Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
I Ахмет (осман. آحمد اول — Âhmed-i evvel; ақындық лақап аты — Бахти (түр. Bahtî); 18 сәуір 1590 — 22 қараша 1617) — Османлы мемлекетінің 14-ші сұлтаны, Ислам халифатының 79-шы халифі, ақын, зергер.
| I Ахмет осман. آحمد اول — Âhmed-i evvel Мүміндер әмірі Екі киелі қаланың қызметкері | |||
 | |||
| Лауазымы | |||
|---|---|---|---|
| |||
| 21 желтоқсан 1603 — 22 қараша 1617 | |||
| (Лақап аты Бақытты I Ахмет) | |||
| Ізашары | III Мехмет | ||
| Ізбасары | I Мұстафа | ||
| Өмірбаяны | |||
| Мамандығы | Ақын, зергер | ||
| Діні | Ислам | ||
| Дүниеге келуі | 18 сәуір 1590 Маниса, Османлы мемлекеті | ||
| Қайтыс болуы | 22 қараша 1617 (27 жас) Константинополь, Османлы мемлекеті | ||
| Жерленді | I Ахмет мазары, Ыстамбұл | ||
| Династия | Османлы әулеті | ||
| Әкесі | III Мехмет | ||
| Анасы | Хандан сұлтан | ||
| Жұбайы | Махфируз Қадиша сұлтан Көсем сұлтан Фатима қатын | ||
| Балалары | Ұлдары: II Осман Мехмет шаһзада Орхан шаһзада Жиһангір шаһзада Сәлім шаһзада Хасан шаһзада Құсайын шаһзада IV Мұрат Баязит шаһзада Сүлеймен шаһзада Қасым шаһзада Ибраһим Қыздары: Айша сұлтан Фатима сұлтан Гауһархан сұлтан Қадиша сұлтан Ханзада сұлтан Есма сұлтан Захиде сұлтан Әтике сұлтан Әбиде сұлтан Зейнеп сұлтан | ||
| Қолтаңбасы |  | ||
| I Ахмет Ортаққорда | |||
өңдеу  | |||
I Ахметтің сұлтанаты бір қатарлы емес: бір жақтан — сыбайлас жемқорлық жойылды, Сафие сұлтанның ықпалы әлсіреді, Жалалилер бүлігі басылды, Ыстамбұлдағы ең ірі мешіт Сұлтанахмет мешіті салынды; басқа жақтан — жер ауданы кеміді, Габсбургтардың императорлық атағы мойындалды, Аустрия алым-салықтан босатылды. Бірақ Ахметтің басқа сұлтандармен салыстырғанда адамгершіліктірек, діншілірек, тақуалырақ екені даусыз. Бұған таққа отырғаннан кейін інісі Мұстафаны аяғаны, Інжу моншақ дүңгіршегінен мүсіндерді алып тастауы, Ыстамбұл өртінде бір үйдің өртін өзі сөндіргені дәлел.
Өмірбаяны
I Ахмет 1590 жылы Манисада дүниеге келді. Өзінің ізашарларынан айырмашылығы — санжақбей болып тағайындалмай, таққа отыруына дейін тек сарайда ғана өмір сүрді.
21 желтоқсан 1603 жылы 13 жасында таққа отырды. Таққа отыру рәсімінде өзінің жасына қарамастан, Осман Ғази қылышын жеке өзі беліне байлап, биік таққа уәзірлердің көмегісіз отырды. Рәсімнен кейін жаңа жас сұлтан уәзірлерімен кеңесіп, жаңа шеріктер мен басқа жауынгерлерге жалақы төлеп, пәтерлерге орналастырды. Содан кейін ол ат үстінде Константиние көшелерімен жүріп, османлы халқына өзін көрсетті.
Марқұм әкесінде өзінен басқа тағы бір ұлы тірі қалды — Мұстафа шаһзада. Алайда оның есі ауысқандықтан ол ағасының тағына еш қауіп төндірген жоқ. Сондықтан I Ахмет өз інісін өлім жазасына кеспеді. Бірақ сарайда да қалдырмады — кафес павильонына қамап, өмірінің соңына дейін, сол жерде ұстап отырды.
Келесі күні I Ахмет өз әкесінің жаназасына қатысты, тіпті жаназа намазын басқарды. Кейін I Ахмет әкесі III Мехметке арналған Әулие Софья мешітінің жаңында мазар салып, сонда жерледі.
1605 жылы I Ахмет Інжу моншақ дүңгіршегінде орналасқан, Томас Даллам орнатқан механикалық органды жойды. Себебі, сол органда I Ахметтің діни сезімін қорлайтын мүсіндер орнатылған. Сұлтанның ойынша, мүсіндер ислам діні таралған жерден гөрі пұтқа табынушылардың ғибадатханаларында орналасу керек. Бұл оқиға I Ахметтің әкесіне қарағанда діншілірек болғанын дәлелдейді.
Жемқорлықпен күресі
I Ахмет өз әжесі Сафие сұлтанды Топқапы сарайынан Ескі сарайға қуды. Себебі, сұлтанға Сафие сұлтанның билікқұмарлығы ұнамады. Соның кесірінен III Мұрат пен III Мехмет тұсында сарайда дырду өмір салты қалыптасып, әскер әлсіреп, ел экономикасы дағдарысқа ұшырай бастады. Билікте жемқорлық орын алды, және сол кездегі әр лауазым үшін шенеуніктер ақша төледі. Сол тәртіпсіздікті басу үшін I Ахмет өз билікқұмар әжесін Ескі сарайға қуып, сатылғыш шенеуніктерді биліктен тайдырды.
Сұлтан бала кезінен билікқұмарлықтың жаман жағын көргендіктен, сол бейберекетті жоюға тырысты. Тіпті өз анасы Хандан сұлтанды да билікке жолатпады. Сонымен Хандан сұлтан өз ізашары Сафие сұлтандай беделді бола алмады. Ал 1605 жылдың 26 қарашасында ол белгісіз себеппен сарайда қайтыс болды. Сұлтан өзін нағыз билеуші екенін көрсету үшін өзінің әлсіздігін құлдарына көрсеткісі келмей, жаназадан кейінгі келесі күні Жалалиларға қарсы жорыққа шықты. Алайда халық сұлтанның осы қылығын анасына деген немқұрайлық деп бағалады. Сондықтан жұрт арасында жас сұлтан жайлы жаман өсектер тарай бастады. 1602-1605 жылдары Константиние зынданында отырған ағылшын саяхатшысы Томас Шерли бұл оқиға жайлы былай дейді:
 | Сұлтан өз анасын аямай, оны 1605 жылдың тамызында уландырды. |  |
Шешек ауруы
Бірнеше жыл өткен соң I Ахмет шешек ауруына шалдықты. Кейбір уәзірлер сұлтанның өліміне сенімді болып, I Ахметтің інісі Мұстафа шаһзаданы Ескі сарайдан Топқапы сарайына таққа отырғызу үшін әкеледі. Алайда сұлтан тез жазылып, сол қастандыққа қатысқанның барлығын жазалады. Алғаш рет 12 жасында таққа отырған II Мехметті санамағанда, 13 жастағы I Ахмет ең жас сұлтан болатын. Және де ол таққа отырғанға дейін бала сүймеген. Кейбір тарихшылар сұлтанның сол кемшілігін інісі Мұстафаны аяу себебі болып табылатынын тұжырымдайды. Алайда бұл тұжырым дұрыс емес, себебі 1604 жылдың 3 қарашасында I Ахметтің бірінші баласы Осман (келешектегі II Осман) дүниеге келгенде, сұлтан өз інісін өлім жазасына кеспеді.
Аустрияға қарсы соғыс
1605 жылы Аустрияға қарсы соғыс барысында I Ахмет әскерді өзі бастап, сол жылдың 3 қазанында Эстергом бекінісін алды. Алайда Жалалилердің және Сириядағы төңкерістер османлылардың Габсбургтермен 1606 жылдың 11 қарашасында Житваторок келісімін жасауға мәжбүрлетті. Келісім бойынша, османлылар енді Аустрияға алым-cалықты төлеттірмеді, және ең бастысы, Габсбургтердің императорлық дәрежесін мойындады.
Босняк Дәруіш Мехмет паша
1606 жылдың соңында садрағзам болып тағайындалған Босняк Дәруіш Мехмет паша I Ахметтің бала кезінен бері тәлімгері болған. Оның сұлтанға деген әсері соншалық, I Ахмет оны басында сұлтан бөлмесінің қорғаушысы, кейін Дария капитаны (осман. کاپیتان دریا — kapitan-ı derya), яғни Османлы флотының басшысы етіп тағайындады. 1606 жылы османлы садрағзамы Соколлызада Лала Мехмет паша мен дария капитаны Босняк Дәруіш Мехмет паша арасында жанжал туды. Садрағзам белгісіз себеппен қайтыс болып, 1606 жылдың 21 маусымында келесі садрағзамдық Дәруіш пашаға бұйырды. Садрағзам болған соң, Дәруіш паша шейх үл-ислам Суннулла әпендіні орнынан босатады. Оның себебі, шейх үл-ислам Дәруіш пашаның шынайы бейнесін сұлтанға айту ниеті. Жаңа садрағзам қарапайым елордалықтардан салық жинай бастады, ал жаланың бәрін садрағзам бұйрығымен оған сарай салып жатқан еврей көпес-мердігерге артуға қалады. Дәруіш пашаның мемлекеттік істерді қалай шешетіндігі және заңсыз салық жинауы бұқара халыққа ұнамай, шағым I Ахметтің құлағына дейін жетеді. 1606 жылдың 11 желтоқсанында дуан кеңесінің отырысында I Ахмет садрағзам Босняк Дәруіш Мехмет пашаны өлім жазасына кесті.
Константинополь өрті
1606 жылдың күзінде османлы елордасы Константинопольде үлкен өрт болды. Бұл өрт қаладағы еврей кварталын тұтастай өрттеп жіберді. Сол өрттердің бірін I Ахмет өзі сөндірді. Ноулз сол оқиғаны былай сипаттайды:
| | Анда-мында қашып жүрген адамдардың осындай шуы мен әбігерінен және өрт сөндіруінен Ұлы Сұлтан аттан құлап, біраз уақыт ауырып жүрді. | |
Иранға қарсы соғыс
Сефевидтер шаһы I Аббас османлылардың Жалалилер төңкерісін басып жүргенін пайдаланып, османлы гарнизондарын Әзірбайжан, Грузия және т.б. жерлерден қуды, тіпті османлылардың иеліктеріне шабуыл жасай бастады. 1611 жылы садрағзам болып тағайындалған Насух паша 1612 жылы сефевидтермен келісімге отырды. Бітім шарт бойынша османлылар сефевидтердің жаулауларын мойындады. Алайда бұл бітім шарттың бекітілуіне дейін I Ахметтен екі грузин князьдері көмек сұрады. Сондықтан I Аббас османлыларға тағы шабуыл жасады, ал османлылар бұл қылықты бітім шарттың бұзылуы деп қабылдады. Оның үстіне шаһ сұлтанның елшісін зынданға отырғызды. 1614 жылы османлы садрағзамы Насух паша өлім жазасына кесілді, ал жаңа садрағзам болып Өгіз Мехмет паша болып тағайындалды. 1616 жылы Өгіз Мехмет паша үлкен әскерді бастап, Ереванды қоршауға алды, алайда қоршау сәтсіз аяқталып, ол садрағзам лауазымынан тайдырылды.
Ажалы
I Ахмет бала кезінен көп ауыратын, және өмірінің соңында да ол бөрітпе сүзек ауруына шалдықты. Ақыры, 1617 жылдың 22 желтоқсанында I Ахмет қайтыс болады. Мәйіті өзі салған Сұлтанахмет мешітінің жаңында арнайы салынған мазарда жерленді. Сұлтанның осылай ерте қайтыс болуы османлы үкіметінде мұрагерлік дағдарыс туғызды. Себебі, I Ахметте ересек ұл болған жоқ. Османлы әулетіндегі жалғыз ересек еркек I Ахметтің інісі Мұстафа шаһзада ғана болды. Сондықтан уәзірлер өзара кеңесіп, таққа Телі Мұстафаны отырғызды.
Сұлтанахмет мешіті
1606 жылы I Ахмет елордада үлкен діни кешен салуды ойластырды. Осы жұмысты сұлтан османлы сәулетшісі Мехмет ағаға тапсырды. Мехмет аға күллі әлемге танымал Мимар Синанның шәкірті болған, және ол өз тәлімгерін озуды армандады. 1609-1616 жылдары жаңа мешіттің құрылысы болды. 1616 жылы салынып біткен мешіт өзінің бастамашысы I Ахмет атымен "Сұлтанахмет мешіті" деп аталып кетті. Бұл мешіт Константиниедегі ең үлкен және ең басты мешіт болып саналады.
Мұнара саны бойынша мешіт сол кезде бәрін, тіпті Харам мешітін де озды. Бұнын себебі — кәдімгі абайсыздық. Сұлтан мешіт сәулетшісіне төрт "алтын мұнара" салуды бұйырғанда, сәулетші сұлтанды дұрыс түсінбей "алты мұнара" деп естіп, алты мұнара салды. Ол кезде Харам мешітінде тек бес қана мұнара болатын. Османлы мүфтияты осы құрылыстан кейін Харам мешітінің маңыздылығы кеміді деп есептеді, сондықтан сұлтан Харам мешітіне тағы екі мұнара қосып, олардың санын жетіге жеткізді. Осылайша Харам мешітінің маңыздылығы қалпына келді.
Атақтары
1612 жылы Польша патшасы Сигизмунд Вазаға жазған хатында I Ахмет өзінің атақтарын былай келтіреді:
| | Ең нұрлы Сұлтан Ахмет Хан, Алла Тағаланың рухани ұлы, барлық түріктердің, гректердің, бабылдықтардың, македондықтардың, сарматтардың патшасы, Үлкен және Кіші Мысырдың, Александрияның, Үндістанның әмірі, және барлық халықтардың тақсыры әрі патшасы, мырза әрі Мұхаммедтің нұрлы ұлы, киелі Көк Құдай Үңгірінің қорғаушысы әрі сақтаушысы, патшалар патшасы әрі тақсырлар тақсыры, тақсыр әрі мұрагерлер мұрагері. | |
Келбеті мен мінезі
Тарихшы Ноулз өзі жазған османлы тарихын 1610 жылда бітіреді. Ол кез I Ахмет билеген жылдарының жетінші жылы еді. Ноулздың шығармасы соңы I Ахметтің келбеті мен мінезі жайлы болады:
| | Біз айтып жатқан және қазіргі кезде билеп жатқан Сұлтан Ахмет, жоғарыда айтылғандай, таққа отырғанда, шамамен, он бес жаста болатын, ал енді оған, шамамен, жиырма екі жыл болғанда, ол домалақ және толық жүзді, жалпы айтқанда, келбеті әдемі, алайда жүзінде шешек ауруының іздері қалды. Қоңыр-талшын түсті сақалы шоғыр-шоғырмен төрт әртүрлі жерде, яғни әр бетінде және әр иегінде бір-бірден өсіп жатыр... Ол ойдағыдай пішілген, таза түсті жүзімен ерекшеленеді және әкесі Мехметтей толықтыққа бейім, күшті, берік әрі көңілді... Ол сезімталдық пен ләззатқа берілген, сондықтан ол өзін әкесі секілді құртады деген үміт бар... Осы күңдерінен төрт баласы бар: екі қыз, екі ұл. Үлкен ұлына, шамамен, бес жыл. Ол аңшылыққа, әсіресе саятқа және ләззатқа мейлінше рақаттанады. | |
Өнері
I Ахмет ақын болған, және оның Бахти (түр. Bahtî) деген ақындық лақап аты да болған.
Тарихшы Ноулз I Ахметтің мүйізді жүзік жасау өнері жайлы айтады. Сонымен қатар тарихшы османлы әдеті бойынша әр шаһзада балалық шағынан бір өнерді меңгеру керек екендігін де айтады:
| | Әр османлы шаһзаданы өз діндерінің заңдары күн сайын бір қол кәсібін қолдануға және онымен шұғылдануға міндеттейді, және сол себепті сұлтан Мехмет жебе жасаумен шұғылданды, ал оның бұл баласы Ахмет мүйіз жүзіктер жасайды. Садақ ату кезінде адырнаны тарту ыңғайлырақ болу үшін түріктер бұл жүзіктерді бармақтарына киеді. Мүйіз жүзік жасау әдетін сұлтан қызғанышпен бұзбайды. Таң сайын сұлтан таң намазын оқыған соң бұл кәсіппен шұғылдана бастайды. | |
Садрағзамдары
| № | Есімі | Қызмет атқарған мерзімі | Уақыты |
|---|---|---|---|
| 68 | Малқош Жауыз Әли паша | 21 желтоқсан 1603 — 26 шілде 1604 | 8 ай |
| 69 | Соколлызада Лала Мехмет паша | 5 тамыз 1604 — 21 маусым 1606 | 2 жыл |
| 70 | Босняк Дәруіш Мехмет паша | 21 маусым 1606 — 9 желтоқсан 1606 | 6 ай |
| 71 | Қойшы Мұрат паша | 11 желтоқсан 1606 — 5 тамыз 1611 | 5 жыл |
| 72 | Насух паша | 5 тамыз 1611 — 17 қазан 1614 | 3 жыл |
| 73 | Өгіз Мехмет паша | 17 қазан 1614 — 17 қараша 1616 | 2 жыл |
| 74 | Дамат Халил паша | 17 қараша 1616 — 22 қараша 1617 | 1 жыл |
Өнерде
![image]()
«Махпейкер» фильмі (2010 жылы, I Ахмет рөлінде — Көкхан Мүмжі)![image]()
«Ғаламат ғасыр: Көсем дәуірі» телехикаясы (2015-қ.у., I Ахмет рөлінде — Екин Көш)
Естелік
- Ыстамбұлдағы Сұлтанахмет ауданы.
- Ыстамбұлдағы Сұлтанахмет алаңы.
- Ыстамбұлдағы Сұлтанахмет мешіті.
- Ыстамбұлдағы I Ахмет мазары.
Қызықты деректер
Дереккөздер
- Сұлтан I Ахмет Мұрағатталған 21 маусымның 2016 жылы.
 | Ұлы Османлы Мемлекетінің сұлтандары |  |
|---|---|---|
| Ізашары III Мехмет | I Ахмет 21 желтоқсан 1603 — 22 қараша 1617 | Ізбасары I Мұстафа |
| I Осман · Орхан · I Мұрат · I Баязит · (Сұлтанаралық) · I Мехмет · II Мұрат · II Мехмет · II Мұрат · II Мехмет · II Баязит · I Сәлім · I Сүлеймен · II Сәлім · III Мұрат · III Мехмет · I Ахмет · I Мұстафа · II Осман · I Мұстафа · IV Мұрат · Ибраһим · IV Мехмет · II Сүлеймен · II Ахмет · II Мұстафа · III Ахмет · I Махмұт · III Осман · III Мұстафа · I Әбділхамит · III Сәлім · IV Мұстафа · II Махмұт · I Әбділмәжит · Әбділғазиз · V Мұрат · II Әбділхамит · V Мехмет · VI Мехмет · II Әбділмәжит (соңғы халиф) | ||
| Әулет · Шежіре · Санат | ||
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
I Ahmet osman آحمد اول Ahmed i evvel akyndyk lakap aty Bahti tүr Bahti 18 sәuir 1590 22 karasha 1617 Osmanly memleketinin 14 shi sultany Islam halifatynyn 79 shy halifi akyn zerger I Ahmet osman آحمد اول Ahmed i evvel Mүminder әmiri Eki kieli kalanyn kyzmetkeriLauazymyTu Osmanly memleketinin 14 shi sultany Islam halifatynyn 79 shy halifi21 zheltoksan 1603 22 karasha 1617 Lakap aty Bakytty I Ahmet Izashary III MehmetIzbasary I MustafaӨmirbayanyMamandygyAkyn zergerDini IslamDүniege kelui 18 sәuir 1590 1590 04 18 Manisa Osmanly memleketiҚajtys boluy 22 karasha 1617 1617 11 22 27 zhas Konstantinopol Osmanly memleketiZherlendi I Ahmet mazary YstambulDinastiya Osmanly әuletiӘkesi III MehmetAnasy Handan sultanZhubajy Mahfiruz Қadisha sultan Kosem sultan Fatima katynBalalary Ұldary II Osman Mehmet shaһzada Orhan shaһzada Zhiһangir shaһzada Sәlim shaһzada Hasan shaһzada Қusajyn shaһzada IV Murat Bayazit shaһzada Sүlejmen shaһzada Қasym shaһzada Ibraһim Қyzdary Ajsha sultan Fatima sultan Gauһarhan sultan Қadisha sultan Hanzada sultan Esma sultan Zahide sultan Әtike sultan Әbide sultan Zejnep sultanҚoltanbasyI Ahmet Ortakkordaondeu I Ahmettin sultanaty bir katarly emes bir zhaktan sybajlas zhemkorlyk zhojyldy Safie sultannyn ykpaly әlsiredi Zhalaliler bүligi basyldy Ystambuldagy en iri meshit Sultanahmet meshiti salyndy baska zhaktan zher audany kemidi Gabsburgtardyn imperatorlyk atagy mojyndaldy Austriya alym salyktan bosatyldy Birak Ahmettin baska sultandarmen salystyrganda adamgershiliktirek dinshilirek takualyrak ekeni dausyz Bugan takka otyrgannan kejin inisi Mustafany ayagany Inzhu monshak dүngirsheginen mүsinderdi alyp tastauy Ystambul ortinde bir үjdin ortin ozi sondirgeni dәlel ӨmirbayanyI Ahmet 1590 zhyly Manisada dүniege keldi Өzinin izasharlarynan ajyrmashylygy sanzhakbej bolyp tagajyndalmaj takka otyruyna dejin tek sarajda gana omir sүrdi 21 zheltoksan 1603 zhyly 13 zhasynda takka otyrdy Takka otyru rәsiminde ozinin zhasyna karamastan Osman Ғazi kylyshyn zheke ozi beline bajlap biik takka uәzirlerdin komegisiz otyrdy Rәsimnen kejin zhana zhas sultan uәzirlerimen kenesip zhana sherikter men baska zhauyngerlerge zhalaky tolep pәterlerge ornalastyrdy Sodan kejin ol at үstinde Konstantinie koshelerimen zhүrip osmanly halkyna ozin korsetti Markum әkesinde ozinen baska tagy bir uly tiri kaldy Mustafa shaһzada Alajda onyn esi auyskandyktan ol agasynyn tagyna esh kauip tondirgen zhok Sondyktan I Ahmet oz inisin olim zhazasyna kespedi Birak sarajda da kaldyrmady kafes pavilonyna kamap omirinin sonyna dejin sol zherde ustap otyrdy Kelesi kүni I Ahmet oz әkesinin zhanazasyna katysty tipti zhanaza namazyn baskardy Kejin I Ahmet әkesi III Mehmetke arnalgan Әulie Sofya meshitinin zhanynda mazar salyp sonda zherledi 1605 zhyly I Ahmet Inzhu monshak dүngirsheginde ornalaskan Tomas Dallam ornatkan mehanikalyk organdy zhojdy Sebebi sol organda I Ahmettin dini sezimin korlajtyn mүsinder ornatylgan Sultannyn ojynsha mүsinder islam dini taralgan zherden gori putka tabynushylardyn gibadathanalarynda ornalasu kerek Bul okiga I Ahmettin әkesine karaganda dinshilirek bolganyn dәleldejdi Zhemkorlykpen kүresi I Ahmet oz әzhesi Safie sultandy Topkapy sarajynan Eski sarajga kudy Sebebi sultanga Safie sultannyn bilikkumarlygy unamady Sonyn kesirinen III Murat pen III Mehmet tusynda sarajda dyrdu omir salty kalyptasyp әsker әlsirep el ekonomikasy dagdaryska ushyraj bastady Bilikte zhemkorlyk oryn aldy zhәne sol kezdegi әr lauazym үshin sheneunikter aksha toledi Sol tәrtipsizdikti basu үshin I Ahmet oz bilikkumar әzhesin Eski sarajga kuyp satylgysh sheneunikterdi bilikten tajdyrdy Sultan bala kezinen bilikkumarlyktyn zhaman zhagyn korgendikten sol bejbereketti zhoyuga tyrysty Tipti oz anasy Handan sultandy da bilikke zholatpady Sonymen Handan sultan oz izashary Safie sultandaj bedeldi bola almady Al 1605 zhyldyn 26 karashasynda ol belgisiz sebeppen sarajda kajtys boldy Sultan ozin nagyz bileushi ekenin korsetu үshin ozinin әlsizdigin kuldaryna korsetkisi kelmej zhanazadan kejingi kelesi kүni Zhalalilarga karsy zhorykka shykty Alajda halyk sultannyn osy kylygyn anasyna degen nemkurajlyk dep bagalady Sondyktan zhurt arasynda zhas sultan zhajly zhaman osekter taraj bastady 1602 1605 zhyldary Konstantinie zyndanynda otyrgan agylshyn sayahatshysy Tomas Sherli bul okiga zhajly bylaj dejdi Sultan oz anasyn ayamaj ony 1605 zhyldyn tamyzynda ulandyrdy Sheshek auruy Birneshe zhyl otken son I Ahmet sheshek auruyna shaldykty Kejbir uәzirler sultannyn olimine senimdi bolyp I Ahmettin inisi Mustafa shaһzadany Eski sarajdan Topkapy sarajyna takka otyrgyzu үshin әkeledi Alajda sultan tez zhazylyp sol kastandykka katyskannyn barlygyn zhazalady Algash ret 12 zhasynda takka otyrgan II Mehmetti sanamaganda 13 zhastagy I Ahmet en zhas sultan bolatyn Zhәne de ol takka otyrganga dejin bala sүjmegen Kejbir tarihshylar sultannyn sol kemshiligin inisi Mustafany ayau sebebi bolyp tabylatynyn tuzhyrymdajdy Alajda bul tuzhyrym durys emes sebebi 1604 zhyldyn 3 karashasynda I Ahmettin birinshi balasy Osman keleshektegi II Osman dүniege kelgende sultan oz inisin olim zhazasyna kespedi Austriyaga karsy sogys Osmanly sultany I Ahmet pen francuz patshasy IV Anri arasynda dostyk kelisim 1605 zhyly Austriyaga karsy sogys barysynda I Ahmet әskerdi ozi bastap sol zhyldyn 3 kazanynda Estergom bekinisin aldy Alajda Zhalalilerdin zhәne Siriyadagy tonkerister osmanlylardyn Gabsburgtermen 1606 zhyldyn 11 karashasynda Zhitvatorok kelisimin zhasauga mәzhbүrletti Kelisim bojynsha osmanlylar endi Austriyaga alym calykty tolettirmedi zhәne en bastysy Gabsburgterdin imperatorlyk dәrezhesin mojyndady Bosnyak Dәruish Mehmet pasha 1606 zhyldyn sonynda sadragzam bolyp tagajyndalgan Bosnyak Dәruish Mehmet pasha I Ahmettin bala kezinen beri tәlimgeri bolgan Onyn sultanga degen әseri sonshalyk I Ahmet ony basynda sultan bolmesinin korgaushysy kejin Dariya kapitany osman کاپیتان دریا kapitan i derya yagni Osmanly flotynyn basshysy etip tagajyndady 1606 zhyly osmanly sadragzamy Sokollyzada Lala Mehmet pasha men dariya kapitany Bosnyak Dәruish Mehmet pasha arasynda zhanzhal tudy Sadragzam belgisiz sebeppen kajtys bolyp 1606 zhyldyn 21 mausymynda kelesi sadragzamdyk Dәruish pashaga bujyrdy Sadragzam bolgan son Dәruish pasha shejh үl islam Sunnulla әpendini ornynan bosatady Onyn sebebi shejh үl islam Dәruish pashanyn shynajy bejnesin sultanga ajtu nieti Zhana sadragzam karapajym elordalyktardan salyk zhinaj bastady al zhalanyn bәrin sadragzam bujrygymen ogan saraj salyp zhatkan evrej kopes merdigerge artuga kalady Dәruish pashanyn memlekettik isterdi kalaj sheshetindigi zhәne zansyz salyk zhinauy bukara halykka unamaj shagym I Ahmettin kulagyna dejin zhetedi 1606 zhyldyn 11 zheltoksanynda duan kenesinin otyrysynda I Ahmet sadragzam Bosnyak Dәruish Mehmet pashany olim zhazasyna kesti Konstantinopol orti 1606 zhyldyn kүzinde osmanly elordasy Konstantinopolde үlken ort boldy Bul ort kaladagy evrej kvartalyn tutastaj orttep zhiberdi Sol ortterdin birin I Ahmet ozi sondirdi Noulz sol okigany bylaj sipattajdy Anda mynda kashyp zhүrgen adamdardyn osyndaj shuy men әbigerinen zhәne ort sondiruinen Ұly Sultan attan kulap biraz uakyt auyryp zhүrdi Iranga karsy sogys Sefevidter shaһy I Abbas osmanlylardyn Zhalaliler tonkerisin basyp zhүrgenin pajdalanyp osmanly garnizondaryn Әzirbajzhan Gruziya zhәne t b zherlerden kudy tipti osmanlylardyn ielikterine shabuyl zhasaj bastady 1611 zhyly sadragzam bolyp tagajyndalgan Nasuh pasha 1612 zhyly sefevidtermen kelisimge otyrdy Bitim shart bojynsha osmanlylar sefevidterdin zhaulaularyn mojyndady Alajda bul bitim sharttyn bekitiluine dejin I Ahmetten eki gruzin knyazderi komek surady Sondyktan I Abbas osmanlylarga tagy shabuyl zhasady al osmanlylar bul kylykty bitim sharttyn buzyluy dep kabyldady Onyn үstine shaһ sultannyn elshisin zyndanga otyrgyzdy 1614 zhyly osmanly sadragzamy Nasuh pasha olim zhazasyna kesildi al zhana sadragzam bolyp Өgiz Mehmet pasha bolyp tagajyndaldy 1616 zhyly Өgiz Mehmet pasha үlken әskerdi bastap Erevandy korshauga aldy alajda korshau sәtsiz ayaktalyp ol sadragzam lauazymynan tajdyryldy I Ahmettin kabiriAzhaly I Ahmet bala kezinen kop auyratyn zhәne omirinin sonynda da ol boritpe sүzek auruyna shaldykty Akyry 1617 zhyldyn 22 zheltoksanynda I Ahmet kajtys bolady Mәjiti ozi salgan Sultanahmet meshitinin zhanynda arnajy salyngan mazarda zherlendi Sultannyn osylaj erte kajtys boluy osmanly үkimetinde muragerlik dagdarys tugyzdy Sebebi I Ahmette eresek ul bolgan zhok Osmanly әuletindegi zhalgyz eresek erkek I Ahmettin inisi Mustafa shaһzada gana boldy Sondyktan uәzirler ozara kenesip takka Teli Mustafany otyrgyzdy Sultanahmet meshitiSultanahmet meshiti 1606 zhyly I Ahmet elordada үlken dini keshen saludy ojlastyrdy Osy zhumysty sultan osmanly sәuletshisi Mehmet agaga tapsyrdy Mehmet aga kүlli әlemge tanymal Mimar Sinannyn shәkirti bolgan zhәne ol oz tәlimgerin ozudy armandady 1609 1616 zhyldary zhana meshittin kurylysy boldy 1616 zhyly salynyp bitken meshit ozinin bastamashysy I Ahmet atymen Sultanahmet meshiti dep atalyp ketti Bul meshit Konstantiniedegi en үlken zhәne en basty meshit bolyp sanalady Munara sany bojynsha meshit sol kezde bәrin tipti Haram meshitin de ozdy Bunyn sebebi kәdimgi abajsyzdyk Sultan meshit sәuletshisine tort altyn munara saludy bujyrganda sәuletshi sultandy durys tүsinbej alty munara dep estip alty munara saldy Ol kezde Haram meshitinde tek bes kana munara bolatyn Osmanly mүftiyaty osy kurylystan kejin Haram meshitinin manyzdylygy kemidi dep eseptedi sondyktan sultan Haram meshitine tagy eki munara kosyp olardyn sanyn zhetige zhetkizdi Osylajsha Haram meshitinin manyzdylygy kalpyna keldi Ataktary1612 zhyly Polsha patshasy Sigizmund Vazaga zhazgan hatynda I Ahmet ozinin ataktaryn bylaj keltiredi En nurly Sultan Ahmet Han Alla Tagalanyn ruhani uly barlyk tүrikterdin grekterdin babyldyktardyn makedondyktardyn sarmattardyn patshasy Үlken zhәne Kishi Mysyrdyn Aleksandriyanyn Үndistannyn әmiri zhәne barlyk halyktardyn taksyry әri patshasy myrza әri Muhammedtin nurly uly kieli Kok Қudaj Үngirinin korgaushysy әri saktaushysy patshalar patshasy әri taksyrlar taksyry taksyr әri muragerler murageri Kelbeti men mineziI Ahmet sureti Dzhon Yang Tarihshy Noulz ozi zhazgan osmanly tarihyn 1610 zhylda bitiredi Ol kez I Ahmet bilegen zhyldarynyn zhetinshi zhyly edi Noulzdyn shygarmasy sony I Ahmettin kelbeti men minezi zhajly bolady Biz ajtyp zhatkan zhәne kazirgi kezde bilep zhatkan Sultan Ahmet zhogaryda ajtylgandaj takka otyrganda shamamen on bes zhasta bolatyn al endi ogan shamamen zhiyrma eki zhyl bolganda ol domalak zhәne tolyk zhүzdi zhalpy ajtkanda kelbeti әdemi alajda zhүzinde sheshek auruynyn izderi kaldy Қonyr talshyn tүsti sakaly shogyr shogyrmen tort әrtүrli zherde yagni әr betinde zhәne әr ieginde bir birden osip zhatyr Ol ojdagydaj pishilgen taza tүsti zhүzimen erekshelenedi zhәne әkesi Mehmettej tolyktykka bejim kүshti berik әri konildi Ol sezimtaldyk pen lәzzatka berilgen sondyktan ol ozin әkesi sekildi kurtady degen үmit bar Osy kүnderinen tort balasy bar eki kyz eki ul Үlken ulyna shamamen bes zhyl Ol anshylykka әsirese sayatka zhәne lәzzatka mejlinshe rakattanady ӨneriI Ahmet akyn bolgan zhәne onyn Bahti tүr Bahti degen akyndyk lakap aty da bolgan Tarihshy Noulz I Ahmettin mүjizdi zhүzik zhasau oneri zhajly ajtady Sonymen katar tarihshy osmanly әdeti bojynsha әr shaһzada balalyk shagynan bir onerdi mengeru kerek ekendigin de ajtady Әr osmanly shaһzadany oz dinderinin zandary kүn sajyn bir kol kәsibin koldanuga zhәne onymen shugyldanuga mindettejdi zhәne sol sebepti sultan Mehmet zhebe zhasaumen shugyldandy al onyn bul balasy Ahmet mүjiz zhүzikter zhasajdy Sadak atu kezinde adyrnany tartu yngajlyrak bolu үshin tүrikter bul zhүzikterdi barmaktaryna kiedi Mүjiz zhүzik zhasau әdetin sultan kyzganyshpen buzbajdy Tan sajyn sultan tan namazyn okygan son bul kәsippen shugyldana bastajdy Sadragzamdary Esimi Қyzmet atkargan merzimi Uakyty68 Malkosh Zhauyz Әli pasha 21 zheltoksan 1603 26 shilde 1604 8 aj69 Sokollyzada Lala Mehmet pasha 5 tamyz 1604 21 mausym 1606 2 zhyl70 Bosnyak Dәruish Mehmet pasha 21 mausym 1606 9 zheltoksan 1606 6 aj71 Қojshy Murat pasha 11 zheltoksan 1606 5 tamyz 1611 5 zhyl72 Nasuh pasha 5 tamyz 1611 17 kazan 1614 3 zhyl73 Өgiz Mehmet pasha 17 kazan 1614 17 karasha 1616 2 zhyl74 Damat Halil pasha 17 karasha 1616 22 karasha 1617 1 zhylӨnerde Mahpejker filmi 2010 zhyly I Ahmet rolinde Kokhan Mүmzhi Ғalamat gasyr Kosem dәuiri telehikayasy 2015 k u I Ahmet rolinde Ekin Kosh EstelikYstambuldagy Sultanahmet audany Ystambuldagy Sultanahmet alany Ystambuldagy Sultanahmet meshiti Ystambuldagy I Ahmet mazary Қyzykty derekterI Ahmet izbasary balasy emes inisi bolgan algashky sultan I Ahmettin үlken uly II Osman әkesi sekildi 13 zhasta takka otyrdy al ortangy uly IV Murat әkesi sekildi 27 zhasta aurudan kajtys boldy Үsheui de bala zhasta takka otyryp zhastyk shakta kajtys boldy DerekkozderSultan I Ahmet Muragattalgan 21 mausymnyn 2016 zhyly Ұly Osmanly Memleketinin sultandaryIzashary III Mehmet I Ahmet 21 zheltoksan 1603 22 karasha 1617 Izbasary I MustafaI Osman Orhan I Murat I Bayazit Sultanaralyk I Mehmet II Murat II Mehmet II Murat II Mehmet II Bayazit I Sәlim I Sүlejmen II Sәlim III Murat III Mehmet I Ahmet I Mustafa II Osman I Mustafa IV Murat Ibraһim IV Mehmet II Sүlejmen II Ahmet II Mustafa III Ahmet I Mahmut III Osman III Mustafa I Әbdilhamit III Sәlim IV Mustafa II Mahmut I Әbdilmәzhit Әbdilgaziz V Murat II Әbdilhamit V Mehmet VI Mehmet II Әbdilmәzhit songy halif Әulet Shezhire Sanat