Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Сербтер — Оңтүстік славян тобына жататын ұлт. Сербтер Сербия мен Черногория мемлекетінің жергілікті халқы. Оған қоса Босния және Герцеговина, Хорватия, Германия, Австрия, т.б. елдерде тұрады. Жалпы саны 12 - 13 млн. адам. Оның 7,5 млн. Сербияда тұрады.
| Сербтер | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
| 10-12 млн. | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
 Сербия | 5 900 000 |
 Босния және Герцеговина | 1 239 019 |
 Германия | 700 000 |
 Швейцария | 191 500 |
 Аустрия | 300 000 |
 АҚШ | 199 080 |
 Канада | 100 000-125 000 |
 Швеция | 120 000 |
 Аустралия | Австралия 95 000 |
 Франция | 80 000 |
 Италия | 78 174 |
| Тілдері | |
| Діні | |
| православие, католик (5,5%), протестант (11%), мұсылман (3,2%) | |
Тілі
Үндіеуропалық тілдер отбасының славян тобының оңтүстік славян кішкі тобына кіреді; тілдердің флективті түріне жатады. Сербияның (Воеводина, Косово, Метохия провинциялары) және Черногорияның ресми тілі; Босния және Герцеговина Республикасының ресми тілі (босния және хорват тілдерімен бірге). Серб тілінде сөйлейді. Серб тілінің жазуы кириллица графикасы негізінде жасалған.
Діні
Орталық Сербияда өткізілген (Косово мен қоспағанда) санақ (2003) қорытындылары бойынша сербтердің көпшілігі православие (85%) дінін, сондай-ақ католик (5,5%), протестант (11%), мұсылман (3,2%) діндерін ұстанатыны анықталған.
Тарихы
Сербия аумағын қола дәуірде иллириялық фракиялық тайпалар, кейін кельт тайпалары мекендеді. 6-7 ғасырларда Сербия аумағында славяндар қоныстанған. 8-10 ғасырларда Сербия жерінде алғашқы князьдіктер (Рашка, Хум, т.б.) пайда болды.10 ғасырдың ортасында сербтердің алғашқы ipi мемлекеттік одағы (Серб князьдігі) құрылды. 11 ғасырдың басында Сербияны Византия жаулап алды. Князь Стефан Неманя (1170-96) тұсында бipтұтас серб мемлекеті қалыптасты. 1217 ж. Сербия корольдік болып жарияланды. 1459 ж. сербтер Осман сұлтандығына қарады. Патшалық Ресейдің, дипломатиялық қолдауына сүйенген серб халқы Осман сұлтандығын Сербияның автономиялық құқығын мойындауға мәжбүр етті. Дегенмен, Сербия жерінің оңтүстік бөлігі Осман сұлтандығының езгісінде, ал солтүстік бөлгі Австрия империясының құрамында қалды. Орыс-түрік соғыстарында Ресейдің жеңіске жетуі нәтижесінде Сербия Берлин конгресірнің (1878) шешімі бойынша толық тәуелсіздікке ие болды. Балкан соғысы (1912-13) нәтижесінде Сербия өз аумағын екі есеге жуық ұлғайтты. 1915 жылдың соңында Сербия аумағын австрия-герман және болгар әскерлері басып алды. 1918 ж. Сербия аумағы азат етілді. Сол жылы 1 желтоқсанда Белградта біртұтас серб, хорват және словен корольдігінің (1929 жылдан Югославия) құрылғандығы жарияланды.
1941 ж. Сербияны бүкіл Югославиямен бipге фашистік Германия жаулап алды. 1944 ж. Кеңес Армиясы Сербия аумағын толық азат етті. 1945 ж. Югославия Федеративтік Халық Республикасы (1963 ж. Югославия Социалистік Федеративтік Республикасы аталды) құрамына кірді. 1991 ж. Югославия одағы тарап, оның құрамындағы республикалар тәуелсіздігін жариялаған кезде сербия бірігіп, жаңа Югославия Одақтас Республикасын құрды. 2003 ж. 4 ақпанда Сербия және Черногория деп аталатын одаққа бірікті.
Кәсібі
20 ғасырдың басында сербтер ауылдық қауымдастықтарда өмір сүрді. Бұл өмір салты қазір де ауылдарда сақталған. Онда жиындар ұйымдастырып, онда әйелдер бөлігі тоқыма бұйымдарын тігумен айналысады. Серб әйелдері иіруді және тоқуды меңгерген, ауылдық жерде олар өз қолдарымен материал жасап, одан киім тіккен. Ортағасырлық Серб мемлекетінің шаруашылығының негізі ауыл шаруашылығы, ең алдымен егіншілік, сонымен қатар, әсіресе таулы аймақтарда болды мал шаруашылығы болды.
Баспаналары түрлері аймақтарға байланысты ерекшеленеді. Орта ғасырлардағы серб тұрғын үйлері қарапайым жер үйлер мен лащықтар болды. Лашықтар (колиба) шалаш түрінде жасалған. Көлбеу қабырғалар тірек сырықтар мен ұзын шыбықтардан жасалған. Жоғарыдан олар сабанмен, қабықпен, шыммен жабылған. Кейінгі тұрғын үйлері - ағаш бөренелерден, тастан, каркастан салынған. Каркас үйлер бір қабатты болды, олар плетара деп аталды.
Мәдениеті
Серб халқының тарихи тағдыры ауыз әдебиетінде бейнеленген. Дәстүрлі-декоротивті тігін, ұсталық, ағаш пен темірге ою-өрнек салу дамыған.
Сербтердің ұлттық киімдері тұратын аймақтарға байланысты аздап ерекшеленеді. Шумади, Ужицкий, Пирот нұсқалары бар. Сондай-ақ, Бах және Лесков облыстарының өзіндік ерекшеліктері бар. Дегенмен, олардың барлығының ортақ қасиеттері бар. Шалбар мен жейде мақтадан, зығырдан тігілген, кейбір аймақтарда шалбар жартылай жүннен тігілген матадан тігілген. Шалбар шеттері тізеге дейін салбырап тұратын әдемі кең және ұзын белбеумен байланған. Күртешелер, кафтандар жүн матадан тігілген. Қыста былғарыдан немесе матадан жасалған ұзын плащтар пайдаланды. Аяқ киім — бұл мокасин тәрізді былғары аяқ киім опанки болды. Басына жеңіл жұмсақ матадан жасалған қалпақ киеді. Қыста олар аң терілерінен жасалған бас киімдермен ауыстырылады. Шағын жиектері бар ұқыпты киіз қалпақтары да жиі кездеседі. Әйелдердің ұлттық киімі өте әдемі. Ол түрлі-түстермен, бай кестемен және көптеген сәндік элементтермен назар аударады. Олар жұқа зығырдан тігілген кең, жеңіл туникалы блузкалар киді.
Шаруа тағамдары қарапайым болды: нан мен сүт, сары май, көкөністер. Сондай-ақ, ауыл тұрғындары аңшылықпен айналысып, мал шаруашылығымен айналысқандықтан, ет рационында үнемі болған. Сербтер балықты сирек пісіреді. Ауыл тұрғындары нан мен тоқаштарды көп жейді. Бұрын жүгері ұнынан жасалған торттар кең таралған, Қ азір бидай ұны көбірек пайдаланылады. Сондай-ақ қара бидай, арпа, сұлы жармасымен араласады. Нан отқа, дөңгелек пісірме табаққа пісірілді. Кейбір сербтер әлі күнге дейін кондитер өнімдерін өздері жасайды. Жалпы асханасы орыс асханасына ұқсайды: сорпа, жарма, сүт өнімдері, картоп, ақ қырыққабат бар. Жасыл бұршақтан көптеген тағамдар дайындалады. Сүт ірімшік, қаймақ майлы кілегей жасау үшін қолданылады. Серб асханасына Түркияның жақындығы қатты әсер етті. Кафелер мен мейрамханаларда кәуап, люляк-кебаб, барбекю еті сияқты тағамдар ұсынылады. Кондитер дүкендерінен баклава, тәтті тоқаш, француз десерттерін кездестіруге болады. Сусындар негізінен жеміс шырындары. Ауылда щәмшат, қайың шырындарын жасайды. Алхоры мен жүзімнен дәмді десерт шараптары, ракия деп аталатын жеміс арақтары жасалады. Үйдегі сусын зауыттық сусыннан күштірек - ол 60 градусқа дейін болуы мүмкін. Рақия дайындау үшін алмұрт, айва, алма, жусан қолданылады.
Қазақстандағы сербтер
Қазақстандағы серб диаспорасы санының жалпы динамикасы төмендегідей:
- 92 (1970 ж.),
- 93 (1979 ж.),
- 179 (1989 ж.),
- 1 (1999 ж.)
- 3 (2015 ж.) адам.
Дереккөздер
- Қазақстан халқы. Энциклопедия. /Бас.ред. Ж.Н.Тойбаева. /Құраст.Ғ.Жандыбаев., Г.Егеубаева.-Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2016. 383-бет ISBN 978-601-7472-88-7
- https://travelask.ru/articles/serby-narod-s-drevnimi-traditsiyami-i-shirokoy-dushoy Жанна Галактионова. Сербы — народ с древними традициями и широкой душой
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Serbter Ontүstik slavyan tobyna zhatatyn ult Serbter Serbiya men Chernogoriya memleketinin zhergilikti halky Ogan kosa Bosniya zhәne Gercegovina Horvatiya Germaniya Avstriya t b elderde turady Zhalpy sany 12 13 mln adam Onyn 7 5 mln Serbiyada turady SerbterBүkil halyktyn sany10 12 mln En kop taralgan ajmaktar Serbiya5 900 000 Bosniya zhәne Gercegovina1 239 019 Germaniya700 000 Shvejcariya191 500 Austriya300 000 AҚSh199 080 Kanada100 000 125 000 Shveciya120 000 AustraliyaAvstraliya 95 000 Franciya80 000 Italiya78 174Tilderiserb tiliDinipravoslavie katolik 5 5 protestant 11 musylman 3 2 TiliҮndieuropalyk tilder otbasynyn slavyan tobynyn ontүstik slavyan kishki tobyna kiredi tilderdin flektivti tүrine zhatady Serbiyanyn Voevodina Kosovo Metohiya provinciyalary zhәne Chernogoriyanyn resmi tili Bosniya zhәne Gercegovina Respublikasynyn resmi tili bosniya zhәne horvat tilderimen birge Serb tilinde sojlejdi Serb tilinin zhazuy kirillica grafikasy negizinde zhasalgan DiniOrtalyk Serbiyada otkizilgen Kosovo men kospaganda sanak 2003 korytyndylary bojynsha serbterdin kopshiligi pravoslavie 85 dinin sondaj ak katolik 5 5 protestant 11 musylman 3 2 dinderin ustanatyny anyktalgan TarihySerbiya aumagyn kola dәuirde illiriyalyk frakiyalyk tajpalar kejin kelt tajpalary mekendedi 6 7 gasyrlarda Serbiya aumagynda slavyandar konystangan 8 10 gasyrlarda Serbiya zherinde algashky knyazdikter Rashka Hum t b pajda boldy 10 gasyrdyn ortasynda serbterdin algashky ipi memlekettik odagy Serb knyazdigi kuryldy 11 gasyrdyn basynda Serbiyany Vizantiya zhaulap aldy Knyaz Stefan Nemanya 1170 96 tusynda biptutas serb memleketi kalyptasty 1217 zh Serbiya koroldik bolyp zhariyalandy 1459 zh serbter Osman sultandygyna karady Patshalyk Resejdin diplomatiyalyk koldauyna sүjengen serb halky Osman sultandygyn Serbiyanyn avtonomiyalyk kukygyn mojyndauga mәzhbүr etti Degenmen Serbiya zherinin ontүstik boligi Osman sultandygynyn ezgisinde al soltүstik bolgi Avstriya imperiyasynyn kuramynda kaldy Orys tүrik sogystarynda Resejdin zheniske zhetui nәtizhesinde Serbiya Berlin kongresirnin 1878 sheshimi bojynsha tolyk tәuelsizdikke ie boldy Balkan sogysy 1912 13 nәtizhesinde Serbiya oz aumagyn eki esege zhuyk ulgajtty 1915 zhyldyn sonynda Serbiya aumagyn avstriya german zhәne bolgar әskerleri basyp aldy 1918 zh Serbiya aumagy azat etildi Sol zhyly 1 zheltoksanda Belgradta birtutas serb horvat zhәne sloven koroldiginin 1929 zhyldan Yugoslaviya kurylgandygy zhariyalandy 1941 zh Serbiyany bүkil Yugoslaviyamen bipge fashistik Germaniya zhaulap aldy 1944 zh Kenes Armiyasy Serbiya aumagyn tolyk azat etti 1945 zh Yugoslaviya Federativtik Halyk Respublikasy 1963 zh Yugoslaviya Socialistik Federativtik Respublikasy ataldy kuramyna kirdi 1991 zh Yugoslaviya odagy tarap onyn kuramyndagy respublikalar tәuelsizdigin zhariyalagan kezde serbiya birigip zhana Yugoslaviya Odaktas Respublikasyn kurdy 2003 zh 4 akpanda Serbiya zhәne Chernogoriya dep atalatyn odakka birikti Kәsibi20 gasyrdyn basynda serbter auyldyk kauymdastyktarda omir sүrdi Bul omir salty kazir de auyldarda saktalgan Onda zhiyndar ujymdastyryp onda әjelder boligi tokyma bujymdaryn tigumen ajnalysady Serb әjelderi iirudi zhәne tokudy mengergen auyldyk zherde olar oz koldarymen material zhasap odan kiim tikken Ortagasyrlyk Serb memleketinin sharuashylygynyn negizi auyl sharuashylygy en aldymen eginshilik sonymen katar әsirese tauly ajmaktarda boldy mal sharuashylygy boldy Baspanalary tүrleri ajmaktarga bajlanysty erekshelenedi Orta gasyrlardagy serb turgyn үjleri karapajym zher үjler men lashyktar boldy Lashyktar koliba shalash tүrinde zhasalgan Kolbeu kabyrgalar tirek syryktar men uzyn shybyktardan zhasalgan Zhogarydan olar sabanmen kabykpen shymmen zhabylgan Kejingi turgyn үjleri agash borenelerden tastan karkastan salyngan Karkas үjler bir kabatty boldy olar pletara dep ataldy MәdenietiDәstүrli kiim kigen zhastar Serb halkynyn tarihi tagdyry auyz әdebietinde bejnelengen Dәstүrli dekorotivti tigin ustalyk agash pen temirge oyu ornek salu damygan Serbterdin ulttyk kiimderi turatyn ajmaktarga bajlanysty azdap erekshelenedi Shumadi Uzhickij Pirot nuskalary bar Sondaj ak Bah zhәne Leskov oblystarynyn ozindik erekshelikteri bar Degenmen olardyn barlygynyn ortak kasietteri bar Shalbar men zhejde maktadan zygyrdan tigilgen kejbir ajmaktarda shalbar zhartylaj zhүnnen tigilgen matadan tigilgen Shalbar shetteri tizege dejin salbyrap turatyn әdemi ken zhәne uzyn belbeumen bajlangan Kүrtesheler kaftandar zhүn matadan tigilgen Қysta bylgarydan nemese matadan zhasalgan uzyn plashtar pajdalandy Ayak kiim bul mokasin tәrizdi bylgary ayak kiim opanki boldy Basyna zhenil zhumsak matadan zhasalgan kalpak kiedi Қysta olar an terilerinen zhasalgan bas kiimdermen auystyrylady Shagyn zhiekteri bar ukypty kiiz kalpaktary da zhii kezdesedi Әjelderdin ulttyk kiimi ote әdemi Ol tүrli tүstermen baj kestemen zhәne koptegen sәndik elementtermen nazar audarady Olar zhuka zygyrdan tigilgen ken zhenil tunikaly bluzkalar kidi Sharua tagamdary karapajym boldy nan men sүt sary maj kokonister Sondaj ak auyl turgyndary anshylykpen ajnalysyp mal sharuashylygymen ajnalyskandyktan et racionynda үnemi bolgan Serbter balykty sirek pisiredi Auyl turgyndary nan men tokashtardy kop zhejdi Buryn zhүgeri unynan zhasalgan torttar ken taralgan Қ azir bidaj uny kobirek pajdalanylady Sondaj ak kara bidaj arpa suly zharmasymen aralasady Nan otka dongelek pisirme tabakka pisirildi Kejbir serbter әli kүnge dejin konditer onimderin ozderi zhasajdy Zhalpy ashanasy orys ashanasyna uksajdy sorpa zharma sүt onimderi kartop ak kyrykkabat bar Zhasyl burshaktan koptegen tagamdar dajyndalady Sүt irimshik kajmak majly kilegej zhasau үshin koldanylady Serb ashanasyna Tүrkiyanyn zhakyndygy katty әser etti Kafeler men mejramhanalarda kәuap lyulyak kebab barbekyu eti siyakty tagamdar usynylady Konditer dүkenderinen baklava tәtti tokash francuz desertterin kezdestiruge bolady Susyndar negizinen zhemis shyryndary Auylda shәmshat kajyn shyryndaryn zhasajdy Alhory men zhүzimnen dәmdi desert sharaptary rakiya dep atalatyn zhemis araktary zhasalady Үjdegi susyn zauyttyk susynnan kүshtirek ol 60 graduska dejin boluy mүmkin Rakiya dajyndau үshin almurt ajva alma zhusan koldanylady Қazakstandagy serbterҚazakstandagy serb diasporasy sanynyn zhalpy dinamikasy tomendegidej 92 1970 zh 93 1979 zh 179 1989 zh 1 1999 zh 3 2015 zh adam DerekkozderҚazakstan halky Enciklopediya Bas red Zh N Tojbaeva Қurast Ғ Zhandybaev G Egeubaeva Almaty Қazak enciklopediyasy 2016 383 bet ISBN 978 601 7472 88 7 https travelask ru articles serby narod s drevnimi traditsiyami i shirokoy dushoy Zhanna Galaktionova Serby narod s drevnimi tradiciyami i shirokoj dushojBul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet