Soltүstik Batys ekonomikalyk audandy Sankt Peterburg kalasy men Leningrad oblysy kurajdy Bul audandagy tarihi kalyptaskan sharuashylyk salalary mashina zhasau himiya orman zhenil zhәne tamak onerkәsipterinen turady Auyl sharuashylygynyn zygyr osiru zhәne sүtti etti bagyttagy mal sharuashylygy kala many sharuashylyktary siyakty salalary karkyndy damygan Sonymen katar teniz koligi gylym men mәdeniet turizm orken zhajgan Soltүstik ekonomikalyk audan Soltүstik ekonomikalyk audan kuramyna Kareliya men Komi respublikalary zhәne kuramynda avtonomiyalyk oblysy bar Arhangelsk men oblystary kiredi Negizgi mamandangan salalaryna otyn energetika onerkәsibi kara zhәne tүsti metallurgiya mashina zhasau himiya orman balyk ondeu zhatady Auyl sharuashylygynyn zygyr osiru zhәne sүtti etti bagyttagy mal sharuashylygy tүrleri orkendegen Sonymen katar keme zhasau men teniz koligi tarihi kalyptaskan kәsip tүri bolyp tabylady Soltүstik Kavkaz ekonomikalyk audany Soltүstik Kavkaz ekonomikalyk audany kuramyna Soltүstik Sheshen zhәne Dagystan respublikalary men olkesi oblysy kiredi Audannyn mamandangan salalaryna otyn energetikalyk onerkәsip tүsti metallurgiya mashina zhasau himiya zhәne tamak onerkәsipteri zhatady Auyl sharuashylygy audandagy zhetekshi sala bolyp tabylady onyn dәndi dakyldar kant kyzylshasy kүnbagys kokonis pen zhemis osiru iri kara koj zhәne shoshka osiru siyakty salalary katar damygan Teniz koligi zhaksy orkendegen Tabigat zhagdajynyn erekshelikterine bajlanysty emdeu sauyktyru turistik rekreaciyalyk sharalar ote zhaksy zholga kojylgan Volga bojy ekonomikalyk audany Volga bojy ekonomikalyk audany Tatarstan zhәne Қalmak respublikalary men Samara Saratov Volgograd Astrahan oblystarynan kuralady Audan elektr energiyasy otyn onerkәsibi mashina zhasau avtokolik traktor zhәne әue tehnikasy himiya tamak onerkәsibi men kurylys materialdaryn cement shygaruga mamandangan Auyl sharuashylygynyn dәndi dakyldar osiru kүnbagys kant kyzylshasy kokonis pen zhemis iri kara men koj osiru siyakty salalary karkyndy damygan Oral ekonomikalyk audany Oral ekonomikalyk audany kuramyna Udmurt zhәne Bashkurt respublikalary Chelyabi Orynbor zhәne Қorgan oblystary kiredi Mamandangan salalary otyn energetika kara zhәne tүsti metallurgiya mashina zhasau himiya orman onerkәsibi men kurylys materialdaryn cement shygaru bolyp tabylady Auyl sharuashylygy dәndi dakyldar kartop kokonis sүtti etti zhәne etti sүtti bagyttagy iri kara osiruge bagyttalgan Batys Sibir ekonomikalyk audany Batys Sibir ekonomikalyk audany kuramyna Altaj respublikasy Altaj olkesi Novosibir Omby Tүmen zhәne avtonomiyalyk okrugi oblystary kiredi Audannyn zhetekshi mamandangan salalaryna otyn energetika kara metallurgiya mashina zhasau himiya zhәne orman onerkәsipteri zhatady Asa iri munaj gaz alaby bolgandyktan Resejdegi ondiriletin munajdyn 70 ga gazdyn 90 ga zhuygy osy audan үlesine tiesili Auyl sharuashylygynda dәndi dakyldar zygyr zhәne iri kara basym osiriledi Audan zygyr osiruden Resejde Ortalyk audannan kejingi 2 orynda tur Altajda maral osiru men omarta sharuashylygy zhaksy zholga kojylgan Shygys Sibir ekonomikalyk audany Shygys Sibir ekonomikalyk audany zhәne Hakasiya respublikalary men Krasnoyarsk olkesi Tajmyr zhәne avtonomiyalyk okrugi Irkutsk zhәne Chita avtonomiyalyk okrugi oblystarynan kuralady Audandagy mamandangan basty salalar retinde elektr energiyasyn ondiru tүsti metallurgiya himiya zhәne orman onerkәsipterin atauga bolady Elektr energiyasy negizinen Angara zhәne Enisej ozen zhүjelerindegi su elektrstansylarynan ondiriledi Audanda mashina zhasau salasy zhaksy zholga kojylgan Auyl sharuashylygynda dәndi dakyldar osiru men koj sharuashylygy ken oris algan Sonymen katar soltүstikke karaj bugy ontүstikte etti sүtti bagyttagy iri kara osiruge mamandangan Қiyr Shygys ekonomikalyk audany Қiyr Shygys ekonomikalyk audany kuramyna Saha Yakutiya respublikasy Evrej avtonomiyalyk oblysy avtonomiyalyk okrugi zhәne olkesi Amur Kamchatka Koryak avtonomiyalyk okrugi zhәne Sahalin oblystary kiredi Negizgi mamandangan salalaryna tүsti metallurgiya orman zhәne balyk ondeu onerkәsipteri zhatady Keme zhasau zhәne teniz koliginin manyzy kүsheyude Auyl sharuashylygy oz dәrezhesinde damymagan koptegen onim tүrleri syrttan tasylady Өz kazhetterin oteu maksatynda kүrish pen kytajburshak osiriledi Kaliningrad oblysy Kaliningrad oblysy 1945 zhyldan Resej Federaciyasy kuramyna kirgen aumak Yantar dep atalatyn erkin ekonomikalyk zona bolyp tabylady Otyn energetikalyk mashina zhasau orman zhәne balyk ondeu onerkәsipteri zhogary dengejde ujymdaskan Auyl sharuashylygynda intensivti zholmen damygan sүt bagytyndagy iri kara kus zhәne shoshka osiru ken taralgan Malazyktyn dakyldar men kartop osiriledi Ajmak teniz koligin tiimdi pajdalanuga zhәne emdeu sauyktyru turistik rekreaciyalyk zhumystaryna da mejlinshe mamandangan Resej Federaciyasy 2000 zhyly prezident zharlygymen ekonomikalyk audandardan baska 7 federaciyalyk okrugke biriktirildi Okrug shekarasy ekonomikalyk audandar shekarasymen sәjkes kele bermejdi Alajda olardagy maksat ortak ajmaktardagy region ekonomikalyk zhәne әleumettik mәselelerdi birigip sheshu Syrtky saudaResej Federaciyasynyn baska eldermen karym katynasy olardyn zhalpy sipaty men kurylymdyk ozgeristeri en aldymen syrtky sauda bajlanysyna tәueldi El ekonomikasy koptegen zhyldar bojy zhasandy sayasi kedergiler әserinen dүniezhүzilik naryktan tys kalyp kelgen bolatyn XX gasyrdyn 90 zhyldarynan bastap Resej ekonomikasy ashyk sipat alyp halykaralyk dengejge betburys zhasady 1994 zhyly Resej men Europalyk Odak arasynda seriktestik pen dostastyk kelisimge kol kojyldy Sonyn Resej Europalyk Odak elderine oz eksportynyn үlesin 40 ga dejin koterdi Sonymen katar Batys Europanyn zhogary damygan memleketterimen aradagy bajlanysty kүshejtip onyn үlesin 50 60 ga dejin osirdi Ondaj sauda seriktesteri katarynan Germaniya Italiya Zhaponiya AҚSh Ұlybritaniya memleketterin koruge bolady Mundaj sauda ekonomikalyk bajlanystar TMD elderimen de zhana dengejge koterildi 2007 zhylgy syrtky sauda ajnalymy 578 9 milliard AҚSh dollaryn kurajdy onyn 355 5 milliard AҚSh dollary eksportka al 233 4 milliard AҚSh dollary import үlesine tiesili Olardyn arakatynasy men basty bagyttaryna mәtindegi kartadan da ajkyn koz zhetkizuge bolady Resejdin eksportka shygaratyn tauarlary arasynda otyn energetikalyk zhәne mineraldyk resurstardyn үlesi basym Munaj men munaj onimderin Germaniya Italiya Shvejcariya Ұlybritaniya men Polshaga tabigi gazdy Germaniya Italiya Franciyaga taskomirdi Zhaponiya men Tүrkiyaga shygarady 2004 zhylgy korytyndy bojynsha osy tauarlardyn Belarus Қazakstan Қyrgyzstan Moldova men Ukrainadagy үlesi 24 dan 60 ga dejin auytkygan Sonymen katar osy zhylgy korytyndy bojynsha Resejdin en basty sauda seriktesteri TMD elderinen baska Germaniya Italiya Қytaj zhәne Niderland bolyp otyr Elde syrtky saudamen katar halykaralyk ekonomikalyk katynastardyn baska da nysandary damuda Zhogary damygan eldermen sondaj ak Shygys Europa elderinin koptegen kompaniyalarymen birlesken kәsiporyndar katary kobeyude Al shetelderde Resej kompaniyalarynyn katysuymen birlesken kәsipkerliktin damuy zhedel karkynmen zhүrude Eldegi syrtky ekonomikalyk bajlanys tүrlerinin biri turizm bolyp tabylady TurizmResej zheri tabigat zhagdajynyn aluantүrliligi әsirese tabigaty korkem de korikti zherlerinin kop boluymen erekshelenedi Ondaj audandar kataryna Soltүstik Kavkaz ben Қara tenizdin zhanga zhajly kurorttary men zhagazhajlary Bajkal koli men Sibir ozenderinin tabigaty әsem zhagalaulary Oral Altaj zhәne taularynyn baurajlaryndagy taulyk turistik bazalar zhatady Sonymen katar tarihi zhәne sәulet eskertkishteri orkeniet muralary saktalyp kalgan ezhelgi kalalar men kazirgi gylym men mәdeniettin ozyk үlgilerin zhinaktagan әsem de askak kalalar Resejdin asa kundy ulttyk bajlyktary bolyp sanalady Osy kundylyktardy kozdin karashygyndaj saktap әri turisterge barlyk kyrynan tolyktaj tanystyruda tүbegejli ozgerister zhүzege asyryluda Resejdin asa iri kalalary men turistik rekreaciyalyk mүmkin dikteri zhogary audandarda infrakurylymdar zhanartylyp zaman talabyna sәjkestendirilude Ol sharalardy zhүzege asyru maksatynda memlekettik kordan ote komakty karzhy bolinude Osy sharalar nәtizhesinde songy zhyldary halykaralyk turizm zhyldam damuda Anyktamalyk mәlimetter bojynsha Resejge keletin turisterdin ishinde alys shetelden keletinder sany XX gasyrdyn 90 zhyldaryndagy 13 dan songy zhyldary 29 ga dejin koterilgen Қazakstanmen bajlanystaryResej men Қazakstan arasyndagy ekonomikalyk әleumettik zhәne mәdeni bajlanystardyn tamyry ote teren Ol tarih kojnauyna terendep engen kalyptasyp bite kajnaskan bajlanystar Kenester Odagy ydyrap TMD kenistigi kurylgan kүnnen bastap eki el arasyndagy bajlanystar zhana dengejge koterildi 1992 zhyly 25 mamyrda eki el arasyndagy Dostastyk kelisimine kol kojyldy Ol kelisim bүgingi tandagy korshiles eki el arasyndagy ozara yntymaktastyk zhagdajyndagy tygyz bajlanystardan eki el arasyndagy 7000 km ge zhuyk ortak shekaradan ortak tranzittik zhol katynasynan birtutas energetikalyk zhәne bajlanys zhүjelerinen tabigat korgaudyn ortak sharalarynan zhәne t b bajlanystardan ajkyn korinedi TMD elderi arasynda Қazakstan Resejdin en zhetekshi sauda seriktesi bolyp otyr Resej men Қazakstan arasyndagy bajlanystardyn en kuattysy әleumettik zhәne mәdeni bajlanystar Ondaj sharalar eki eldin korshiles ornalaskan ajmaktarynda asa karkyndy zhүzege asuda Mundaj bajlanystar bauyrlas kalalar arasyndagy zhүrgizilip zhatkan sharalardyn akparat gylym men bilim almasu zhumystarynyn zhүjeli de tiyanakty nәtizhelerinen ajkyn korinis tauyp otyr DerekkozderGeografiya Dүniezhүzine zhalpy sholu TMD elderi Zhalpy bilim beretin mekteptin zharatylystanu matematika bagytyndagy 10 synybyna arnalgan okulyk Ө Bejsenova K Kajmuldinova S Әbilmozhinova t b Өnd tolykt 2 bas Almaty Mektep 2010 304 b sur ISBN 978 601 293 170 9Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet