Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
III Мұрат (осман. مراد ثالث — Murâd-ı sâlis; ақындық лақап аты — Мұради (түр. Muradi); 4 шілде 1546 — 16 қаңтар 1595) — Османлы мемлекетінің 12-ші сұлтаны, Ислам халифатының 77-ші халифі, ақын, қолбасшы.
| III Мұрат осман. مراد ثالث — Murâd-ı sâlis Мүміндер әмірі Екі киелі қаланың қызметкері | |||
 | |||
| Лауазымы | |||
|---|---|---|---|
| |||
| 22 желтоқсан 1574 — 16 қаңтар 1595 | |||
| (Лақап аты Бұзық III Мұрат) | |||
| Ізашары | II Сәлім | ||
| Ізбасары | III Мехмет | ||
| Мұрагері | Мехмет шаһзада | ||
| |||
| 1566 — 22 желтоқсан 1574 | |||
| Монарх | II Сәлім | ||
| Ізашары | Сәлім шаһзада | ||
| Ізбасары | Мехмет шаһзада | ||
| |||
| 1558 — 1566 | |||
| Монарх | I Сүлеймен | ||
| Өмірбаяны | |||
| Мамандығы | Ақын, қолбасшы | ||
| Діні | Ислам | ||
| Дүниеге келуі | 4 шілде 1546 Маниса, Османлы мемлекеті | ||
| Қайтыс болуы | 15 ақпан 1595 (48 жас) Константиние, Османлы мемлекеті | ||
| Жерленді | III Мұрат мазары, Ыстамбұл | ||
| Династия | Османлы әулеті | ||
| Әкесі | II Сәлім | ||
| Анасы | Нұрбану сұлтан | ||
| Жұбайы | Сафие сұлтан | ||
| Балалары | Ұлдары: III Мехмет Осман шаһзада Мұстафа шаһзада Баязит шаһзада Әбдулла шаһзада Сәлім шаһзада Жиһангир шаһзада Әбдірахман шаһзада Сүлеймен шаһзада Жақия шаһзада Хасан шаһзада Ахмет шаһзада Жақып шаһзада Әлемшаһ шаһзада Жүсіп шаһзада Құсайын шаһзада Қорқыт шаһзада Әли шаһзада Ысқақ шаһзада Омар шаһзада Алаеддин шаһзада Дәуіт шаһзада Қыздары: Айша сұлтан Фатима сұлтан Қадиша сұлтан Михримах сұлтан Фахрие сұлтан Михрибан сұлтан Әмрие сұлтан Рүкия сұлтан | ||
| Қолтаңбасы |  | ||
| III Мұрат Ортаққорда | |||
өңдеу  | |||
III Мұрат өзінің Парсы жорығы арқасында және т.б. соғыстар арқасында, жер ауданын 15 192 000 км²-тан 19 902 000 км²-қа дейін ұлғайтты. Бұл Османлы мемлекетінің аумақтық кеңеюінің шегі еді. Мемлекеттік істерде III Мұрат білімі мен тәжірибесіне сүйеніп отырды. Бірақ бұған қарамастан сұлтан көп уақытын диуанда емес, гаремде өткізді. Бұған дәлел — сұлтанның әртүрлі күңдерден туған 20 ұлы мен 27 қызы.
Өмірбаяны
III Мұрат 1546 жылы Маниса санжақбейі Сәлім шаһзада (келешектегі II Сәлім) мен оның сүйіктісі Нұрбану сұлтан шаңырағында дүниеге келді. Мұраттың құлағына азан шақыру рәсіміне атасы I Сүлеймен, әжесі Хасеки Хүррем сұлтан және т.б. Османлы әулетінің мүшелері қатысты. Сәлімнің тұңғыш перзенті Нұрбанудан туғандықтан, соңғысына "сұлтан" атағы беріліп, Сәлімнің басты күңіне айналды. Атасы Сүлейменмен Мұратта әкесінен гөрі жақсы қарым-қатынас болды: атасы немересін Эдирнеге аңшылыққа және жорықтарға алып отыратын. Атасының тұсында 1558 жылдан бастап Ақшаһар санжағын биледі. Кейін 1566 жылы атасы өлгендіктен, әкесі Сәлім таққа отырды, ал Мұрат Маниса санжақбейі болды.
Манисада Мұраттың жеке гаремі болатын. Сол гаремге 1560 жылдары София Баффо атты сұлу қыз түседі (ол Мұраттың анасы Нұрбану сұлтандай венециялық Баффо әулетінің мүшесі). Гарем ережесі бойынша қызды атын Сафие деген атқа өзгертті. Сафие Мұратта бірден ұнап қалды және ұзақ уақыт бойы шаһзада тек соны ғана қалады. Тарихшылар осы ынтықтықты Мұраттың азбандығы кесірінен деп санайды, себебі шаһзада азбандықтан жазылған соң өзінің артынан көп ұрпақ қалдырды (20 ұл мен 27 қыз), яғни ол аурудан жазылған соң Сафиеден басқа көптеген күңдермен бірге болды. Мұрат атасы мен әкесіне қарағанда Сафиемен ешқашан неке қиған жоқ (атасы Сүлеймен Хүрреммен, ал әкесі Сәлім Нұрбанумен неке қиды). Алайда османлы тарихшы Мұстафа Әли Сафиені Мұраттың әйелі деп жазған-ды. Венециялық елші Морозини 1585 жылы былай жазды:
 | Сафие ресми түрде сұлтанның әйелі болмаса да, бәрі оны солай атайды |  |
Уақыт өте келе Сафие қызғаншақты жеңіп, Мұратқа тіпті жаңа күңдерді әперіп отырған, сондықтан Сафие Мұраттың ризашылығына бөленді. Манисада Сафие Мұратқа 2 ұл мен 2 қыз туып берді (келешектегі III Мехмет, Махмұт шаһзада, Айша сұлтан мен Фатима сұлтан).
Билігінің алғашқы жылдары
1574 жылдың 22 желтоқсанында II Сәлім қайтыс болды. Мұраттың Манисадан Константинопольге жеткенше дейін бұл жаңалық құпия болды. Қайтыс болған сұлтанның әйелі Хасеки Нұрбану сұлтан мен османлы садрағзамы Соколлы Мехмет паша сұлтанның мәйітін мұзды жәшікке салды, себебі Мұрат тек 12 күннен кейін ғана Топқапы сарайына жетті. Келе салысымен Мұрат тақ залына келіп, жаңа сұлтан болып жарияланды, ал Соколлы Мехмет паша садрағзам лауазымда қалды. Сол түні, төңкерістерден сақтану үшін III Мұрат өзінің 5 інісін тұңшықтыруға бұйрық берді, ал Нұрбану сұлтаннан тумаған II Сәлімнің қыздары Ескі сарайға көшірді.
Гаремі
III Мұраттың анасы Уәлиде Нұрбану сұлтанның гаремдегі беделі артты, алайда алғашқы 4 жыл II Сәлімнің әпкесі Михримах сұлтан гаремнің басшысы болды. Михримах сұлтан гаремді анасы Хасеки Хүррем сұлтан ажалынан кейін және өз ажалына дейін 1558-1578 жылдары 20 жыл биледі. Ақырында, Михримах сұлтан қайтыс болған соң, 1578 жылы Уәлиде Нұрбану сұлтан гаремнің жаңа басшысы болды. Нұрбану сұлтанның гаремдегі тұтас билігі оның ажалына дейін, 1583 жылға дейін, жалғасты. Сонымен қатар Нұрбану сұлтан мемлекеттік істерге де ықпалы зор болды, себебі III Мұрат мемлекеттік мәселелерге қатысты шешімдер қабылдаған кезінде анасының кеңесін тыңдайтын. Паоло Контарини дожға жазған хатында былай дейді:
| | Сұлтан Мұраттың анасы Нұрбану сұлтан Османлы сарайында Мұрат көп сүйенетін кеңестерді беретін адам болған. Мұрат өз саясатын, негізінде, анасы кеңестерінің негізінде құрайтын, себебі оның ойынша, ол (Нұрбану) секілді ешкім сондай данагөй әрі адал кеңес бере алмайды, осы жерден оған (Нұрбануға) және оның ерекше қасиеттері мен адамгершілігіне деген қадірлеушілік пен құрмет | |
III Мұраттың тұсында "қатындар сұлтанаты" өз жалғасын тапты, себебі сұлтанға анасынан басқа сүйікті күңі де зор ықпал етті. Сұлтан өз күңін өте қатты сүйді, бірақ Сафиенің ықпалын төмендету үшін Нұрбану сұлтан Мұратқа басқа да күңдер жіберіп отырды. Бұл Уәлиде сұлтанның қолынан келсе де, ақырында сұлтан үшін Сафие ең сүйікті күң болып қала берді. 1583 жылы Нұрбану сұлтан қайтыс болған соң, Сафие өз беделін сезіне бастады. Анасы жанындай жақсы көрген III Мұрат анасының жаназасын зор сән-салтанатпен өткізді және Мимар Синанға анасының құрметіне мешіт салуға әмір берді. Мешіт Әтік Уәлиде мешіті деген атау алды. Бұл мешіт өз ғаламаттығымен Сүлеймение мешітін озуға жақын еді. Ажал құшқанға дейін Нұрбану сұлтан баласы Мехметке кеңестер беріп кетті, бұл жайлы Джанфранческо Моросини былай деді:
| | Кеңестер нағыз билікке қатысты еді және кеңестердің ақылдылығы мен абайлаушылығы сондай — олар шебер, ақылды әрі тәжірибелі мемлекеттік қайраткердің сөзінен шығады деп ойлауға болады. Анасы Мұратқа әділеттілікті болжатпай орындауға, бірақ сонымен бірге құлдарға әділетті болуға, алтынға деген құмарлықты жоюға, және, ең бастысы, өзінің баласы Мехметке бас-көз болуға кеңес берді. | |
Нұрбану сұлтанның қайтыс болғанын Моросини Венециядағы депешесіне хабарлайды:
| | Барлығы бұл әйелдің өзінде ақкөңілділікті, ерлікті және даналықты үйлестіргенін бірауыздан мойындайды. | |
Сұлтан Мұрат өз анасын мәпелеп, құрметтейтін.
Парсы жорығы
1578 жылы III Мұрат парсыларға қарсы жорыққа аттанды. Аңыз бойынша, сұлтан өз шонжарларынан атасы I Сүлейменнің қандай соғысы ең қиын болғанын сұрады. Бұл соғыс парсы соғысы болғанын естіп, III Мұрат өз атасынан асуға мақсат қойды. 1579 жылы османлылар Грузия мен Әзірбайжан жерлері жаулап алынса, 1580 жылы Каспий теңізінің батыс және оңтүстік жағалауларын басып алынды. 1585 жылы парсылардың негізгі күштеріне соққы беріліп, қазіргі Иранның оңтүстік-батысы жауланды. 1590 жылы жасалған Константиние бітім шарты бойынша, османлыларға Күнгей Кавказ, Күрдістан, Лүрістан және Хүзестан өтті.
Соңғы жылдары
1583 жылы сұлтан өз қырымдық вассалының бүлігін басты. Қырымдық татарлар әлсіреп жатқан османлы әскерінің ішіндегі үлкен күшке айналды. Мұрат Венеция республикасымен, Речь Посполитамен және Аустриямен бейбіт келісімшартқа отырып, еуропалық елдермен бейбітшілік қарым-қатынас орнатты.
1594 жылдың күзінде сұлтан өзін нашар сезіне бастады. Бәрі бүйрек-тас ауруының кесірінен болды. 1595 жылдың 16 қаңтарында Мұрат 50 жасында дүниеден озды. Таққа өзінің 19 інісін өлім жазасына кескен III Мехмет отырды.
Сәулет өнері
III Мұрат әкесін сый-құрметпен Әулие София мешітінің жанына жерледі және сол жерде Мимар Синанға зәулім кесене салғыздырды. Алғашқы жылдары III Мұрат Мимар Синанға Топқапы сарайында бірнеше ғимараттар салуға бұйырды, соның ішінде сарайлық ас үйі, гаремдік хаммам, Тақ Залы және Сұлтан Мұраттың қонақжайы.
Кейпі
1585 жылы III Мұрат 39 жаста болғанда Моросини былай жазады:
| | Кіші бойлы Сұлтан Мұрат ғажайып денесімен ерекшеленеді. Оның үлкен боз көзі, имек тұмсығы, сап-сау түсті терісі және ақшыл қаба сақалы бар. Жылқының үстінде отырғанда ол жақсы көрінеді, түріне қарағанда мінезі нашар емес. Ол сарайда уақыт өткізуді жақсы көреді, ал егер мемлекеттік кеңес жинаса, онда алдымен жаңа шеріктер ағасын, қазыәскерлерді, кейін пашаларды қабылдайды. Ал егер ол ашық ауада қалса, онда садақтан атудан жаттығады. Саз аспаптарының ішінен ең шулыларын ұнатады және отшашуды жақсы көреді. Садрағзам Қожа Синан паша Сұлтан Мұрат арнап "Інжу дүңгіршек" атты павильон салып берді. Ол Мәрмәр теңізінің жағалауындағы теңіз дуандарынан биік орналасқан. Сұлтан Мұрат сонда келіп, теңіз кемелерінің қозғалысын бақылауды жақсы көретін, сұлтаннның жаңынан өткен кемелер оған зеңбіректен отшашып отыратын, оған бұл өте ұнайтын. | |
III Мұрат тұсындағы оқиғалар
- Венециямен келісім жаңартылды.
- 1578 жылы Қасрүлкәбир теңіз шайқасында португалиялықтарды фас-османлы одағы жеңді.
- Испанияға қарсы Англияға жәрдем жасалды.
- 1577 жылы Топхананың артында Такиүддиннің басшылығымен Такиүддин расытханасы құрылды.
- Сұлтан Польша патшасына қарсы шайқасты жеңді және 1577 жылы Польша османлылардың вассалы болды.
- Османлыларға вассал болған Қырым хандығы 1578 жылы Орыс патшалығына соғыс ашты.
- 1578 жылы Сефевидтерге қарсы соғыс ашылды. Шылдыр шайқасында османлылар жеңді.
- 1582 жылы Тифлис қорғанысы басталды. Тифлис пен Ширван жауланды.
- 27 күнге созылған қоршау нәтижесінде Карс қамалы алынды.
- 1582 жылы Османлы тарихындағы ең үлкен ойын-сауықтарының бірі, 40 күн, 40 түн бойы өткен шаһзадалардың сүндет тойы тойланды.
- 1583 жылы османлылар Шырақтар шайқасын жеңді.
- 1585 жылы Тебриз төртінші рет жауланды. Кенже қаласы алынды.
- 1590 жылы Фархат паша келісім шартына қол қойылды. Каспий теңізі османлылардың үстемдігіне алынды.
- 1593 жылы Қасиетті Рим империясына соғыс ашылды.
- 1594 жылы Яныккале жауланды.
- Алтын мен күмістің ара салмағы төмендетілгеннен кейін ел тарихындағы ең үлкен девальвация өткізілді.
Садрағзамдары
| № | Есімі | Қызмет атқарған мерзімі | Уақыты |
|---|---|---|---|
| 45 | Соколлы Мехмет паша | 22 желтоқсан 1574 — 12 қазан 1579 | 5 жыл |
| 46 | Шәмші Ахмет паша | 12 қазан 1579 — 28 сәуір 1580 | 7 ай |
| 47 | Лала Мұстафа паша | 28 сәуір 1580 — 7 тамыз 1580 | 5 ай |
| 48 | Қожа Синан паша | 7 тамыз 1580 — 6 желтоқсан 1582 | 2 жыл |
| 49 | Кәнижелі Сияуш паша | 24 желтоқсан 1582 — 25 шілде 1584 | 2 жыл |
| 50 | Өзтемірұлы Осман паша | 28 шілде 1584 — 29 қазан 1585 | 1 жыл |
| 51 | Хадым Мәсіх Мехмет паша | 1 қараша 1585 — 14 сәуір 1586 | 5 ай |
| 52 | Кәнижелі Сияуш паша | 14 сәуір 1586 — 2 сәуір 1589 | 3 жыл |
| 53 | Қожа Синан паша | 14 сәуір 1589 — 1 тамыз 1591 | 2 жыл |
| 54 | Сардар Фархат паша | 1 тамыз 1591 — 4 сәуір 1592 | 8 ай |
| 55 | Кәнижелі Сияуш паша | 4 сәуір 1592 — 28 қаңтар 1593 | 9 ай |
| 56 | Қожа Синан паша | 28 қаңтар 1593 — 15 ақпан 1594 | 1 жыл |
| 57 | Сардар Фархат паша | 15 ақпан 1594 — 16 қаңтар 1595 | 1 жыл |
Өнерде
![image]()
«Сүлеймен сұлтан» телехикаясы (2011-2014 жж., III Мұрат рөлінде — Серіхан Онат)
Дереккөздер
- Үшінші Мұрат — 12-ші османлы сұлтаны Мұрағатталған 12 ақпанның 2017 жылы.
 | Ұлы Османлы Мемлекетінің сұлтандары |  |
|---|---|---|
| Ізашары II Сәлім | III Мұрат 22 желтоқсан 1574 — 16 қаңтар 1595 | Ізбасары III Мехмет |
| I Осман · Орхан · I Мұрат · I Баязит · (Сұлтанаралық) · I Мехмет · II Мұрат · II Мехмет · II Мұрат · II Мехмет · II Баязит · I Сәлім · I Сүлеймен · II Сәлім · III Мұрат · III Мехмет · I Ахмет · I Мұстафа · II Осман · I Мұстафа · IV Мұрат · Ибраһим · IV Мехмет · II Сүлеймен · II Ахмет · II Мұстафа · III Ахмет · I Махмұт · III Осман · III Мұстафа · I Әбділхамит · III Сәлім · IV Мұстафа · II Махмұт · I Әбділмәжит · Әбділғазиз · V Мұрат · II Әбділхамит · V Мехмет · VI Мехмет · II Әбділмәжит (соңғы халиф) | ||
| Әулет · Шежіре · Санат | ||
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
III Murat osman مراد ثالث Murad i salis akyndyk lakap aty Muradi tүr Muradi 4 shilde 1546 16 kantar 1595 Osmanly memleketinin 12 shi sultany Islam halifatynyn 77 shi halifi akyn kolbasshy III Murat osman مراد ثالث Murad i salis Mүminder әmiri Eki kieli kalanyn kyzmetkeriLauazymyTu Osmanly memleketinin 12 shi sultany Islam halifatynyn 77 shi halifi22 zheltoksan 1574 16 kantar 1595 Lakap aty Buzyk III Murat Izashary II SәlimIzbasary III MehmetMurageri Mehmet shaһzadaTu Manisa sanzhakbeji1566 22 zheltoksan 1574Monarh II SәlimIzashary Sәlim shaһzadaIzbasary Mehmet shaһzadaTu Alashaһar sanzhakbeji1558 1566Monarh I SүlejmenӨmirbayanyMamandygyAkyn kolbasshyDini IslamDүniege kelui 4 shilde 1546 1546 07 04 Manisa Osmanly memleketiҚajtys boluy 15 akpan 1595 1595 02 15 48 zhas Konstantinie Osmanly memleketiZherlendi III Murat mazary YstambulDinastiya Osmanly әuletiӘkesi II SәlimAnasy Nurbanu sultanZhubajy Safie sultanBalalary Ұldary III Mehmet Osman shaһzada Mustafa shaһzada Bayazit shaһzada Әbdulla shaһzada Sәlim shaһzada Zhiһangir shaһzada Әbdirahman shaһzada Sүlejmen shaһzada Zhakiya shaһzada Hasan shaһzada Ahmet shaһzada Zhakyp shaһzada Әlemshaһ shaһzada Zhүsip shaһzada Қusajyn shaһzada Қorkyt shaһzada Әli shaһzada Yskak shaһzada Omar shaһzada Alaeddin shaһzada Dәuit shaһzada Қyzdary Ajsha sultan Fatima sultan Қadisha sultan Mihrimah sultan Fahrie sultan Mihriban sultan Әmrie sultan Rүkiya sultanҚoltanbasyIII Murat Ortakkordaondeu III Murat ozinin Parsy zhorygy arkasynda zhәne t b sogystar arkasynda zher audanyn 15 192 000 km tan 19 902 000 km ka dejin ulgajtty Bul Osmanly memleketinin aumaktyk keneyuinin shegi edi Memlekettik isterde III Murat bilimi men tәzhiribesine sүjenip otyrdy Birak bugan karamastan sultan kop uakytyn diuanda emes garemde otkizdi Bugan dәlel sultannyn әrtүrli kүnderden tugan 20 uly men 27 kyzy ӨmirbayanyIII Murat 1546 zhyly Manisa sanzhakbeji Sәlim shaһzada keleshektegi II Sәlim men onyn sүjiktisi Nurbanu sultan shanyragynda dүniege keldi Murattyn kulagyna azan shakyru rәsimine atasy I Sүlejmen әzhesi Haseki Hүrrem sultan zhәne t b Osmanly әuletinin mүsheleri katysty Sәlimnin tungysh perzenti Nurbanudan tugandyktan songysyna sultan atagy berilip Sәlimnin basty kүnine ajnaldy Atasy Sүlejmenmen Muratta әkesinen gori zhaksy karym katynas boldy atasy nemeresin Edirnege anshylykka zhәne zhoryktarga alyp otyratyn Atasynyn tusynda 1558 zhyldan bastap Akshaһar sanzhagyn biledi Kejin 1566 zhyly atasy olgendikten әkesi Sәlim takka otyrdy al Murat Manisa sanzhakbeji boldy Manisada Murattyn zheke garemi bolatyn Sol garemge 1560 zhyldary Sofiya Baffo atty sulu kyz tүsedi ol Murattyn anasy Nurbanu sultandaj veneciyalyk Baffo әuletinin mүshesi Garem erezhesi bojynsha kyzdy atyn Safie degen atka ozgertti Safie Muratta birden unap kaldy zhәne uzak uakyt bojy shaһzada tek sony gana kalady Tarihshylar osy yntyktykty Murattyn azbandygy kesirinen dep sanajdy sebebi shaһzada azbandyktan zhazylgan son ozinin artynan kop urpak kaldyrdy 20 ul men 27 kyz yagni ol aurudan zhazylgan son Safieden baska koptegen kүndermen birge boldy Murat atasy men әkesine karaganda Safiemen eshkashan neke kigan zhok atasy Sүlejmen Hүrremmen al әkesi Sәlim Nurbanumen neke kidy Alajda osmanly tarihshy Mustafa Әli Safieni Murattyn әjeli dep zhazgan dy Veneciyalyk elshi Morozini 1585 zhyly bylaj zhazdy Safie resmi tүrde sultannyn әjeli bolmasa da bәri ony solaj atajdy Uakyt ote kele Safie kyzganshakty zhenip Muratka tipti zhana kүnderdi әperip otyrgan sondyktan Safie Murattyn rizashylygyna bolendi Manisada Safie Muratka 2 ul men 2 kyz tuyp berdi keleshektegi III Mehmet Mahmut shaһzada Ajsha sultan men Fatima sultan Biliginin algashky zhyldary 1574 zhyldyn 22 zheltoksanynda II Sәlim kajtys boldy Murattyn Manisadan Konstantinopolge zhetkenshe dejin bul zhanalyk kupiya boldy Қajtys bolgan sultannyn әjeli Haseki Nurbanu sultan men osmanly sadragzamy Sokolly Mehmet pasha sultannyn mәjitin muzdy zhәshikke saldy sebebi Murat tek 12 kүnnen kejin gana Topkapy sarajyna zhetti Kele salysymen Murat tak zalyna kelip zhana sultan bolyp zhariyalandy al Sokolly Mehmet pasha sadragzam lauazymda kaldy Sol tүni tonkeristerden saktanu үshin III Murat ozinin 5 inisin tunshyktyruga bujryk berdi al Nurbanu sultannan tumagan II Sәlimnin kyzdary Eski sarajga koshirdi Garemi III Murattyn anasy Uәlide Nurbanu sultannyn garemdegi bedeli artty alajda algashky 4 zhyl II Sәlimnin әpkesi Mihrimah sultan garemnin basshysy boldy Mihrimah sultan garemdi anasy Haseki Hүrrem sultan azhalynan kejin zhәne oz azhalyna dejin 1558 1578 zhyldary 20 zhyl biledi Akyrynda Mihrimah sultan kajtys bolgan son 1578 zhyly Uәlide Nurbanu sultan garemnin zhana basshysy boldy Nurbanu sultannyn garemdegi tutas biligi onyn azhalyna dejin 1583 zhylga dejin zhalgasty Sonymen katar Nurbanu sultan memlekettik isterge de ykpaly zor boldy sebebi III Murat memlekettik mәselelerge katysty sheshimder kabyldagan kezinde anasynyn kenesin tyndajtyn Paolo Kontarini dozhga zhazgan hatynda bylaj dejdi Sultan Murattyn anasy Nurbanu sultan Osmanly sarajynda Murat kop sүjenetin kenesterdi beretin adam bolgan Murat oz sayasatyn negizinde anasy kenesterinin negizinde kurajtyn sebebi onyn ojynsha ol Nurbanu sekildi eshkim sondaj danagoj әri adal kenes bere almajdy osy zherden ogan Nurbanuga zhәne onyn erekshe kasietteri men adamgershiligine degen kadirleushilik pen kurmet III Murattyn tusynda katyndar sultanaty oz zhalgasyn tapty sebebi sultanga anasynan baska sүjikti kүni de zor ykpal etti Sultan oz kүnin ote katty sүjdi birak Safienin ykpalyn tomendetu үshin Nurbanu sultan Muratka baska da kүnder zhiberip otyrdy Bul Uәlide sultannyn kolynan kelse de akyrynda sultan үshin Safie en sүjikti kүn bolyp kala berdi 1583 zhyly Nurbanu sultan kajtys bolgan son Safie oz bedelin sezine bastady Anasy zhanyndaj zhaksy korgen III Murat anasynyn zhanazasyn zor sәn saltanatpen otkizdi zhәne Mimar Sinanga anasynyn kurmetine meshit saluga әmir berdi Meshit Әtik Uәlide meshiti degen atau aldy Bul meshit oz galamattygymen Sүlejmenie meshitin ozuga zhakyn edi Azhal kushkanga dejin Nurbanu sultan balasy Mehmetke kenester berip ketti bul zhajly Dzhanfranchesko Morosini bylaj dedi Kenester nagyz bilikke katysty edi zhәne kenesterdin akyldylygy men abajlaushylygy sondaj olar sheber akyldy әri tәzhiribeli memlekettik kajratkerdin sozinen shygady dep ojlauga bolady Anasy Muratka әdilettilikti bolzhatpaj oryndauga birak sonymen birge kuldarga әdiletti boluga altynga degen kumarlykty zhoyuga zhәne en bastysy ozinin balasy Mehmetke bas koz boluga kenes berdi Nurbanu sultannyn kajtys bolganyn Morosini Veneciyadagy depeshesine habarlajdy Barlygy bul әjeldin ozinde akkonildilikti erlikti zhәne danalykty үjlestirgenin birauyzdan mojyndajdy Sultan Murat oz anasyn mәpelep kurmettejtin Parsy zhorygy 1578 zhyly III Murat parsylarga karsy zhorykka attandy Anyz bojynsha sultan oz shonzharlarynan atasy I Sүlejmennin kandaj sogysy en kiyn bolganyn surady Bul sogys parsy sogysy bolganyn estip III Murat oz atasynan asuga maksat kojdy 1579 zhyly osmanlylar Gruziya men Әzirbajzhan zherleri zhaulap alynsa 1580 zhyly Kaspij tenizinin batys zhәne ontүstik zhagalaularyn basyp alyndy 1585 zhyly parsylardyn negizgi kүshterine sokky berilip kazirgi Irannyn ontүstik batysy zhaulandy 1590 zhyly zhasalgan Konstantinie bitim sharty bojynsha osmanlylarga Kүngej Kavkaz Kүrdistan Lүristan zhәne Hүzestan otti Songy zhyldary 1583 zhyly sultan oz kyrymdyk vassalynyn bүligin basty Қyrymdyk tatarlar әlsirep zhatkan osmanly әskerinin ishindegi үlken kүshke ajnaldy Murat Veneciya respublikasymen Rech Pospolitamen zhәne Austriyamen bejbit kelisimshartka otyryp europalyk eldermen bejbitshilik karym katynas ornatty 1594 zhyldyn kүzinde sultan ozin nashar sezine bastady Bәri bүjrek tas auruynyn kesirinen boldy 1595 zhyldyn 16 kantarynda Murat 50 zhasynda dүnieden ozdy Takka ozinin 19 inisin olim zhazasyna kesken III Mehmet otyrdy Sәulet oneriIII Murat sureti III Murat әkesin syj kurmetpen Әulie Sofiya meshitinin zhanyna zherledi zhәne sol zherde Mimar Sinanga zәulim kesene salgyzdyrdy Algashky zhyldary III Murat Mimar Sinanga Topkapy sarajynda birneshe gimarattar saluga bujyrdy sonyn ishinde sarajlyk as үji garemdik hammam Tak Zaly zhәne Sultan Murattyn konakzhajy Kejpi1585 zhyly III Murat 39 zhasta bolganda Morosini bylaj zhazady Kishi bojly Sultan Murat gazhajyp denesimen erekshelenedi Onyn үlken boz kozi imek tumsygy sap sau tүsti terisi zhәne akshyl kaba sakaly bar Zhylkynyn үstinde otyrganda ol zhaksy korinedi tүrine karaganda minezi nashar emes Ol sarajda uakyt otkizudi zhaksy koredi al eger memlekettik kenes zhinasa onda aldymen zhana sherikter agasyn kazyәskerlerdi kejin pashalardy kabyldajdy Al eger ol ashyk auada kalsa onda sadaktan atudan zhattygady Saz aspaptarynyn ishinen en shulylaryn unatady zhәne otshashudy zhaksy koredi Sadragzam Қozha Sinan pasha Sultan Murat arnap Inzhu dүngirshek atty pavilon salyp berdi Ol Mәrmәr tenizinin zhagalauyndagy teniz duandarynan biik ornalaskan Sultan Murat sonda kelip teniz kemelerinin kozgalysyn bakylaudy zhaksy koretin sultannnyn zhanynan otken kemeler ogan zenbirekten otshashyp otyratyn ogan bul ote unajtyn III Murat tusyndagy okigalarVeneciyamen kelisim zhanartyldy 1578 zhyly Қasrүlkәbir teniz shajkasynda portugaliyalyktardy fas osmanly odagy zhendi Ispaniyaga karsy Angliyaga zhәrdem zhasaldy 1577 zhyly Tophananyn artynda Takiүddinnin basshylygymen Takiүddin rasythanasy kuryldy Sultan Polsha patshasyna karsy shajkasty zhendi zhәne 1577 zhyly Polsha osmanlylardyn vassaly boldy Osmanlylarga vassal bolgan Қyrym handygy 1578 zhyly Orys patshalygyna sogys ashty 1578 zhyly Sefevidterge karsy sogys ashyldy Shyldyr shajkasynda osmanlylar zhendi 1582 zhyly Tiflis korganysy bastaldy Tiflis pen Shirvan zhaulandy 27 kүnge sozylgan korshau nәtizhesinde Kars kamaly alyndy 1582 zhyly Osmanly tarihyndagy en үlken ojyn sauyktarynyn biri 40 kүn 40 tүn bojy otken shaһzadalardyn sүndet tojy tojlandy 1583 zhyly osmanlylar Shyraktar shajkasyn zhendi 1585 zhyly Tebriz tortinshi ret zhaulandy Kenzhe kalasy alyndy 1590 zhyly Farhat pasha kelisim shartyna kol kojyldy Kaspij tenizi osmanlylardyn үstemdigine alyndy 1593 zhyly Қasietti Rim imperiyasyna sogys ashyldy 1594 zhyly Yanykkale zhaulandy Altyn men kүmistin ara salmagy tomendetilgennen kejin el tarihyndagy en үlken devalvaciya otkizildi Sadragzamdary Esimi Қyzmet atkargan merzimi Uakyty45 Sokolly Mehmet pasha 22 zheltoksan 1574 12 kazan 1579 5 zhyl46 Shәmshi Ahmet pasha 12 kazan 1579 28 sәuir 1580 7 aj47 Lala Mustafa pasha 28 sәuir 1580 7 tamyz 1580 5 aj48 Қozha Sinan pasha 7 tamyz 1580 6 zheltoksan 1582 2 zhyl49 Kәnizheli Siyaush pasha 24 zheltoksan 1582 25 shilde 1584 2 zhyl50 Өztemiruly Osman pasha 28 shilde 1584 29 kazan 1585 1 zhyl51 Hadym Mәsih Mehmet pasha 1 karasha 1585 14 sәuir 1586 5 aj52 Kәnizheli Siyaush pasha 14 sәuir 1586 2 sәuir 1589 3 zhyl53 Қozha Sinan pasha 14 sәuir 1589 1 tamyz 1591 2 zhyl54 Sardar Farhat pasha 1 tamyz 1591 4 sәuir 1592 8 aj55 Kәnizheli Siyaush pasha 4 sәuir 1592 28 kantar 1593 9 aj56 Қozha Sinan pasha 28 kantar 1593 15 akpan 1594 1 zhyl57 Sardar Farhat pasha 15 akpan 1594 16 kantar 1595 1 zhylӨnerde Sүlejmen sultan telehikayasy 2011 2014 zhzh III Murat rolinde Serihan Onat DerekkozderҮshinshi Murat 12 shi osmanly sultany Muragattalgan 12 akpannyn 2017 zhyly Ұly Osmanly Memleketinin sultandaryIzashary II Sәlim III Murat 22 zheltoksan 1574 16 kantar 1595 Izbasary III MehmetI Osman Orhan I Murat I Bayazit Sultanaralyk I Mehmet II Murat II Mehmet II Murat II Mehmet II Bayazit I Sәlim I Sүlejmen II Sәlim III Murat III Mehmet I Ahmet I Mustafa II Osman I Mustafa IV Murat Ibraһim IV Mehmet II Sүlejmen II Ahmet II Mustafa III Ahmet I Mahmut III Osman III Mustafa I Әbdilhamit III Sәlim IV Mustafa II Mahmut I Әbdilmәzhit Әbdilgaziz V Murat II Әbdilhamit V Mehmet VI Mehmet II Әbdilmәzhit songy halif Әulet Shezhire Sanat