Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Қатар (араб.: قطر [ˈqɑtˁɑr], жергілікті [ɡitˁar]), ресми — Қатар мемлекеті (араб.: دولة قطر Дәвләт Қатар) — Парсы шығанағының Қатар түбегінде орналасқан тәуелсіз мемлекет. Жер көлемі 11400 км²-ге, ал халық саны 724 мың адамға (1999) тең. Ресми тілі – араб тілі. Астанасы – Доха қаласы. Мемлекеттің саяси құрылымы – абсолюттік монархия. Мемлекет басшысы, әрі әмір шейхі — (1995 жылдан) бүкіл билікті өз қолына шоғырландырған. Саяси партиялары жоқ. Ұлттық мерекесі 3 қыркүйек – Тәуелсіздік күні (1971). Ақша бірлігі – .
| Қатар мемлекеті دولة قطر | |||||
| |||||
| Әнұран: (тыңдау ) | |||||
 | |||||
| Тарихы | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Тәуелсіздік күні | 3 қыркүйек 1971 жыл (Ұлыбританиядан) | ||||
| Мемлекеттік құрылымы | |||||
| Ресми тілі | араб тілі | ||||
| Елорда | Доһа | ||||
| Ірі қалалары | Доһа | ||||
| Үкімет түрі | абсолюттік монархия | ||||
| Әмір | Халид бин Халифа Әл Тани | ||||
| Мемлекеттік діні |  ислам (суннизм бағыты) | ||||
| Географиясы | |||||
| Жер аумағы • Барлығы • % су беті | Әлем бойынша 158-ші орын 11 581 км² 0,8 | ||||
| Жұрты • Сарап (2017) • Санақ (2010) • Тығыздығы | 2 641 669 адам (140-шы) 1 699 435 адам 176 адам/км² (76-шы) | ||||
| Экономикасы | |||||
| ЖІӨ (АҚТ) • Қорытынды (2018) • Жан басына шаққанда | 357,338 млрд. $ (51-ші) 128,702 $ (1-ші) | ||||
| ЖІӨ (номинал) • Қорытынды (2018) • Жан басына шаққанда | 183,807 млрд. $ (56-шы) 66,202 $ (6-шы) | ||||
| АДИ (2018) | ▲ 0,856 (өте жоғары) (37-ші) | ||||
| Валютасы | |||||
| Қосымша мәліметтер | |||||
| Интернет үйшігі | |||||
| ISO коды | QA | ||||
| ХОК коды | QAT | ||||
| Телефон коды | +974 | ||||
| Уақыт белдеулері | +3 | ||||
Табиғаты
Жері шөлейтті жазық болып келеді. Тұрақты ағатын өзендері жоқ. Климаты тропиктік, құрғақ, қысы мен жазы қуаң, ыстық. Қаңтардағы орташа температура 16С, шілдеде 32С, жауын-шашынның жылдық мөлшері 100 мм.
Тарихы
Қатар түбегін адамдар біздің заманымыздан бұрын 2 – 3-мыңжылдықта қоныстана бастаған. Алғашқы жазба мәліметтер біздің заманымыздың бас кезінен бастап кездеседі. Оны оқтын-оқтын ирандықтар жаулап алып отырды. 7 ғасырда елді арабтар жаулап алып, Араб халифаты құрамына енгізді. Халифат ыдырағаннан кейін (10 ғасыр), аумағы мемлекетінің құрамында болып, 13 – 14 ғасырларда Бахрейн әмірлігінің қол астына қарады. 16 ғасырда Қатарды Бахрейн әмірлігімен бірге португалдар, кейінірек Осман сұлтандығы басып алды. 17 ғасырдан бастап ел түрік, парсы мемлекеттері мен араб билеушілері (Оман шейїтары, Сауд әулеті, тағы басқа) арасындағы күрес нысанына айналды. 18 ғасырдың 2-жартысынан бастап елдің шағын бөлігіне иелік ете бастады. Бұл әулет 19 ғасырдың аяғында елді біріктірді, бірақ 1868 жылы ағылшындармен өз тәуелсіздігіне нұқсан келтіретін шарт жасасты. 1871 – 1914 жылы Осман сұлтандығы қайта бағындырды. 1914 жылы елді ағылшындар басып алып, 1916 жылы Қатар Британия протектараты болып жарияланды. 1930 жылы ел аумағынан аса мол табылып, шет ел компаниялары ағыла бастады. 2-дүниежүзілік соғыстан кейін елде ұлт-азаттық қозғалысы күшейді. 1960 – 68 жылы халық толқулары қайта күшейіп, билік басындағылар ауысып, ағылшын әскерлері елден шығарыла бастады. 1970 жылы 10 сәуірде уақытша конституция қабылданып, мамырда алғашқы үкімет құрылды. 1971 жылы 1 қыркүйекте Қатар тәуелсіз мемлекет болып жарияланып, БҰҰ мен лигасына қабылданды. 1991 жылы БҰҰ шеңберінде жүргізілген Ираққа қарсы соғыс қимылдарына қатынасты.
Әкімшілік бөлінісі
Қатар 8 муниципалитетке бөлінген (араб.: بلديات — баладийят).
| № | Муниципалитет | Әкімшілік орталығы | Ауданы, км² | Тұрғындары, адам (2020) | Тығыздығы, адам/км² | ISO коды |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Доһа | 234 | 1 186 023 | QA-DA | ||
| 2 | 236 | 100 083 | QA-ZA | |||
| 3 | 1551 | 140 453 | QA-KH | |||
| 4 | 2520 | 265 102 | QA-WA | |||
| 5 | 2450 | 826 786 | QA-RA | |||
| 6 | 902 | 16 730 | QA-MS | |||
| 7 | 310 | 149 701 | QA-US | |||
| 8 | 3309 | 161 240 | QA-US | |||
| Барлығы | 11 571 | 2 846 118 |
Экономикасы
Негізгі байлығы – мұнай (табиғи қоры – 778 млн. тонна). Елдегі ұлттық табыстың 90%-ын мұнай өнеркәсібі береді. Мұнай өнеркәсібі “”, “”, тағы басқа компаниялардың қолында. Мұнайдан басқа табиғи газ өндіріледі, балық ауланады. Тұрғындардың 35%-ы өнеркәсіпте, 3%-ы ауыл шаруашылығында, 60%-ы қызмет көрсету салаларында қызмет етеді. Жерінің 0,7%-ы ғана ауыл шаруашылығына пайдаланылады. 1997 жылы ұлттың байлық мөлшері 7,4 млрд. АҚШ доллapы, жан басына шаққанда 20100 доллар деңгейінде болды. Мұнай салалары бойынша жетіспейтін жұмыс күшін сырттан әкеледі. Сырттан мәшінелер, құрал-саймандар, мал, тамақ өнімдері, тұтыну және химия тауарлары әкелінеді. Негізгі сауда серіктестіктері: Жапония, Италия, АҚШ, Ұлыбритания, Германия, Франция, Сауд Арабиясы. Қазақстан мен Қатар арасында дипломатиялық қатынас 1992 жылы орнаған. 1998 жылы 23 мамырда Қазақстан Президенті Н.Назарбаев Қатарда ресми сапармен болып, әмір Хамад бен Халифа әл-Танимен және елдегі аса ірі бизнес өкілдерімен келіссөз жүргізді. Екі жақ мұнай өңдеу және тасымалдау, инвестиция мен банк, туризм, әуе байланысы, тағы басқа салалар бойынша өзара келісімдерге қол қойды. Осы кездесуден кейін екі ел арасында сауда-экономикалық байланыстар жедел дами бастады.
Дереккөздер
- Population structure. Ministry of Development Planning and Statistics (31 January 2017).
- Populations. Qsa.gov.qa. Басты дереккөзінен мұрағатталған 9 шілде 2010. Тексерілді, 2 қазан 2010.
- World Economic Outlook Database, April 2018 – Report for Selected Countries and Subjects. (IMF) (April 2018). Басты дереккөзінен мұрағатталған 4 мамыр 2018.
- 2018 Human Development Report. United Nations Development Programme (2018). Тексерілді, 14 қыркүйек 2018.
- Qatar Municipalities. Qatar Ministry of Municipality and Urban Planning. Басты дереккөзінен мұрағатталған 22 желтоқсан 2011.(қолжетпейтін сілтеме)
- Qatar Census 2020 Main Results (ағыл.). Planning and Statistics Authority.
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Koordinattar 25 16 10 s e 51 12 46 sh b 25 26944 s e 51 21278 sh b 25 26944 51 21278 G O Ya Қatar arab قطر ˈqɑtˁɑr zhergilikti ɡitˁar resmi Қatar memleketi arab دولة قطر Dәvlәt Қatar Parsy shyganagynyn Қatar tүbeginde ornalaskan tәuelsiz memleket Zher kolemi 11400 km ge al halyk sany 724 myn adamga 1999 ten Resmi tili arab tili Astanasy Doha kalasy Memlekettin sayasi kurylymy absolyuttik monarhiya Memleket basshysy әri әmir shejhi 1995 zhyldan bүkil bilikti oz kolyna shogyrlandyrgan Sayasi partiyalary zhok Ұlttyk merekesi 3 kyrkүjek Tәuelsizdik kүni 1971 Aksha birligi Қatar memleketi دولة قطرӘnuran tyndau akp TarihyTәuelsizdik kүni 3 kyrkүjek 1971 zhyl Ұlybritaniyadan Memlekettik kurylymyResmi tili arab tiliElorda DoһaIri kalalary DoһaҮkimet tүri absolyuttik monarhiyaӘmir Halid bin Halifa Әl TaniMemlekettik dini islam sunnizm bagyty GeografiyasyZher aumagy Barlygy su beti Әlem bojynsha 158 shi oryn 11 581 km 0 8Zhurty Sarap 2017 Sanak 2010 Tygyzdygy 2 641 669 adam 140 shy 1 699 435 adam 176 adam km 76 shy EkonomikasyZhIӨ AҚT Қorytyndy 2018 Zhan basyna shakkanda 357 338 mlrd 51 shi 128 702 1 shi ZhIӨ nominal Қorytyndy 2018 Zhan basyna shakkanda 183 807 mlrd 56 shy 66 202 6 shy ADI 2018 0 856 ote zhogary 37 shi ValyutasyҚosymsha mәlimetterInternet үjshigiISO kody QAHOK kody QATTelefon kody 974Uakyt beldeuleri 3TabigatyZheri sholejtti zhazyk bolyp keledi Turakty agatyn ozenderi zhok Klimaty tropiktik kurgak kysy men zhazy kuan ystyk Қantardagy ortasha temperatura 16S shildede 32S zhauyn shashynnyn zhyldyk molsheri 100 mm TarihyҚatar tүbegin adamdar bizdin zamanymyzdan buryn 2 3 mynzhyldykta konystana bastagan Algashky zhazba mәlimetter bizdin zamanymyzdyn bas kezinen bastap kezdesedi Ony oktyn oktyn irandyktar zhaulap alyp otyrdy 7 gasyrda eldi arabtar zhaulap alyp Arab halifaty kuramyna engizdi Halifat ydyragannan kejin 10 gasyr aumagy memleketinin kuramynda bolyp 13 14 gasyrlarda Bahrejn әmirliginin kol astyna karady 16 gasyrda Қatardy Bahrejn әmirligimen birge portugaldar kejinirek Osman sultandygy basyp aldy 17 gasyrdan bastap el tүrik parsy memleketteri men arab bileushileri Oman shejyitary Saud әuleti tagy baska arasyndagy kүres nysanyna ajnaldy 18 gasyrdyn 2 zhartysynan bastap eldin shagyn boligine ielik ete bastady Bul әulet 19 gasyrdyn ayagynda eldi biriktirdi birak 1868 zhyly agylshyndarmen oz tәuelsizdigine nuksan keltiretin shart zhasasty 1871 1914 zhyly Osman sultandygy kajta bagyndyrdy 1914 zhyly eldi agylshyndar basyp alyp 1916 zhyly Қatar Britaniya protektaraty bolyp zhariyalandy 1930 zhyly el aumagynan asa mol tabylyp shet el kompaniyalary agyla bastady 2 dүniezhүzilik sogystan kejin elde ult azattyk kozgalysy kүshejdi 1960 68 zhyly halyk tolkulary kajta kүshejip bilik basyndagylar auysyp agylshyn әskerleri elden shygaryla bastady 1970 zhyly 10 sәuirde uakytsha konstituciya kabyldanyp mamyrda algashky үkimet kuryldy 1971 zhyly 1 kyrkүjekte Қatar tәuelsiz memleket bolyp zhariyalanyp BҰҰ men ligasyna kabyldandy 1991 zhyly BҰҰ shenberinde zhүrgizilgen Irakka karsy sogys kimyldaryna katynasty Әkimshilik bolinisiTolyk makalasy Қatardyn әkimshilik kartasy Қatar 8 municipalitetke bolingen arab بلديات baladijyat Municipalitet Әkimshilik ortalygy Audany km Turgyndary adam 2020 Tygyzdygy adam km ISO kody1 Doһa 234 1 186 023 QA DA2 236 100 083 QA ZA3 1551 140 453 QA KH4 2520 265 102 QA WA5 2450 826 786 QA RA6 902 16 730 QA MS7 310 149 701 QA US8 3309 161 240 QA USBarlygy 11 571 2 846 118EkonomikasyNegizgi bajlygy munaj tabigi kory 778 mln tonna Eldegi ulttyk tabystyn 90 yn munaj onerkәsibi beredi Munaj onerkәsibi tagy baska kompaniyalardyn kolynda Munajdan baska tabigi gaz ondiriledi balyk aulanady Turgyndardyn 35 y onerkәsipte 3 y auyl sharuashylygynda 60 y kyzmet korsetu salalarynda kyzmet etedi Zherinin 0 7 y gana auyl sharuashylygyna pajdalanylady 1997 zhyly ulttyn bajlyk molsheri 7 4 mlrd AҚSh dollapy zhan basyna shakkanda 20100 dollar dengejinde boldy Munaj salalary bojynsha zhetispejtin zhumys kүshin syrttan әkeledi Syrttan mәshineler kural sajmandar mal tamak onimderi tutynu zhәne himiya tauarlary әkelinedi Negizgi sauda seriktestikteri Zhaponiya Italiya AҚSh Ұlybritaniya Germaniya Franciya Saud Arabiyasy Қazakstan men Қatar arasynda diplomatiyalyk katynas 1992 zhyly ornagan 1998 zhyly 23 mamyrda Қazakstan Prezidenti N Nazarbaev Қatarda resmi saparmen bolyp әmir Hamad ben Halifa әl Tanimen zhәne eldegi asa iri biznes okilderimen kelissoz zhүrgizdi Eki zhak munaj ondeu zhәne tasymaldau investiciya men bank turizm әue bajlanysy tagy baska salalar bojynsha ozara kelisimderge kol kojdy Osy kezdesuden kejin eki el arasynda sauda ekonomikalyk bajlanystar zhedel dami bastady DerekkozderPopulation structure Ministry of Development Planning and Statistics 31 January 2017 Populations Qsa gov qa Basty derekkozinen muragattalgan 9 shilde 2010 Tekserildi 2 kazan 2010 World Economic Outlook Database April 2018 Report for Selected Countries and Subjects IMF April 2018 Basty derekkozinen muragattalgan 4 mamyr 2018 2018 Human Development Report United Nations Development Programme 2018 Tekserildi 14 kyrkүjek 2018 Qatar Municipalities Qatar Ministry of Municipality and Urban Planning Basty derekkozinen muragattalgan 22 zheltoksan 2011 kolzhetpejtin silteme Qatar Census 2020 Main Results agyl Planning and Statistics Authority Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet