Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
IV Мұрат (осман. مراد رابع — Murâd-ı râbi; 27 шілде 1612 — 8 ақпан 1640) — Османлы мемлекетінің 17-ші сұлтаны, Ислам халифатының 82-ші халифі, қолбасшы, сазгер.
| IV Мұрат осман. مراد رابع — Murâd-ı râbi Мүміндер әмірі Екі киелі қаланың қызметкері | |||
 | |||
| Лауазымы | |||
|---|---|---|---|
| |||
| 10 қыркүйек 1623 — 9 ақпан 1640 | |||
| (Лақап аты Бағдат жаулаушысы IV Мұрат) | |||
| Регент | Көсем сұлтан (10 қыркүйек 1623 — 20 мамыр 1632) | ||
| Ізашары | I Мұстафа | ||
| Ізбасары | Ибраһим | ||
| Өмірбаяны | |||
| Мамандығы | Қолбасшы, сазгер | ||
| Діні | Ислам | ||
| Дүниеге келуі | 27 шілде 1612 Константинополь, Османлы мемлекеті | ||
| Қайтыс болуы | 8 ақпан 1640 (27 жас) Константинополь, Османлы мемлекеті | ||
| Жерленді | I Ахмет мазары, Ыстамбұл | ||
| Династия | Османлы әулеті | ||
| Әкесі | I Ахмет | ||
| Анасы | Көсем сұлтан | ||
| Жұбайы | Айша сұлтан | ||
| Балалары | Ұлдары: Ахмет шаһзада Сүлеймен шаһзада Мехмет шаһзада Алаеддін шаһзада Қыздары: Гауһархан сұлтан Сафие сұлтан Рүкие сұлтан Ісміхан Қая сұлтан Айша сұлтан Хафса сұлтан | ||
| Қолтаңбасы |  | ||
| IV Мұрат Ортаққорда | |||
өңдеу  | |||
Бұл сұлтанның тұсында ішкі төңкерістерден әлсіреген Османлы мемлекеті қайта қалпына келе бастады. Елдің жалпы ыдырауы тоқтатылды. 1632 жылы Көсем сұлтанның регенттігінен шыққан IV Мұрат (қазыларды), жаңа шеріктерді, сыпайларды және қара халықты жинап, Ашық дуан өткізді. Сол дуанда ол зорбалаңдардың көздерін құрту үшін қазылармен және әскермен бірікті. Содан соң әскердің күшімен көптеген заңбұзушыларды қатал жазаларға тарты, қуғын-сүргінге ұшыратты. Соның арқасында әскер күшейді, кофеханалар жабылды, сот жаңартпасы жасалды, темекі мен апиын қолдануға тыйым салынды, елдің табысы ұлғайды, мемлекеттік қазына толды, жер иеленудегі зорлық тоқтады, диқаншылық құтқарылды.
Бейбіт заманда IV Мұрат мешіттер мен медреселердің құрылысын құптады. Сұлтанның қолдауына ие болған ғылым мен өнер адамдары көп болды, соның ішінде: энциклопедист , тұңғыш жасанды қанаттарды құрастырып, сол қанаттарда алғашқы рет ұшқан өнертапқыш-ғалым , тарихшы-ғалым әрі саяхатшы , алғашқы зымыран құрастырған өнертапқыш-ғалым , , дінтанушы, шейх-үл-ислам , ақын .
Өмірбаяны
IV Мұрат 1612 жылы османлы елордасы Константинопольде османлы сұлтаны I Ахмет шаңырағында дүниеге келді. 1623 жылы жасалған мемлекеттік төңкеріс нәтижесінде Мұраттың жәкесі I Мұстафа тақтан тайдырылды. Енді тақ IV Мұратқа бұйырды.
IV Мұрат таққа отырғанда 11 жаста ғана еді. Әрине, Мұрат мемлекетті өзі басқара алмады, сондықтан оның регенті болып анасы Көсем сұлтан тағайындалды. Османлы ғалымы Әулие шелеби жазуы бойынша:
 | Бір күні жас сұлтан өз қазынасына келгенде бірде бір алтын толған ыдыс та болған жоқ, және боқтықтан басқа алты қап тиын, маржанға толы дорба және қытай фарфоры бар сандық қана табылды. Соны көріп, сұлтан Мұрат қазынаны жасқа толтырып, екі рет сәждеге бас иіп: "Алла жазса, мен бұл қазынаны ұрлап алғандардың байлығымен толтырып, оған қоса тағы елу қазынаны қосамын",- деді. |  |
Сол кездерде Османлы сұлтандығында өте ауыр жағдай болатын. 1623 жылы басталған, I Аббас бастаған сефевид әскерімен болған, соғыс сәтсіз өтіп жатты. Соғыстың басында парсылар Бағдатты алды, ал келесі жылы сефевидтерге күллі Ирак, Мосул, Басра және шииттердің киелі қалалары Нежеп пен Кербела өтті. Казактардың жорықтары да бітпей жатты. Соғыс қазынаны бос қалдырды. Ақша жетіспеді. Оның үстіне, 1625 жылы елде оба індеті орын алды. Оба індеті бір Константинопольде мың адамның жанын алды. Қазына тек үлкен салықтармен және өлім жазасына кесілген байлардың мүлкін тәркілеумен ғана толтырылып отырды. Ескі лендік әскерді құру жүйесі терең дағдарыста болды. Атты жасақтың шығының толықтыру үшін үкімет жаңа шеріктердің санын көбейтуге мәжбүр болды: олардың саны 100 мыңға жетті. Сұлтан қазынасы осындай үлкен әскерді асырай алмады. Ал жаңа шеріктер өз күшіне сеніп, төңкерістерді жиі-жиі жасап отырды.
Анадолыда да соғыс жағдайы болды. Ливан әмірі II Фахреддин марониттерді жақтап, Палестинаны басып алып, итальяндық көпестерден қаржылық көмек алып, бүкіл Левантты Османлы мемлекетінен тәуелсіз етуге ниеттенді.
Қырым хандығының жаңа ханы Керей II Мехмет өзінің ағасы қалға Керей Шаһиннің көмегімен Қырымда сұлтандық үлгімен тұтастай билік орнатты. IV Мұратқа парсыларға қарсы соғыста көмектеспей, османлыларға қарсы казактармен әскери одақ құрды. Ал ең үлкен қауіп Эрзурум бейлербейі Абаза Мехмет пашадан болды. Ол II Османның тақтан тайдырылуын құптамай, 1623 жылы IV Мұратқа қарсы төңкеріс ашты. Бұл төңкеріс тек 1629 жылы ғана аяқталды.
Ашық диуан
1631 жылы төңкеріс жасаған жаңа шеріктер мен сыпайлар IV Мұраттан османлы садрағзамы, сұлтанның досы әрі Көсем сұлтанның күйеу баласы Хафиз Ахмет пашаны ұстап беруді сұрады. Келесі садрағзам Топал Режеп пашаның кеңесімен сұлтан Хафиз Ахмет пашаны ұстап беруді ұйғарды. Алайда келесі жылы Режеп паша сұлтанның бұйрығымен өлім жазасына кесілді. Жаңа шеріктер мен сыпайлар IV Мұраттың бұндай қаһарынан үрейленді. Содан кейін IV Мұрат Босфор жағалауында Ашық диуанды жинап, жаңа шеріктер мен сыпайлардан адалдық антын беруге талап етті. Үрейленген жауынгерлер сұлтанға адалдық антын беруге мәжбүр болды. Сол Ашық диуанда сұлтан қазылармен заңдылықты қалпына келтіру жайлы сөз қозғады. Қазылар сұлтанға әскердің зорлығы мен бассыздығына шағынды. Сол қазылардың біреуі осылай деген:
| | Падишаһым, бұл қиянаттан тек наркескен ғана бірден-бір ем бола алады! | |
Қуғын-сүргін
IV Мұрат он мыңдай төңкерісшілер мен диқан төңкерістерінің қатысушыларын өлім жазасына кесті. Алайда, шын мәнісінде, сұлтанның нағыз құрбандары кәпір уәзірлер, жемқор бейлербейлер мен әділетсіз қазылар болды. Себебі, олар зорлық, бассыздық және сыбайлас жемқорлықпен айналысты. Әулие шелебидің айтуынша, IV Мұрат османлы сұлтандарының арасындағы ең қатал әрі ең қанқұмар билеуші болды. Сұлтан тіпті шейхуль исламды да өлім жазасына кесті. Шектен шыққан қанқұмарлыққа батқан IV Мұрат адам өміріне деген құрметтен айырылды. 1635-1638 жылдары IV Мұрат өзінің інілері Баязит шаһзада, Қасым шаһзада және Сүлеймен шаһзаданы өлім жазасына кесті. Бірақ IV Мұраттың бұндай қаталдығы Османлы мемлекетін дағдарыстан құтқарды. Сұлтан әскерді күшейтті, кофеханаларды жапты, сот жаңартпасын жасады, шылым шегу мен апиын қолдануды тыйым салды. Сонымен қатар IV Мұрат елдің табысын ұлғайтты, жер иеленудегі зорлықты тоқтатып, диқаншылықты құтқарды.
Парсы жорығы
1635 жылы IV Мұрат сефевидтерге қарсы жорыққа аттанды. Аз уақыттың ішінде османлы әскері Тебриз, Ереван және Нахичеваньды жаулап алды. Алайда османлылар бұл жерлерді ойран еткені сонша — тіпті азық-түлікке де қол жеткізе алмады. IV Мұрат әскерді кері қайтарды, алайда сұлтан 1638 жылы көп күнге созылған қоршаудан кейін Бағдатты басып алып, 1639 жылы сефевид шаһымен Зухаб бітім шартын жасасты. Соның арқасында Шандыран шайқасынан (1514 жыл) бері үзілістермен жалғасып жатқан Османлы-сефевид соғысы аяқталды. Бітім шарт бойынша сефевидтерде Ереван мен Кавказ, ал османлыларда Басра мен Бағдат қалды. Бұл бітім шарт IV Мұраттың ең үлкен жетістіктерінің бірі болды. Себебі, бұл бітім шарт бойынша орнатылған Османлы мемлекеті мен Сефевид мемлекетінің арасындағы шекара 97 жыл өзгерілмеген. Шекара тек 1736 жылы ауғандардың шапқыншылығы нәтижесінде, яғни Сефевид мемлекетінің құлауынан ғана өзгерді.
Азау қоршауы
IV Мұрат Османлы флотын жаңартуға бел буды. Себебі, Венеция өзінің Эгей теңізі мен Жерорта теңізіндегі флотымен және үлкен табыстарымен сұлтаннын ашуын келтірді. Оның үстіне, 1637 жылдың 18 маусымында дон казактары 4-мың запорождықтардың көмегімен Азау қаласын басып алды. Алайда Михаил Федорович бұл жайттан беймәлім болды. IV Мұрат орыс билеушісіне елші жіберіп, осы хабарды жеткізді. Жауап ретінде Михаил Федорович осылай деді:
| | Осы ұрлықшыларды қазір ұруға бұйрық берсеңіз де біз олардың артында тұрған жоқпыз. | |
Ал казактар өз жеңісі жайлы хабар жеткізгенде орыс патшасы оларды жазғыра бастады, алайда кейін олжалар тізімін әкелуді де бұйырды. Патша сұлтанмен бейбітшілік өмір сүргендіктен осы жайттардан ресми түрде аулақ болды, алайда бейресми түрде казактарға ақша мен дәрі жіберіп отырды. 1641 жылдың 7 маусымында Османлы флоты Азовты қоршап, казактарды сол жерден қуды.
Ажалы
1640 жылы IV Мұрат барлық мемлекеттік істерді тастап, маскүнемдікке берілді. Сонын кесірінен сұлтан қалтырау ауруына шалдықты. Сұлтаннан басқа Османлы әулетінің ер мүшесі тек Ибраһим ғана болатын. Өлім алдында сұлтан өз тағын Қырым ханы Керей I Баһадүрге қалдыруды ойлады. Сондықтан IV Мұрат өз інісі Ибраһимді өлім жазасына кесуге бұйрық берді. Алайда бұған анасы Көсем сұлтан кедергі болды. IV Мұрат қалтырау ауруынан қайтыс болды, ал інісі Ибраһим келесі сұлтан болып атанды. Мәйіті Сұлтанахмет мешітінің жаңындағы I Ахмет мазарында жерленді.
Садрағзамдары
| № | Есімі | Қызмет атқарған мерзімі | Уақыты |
|---|---|---|---|
| 85 | Кеманкеш Қара Әли паша | 10 қыркүйек 1623 — 3 сәуір 1624 | 8 ай |
| 86 | Шеркеш Мехмет Әли паша | 3 сәуір 1624 — 28 қаңтар 1625 | 7 ай |
| 87 | Хафиз Ахмет паша | 8 ақпан 1625 — 1 желтоқсан 1626 | 1 жыл |
| 88 | Дамат Халил паша | 1 желтоқсан 1626 — 6 сәуір 1628 | 2 жыл |
| 89 | Қысырау паша | 6 сәуір 1628 — 25 қазан 1631 | 3 жыл |
| 90 | Хафиз Ахмет паша | 25 қазан 1631 — 10 ақпан 1632 | 4 ай |
| 91 | Топал Режеп паша | 10 ақпан 1632 — 18 мамыр 1632 | 3 ай |
| 92 | Табаныяссы Мехмет паша | 18 мамыр 1632 — 2 ақпан 1637 | 5 жыл |
| 93 | Мейрам паша | 2 ақпан 1637 — 26 тамыз 1638 | 1 жыл |
| 94 | Таяр Мехмет паша | 27 тамыз 1638 — 23 желтоқсан 1638 | 4 ай |
| 95 | Кеманкеш Қара Мұстафа паша | 23 желтоқсан 1638 — 9 ақпан 1640 | 2 жыл |
Өнерде
![image]()
«IV Мұрат» фильмі (1981 жыл, IV Мұрат рөлінде — Жиһан Үнал)![image]()
«Ыстамбұл қанаттарымның астында» фильмі (1995 жыл, IV Мұрат рөлінде — Бурак Серген)![image]()
«IV Мұрат. Күрзі мен даңқ» романы (2010 жыл)![image]()
«Ғаламат ғасыр: Көсем дәуірі» телехикаясы (2015-қ.у., IV Мұрат рөлінде — Мәтін Ақдүлгер)
 | Ұлы Османлы Мемлекетінің сұлтандары |  |
|---|---|---|
| Ізашары I Мұстафа | IV Мұрат 10 қыркүйек 1623 — 9 ақпан 1640 | Ізбасары Ибраһим |
| I Осман · Орхан · I Мұрат · I Баязит · (Сұлтанаралық) · I Мехмет · II Мұрат · II Мехмет · II Мұрат · II Мехмет · II Баязит · I Сәлім · I Сүлеймен · II Сәлім · III Мұрат · III Мехмет · I Ахмет · I Мұстафа · II Осман · I Мұстафа · IV Мұрат · Ибраһим · IV Мехмет · II Сүлеймен · II Ахмет · II Мұстафа · III Ахмет · I Махмұт · III Осман · III Мұстафа · I Әбділхамит · III Сәлім · IV Мұстафа · II Махмұт · I Әбділмәжит · Әбділғазиз · V Мұрат · II Әбділхамит · V Мехмет · VI Мехмет · II Әбділмәжит (соңғы халиф) | ||
| Әулет · Шежіре · Санат | ||
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
IV Murat osman مراد رابع Murad i rabi 27 shilde 1612 8 akpan 1640 Osmanly memleketinin 17 shi sultany Islam halifatynyn 82 shi halifi kolbasshy sazger IV Murat osman مراد رابع Murad i rabi Mүminder әmiri Eki kieli kalanyn kyzmetkeriLauazymyTu Osmanly memleketinin 17 shi sultany Islam halifatynyn 82 shi halifi10 kyrkүjek 1623 9 akpan 1640 Lakap aty Bagdat zhaulaushysy IV Murat Regent Kosem sultan 10 kyrkүjek 1623 20 mamyr 1632 Izashary I MustafaIzbasary IbraһimӨmirbayanyMamandygyҚolbasshy sazgerDini IslamDүniege kelui 27 shilde 1612 1612 07 27 Konstantinopol Osmanly memleketiҚajtys boluy 8 akpan 1640 1640 02 08 27 zhas Konstantinopol Osmanly memleketiZherlendi I Ahmet mazary YstambulDinastiya Osmanly әuletiӘkesi I AhmetAnasy Kosem sultanZhubajy Ajsha sultanBalalary Ұldary Ahmet shaһzada Sүlejmen shaһzada Mehmet shaһzada Alaeddin shaһzada Қyzdary Gauһarhan sultan Safie sultan Rүkie sultan Ismihan Қaya sultan Ajsha sultan Hafsa sultanҚoltanbasyIV Murat Ortakkordaondeu Bul sultannyn tusynda ishki tonkeristerden әlsiregen Osmanly memleketi kajta kalpyna kele bastady Eldin zhalpy ydyrauy toktatyldy 1632 zhyly Kosem sultannyn regenttiginen shykkan IV Murat kazylardy zhana sherikterdi sypajlardy zhәne kara halykty zhinap Ashyk duan otkizdi Sol duanda ol zorbalandardyn kozderin kurtu үshin kazylarmen zhәne әskermen birikti Sodan son әskerdin kүshimen koptegen zanbuzushylardy katal zhazalarga tarty kugyn sүrginge ushyratty Sonyn arkasynda әsker kүshejdi kofehanalar zhabyldy sot zhanartpasy zhasaldy temeki men apiyn koldanuga tyjym salyndy eldin tabysy ulgajdy memlekettik kazyna toldy zher ielenudegi zorlyk toktady dikanshylyk kutkaryldy Bejbit zamanda IV Murat meshitter men medreselerdin kurylysyn kuptady Sultannyn koldauyna ie bolgan gylym men oner adamdary kop boldy sonyn ishinde enciklopedist tungysh zhasandy kanattardy kurastyryp sol kanattarda algashky ret ushkan onertapkysh galym tarihshy galym әri sayahatshy algashky zymyran kurastyrgan onertapkysh galym dintanushy shejh үl islam akyn ӨmirbayanyIV Murat 1612 zhyly osmanly elordasy Konstantinopolde osmanly sultany I Ahmet shanyragynda dүniege keldi 1623 zhyly zhasalgan memlekettik tonkeris nәtizhesinde Murattyn zhәkesi I Mustafa taktan tajdyryldy Endi tak IV Muratka bujyrdy IV Murat tusyndagy Osmanly memleketi IV Murat takka otyrganda 11 zhasta gana edi Әrine Murat memleketti ozi baskara almady sondyktan onyn regenti bolyp anasy Kosem sultan tagajyndaldy Osmanly galymy Әulie shelebi zhazuy bojynsha Bir kүni zhas sultan oz kazynasyna kelgende birde bir altyn tolgan ydys ta bolgan zhok zhәne boktyktan baska alty kap tiyn marzhanga toly dorba zhәne kytaj farfory bar sandyk kana tabyldy Sony korip sultan Murat kazynany zhaska toltyryp eki ret sәzhdege bas iip Alla zhazsa men bul kazynany urlap algandardyn bajlygymen toltyryp ogan kosa tagy elu kazynany kosamyn dedi IV Murat Sol kezderde Osmanly sultandygynda ote auyr zhagdaj bolatyn 1623 zhyly bastalgan I Abbas bastagan sefevid әskerimen bolgan sogys sәtsiz otip zhatty Sogystyn basynda parsylar Bagdatty aldy al kelesi zhyly sefevidterge kүlli Irak Mosul Basra zhәne shiitterdin kieli kalalary Nezhep pen Kerbela otti Kazaktardyn zhoryktary da bitpej zhatty Sogys kazynany bos kaldyrdy Aksha zhetispedi Onyn үstine 1625 zhyly elde oba indeti oryn aldy Oba indeti bir Konstantinopolde myn adamnyn zhanyn aldy Қazyna tek үlken salyktarmen zhәne olim zhazasyna kesilgen bajlardyn mүlkin tәrkileumen gana toltyrylyp otyrdy Eski lendik әskerdi kuru zhүjesi teren dagdarysta boldy Atty zhasaktyn shygynyn tolyktyru үshin үkimet zhana sherikterdin sanyn kobejtuge mәzhbүr boldy olardyn sany 100 mynga zhetti Sultan kazynasy osyndaj үlken әskerdi asyraj almady Al zhana sherikter oz kүshine senip tonkeristerdi zhii zhii zhasap otyrdy Anadolyda da sogys zhagdajy boldy Livan әmiri II Fahreddin maronitterdi zhaktap Palestinany basyp alyp italyandyk kopesterden karzhylyk komek alyp bүkil Levantty Osmanly memleketinen tәuelsiz etuge niettendi Қyrym handygynyn zhana hany Kerej II Mehmet ozinin agasy kalga Kerej Shaһinnin komegimen Қyrymda sultandyk үlgimen tutastaj bilik ornatty IV Muratka parsylarga karsy sogysta komektespej osmanlylarga karsy kazaktarmen әskeri odak kurdy Al en үlken kauip Erzurum bejlerbeji Abaza Mehmet pashadan boldy Ol II Osmannyn taktan tajdyryluyn kuptamaj 1623 zhyly IV Muratka karsy tonkeris ashty Bul tonkeris tek 1629 zhyly gana ayaktaldy Ashyk diuan IV Murat miniatyurasy 1631 zhyly tonkeris zhasagan zhana sherikter men sypajlar IV Murattan osmanly sadragzamy sultannyn dosy әri Kosem sultannyn kүjeu balasy Hafiz Ahmet pashany ustap berudi surady Kelesi sadragzam Topal Rezhep pashanyn kenesimen sultan Hafiz Ahmet pashany ustap berudi ujgardy Alajda kelesi zhyly Rezhep pasha sultannyn bujrygymen olim zhazasyna kesildi Zhana sherikter men sypajlar IV Murattyn bundaj kaһarynan үrejlendi Sodan kejin IV Murat Bosfor zhagalauynda Ashyk diuandy zhinap zhana sherikter men sypajlardan adaldyk antyn beruge talap etti Үrejlengen zhauyngerler sultanga adaldyk antyn beruge mәzhbүr boldy Sol Ashyk diuanda sultan kazylarmen zandylykty kalpyna keltiru zhajly soz kozgady Қazylar sultanga әskerdin zorlygy men bassyzdygyna shagyndy Sol kazylardyn bireui osylaj degen Padishaһym bul kiyanattan tek narkesken gana birden bir em bola alady Қugyn sүrgin IV Murat on myndaj tonkerisshiler men dikan tonkeristerinin katysushylaryn olim zhazasyna kesti Alajda shyn mәnisinde sultannyn nagyz kurbandary kәpir uәzirler zhemkor bejlerbejler men әdiletsiz kazylar boldy Sebebi olar zorlyk bassyzdyk zhәne sybajlas zhemkorlykpen ajnalysty Әulie shelebidin ajtuynsha IV Murat osmanly sultandarynyn arasyndagy en katal әri en kankumar bileushi boldy Sultan tipti shejhul islamdy da olim zhazasyna kesti Shekten shykkan kankumarlykka batkan IV Murat adam omirine degen kurmetten ajyryldy 1635 1638 zhyldary IV Murat ozinin inileri Bayazit shaһzada Қasym shaһzada zhәne Sүlejmen shaһzadany olim zhazasyna kesti Birak IV Murattyn bundaj kataldygy Osmanly memleketin dagdarystan kutkardy Sultan әskerdi kүshejtti kofehanalardy zhapty sot zhanartpasyn zhasady shylym shegu men apiyn koldanudy tyjym saldy Sonymen katar IV Murat eldin tabysyn ulgajtty zher ielenudegi zorlykty toktatyp dikanshylykty kutkardy Parsy zhorygy Parsy zhorygy kezindegi IV Murat әskerimen otken zhol 1635 zhyly IV Murat sefevidterge karsy zhorykka attandy Az uakyttyn ishinde osmanly әskeri Tebriz Erevan zhәne Nahichevandy zhaulap aldy Alajda osmanlylar bul zherlerdi ojran etkeni sonsha tipti azyk tүlikke de kol zhetkize almady IV Murat әskerdi keri kajtardy alajda sultan 1638 zhyly kop kүnge sozylgan korshaudan kejin Bagdatty basyp alyp 1639 zhyly sefevid shaһymen Zuhab bitim shartyn zhasasty Sonyn arkasynda Shandyran shajkasynan 1514 zhyl beri үzilistermen zhalgasyp zhatkan Osmanly sefevid sogysy ayaktaldy Bitim shart bojynsha sefevidterde Erevan men Kavkaz al osmanlylarda Basra men Bagdat kaldy Bul bitim shart IV Murattyn en үlken zhetistikterinin biri boldy Sebebi bul bitim shart bojynsha ornatylgan Osmanly memleketi men Sefevid memleketinin arasyndagy shekara 97 zhyl ozgerilmegen Shekara tek 1736 zhyly augandardyn shapkynshylygy nәtizhesinde yagni Sefevid memleketinin kulauynan gana ozgerdi Azau korshauy Bagdat zhaulaushysy IV Murat IV Murat Osmanly flotyn zhanartuga bel budy Sebebi Veneciya ozinin Egej tenizi men Zherorta tenizindegi flotymen zhәne үlken tabystarymen sultannyn ashuyn keltirdi Onyn үstine 1637 zhyldyn 18 mausymynda don kazaktary 4 myn zaporozhdyktardyn komegimen Azau kalasyn basyp aldy Alajda Mihail Fedorovich bul zhajttan bejmәlim boldy IV Murat orys bileushisine elshi zhiberip osy habardy zhetkizdi Zhauap retinde Mihail Fedorovich osylaj dedi Osy urlykshylardy kazir uruga bujryk berseniz de biz olardyn artynda turgan zhokpyz Al kazaktar oz zhenisi zhajly habar zhetkizgende orys patshasy olardy zhazgyra bastady alajda kejin olzhalar tizimin әkeludi de bujyrdy Patsha sultanmen bejbitshilik omir sүrgendikten osy zhajttardan resmi tүrde aulak boldy alajda bejresmi tүrde kazaktarga aksha men dәri zhiberip otyrdy 1641 zhyldyn 7 mausymynda Osmanly floty Azovty korshap kazaktardy sol zherden kudy Azhaly 1640 zhyly IV Murat barlyk memlekettik isterdi tastap maskүnemdikke berildi Sonyn kesirinen sultan kaltyrau auruyna shaldykty Sultannan baska Osmanly әuletinin er mүshesi tek Ibraһim gana bolatyn Өlim aldynda sultan oz tagyn Қyrym hany Kerej I Baһadүrge kaldyrudy ojlady Sondyktan IV Murat oz inisi Ibraһimdi olim zhazasyna kesuge bujryk berdi Alajda bugan anasy Kosem sultan kedergi boldy IV Murat kaltyrau auruynan kajtys boldy al inisi Ibraһim kelesi sultan bolyp atandy Mәjiti Sultanahmet meshitinin zhanyndagy I Ahmet mazarynda zherlendi Sadragzamdary Esimi Қyzmet atkargan merzimi Uakyty85 Kemankesh Қara Әli pasha 10 kyrkүjek 1623 3 sәuir 1624 8 aj86 Sherkesh Mehmet Әli pasha 3 sәuir 1624 28 kantar 1625 7 aj87 Hafiz Ahmet pasha 8 akpan 1625 1 zheltoksan 1626 1 zhyl88 Damat Halil pasha 1 zheltoksan 1626 6 sәuir 1628 2 zhyl89 Қysyrau pasha 6 sәuir 1628 25 kazan 1631 3 zhyl90 Hafiz Ahmet pasha 25 kazan 1631 10 akpan 1632 4 aj91 Topal Rezhep pasha 10 akpan 1632 18 mamyr 1632 3 aj92 Tabanyyassy Mehmet pasha 18 mamyr 1632 2 akpan 1637 5 zhyl93 Mejram pasha 2 akpan 1637 26 tamyz 1638 1 zhyl94 Tayar Mehmet pasha 27 tamyz 1638 23 zheltoksan 1638 4 aj95 Kemankesh Қara Mustafa pasha 23 zheltoksan 1638 9 akpan 1640 2 zhylӨnerde IV Murat filmi 1981 zhyl IV Murat rolinde Zhiһan Үnal Ystambul kanattarymnyn astynda filmi 1995 zhyl IV Murat rolinde Burak Sergen IV Murat Kүrzi men dank romany 2010 zhyl Ғalamat gasyr Kosem dәuiri telehikayasy 2015 k u IV Murat rolinde Mәtin Akdүlger Ұly Osmanly Memleketinin sultandaryIzashary I Mustafa IV Murat 10 kyrkүjek 1623 9 akpan 1640 Izbasary IbraһimI Osman Orhan I Murat I Bayazit Sultanaralyk I Mehmet II Murat II Mehmet II Murat II Mehmet II Bayazit I Sәlim I Sүlejmen II Sәlim III Murat III Mehmet I Ahmet I Mustafa II Osman I Mustafa IV Murat Ibraһim IV Mehmet II Sүlejmen II Ahmet II Mustafa III Ahmet I Mahmut III Osman III Mustafa I Әbdilhamit III Sәlim IV Mustafa II Mahmut I Әbdilmәzhit Әbdilgaziz V Murat II Әbdilhamit V Mehmet VI Mehmet II Әbdilmәzhit songy halif Әulet Shezhire Sanat