Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
 | ||
|---|---|---|
| Сыпай — — Тимаршы — Жаңа шерік — | ||
| — | ||
| Шайқастар: | — — — | |
| Тағы қараңыз: | — — | |
Тимаршы (яғни тимар иесі; түрікше: timarlu) — Османлы сұлтанына қызмет еткен, сол қызметі үшін деп аталатын иелік (жер) алған тұрақты емес атты әскер түрі. Тимаршылар соғыс басталған кезде әскерге барып қосылып, бейбітшілік кезінде өздеріне берілген жерді бағып-күтуге міндетті болған. Соғыс кезінде тимаршы өзінің қару-жарағын және өзімен бірге бірнеше қарулы қызметшісін де ертіп келуге тиіс болған. Ол қарулы қызметшілер «жебелі» (cebelu) деп аталған. Жорық кезінде азық-түлікпен оларды әскер қамтамасыз етіп отырды.
Осы арқылы османлылар қысқа уақыттың ішінде үлкен әскер жинай алатын. Соғыс біткен соң жауынгерлер өз жерлеріне қайтып кететін, соның арқасында сұлтанның оларды бейбітшілік кезінде асырау қажеті болмайтын. Тимаршыға берілген жерде тұратын шаруалар оның басыбайлы қызметшілері болды. Тимаршы өз жерінде заңдылық пен тәртіптің сақталуын, салықтардың жиналуын қадағалап, қылмыскерлерді жазалап отыруға міндетті болған.
Тимарлар жүйесі І-ші Орханның заманында (1326-1359) енгізілген. Сұлтан өзінің сардарларына еуропалық феодалдық жүйеге ұқсас етіп жер беріп, сол жерде жасайтын шаруаларды оның билігіне бағындырды. Тимаршыларды ұстауға кететін қаржы шамалы болғандықтан, олар османлы әскерінің маңызды бөлігі болды, әрі 17-шы ғасырдың басына дейін өз маңыздарын сақтады. Тимаршылардың атақ-лауазымдары мен жерлері одан көп кейін уақыт бойы сақталды.
Жорық кезінде тимаршылар алай деп аталатын қосындарға ұйымдастырылатын. Алайды басқаратын сардар алай бек немесе алай бек деп аталды. Алайдан үлкенірек қосындар лива (жалау, байрақ, ту деген мағынада) деп аталды. Оны санжак бей басқарды. Ең жоғарыда уәлаят әкімдері болды, олар бейлербей деп аталды. 16-шы ғасырда бір уәлаят өзінің шамасына қарай 1000 тимаршы жібере алатын. 1525 жылы тимаршылардың жалпы саны 37818-ге жетті (салық төлейтін тимаршылардың саны бойынша). Олардың қарулы қызметшілерінің саны 50000 шамасында болатын. Бірақ бұл үлкен әскер бүкіл империя бойынша орналасып, барлығы жиналып бір жорыққа қатыса алмайтын.
Тағы қараңыз
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Ұly Osmanly MemleketininSypaj Timarshy Zhana sherik Shajkastar Tagy karanyz Timarshy yagni timar iesi tүrikshe timarlu Osmanly sultanyna kyzmet etken sol kyzmeti үshin dep atalatyn ielik zher algan turakty emes atty әsker tүri Timarshylar sogys bastalgan kezde әskerge baryp kosylyp bejbitshilik kezinde ozderine berilgen zherdi bagyp kүtuge mindetti bolgan Sogys kezinde timarshy ozinin karu zharagyn zhәne ozimen birge birneshe karuly kyzmetshisin de ertip keluge tiis bolgan Ol karuly kyzmetshiler zhebeli cebelu dep atalgan Zhoryk kezinde azyk tүlikpen olardy әsker kamtamasyz etip otyrdy Osy arkyly osmanlylar kyska uakyttyn ishinde үlken әsker zhinaj alatyn Sogys bitken son zhauyngerler oz zherlerine kajtyp ketetin sonyn arkasynda sultannyn olardy bejbitshilik kezinde asyrau kazheti bolmajtyn Timarshyga berilgen zherde turatyn sharualar onyn basybajly kyzmetshileri boldy Timarshy oz zherinde zandylyk pen tәrtiptin saktaluyn salyktardyn zhinaluyn kadagalap kylmyskerlerdi zhazalap otyruga mindetti bolgan Timarlar zhүjesi I shi Orhannyn zamanynda 1326 1359 engizilgen Sultan ozinin sardarlaryna europalyk feodaldyk zhүjege uksas etip zher berip sol zherde zhasajtyn sharualardy onyn biligine bagyndyrdy Timarshylardy ustauga ketetin karzhy shamaly bolgandyktan olar osmanly әskerinin manyzdy boligi boldy әri 17 shy gasyrdyn basyna dejin oz manyzdaryn saktady Timarshylardyn atak lauazymdary men zherleri odan kop kejin uakyt bojy saktaldy Zhoryk kezinde timarshylar alaj dep atalatyn kosyndarga ujymdastyrylatyn Alajdy baskaratyn sardar alaj bek nemese alaj bek dep ataldy Alajdan үlkenirek kosyndar liva zhalau bajrak tu degen magynada dep ataldy Ony sanzhak bej baskardy En zhogaryda uәlayat әkimderi boldy olar bejlerbej dep ataldy 16 shy gasyrda bir uәlayat ozinin shamasyna karaj 1000 timarshy zhibere alatyn 1525 zhyly timarshylardyn zhalpy sany 37818 ge zhetti salyk tolejtin timarshylardyn sany bojynsha Olardyn karuly kyzmetshilerinin sany 50000 shamasynda bolatyn Birak bul үlken әsker bүkil imperiya bojynsha ornalasyp barlygy zhinalyp bir zhorykka katysa almajtyn Tagy karanyzBul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz