Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
I Мұрат (осман. مراد اول — Murâd-ı evvel; 29 маусым 1326 – 28 маусым 1389) — Осман империясының 3-ші сұлтаны, қолбасшы.
| I Мұрат осман. مراد اول — Murâd-ı evvel Gazi Hünkar | |||
 | |||
| Лауазымы | |||
|---|---|---|---|
| |||
| 1383 — 28 маусым 1389 | |||
| (Лақап аты Құдайшыл I Мұрат) | |||
| Ізашары | Лауазым пайда болды | ||
| Ізбасары | I Баязит | ||
| |||
| мамыр 1362 — 1383 | |||
| Ізашары | Орхан бей | ||
| Ізбасары | Лауазым ыдыратылды | ||
| Өмірбаяны | |||
| Мамандығы | Қолбасшы | ||
| Діні | Ислам | ||
| Дүниеге келуі | 29 маусым 1326 Бурса, Осман бейлигі | ||
| Қайтыс болуы | 28 маусым 1389 (62 жас) Косово жазығы, Осман бейлигі | ||
| Жерленді | Хүдауендигар машһады, Бурса | ||
| Династия | Османлы әулеті | ||
| Әкесі | Орхан бей | ||
| Анасы | Нилүфер қатын | ||
| Жұбайы | Гүлшешек қатын Тамара қатын Фүлане қатын | ||
| Балалары | Ұлдары: I Баязит Жақсы шаһзада Жақып шаһзада Саужы шаһзада Ибраһим шаһзада Қыздары: Нефисе қатын Сұлтан қатын | ||
| Қолтаңбасы |  | ||
| I Мұрат Ортаққорда | |||
өңдеу  | |||
Бұл сұлтан Османлы мемлекетінің жер ауданын 95 000 км²-ден 500 000 км²-ге дейін ұлғайтты, дәлірек айтсақ, Анадолы мен Балқан түбегіндегі жерлерді жаулап алды; мемлекеттік басқару жүйесінде кейбір өзгерістер енгізді; Еуропадан ұрланған жігіттерден жаңа шеріктер құрды; сондай-ақ I Мұрат османлы билеушілердің ішінде алғашқы рет "сұлтан" атағын қабылдады.
Өмірбаяны
I Мұрат 1326 жылы османлы елордасы Бурсада османлы ұлыбейі Орхан бей шаңырағында дүниеге келді.
Әкесі Орхан бей қайтыс болғаннан кейін оның орнына таққа отырған. Алғашқы кезеңде өзінің кіші інілері Ибраһим шаһзада мен Халил шаһзадаға қарсы тақ үшін күрес жүргізді. Ақырында I Мұрат өз інілерін өлім жазасына кесіп, соғысты аяқтады.
1362 жылы жаңа шеріктердің алғашқы ошағы ашылды. Жаңа шеріктер османлылардың Еуропадағы жорықтарында тонап алынған еуропалық жасөспірімдерден құралды.
I Балқан жорығы
I Мұрат таққа отырғаннан кейін кресшілерге қарсы бірнеше сәтті жорықтар жасады. 1363 жылы Батыс Фракияға кіріп, византиялық Адрианополь мен қалаларын жаулап, олардың маңайындағы бекіністерді басып алып, Анадолы мұсылмандарын қоныстандырды. Кресшілерді үрей билеп, үдере көшіп, Румелия жері мұсылмандар мекеніне айналды. 1364 жылы османлы қолбасшысы қажы Елбек Сербияны жаулап алды.1365 жылы I Мұрат Адрианополь қаласын Османлы бейлігінің елордасына айналдырды.
V Иоанн I Мұратпен византиялықтар үшін жағымсыз бітім шартқа отыруға мәжбүр болды. Бұл бітім шарт бойынша византиялықтар болгарлар мен сербтерге түрікмен соғыста көмек бермеуге тиіс, оның үстіне, V Иоанн түріктерге Еуропадағы кеңеюіне жәрдем болу керек. Он жылдан кейін V Иоанн I Мұраттың іс жүзіндегі вассалы болып кетті.
1371 жылы османлылар Марица шайқасында 60-мыңдық біріккен Оңтүстік Еуропалық әскерін ойсырата жеңді. Бұл жеңіс османлыларға Драма, Кавалла және Серре атты макендон қалаларын алуға септік болды. Сонымен қатар I Мұрат Болгария мен Солтүстік Сербия билеушілерін өзіне алым-салықты төлеттірді.
Азамат соғысы
1370 жылдары османлыларда қысқаша азамат соғысы болды. 1373 жылы I Мұратқа қарсы өзінің туған баласы Саужы шаһзада шықты. Ол византиялық ханзада IV Андроникпен бірігіп, 1376 жылы Константинопольді жаулап алып, V Иоаннды тақтан бездіріп, зынданға қамады. I Мұрат бұл көтерілісті өзі басу үшін Саужы шаһзаданы Фракияда жеңіп, өлім жазасына кесті. Ал V Иоанн сұлтан әскерінің көмегімен зынданнан шығып, таққа оралды. Ол да өз бүлік шығарған баласын аямай жазалады.
II Балқан жорығы
1380 жылдары I Мұрат батыстағы жорықтарын жаңартты. 1385 жылы ол София қаласын, ал 1386 жылы Ниш қаласын алды. Кіші Азияда Гермиян, Текке және Хамит бейліктерін жаулап алып, ел шекарасын Токатқа дейін ұлғайтты. 1386 жылы Қараман бейлігі басқарған бірнеше түрік бейліктері бірігіп, османлыларға қарсы шықты, алайда жеңіліс тапты. 1387 жылы I Мұрат Қараманұлы Алаеддин Әлиді тізе бүктірді. Содан соң Мажарстан, Хорватия, Полыня әскерлерінен құралған кресшілер әскеріне қарсы аттанды.
1389 жылы 10 тамызда Косово жазығында екі жақтың қолы кескілесе шайқасып, османлы жауынгерлері жеңіп шықты. Кресшілерді бастап келген серб патшасы Лазар мен оның ұлы тұтқынға алынды. Сұлтан осы Косово шайқасынан кейін ұрыс даласын аралап келе жатқан сәтінде серб Милош Обилич қастандықпен өлтірді. Басқа нұсқаға сәйкес, бұл шайқас кезінде Милош Обилич атты серб серісі сұлтан шатырына жалған кейіппен кіріп, сұлтанды өлтірді. Таққа отырған ұлы I Баязит сұлтан денесін Бурса қаласында жерледі. Аз ғана уақыт ішінде өзі билеген мемлекетінің аумағын 5 еседей ұлғайтып, құдіретті елге айналдырған I Мұрат хақында белгілі тарихшы Хаммер былай жазған:
 | Ол шариғат заңын аса жауапкершілікпен қолданды әрі өзінің өркендеп, дамыған елінде оны одан әрі жүйелеп, орнықтыру үшін барша күш-қуаты мен ақыл-парасатын жұмсап, мүлтіксіз қызмет ете білді |  |
Садрағзамдары
| № | Есімі | Қызмет атқарған мерзімі | Уақыты |
|---|---|---|---|
| 4 | Синануддин Факих Жүсіп паша | мамыр 1362 — 1364 | 2 жыл |
| 5 | Шандарлы Қара Халил Қайыреддин паша | 1364 — 22 қаңтар 1387 | 23 жыл |
| 6 | Шандарлы Әли паша | 22 қаңтар 1387 — 28 маусым 1389 | 2 жыл |
Дереккөздер
- . Murad I (ағыл.). Encyclopædia Britannica Online (2010). Басты дереккөзінен мұрағатталған 14 ақпан 2012. Тексерілді, 21 наурыз 2010.
 | Ұлы Османлы Мемлекетінің сұлтандары |  |
|---|---|---|
| Ізашары Орхан | I Мұрат 1383 — 28 маусым 1389 | Ізбасары I Баязит |
| I Осман · Орхан · I Мұрат · I Баязит · (Сұлтанаралық) · I Мехмет · II Мұрат · II Мехмет · II Мұрат · II Мехмет · II Баязит · I Сәлім · I Сүлеймен · II Сәлім · III Мұрат · III Мехмет · I Ахмет · I Мұстафа · II Осман · I Мұстафа · IV Мұрат · Ибраһим · IV Мехмет · II Сүлеймен · II Ахмет · II Мұстафа · III Ахмет · I Махмұт · III Осман · III Мұстафа · I Әбділхамит · III Сәлім · IV Мұстафа · II Махмұт · I Әбділмәжит · Әбділғазиз · V Мұрат · II Әбділхамит · V Мехмет · VI Мехмет · II Әбділмәжит (соңғы халиф) | ||
| Әулет · Шежіре · Санат | ||
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
I Murat osman مراد اول Murad i evvel 29 mausym 1326 28 mausym 1389 Osman imperiyasynyn 3 shi sultany kolbasshy I Murat osman مراد اول Murad i evvel Gazi HunkarLauazymyTu Osmanly memleketinin 3 shi sultany1383 28 mausym 1389 Lakap aty Қudajshyl I Murat Izashary Lauazym pajda boldyIzbasary I BayazitOsmanly memleketinin 3 shi ulybejimamyr 1362 1383Izashary Orhan bejIzbasary Lauazym ydyratyldyӨmirbayanyMamandygyҚolbasshyDini IslamDүniege kelui 29 mausym 1326 1326 06 29 Bursa Osman bejligiҚajtys boluy 28 mausym 1389 1389 06 28 62 zhas Kosovo zhazygy Osman bejligiZherlendi Hүdauendigar mashһady BursaDinastiya Osmanly әuletiӘkesi Orhan bejAnasy Nilүfer katynZhubajy Gүlsheshek katyn Tamara katyn Fүlane katynBalalary Ұldary I Bayazit Zhaksy shaһzada Zhakyp shaһzada Sauzhy shaһzada Ibraһim shaһzada Қyzdary Nefise katyn Sultan katynҚoltanbasyI Murat Ortakkordaondeu Bul sultan Osmanly memleketinin zher audanyn 95 000 km den 500 000 km ge dejin ulgajtty dәlirek ajtsak Anadoly men Balkan tүbegindegi zherlerdi zhaulap aldy memlekettik baskaru zhүjesinde kejbir ozgerister engizdi Europadan urlangan zhigitterden zhana sherikter kurdy sondaj ak I Murat osmanly bileushilerdin ishinde algashky ret sultan atagyn kabyldady ӨmirbayanyI Murat 1326 zhyly osmanly elordasy Bursada osmanly ulybeji Orhan bej shanyragynda dүniege keldi I Murat tusyndagy Osmanly memleketi Әkesi Orhan bej kajtys bolgannan kejin onyn ornyna takka otyrgan Algashky kezende ozinin kishi inileri Ibraһim shaһzada men Halil shaһzadaga karsy tak үshin kүres zhүrgizdi Akyrynda I Murat oz inilerin olim zhazasyna kesip sogysty ayaktady 1362 zhyly zhana sherikterdin algashky oshagy ashyldy Zhana sherikter osmanlylardyn Europadagy zhoryktarynda tonap alyngan europalyk zhasospirimderden kuraldy I Balkan zhorygy I Murat takka otyrgannan kejin kresshilerge karsy birneshe sәtti zhoryktar zhasady 1363 zhyly Batys Frakiyaga kirip vizantiyalyk Adrianopol men kalalaryn zhaulap olardyn manajyndagy bekinisterdi basyp alyp Anadoly musylmandaryn konystandyrdy Kresshilerdi үrej bilep үdere koship Rumeliya zheri musylmandar mekenine ajnaldy 1364 zhyly osmanly kolbasshysy kazhy Elbek Serbiyany zhaulap aldy 1365 zhyly I Murat Adrianopol kalasyn Osmanly bejliginin elordasyna ajnaldyrdy V Ioann I Muratpen vizantiyalyktar үshin zhagymsyz bitim shartka otyruga mәzhbүr boldy Bul bitim shart bojynsha vizantiyalyktar bolgarlar men serbterge tүrikmen sogysta komek bermeuge tiis onyn үstine V Ioann tүrikterge Europadagy keneyuine zhәrdem bolu kerek On zhyldan kejin V Ioann I Murattyn is zhүzindegi vassaly bolyp ketti 1371 zhyly osmanlylar Marica shajkasynda 60 myndyk birikken Ontүstik Europalyk әskerin ojsyrata zhendi Bul zhenis osmanlylarga Drama Kavalla zhәne Serre atty makendon kalalaryn aluga septik boldy Sonymen katar I Murat Bolgariya men Soltүstik Serbiya bileushilerin ozine alym salykty tolettirdi Azamat sogysy 1370 zhyldary osmanlylarda kyskasha azamat sogysy boldy 1373 zhyly I Muratka karsy ozinin tugan balasy Sauzhy shaһzada shykty Ol vizantiyalyk hanzada IV Andronikpen birigip 1376 zhyly Konstantinopoldi zhaulap alyp V Ioanndy taktan bezdirip zyndanga kamady I Murat bul koterilisti ozi basu үshin Sauzhy shaһzadany Frakiyada zhenip olim zhazasyna kesti Al V Ioann sultan әskerinin komegimen zyndannan shygyp takka oraldy Ol da oz bүlik shygargan balasyn ayamaj zhazalady II Balkan zhorygy I Murattyn tabyty 1380 zhyldary I Murat batystagy zhoryktaryn zhanartty 1385 zhyly ol Sofiya kalasyn al 1386 zhyly Nish kalasyn aldy Kishi Aziyada Germiyan Tekke zhәne Hamit bejlikterin zhaulap alyp el shekarasyn Tokatka dejin ulgajtty 1386 zhyly Қaraman bejligi baskargan birneshe tүrik bejlikteri birigip osmanlylarga karsy shykty alajda zhenilis tapty 1387 zhyly I Murat Қaramanuly Alaeddin Әlidi tize bүktirdi Sodan son Mazharstan Horvatiya Polynya әskerlerinen kuralgan kresshiler әskerine karsy attandy 1389 zhyly 10 tamyzda Kosovo zhazygynda eki zhaktyn koly keskilese shajkasyp osmanly zhauyngerleri zhenip shykty Kresshilerdi bastap kelgen serb patshasy Lazar men onyn uly tutkynga alyndy Sultan osy Kosovo shajkasynan kejin urys dalasyn aralap kele zhatkan sәtinde serb Milosh Obilich kastandykpen oltirdi Baska nuskaga sәjkes bul shajkas kezinde Milosh Obilich atty serb serisi sultan shatyryna zhalgan kejippen kirip sultandy oltirdi Takka otyrgan uly I Bayazit sultan denesin Bursa kalasynda zherledi Az gana uakyt ishinde ozi bilegen memleketinin aumagyn 5 esedej ulgajtyp kudiretti elge ajnaldyrgan I Murat hakynda belgili tarihshy Hammer bylaj zhazgan Ol sharigat zanyn asa zhauapkershilikpen koldandy әri ozinin orkendep damygan elinde ony odan әri zhүjelep ornyktyru үshin barsha kүsh kuaty men akyl parasatyn zhumsap mүltiksiz kyzmet ete bildi Sadragzamdary Esimi Қyzmet atkargan merzimi Uakyty4 Sinanuddin Fakih Zhүsip pasha mamyr 1362 1364 2 zhyl5 Shandarly Қara Halil Қajyreddin pasha 1364 22 kantar 1387 23 zhyl6 Shandarly Әli pasha 22 kantar 1387 28 mausym 1389 2 zhylDerekkozder Murad I agyl Encyclopaedia Britannica Online 2010 Basty derekkozinen muragattalgan 14 akpan 2012 Tekserildi 21 nauryz 2010 Ұly Osmanly Memleketinin sultandaryIzashary Orhan I Murat 1383 28 mausym 1389 Izbasary I BayazitI Osman Orhan I Murat I Bayazit Sultanaralyk I Mehmet II Murat II Mehmet II Murat II Mehmet II Bayazit I Sәlim I Sүlejmen II Sәlim III Murat III Mehmet I Ahmet I Mustafa II Osman I Mustafa IV Murat Ibraһim IV Mehmet II Sүlejmen II Ahmet II Mustafa III Ahmet I Mahmut III Osman III Mustafa I Әbdilhamit III Sәlim IV Mustafa II Mahmut I Әbdilmәzhit Әbdilgaziz V Murat II Әbdilhamit V Mehmet VI Mehmet II Әbdilmәzhit songy halif Әulet Shezhire Sanat