Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
 | ||
|---|---|---|
| Сыпай — — Тимаршы — Жаңа шерік — | ||
| — | ||
| Шайқастар: | — — — | |
| Тағы қараңыз: | — — | |
Жаңа шеріктер (осман: يڭيچرى / yeŋiçeri — жаңа әскер, жаңа шерік) — Османлы сұлтанының жеке әскерлерін және оққағарларын құраған топтар. Бұл әскер 14-ші ғасырда пайда болған, 1826 жылы сұлтан ІІ Махмұттың тарапынан таратылған.
Жаңа шеріктің пайда болуы
Жаңа пайда болған Османлы империясының сұлтаны I Мұрат бұл әскери құраманы шамамен 1365 жылы ұйымдастырған. Ол әуел баста (мұсылман еместерден), әсіресе христиан жастарынан және тұтқындарынан тұратын. Олардың жағдайы Мысыр ұқсас болатын. Сұлтан І-ші Мурад үлгі ретінде топтарын алған болуы мүмкін.
Жаңа шеріктер сенімділігі және батылдығы кейде күмәнді болып отыратын тайпалық ығыстырып, османлылардың алғашқы айналды.
Жаңа шеріктердің арасына жаяу әскерден басқа әскер түрлері қосыла бастағаннан кейін, османлылардың тұрақты әскер құрамалары капыкулу («есіктегі құл») деп атала бастады. Алайда сол «капыкулулардың» бір бөлімі болған «жаңа шерік» атауымен жаңсақ болса да бүкіл Османлы капыкулу әскери топтары аталатын болды.
Жаңа шеріктердің маңызы
Жаңа шерік топтары бірнеше жағынан маңызы болды. Олардың арнайы әскери болды, оларға жалақы қолма-қол ақшамен тұрақты түрде төленді, олар саппен жүргенде қазіргі ұқсайтын деп аталатын ерекше әскери әуеннің екпінімен жүрді. Осы сияқты белгілер жаңа шеріктерді өз заманындағы әскерлердің арасында ерекшелеп тұрды.
Османлылар Рим империясы құлағалы бері Еуропадағы ең алғашқы тұрақты армия ұйымдастырды. Жаңа шеріктер Рим әскеріндегі ұқсас болатын, әрі сол замандағы феодалдық христиан әскерлерінде оларға ұқсас ешбір әскер жоқ еді. Христиан феодал қолбасшылары болса соғысуға қажетті әскерді соғыс басталғанда ғана жинай бастайтын. Жаңа шеріктің әскери құрамасын оның өз отбасысы еді деп айтуға болады. Олар өздерінің барактарында тұрып, бейбітшілік кезінде тәртіп сақшылары және өрт сөндірушілер ретінде қызмет етті.
Жаңа шеріктердің тағы бір айырмашылығы — басқа әскерлерге жалақы тек соғыстың кезінде ғана төленсе, оларға қолма қол ақша тұрақты түрде төленіп тұрды. Ақша оларға әр тоқсанда бір рет төленіп, сұлтан оларға жалақыны туралы әмір берген соң, өзі де жаңа шерік киімін киіп, олардың барактарына келіп, Бірінші дивизияның қатардағы жауынгері ретінде өзінің де жалақысын алатын.
Оқатар қарумен қаруланған жаяу әскердің қылыш пен найзамен қаруланған атты әскерге қарағанда әлдеқайда қарулы екені анықталғанда, жаңа шерік күштерінің маңызы айқын бола бастады. Жаңа шеріктер оқатар қаруларды өте ертеде, 15-ші ғасырда меңгеріп алған болатын. 16-шы ғасырда жаңа шеріктің басты қаруына айналды. Жаңа шеріктер алғашқы болып және қолданды.
Жаңа шерік әскерлерінің тылдық қамтамасыз еті қызметтері де өз заманындағы ерекше құбылыс болатын. Жаңа шеріктер соғысты жақсы ұйымдасқан әскери машинаның бір бөлігі ретінде жүргізді. Османлылардың әскерінде жолды дайындайтын арнайы бөлім, алға шығып шатырларды тігетін арнайы бөлім, нан жабатын арнайы бөлім сияқты бөлімдер бар болатын. «Джебеджілер» бөлімі қару-жарақ пен оқ-дәріні алып жүріп, керек кезінде үлестіріп беретін. Жаңа шеріктер құрамасының өзінің дәрігерлік қызметі де бар болатын. Мұсылман және яһуди оташылары жорықтардың кезінде әскерлермен бірге болып, жаралылар мен ауру-сырқауларды артқы шептегі жылжымалы госпитальдарға шығару жолын ұйымдастыратын.
Осы айырмашылықтардың және жаңа шерік әскерлерінің ерекше тиімділігінің себебінен заманында шетелдіктер оларды зерттеумен айналысты. Уақыт өте осы заманғы армиялардың ұйымдастырылуының арқасында жаңа шеріктердің артықшылықтары күшін жоғалтса да, кейңн Османлы империясының өзі де жаңа шерік әскерлерін таратып жіберсе де, олар көптеген адамдар үшін османлы заманын білдіретін белгілердің бірі болып қала беруде.
Қазіргі кездері жаңа шерік әскерлері кәсіби соғыс күші ретінде қолданылмаса да, әуендері мәдени мұра ретінде және туристерді қызықтыру үшін маңызы бар.
Әскерге алу, дайындықтан өткізу және әлеуметтік жағдайы
Алғашқы жаңа шерік қосындары соғыста тұтқындалғандар мен құлдардан жарақталды. Ол үшін тұтқындар мен құлдардың бестен бірі (пенжік атты ереже бойынша) іріктелді. 1380-ші жылдардан кейін сұлтан I Мехмет олардың қатарларын деп аталатын адамнан салық салудың жаңа түрі арқылы толықтыра бастады. Сұлтанның қызметшілері ол үшін мұсылман емес, әдетте Балқан христиан ұл балаларынан алды. Олар басында жаңа туған нәрестелерден кездейсоқ түрде алынып, кейін қатаң іріктеліп алынатын болды. Олар ислам дінінде тәрбиеленіп, жақсы дайындықтан өтетін. Басында бұған көбінесе гректер, бұлғарлар, армяндар және алынатын. Әр қырық үйден бір ұл бала алынатын. Бірақ әскерлерге деген талапқа қарай бұл өзгеріп отыратын. 14-18 жастағы жасөспірімдер құп көрінетін, бірақ 8-20 жастағылар да жарай беретін. Басында жаңа шеріктердің басым бөлігін гректерден алынғандар құраса, Османлының шекарасы ұлғайған сайын девшірмеге бұлғар, серб сияқты Балқан түбегінің басқа халықтары да және одан тыс Украина, оңтүстік Ресей де кіретін болды. Сұлтан ІІІ Мұраттың кезінде (1546-1595) жаңа шерікке жауынгерлер девшірме жүйесінен тыс алына бастап, 17-шы ғасырда девшірме жүйесі қолданыстан толық шықты. Осы кезеңнен кейін оған тек өз еркімен тілек білдіргендер ғана, көбінесе мұсылман тегінен шыққандар, қабылдана бастады.
Жаңа шеріктер қатаң тәртіп орнатылған, ауыр жұмыс атқаратын, іс жүзінде жағдайларымен бірдей жағдайларда аджемі оғлан атты мектептерде (кадет мектептері сияқты мектептер) тәрбиеленді. Оларға сол кезеңде жасауға қатаң тыйым салынды. Соғыс өнерін былай қойғанда, жаңа шеріктер , заң ғылымы, , әдебиет және тілдер сияқты пәндерді де зерттейтін. Оларға мұсылман дінін қабылдау талабы да қойылып отырды. Мұсылман дінін барлығы қабылдап отырды, себебі Османлы империясында 19-шы ғасырға дейін қару ұстауға тыйым салынған болатын. Басқа мұсылмандардан айырмашылығы, жаңа шеріктерге сақал қоюға тыйым салынды (мұсылман дінінде сақал өсіру сүннет болып саналады), тек мұрт қоюға ғана рұқсат болды. Бұл ережелерге жаңа шеріктер 18-ші ғасырға дейін мойынсұнып келді, содан кейін олар басқа кәсіп пен саудалармен айналыса бастады (бұларға да басында тыйым салынған болатын).
Іс жүзінде жаңа шеріктер сұлтанның құлдары болып саналып, қапықұлы ("есіктегі құл") деген атаққа ие болды. Жаңа шеріктерді өз қосыным өзімнің туған үйім, өз отбасым деген ойға баулып өсірген, ал сұлтан олардың асыраушысы әрі әкесі болып саналған. Жаңа шерік атағына 24-25 жасында өзінің сондай атаққа лайықты екендігін көрсете білгендер ғана ие бола алатын. Қайтыс болған жаңа шеріктің мүлкіне оның өз қосыны мұрагер болатын, сол арқылы оларда байлық жинала беретін.
Жаңа шеріктер дәруіш әулие қажы Бекташ Уәлидің тәліміне баулып тәрбиеленетін. Қажы Бекташ Уәлидің шәкірттері алғашқы жаңа шерік қосындарына бата берген. олардың арасында әскери капеллан сияқты қызмет атқарған. Осы жағынан, және өздерінің басқалардан бөлектенетін өмірлермен жаңа шеріктер Родостың сияқты христиан ұқсайтын.
Адал қызметтері және соғыстағы ерліктері үшін жаңа шеріктерге артықшылықтар жасалатын. Олар қолма-қол ақша түрінде жалақы, соғыс кезінде олжа алатын; олардың тұрмыс деңгейі мен әлеуметтік жағдайлары өте биік болатын. Басында олар әскери барактарда тұрып, қызмет мерзімі бітпейінше үйленбеуге міндетті болатын. Бірақ 18-ші ғасырдың ортасына таман олар басқа да кәсіптермен айналыса бастап, үйленуге рұқсат алып, өз балаларын жаңа шерік қосындарына орналастыра алатын болды. Тек бірен-саран жаңа шеріктер ғана барактарда тұруды жалғастыра берді. Олардың арасынан көптеген ғалымдар және басқарушылар да шықты. Зейнетке шыққан немесе отставкаға кеткен жаңа шеріктер зейнетақы алатын, олардың бала-шағаларына көмек көрсетілетін. Бастапқыда әскери қызмет ретінде ұйымдастырылған осы жүйенің басқа салаларға ойысуы осылайша оның тамырына балта шапты.
Жаңа шерік қосыны
| Жылы | Жаңа шерік қосындарының саны |
|---|---|
| 1514 | 10156 |
| 1526 | 7885 |
| 1567-68 | 12798 |
| 1609 | 37627 |
| 1660-61 | 54222 |
| 1665 | 49556 |
| 1669 | 51437 |
| 1670 | 49868 |
| 1680 | 54222 |
Жаңа шерік қосынының саны шамамен 100-ден 200000-ға дейін өзгеріп отырды. бағалауы бойынша, жаңа шеріктердің саны 14-ші ғасырда 1000-ға жетсе, 1475 жылы 6000 шамасында болған, ал (уәлаяттардағы әскерлер) саны болса сол кездері 40000 болған. 1699 жылғы жеңілістен кейін олардың саны қысқартылды. Бірақ 18-ші ғасырда жаңа шеріктердің саны қайтадан өсіп, 113400-ге жеткен. Бірақ олардың басым көпшілігі нағыз жауынгер емес, жалақы алып отыру үшін ғана пара беру арқылы әскер қатарына өткен жай адамдар ғана еді.
Жаңа шерік қосыны orta деп аталатын, шамамен бір полкқа сәйкес келетін топтарға бөлінетін. Ортаны («сорпа дайындаушы» деген мағынада) басқаратын. Орталардың барлығы бірлесіп ocak («ошақ») құрайтын. қарамағында 165 орта болатын, уақыт өте олардың саны 196-ға жетті. Сұлтанның өзі бүкіл әскердің, соның ішінде жаңа шеріктердің де жоғарғы қолбасшысы болды, бірақ жаңа шеріктерді іс жүзінде жоғарғы ağa («аға, қолбасшы») басқарды. Бүкіл қосын үш бөлікке бөлінді:
- cemaat (шекара қосындары), 101 ортадан тұратын
- beylik (сұлтанның жеке оққағарлары), 61 ортадан тұратын
- sekban 34 ортадан тұратын
Оған қоса 34 ортадан тұратын ажемилер (кадеттер) де бар болатын.
Басында жаңа шеріктер тек жасының үлкендігі бойынша және тек өзінің ортасында ғана басшылық ете алатын. Олар өз қосынын тек басқа қосынды басқару үшін ғана тастап кете алатын. Жаңа шерік жауынгерін жазалау хұқығы оның тек өзінің үстінен қарайтын сардарларда ғана болды. Сардарлардың офицерлік лауазымдарының аттары әскер асханасындағы қызметтердің немесе аңшылардың қызметтерінің аттарымен аталды. Бұл олардың сұлтанның қызметкерлері екендігін көрсету үшін болған шығар.
Алғашқы кездері жаңа шеріктер шебер болатын. Бірақ 1440 жылдары оқатар қарулар пайда болғанда олар бірден соған көшті. кезінде олардың әскери инженерлерінің шеберлігі айқын көрінді. Қоян-қолтық айқастың кезінде олар айбалта және қылыш пайдаланатын. Шекара қызметінде болмаса, бейбітшілік кезінде олар тек қанжар алып жүре алатын. Әскери қызметін бір қалада ұзақ уақыт бойы атқарған жаңа шеріктер «ерлия» (жергілікті) деп аталатын.
Османлы империясы жаңа шеріктерді өзінің барлық басты жорықтарында қолданды, соның ішінде 1453 жылғы Константинопольді басып алуда, Мысырдың талқандауда және Аустрия мен Венгрияға қарсы соғыстарда. Жаңа шеріктерді шайқасқа әрқашан сұлтанның өзі бастап шығатын және оларға соғыс олжасынан әрқашан үлес тиетін.
Жаңа шеріктердің беделі мейлінше жоғарылаған тұста, 1683 жылы сұлтан жүйесін таратты. Себебі көптеген мұсылман отбасылары өз ұлдарын жаңа шерік қосындарына көптеп бере бастаған болатын. Әрбір уәлаят әкімдеріде өздерініңжеке жаңа шеріктерін ұйымдастырғысы келетін болды.
Жаңа шеріктердің бас көтерулері
Жаңа шеріктер өздерінің маңызды орын алатындықтарын түсініп, соны өз мақсаттарында қолдануға тырыса бастады. 1449 жылы олар бірінші рет бас көтеріп, жалақыларын өсіруді талап етті. Олардың талаптары орындалды. Одан кейінгі ғасырларда да сондай бас көтерулер болып тұрды. Жаңа шеріктер көбірек байлық пен билікке ие болған сайын олар бұзылған, пайдасыз кастаға айнала берді. Бұл жағынан олар Рим империясындағы қатты ұқсайтын болды. Ақырында жаңа шерік қосындарының тағы бір бас көтеруін күшпен жаншып, құраманы толығымен тарқатып жіберді.
Жаңа шерік әскери әуендері
Жаңа шеріктердің әскери марштары өзіндік қасиеттерге ие әуен. Дауылпаз, , наффир (сырнайдың бір түрі), қоңыраулар және сылдырмақтарды қолданудың арқасында өте әсерлі, кейде өте ащы әуендер, яғни қан майданда жауынгерлерді рухтандыра алатын әуендер ойналады. Жаңа шеріктердің әуендері түрік мәнерінде музыка құрастырған және сияқты Батыс Еуропаның классикалық композиторларына әсер етті.
1952 жылы қайтадан жаңа шерік мен тобын ұйымдастырды. Олар кейбір ұлттық мейрамдар мен маңызды тарихи оқиғалар болған күндері болатын парадтарда өнер көрсетеді.
Тағы қараңыз
Дерек көздері және сілтемелер
- , Janissaries
- , Janissary, 1995. Osprey Publishing
- Османлы империясы туралы неміс тіліндегі жаңа шеріктерге арналған беті Мұрағатталған 5 ақпанның 2012 жылы.
Сілтемелер
- Lord Kinross Ottoman Centuries: The Rise and Fall of the Turkish Empire — New York: Morrow Quill Paperbacks. — P. 52. — ISBN ISBN 0-688-08093-6.
- Goodwin Jason Lords of the Horizons: A History of the Ottoman Empire — New York: H. Holt. — P. 59,179-181. — ISBN ISBN 0-8050-4081-1.
- Uzunçarşılı İsmail Hakkı Osmanlı Devleti Teşkilatından Kapıkulu Ocakları: Acemi Ocağı ve Yeniçeri Ocağı — Ankara: Türk Tarih Kurumu. — P. 411-463,376-377,405-406,66-67,482-483. — ISBN ISBN 975-16-0056-1.
- Jelavich Barbara History of the Balkans, 18th and 19th Centuries — New York: Cambridge University Press. — ISBN ISBN 0-521-27458-3.
- Gábor Ágoston, Barut, Top ve Tüfek Osmanlı İmparatorluğu'nun Asker Gücü ve Silah Sanayisi, ISBN 975-6051-41-8, Page 50
Сыртқы сілтемелер
| Ортаққорда бұған қатысты медиа санаты бар: Janissaries |
- Жаңа шерік әуендерінің тарихы Мұрағатталған 13 мамырдың 2008 жылы.
- Жаңа шеріктер туралы мәліметтер Мұрағатталған 12 қаңтардың 2008 жылы.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Ұly Osmanly MemleketininSypaj Timarshy Zhana sherik Shajkastar Tagy karanyz Zhana sherikter osman يڭيچرى yeŋiceri zhana әsker zhana sherik Osmanly sultanynyn zheke әskerlerin zhәne okkagarlaryn kuragan toptar Bul әsker 14 shi gasyrda pajda bolgan 1826 zhyly sultan II Mahmuttyn tarapynan taratylgan Zhana sheriktin pajda boluyMyltykpen karulangan Osmanly zhana sherikteri 1522 Zhana pajda bolgan Osmanly imperiyasynyn sultany I Murat bul әskeri kuramany shamamen 1365 zhyly ujymdastyrgan Ol әuel basta musylman emesterden әsirese hristian zhastarynan zhәne tutkyndarynan turatyn Olardyn zhagdajy Mysyr uksas bolatyn Sultan I shi Murad үlgi retinde toptaryn algan boluy mүmkin Zhana sherikter senimdiligi zhәne batyldygy kejde kүmәndi bolyp otyratyn tajpalyk ygystyryp osmanlylardyn algashky ajnaldy Zhana sherikterdin arasyna zhayau әskerden baska әsker tүrleri kosyla bastagannan kejin osmanlylardyn turakty әsker kuramalary kapykulu esiktegi kul dep atala bastady Alajda sol kapykululardyn bir bolimi bolgan zhana sherik atauymen zhansak bolsa da bүkil Osmanly kapykulu әskeri toptary atalatyn boldy Zhana sherikterdin manyzyZhana sherik kiimin kigen Atatүrik Zhana sherik toptary birneshe zhagynan manyzy boldy Olardyn arnajy әskeri boldy olarga zhalaky kolma kol akshamen turakty tүrde tolendi olar sappen zhүrgende kazirgi uksajtyn dep atalatyn erekshe әskeri әuennin ekpinimen zhүrdi Osy siyakty belgiler zhana sherikterdi oz zamanyndagy әskerlerdin arasynda erekshelep turdy Osmanlylar Rim imperiyasy kulagaly beri Europadagy en algashky turakty armiya ujymdastyrdy Zhana sherikter Rim әskerindegi uksas bolatyn әri sol zamandagy feodaldyk hristian әskerlerinde olarga uksas eshbir әsker zhok edi Hristian feodal kolbasshylary bolsa sogysuga kazhetti әskerdi sogys bastalganda gana zhinaj bastajtyn Zhana sheriktin әskeri kuramasyn onyn oz otbasysy edi dep ajtuga bolady Olar ozderinin baraktarynda turyp bejbitshilik kezinde tәrtip sakshylary zhәne ort sondirushiler retinde kyzmet etti Zhana sheriktin sureti 15 shi gasyr Zhana sherikterdin tagy bir ajyrmashylygy baska әskerlerge zhalaky tek sogystyn kezinde gana tolense olarga kolma kol aksha turakty tүrde tolenip turdy Aksha olarga әr toksanda bir ret tolenip sultan olarga zhalakyny turaly әmir bergen son ozi de zhana sherik kiimin kiip olardyn baraktaryna kelip Birinshi diviziyanyn katardagy zhauyngeri retinde ozinin de zhalakysyn alatyn Okatar karumen karulangan zhayau әskerdin kylysh pen najzamen karulangan atty әskerge karaganda әldekajda karuly ekeni anyktalganda zhana sherik kүshterinin manyzy ajkyn bola bastady Zhana sherikter okatar karulardy ote ertede 15 shi gasyrda mengerip algan bolatyn 16 shy gasyrda zhana sheriktin basty karuyna ajnaldy Zhana sherikter algashky bolyp zhәne koldandy Zhana sherik әskerlerinin tyldyk kamtamasyz eti kyzmetteri de oz zamanyndagy erekshe kubylys bolatyn Zhana sherikter sogysty zhaksy ujymdaskan әskeri mashinanyn bir boligi retinde zhүrgizdi Osmanlylardyn әskerinde zholdy dajyndajtyn arnajy bolim alga shygyp shatyrlardy tigetin arnajy bolim nan zhabatyn arnajy bolim siyakty bolimder bar bolatyn Dzhebedzhiler bolimi karu zharak pen ok dәrini alyp zhүrip kerek kezinde үlestirip beretin Zhana sherikter kuramasynyn ozinin dәrigerlik kyzmeti de bar bolatyn Musylman zhәne yaһudi otashylary zhoryktardyn kezinde әskerlermen birge bolyp zharalylar men auru syrkaulardy artky sheptegi zhylzhymaly gospitaldarga shygaru zholyn ujymdastyratyn Osy ajyrmashylyktardyn zhәne zhana sherik әskerlerinin erekshe tiimdiliginin sebebinen zamanynda sheteldikter olardy zertteumen ajnalysty Uakyt ote osy zamangy armiyalardyn ujymdastyryluynyn arkasynda zhana sherikterdin artykshylyktary kүshin zhogaltsa da kejnn Osmanly imperiyasynyn ozi de zhana sherik әskerlerin taratyp zhiberse de olar koptegen adamdar үshin osmanly zamanyn bildiretin belgilerdin biri bolyp kala berude Қazirgi kezderi zhana sherik әskerleri kәsibi sogys kүshi retinde koldanylmasa da әuenderi mәdeni mura retinde zhәne turisterdi kyzyktyru үshin manyzy bar Әskerge alu dajyndyktan otkizu zhәne әleumettik zhagdajyAlgashky zhana sherik kosyndary sogysta tutkyndalgandar men kuldardan zharaktaldy Ol үshin tutkyndar men kuldardyn besten biri penzhik atty erezhe bojynsha irikteldi 1380 shi zhyldardan kejin sultan I Mehmet olardyn katarlaryn dep atalatyn adamnan salyk saludyn zhana tүri arkyly tolyktyra bastady Sultannyn kyzmetshileri ol үshin musylman emes әdette Balkan hristian ul balalarynan aldy Olar basynda zhana tugan nәrestelerden kezdejsok tүrde alynyp kejin katan iriktelip alynatyn boldy Olar islam dininde tәrbielenip zhaksy dajyndyktan otetin Basynda bugan kobinese grekter bulgarlar armyandar zhәne alynatyn Әr kyryk үjden bir ul bala alynatyn Birak әskerlerge degen talapka karaj bul ozgerip otyratyn 14 18 zhastagy zhasospirimder kup korinetin birak 8 20 zhastagylar da zharaj beretin Basynda zhana sherikterdin basym boligin grekterden alyngandar kurasa Osmanlynyn shekarasy ulgajgan sajyn devshirmege bulgar serb siyakty Balkan tүbeginin baska halyktary da zhәne odan tys Ukraina ontүstik Resej de kiretin boldy Sultan III Murattyn kezinde 1546 1595 zhana sherikke zhauyngerler devshirme zhүjesinen tys alyna bastap 17 shy gasyrda devshirme zhүjesi koldanystan tolyk shykty Osy kezennen kejin ogan tek oz erkimen tilek bildirgender gana kobinese musylman teginen shykkandar kabyldana bastady Zhana sherikter katan tәrtip ornatylgan auyr zhumys atkaratyn is zhүzinde zhagdajlarymen birdej zhagdajlarda adzhemi oglan atty mektepterde kadet mektepteri siyakty mektepter tәrbielendi Olarga sol kezende zhasauga katan tyjym salyndy Sogys onerin bylaj kojganda zhana sherikter zan gylymy әdebiet zhәne tilder siyakty pәnderdi de zerttejtin Olarga musylman dinin kabyldau talaby da kojylyp otyrdy Musylman dinin barlygy kabyldap otyrdy sebebi Osmanly imperiyasynda 19 shy gasyrga dejin karu ustauga tyjym salyngan bolatyn Baska musylmandardan ajyrmashylygy zhana sherikterge sakal koyuga tyjym salyndy musylman dininde sakal osiru sүnnet bolyp sanalady tek murt koyuga gana ruksat boldy Bul erezhelerge zhana sherikter 18 shi gasyrga dejin mojynsunyp keldi sodan kejin olar baska kәsip pen saudalarmen ajnalysa bastady bularga da basynda tyjym salyngan bolatyn Is zhүzinde zhana sherikter sultannyn kuldary bolyp sanalyp kapykuly esiktegi kul degen atakka ie boldy Zhana sherikterdi oz kosynym ozimnin tugan үjim oz otbasym degen ojga baulyp osirgen al sultan olardyn asyraushysy әri әkesi bolyp sanalgan Zhana sherik atagyna 24 25 zhasynda ozinin sondaj atakka lajykty ekendigin korsete bilgender gana ie bola alatyn Қajtys bolgan zhana sheriktin mүlkine onyn oz kosyny murager bolatyn sol arkyly olarda bajlyk zhinala beretin Zhana sherikter dәruish әulie kazhy Bektash Uәlidin tәlimine baulyp tәrbielenetin Қazhy Bektash Uәlidin shәkirtteri algashky zhana sherik kosyndaryna bata bergen olardyn arasynda әskeri kapellan siyakty kyzmet atkargan Osy zhagynan zhәne ozderinin baskalardan bolektenetin omirlermen zhana sherikter Rodostyn siyakty hristian uksajtyn Adal kyzmetteri zhәne sogystagy erlikteri үshin zhana sherikterge artykshylyktar zhasalatyn Olar kolma kol aksha tүrinde zhalaky sogys kezinde olzha alatyn olardyn turmys dengeji men әleumettik zhagdajlary ote biik bolatyn Basynda olar әskeri baraktarda turyp kyzmet merzimi bitpejinshe үjlenbeuge mindetti bolatyn Birak 18 shi gasyrdyn ortasyna taman olar baska da kәsiptermen ajnalysa bastap үjlenuge ruksat alyp oz balalaryn zhana sherik kosyndaryna ornalastyra alatyn boldy Tek biren saran zhana sherikter gana baraktarda turudy zhalgastyra berdi Olardyn arasynan koptegen galymdar zhәne baskarushylar da shykty Zejnetke shykkan nemese otstavkaga ketken zhana sherikter zejnetaky alatyn olardyn bala shagalaryna komek korsetiletin Bastapkyda әskeri kyzmet retinde ujymdastyrylgan osy zhүjenin baska salalarga ojysuy osylajsha onyn tamyryna balta shapty Zhana sherik kosynyZhyly Zhana sherik kosyndarynyn sany1514 101561526 78851567 68 127981609 376271660 61 542221665 495561669 514371670 498681680 54222 Zhana sherik kosynynyn sany shamamen 100 den 200000 ga dejin ozgerip otyrdy bagalauy bojynsha zhana sherikterdin sany 14 shi gasyrda 1000 ga zhetse 1475 zhyly 6000 shamasynda bolgan al uәlayattardagy әskerler sany bolsa sol kezderi 40000 bolgan 1699 zhylgy zhenilisten kejin olardyn sany kyskartyldy Birak 18 shi gasyrda zhana sherikterdin sany kajtadan osip 113400 ge zhetken Birak olardyn basym kopshiligi nagyz zhauynger emes zhalaky alyp otyru үshin gana para beru arkyly әsker kataryna otken zhaj adamdar gana edi Zhana sherik kosyny orta dep atalatyn shamamen bir polkka sәjkes keletin toptarga bolinetin Ortany sorpa dajyndaushy degen magynada baskaratyn Ortalardyn barlygy birlesip ocak oshak kurajtyn karamagynda 165 orta bolatyn uakyt ote olardyn sany 196 ga zhetti Sultannyn ozi bүkil әskerdin sonyn ishinde zhana sherikterdin de zhogargy kolbasshysy boldy birak zhana sherikterdi is zhүzinde zhogargy aga aga kolbasshy baskardy Bүkil kosyn үsh bolikke bolindi cemaat shekara kosyndary 101 ortadan turatyn beylik sultannyn zheke okkagarlary 61 ortadan turatyn sekban 34 ortadan turatyn Ogan kosa 34 ortadan turatyn azhemiler kadetter de bar bolatyn Basynda zhana sherikter tek zhasynyn үlkendigi bojynsha zhәne tek ozinin ortasynda gana basshylyk ete alatyn Olar oz kosynyn tek baska kosyndy baskaru үshin gana tastap kete alatyn Zhana sherik zhauyngerin zhazalau hukygy onyn tek ozinin үstinen karajtyn sardarlarda gana boldy Sardarlardyn oficerlik lauazymdarynyn attary әsker ashanasyndagy kyzmetterdin nemese anshylardyn kyzmetterinin attarymen ataldy Bul olardyn sultannyn kyzmetkerleri ekendigin korsetu үshin bolgan shygar Algashky kezderi zhana sherikter sheber bolatyn Birak 1440 zhyldary okatar karular pajda bolganda olar birden sogan koshti kezinde olardyn әskeri inzhenerlerinin sheberligi ajkyn korindi Қoyan koltyk ajkastyn kezinde olar ajbalta zhәne kylysh pajdalanatyn Shekara kyzmetinde bolmasa bejbitshilik kezinde olar tek kanzhar alyp zhүre alatyn Әskeri kyzmetin bir kalada uzak uakyt bojy atkargan zhana sherikter erliya zhergilikti dep atalatyn Osmanly imperiyasy zhana sherikterdi ozinin barlyk basty zhoryktarynda koldandy sonyn ishinde 1453 zhylgy Konstantinopoldi basyp aluda Mysyrdyn talkandauda zhәne Austriya men Vengriyaga karsy sogystarda Zhana sherikterdi shajkaska әrkashan sultannyn ozi bastap shygatyn zhәne olarga sogys olzhasynan әrkashan үles tietin Zhana sherikterdin bedeli mejlinshe zhogarylagan tusta 1683 zhyly sultan zhүjesin taratty Sebebi koptegen musylman otbasylary oz uldaryn zhana sherik kosyndaryna koptep bere bastagan bolatyn Әrbir uәlayat әkimderide ozderininzheke zhana sherikterin ujymdastyrgysy keletin boldy Kapykulu zhauynger akvarelmen kagazga salgan sureti 2002 Zhana sherikterdin bas koteruleriTolyk makalasy Zhana sherikter ozderinin manyzdy oryn alatyndyktaryn tүsinip sony oz maksattarynda koldanuga tyrysa bastady 1449 zhyly olar birinshi ret bas koterip zhalakylaryn osirudi talap etti Olardyn talaptary oryndaldy Odan kejingi gasyrlarda da sondaj bas koteruler bolyp turdy Zhana sherikter kobirek bajlyk pen bilikke ie bolgan sajyn olar buzylgan pajdasyz kastaga ajnala berdi Bul zhagynan olar Rim imperiyasyndagy katty uksajtyn boldy Akyrynda zhana sherik kosyndarynyn tagy bir bas koteruin kүshpen zhanshyp kuramany tolygymen tarkatyp zhiberdi Zhana sherik әskeri әuenderiZhana sherikterdin әskeri marshtary ozindik kasietterge ie әuen Dauylpaz naffir syrnajdyn bir tүri konyraular zhәne syldyrmaktardy koldanudyn arkasynda ote әserli kejde ote ashy әuender yagni kan majdanda zhauyngerlerdi ruhtandyra alatyn әuender ojnalady Zhana sherikterdin әuenderi tүrik mәnerinde muzyka kurastyrgan zhәne siyakty Batys Europanyn klassikalyk kompozitorlaryna әser etti 1952 zhyly kajtadan zhana sherik men tobyn ujymdastyrdy Olar kejbir ulttyk mejramdar men manyzdy tarihi okigalar bolgan kүnderi bolatyn paradtarda oner korsetedi Tagy karanyzOsmanly tүrik tiliDerek kozderi zhәne siltemeler Janissaries Janissary 1995 Osprey Publishing Osmanly imperiyasy turaly nemis tilindegi zhana sherikterge arnalgan beti Muragattalgan 5 akpannyn 2012 zhyly SiltemelerLord Kinross Ottoman Centuries The Rise and Fall of the Turkish Empire New York Morrow Quill Paperbacks P 52 ISBN ISBN 0 688 08093 6 Goodwin Jason Lords of the Horizons A History of the Ottoman Empire New York H Holt P 59 179 181 ISBN ISBN 0 8050 4081 1 Uzuncarsili Ismail Hakki Osmanli Devleti Teskilatindan Kapikulu Ocaklari Acemi Ocagi ve Yeniceri Ocagi Ankara Turk Tarih Kurumu P 411 463 376 377 405 406 66 67 482 483 ISBN ISBN 975 16 0056 1 Jelavich Barbara History of the Balkans 18th and 19th Centuries New York Cambridge University Press ISBN ISBN 0 521 27458 3 Gabor Agoston Barut Top ve Tufek Osmanli Imparatorlugu nun Asker Gucu ve Silah Sanayisi ISBN 975 6051 41 8 Page 50Syrtky siltemelerOrtakkorda bugan katysty media sanaty bar JanissariesZhana sherik әuenderinin tarihy Muragattalgan 13 mamyrdyn 2008 zhyly Zhana sherikter turaly mәlimetter Muragattalgan 12 kantardyn 2008 zhyly