Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
I Осман (осман. عثمان اول — Oŝmân-ı evvel; 1258 – 1 тамыз 1326) — Осман империясының 1-ші ұлыбейі және негізін қалаушысы, қолбасшы.
| I Осман осман. عثمان اول — Oŝmân-ı evvel | |||
 | |||
| Лауазымы | |||
|---|---|---|---|
| |||
| 27 шілде 1299 — 1 тамыз 1326 | |||
| (Лақап аты Қара I Осман) | |||
| Ізашары | Лауазым пайда болды | ||
| Ізбасары | Орхан бей | ||
| |||
| 1281 — 27 шілде 1299 | |||
| Ізашары | Ертұғрыл бей | ||
| Ізбасары | Лауазым ыдыратылды | ||
| Өмірбаяны | |||
| Мамандығы | Қолбасшы | ||
| Діні | Ислам | ||
| Дүниеге келуі | 1258 Сөгүт, | ||
| Қайтыс болуы | 1 тамыз 1326 (68 жас) Бұрса, Осман бейлигі | ||
| Жерленді | Бұрсада | ||
| Династия | Османлы әулеті | ||
| Әкесі | Ертұғрыл бей | ||
| Анасы | Халиме қатын | ||
| Жұбайы | Малхун қатын Рабиға Бала қатын | ||
| Балалары | Ұлдары: Орхан Пазарлы бей Шопан бей Хамит бей Мәлік бей Саужы бей Қыздары: Фатима хатун Хан хатун | ||
| I Осман Ортаққорда | |||
өңдеу  | |||
I Осман 1281 жылы қайтыс болған әкесі Ертұғрыл бейден Кіші Азиядағы түрік ордаларын мұраланады. Кейін 1299 жылы I Осман осы ордаларды біріктіріп, Османлы бейлігін құрды. Жаңа мемлекеттің әр азаматы өз билеушілерінің есімімен "османлылар" деп аталып кетті. Келешекте бұл ел өз заманының ең қуатты еліне айналды.
Алдымен I Османның немересі I Мұрат өзін сұлтан етіп жариялайды. Ал II Мехмет Константинопольді жаулап алып, осы елді империяға айналдырды. I Сәлім Мекке мен Мединені өз қол астына алып, өзін халиф етіп жариялайды. Ал оның баласы I Сүлеймен 46 жыл билеп, елді дамудың шарықтау шыңына дейін жеткізді. Осылайша I Осман әлем тарихындағы ең ұлы мемлекеттердің бірі Османлы мемлекетінің негізін қалаушысы болды, және адамзат тарихындағы ең ұлы әулеттерінің бірі Османлы әулетінің арғы атасы болды.
Өмірбаяны
I Осман 1258 жылы Сөгүт қаласында қайы тайпасының көсемі Ертұғрыл бейдің шаңырағында дүниеге келді. Сол кезде әкесі қайы тайпасын моңғол шапқыншылығынан сақтап жүрді. Батыстағы Шығыс Рим империясы әлсіреді, ал шығыстағы түрік бейліктері бөлшектеніп, Ертұғрыл бейге қауіп-қатер көрсете алмады.
1281 жылы Ертұғрыл бей қайтыс болып, тақ I Османға бұйырды. Оның тұсында Хулагу ханнан сақтанған түркі тайпалары оның ордасына қосылып, әскерін күшейтті. Сақтанғандардың көбісі дін үшін күрес жүргізді, ал дін әскердің рухын биіктетті.
I Осман таққа 24 жасында отырды. Сол кезде ол халыққа өзінің көсемдік және батырлық қасиеттерін көрсете білді. Оның жас кезіндегі табыстары мен қаһармандығы, Малхун қатынға деген махаббат сезімі, оның көңілін табуы — сол кездегі Шығыс ақындарының сүйікті тақырыптары болатын.
Османлы тарихшылары I Османның есімін «қаңқаларды ұратын» деген мағынада қолдануды ұнатқан. Сонымен қатар Осман есімі «патша жұртшысы» деген мағынада қолданылатын, ал патша жұртшысы Шығыстың егемендік пен батырлық қуатының танымбелгісі болған.
1299 жылы Османлы бейлігі құрылғаннан кейін, Анадолыда османлыларға Қараманұлылардан басқа лайықты қарсылас табылмады. Османлылар мен Қараманұлылар арасында аса қатты бақталастық I Осман тұсында басталып, оның бірнеше ізбасарларының тұсында жалғасты. Османлы ұлыбейі Қараман әмірінен күштірек болатын, алайда I Османды Византияның бай жерлері Қараман жазықтарынан гөрі көбірек баурады. I Османның өмірінің соңы Византия қалаларын жаулауға арналды. Солтүстік-батыс бағыттағы османлылар экспансиясы I Осман көп жеңіс әкелді.
1301 жылы Никеяда болған Бафей шайқасында османлылар византиялықтарды жеңген соң, I Осман өз қарулы күштерін Византияға жақындатты. Ғазауат жауынгерлері, ислами ғұламалар және дәруіштер Османлы Бейлігіне көше бастады. Көшіп келгендер оның әскерінің негізгі күшіне айналды. Ғазауат жауынгерлерінің көшіп келуін келесі османлы билеушілері де мадақтады.
Османлылардың күшейіп жатқан күш-қуатынан үрейленген византиялықтар өз тұрғындарын ауылдардан қалаларға көшіріп, теңіз флотын дамыта бастады. Византиялықтар I Османның Еуропадағы кеңеюіне кедергі болуға тырысты, алайда соған қарамастан I Осман Эгей теңізіндегі Эфес қаласын басып алды. Кейін I Осман көшіп келгендердің көмегімен византиялықтардың Қара теңіз жағалауындағы жерлерді де жаулап алды. I Османның соңғы жорығы Бурса жорығы болды. Бурса жаулауы османлыларға өте маңызды болды. Себебі, I Османның баласы және ізбасары Орхан бұл қаланы Османлы бейлігінің елордасы етті.
Маңызды деректер
- 1281ж. Әкесі қайтыс болып орнына ру билігін қолына алды.
- 1284ж. Селчук руының Сұлтаны Алаеддин Кайкубат Осман Ғазиге Согут жерінің шекара билігін бергенін білдіретін жарлық шығарды. Орхан Ғазидің туылуы.
- 1285ж. Осман Ғазидің алғашқы жеңісі, Кулужа-Хисари қалаларының алынуы.
- 1286ж. Инегол және Каража-хисар христиандарының одақтасуы.
- 1288ж. Каражахисар жеңісі.
- 1289ж. Алаеддин Кайкубаттың Ескишехир және Инону аймақтарын Осман Ғазиге беруі.
- 1292ж. Осман Ғазидің Солтүстік Сакарияға жорығы.
- 1298ж. Билежик, Ярхисар және Инегол қалаларының алынуы, Тұтқынға алынған Нилуфер Ханшаның Орхан Ғазиге жұбайылыққа берілуі.
- 1299ж. Селчук патшалығының соңы, Осман Ғазидің тәуелсіз билігінің бастауы, Осман дәулетінің тарих сахнасына шығуы.
- 1300ж. Йондхисар және Енишехир қорғандарының алынуы. Енишехир мемлекет орталығы етіп қойылуы.
- 1301ж. Койунхисар жеңісі. Кирмасти, Михалич және Улуабадтың алынуы.
- 1302ж. Копрухисар жеңісі.
- 1303ж. Изникті қоршауға алуы. Мармаражык қорғанының жеңісі.
- 1306ж. Динбоз жеңісі. Кестел, Кете және Улуабад қалаларының алынуы.
- 1307ж. Изник қоршауы және Ялова жорығы.
- 1308ж. Имралы аралының алынуы, Мармара теңізіне шығуы.
- 1313 ж. Харманкая христиан билеушісі қөсе Михаилдің Осман Ғазиге бағынып, қол астына өтуі. Ақхисар, Гейве, Күплүше, Лефке, Хисаршық, Текфурпынары, Ениқала, Қарагөз және Янықчахисар қала-қорғандарының алынуы.
- 1314 ж. Бурса жорығының бастауы
- 1316 ж. Шахзада Сулейманның туылуы.
- 1317 ж. Қаратекин, Ебесуы, Қарашабес, Тузбазары, Қапушық және Керестеші қала-қорғандарының алынуы.
- 1320 ж. Ұлы Орхан Ғазиді орнына уәкілі етіп тағайындауы.
- 1321 ж. Муданияның алынуы. Гемлік жорығы. Тракия (еуропа) аймағына Осман дәулетінің алғашқы жорығы
- 1323 ж. Ақязы жеңісі.
- 1324 ж. Қарамурсел жеңісі.
- 1325 ж. Орханелинің алынуы. Болу, Қандыра, Ерменибазары және Девехисары қала-қорғандарының алынуы.
- 1326 ж. Осман Ғазидің қайтыс болуы. Орнына Орхан Ғазидің тағайындалуы.
Садрағзамы
| № | Есімі | Қызмет атқарған мерзімі | Уақыты |
|---|---|---|---|
| 1 | Алаеддин паша | 1320 — 1 тамыз 1326 | 6 жыл |
Дереккөздер
- The Sultans: Osman Gazi. TheOttomans.org. Басты дереккөзінен мұрағатталған 23 желтоқсан 2012.
Сілтемелер
- I Осман — Монархтар. VII-XV ғғ. Мұсылман Шығысы Мұрағатталған 16 тамыздың 2014 жылы.
 | Ұлы Османлы Мемлекетінің сұлтандары |  |
|---|---|---|
| Ізашары Лауазым ұйымдастырылған | I Осман 27 шілде 1299 — 1 тамыз 1326 | Ізбасары Орхан |
| I Осман · Орхан · I Мұрат · I Баязит · (Сұлтанаралық) · I Мехмет · II Мұрат · II Мехмет · II Мұрат · II Мехмет · II Баязит · I Сәлім · I Сүлеймен · II Сәлім · III Мұрат · III Мехмет · I Ахмет · I Мұстафа · II Осман · I Мұстафа · IV Мұрат · Ибраһим · IV Мехмет · II Сүлеймен · II Ахмет · II Мұстафа · III Ахмет · I Махмұт · III Осман · III Мұстафа · I Әбділхамит · III Сәлім · IV Мұстафа · II Махмұт · I Әбділмәжит · Әбділғазиз · V Мұрат · II Әбділхамит · V Мехмет · VI Мехмет · II Әбділмәжит (соңғы халиф) | ||
| Әулет · Шежіре · Санат | ||
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
I Osman osman عثمان اول Oŝman i evvel 1258 1 tamyz 1326 Osman imperiyasynyn 1 shi ulybeji zhәne negizin kalaushysy kolbasshy I Osman osman عثمان اول Oŝman i evvelLauazymyTu Osmanly memleketinin 1 shi ulybeji27 shilde 1299 1 tamyz 1326 Lakap aty Қara I Osman Izashary Lauazym pajda boldyIzbasary Orhan bejҚajy tajpasynyn kosemi1281 27 shilde 1299Izashary Ertugryl bejIzbasary Lauazym ydyratyldyӨmirbayanyMamandygyҚolbasshyDini IslamDүniege kelui 1258 Sogүt Қajtys boluy 1 tamyz 1326 68 zhas Bursa Osman bejligiZherlendi BursadaDinastiya Osmanly әuletiӘkesi Ertugryl bejAnasy Halime katynZhubajy Malhun katyn Rabiga Bala katynBalalary Ұldary Orhan Pazarly bej Shopan bej Hamit bej Mәlik bej Sauzhy bej Қyzdary Fatima hatun Han hatunI Osman Ortakkordaondeu I Osman 1281 zhyly kajtys bolgan әkesi Ertugryl bejden Kishi Aziyadagy tүrik ordalaryn muralanady Kejin 1299 zhyly I Osman osy ordalardy biriktirip Osmanly bejligin kurdy Zhana memlekettin әr azamaty oz bileushilerinin esimimen osmanlylar dep atalyp ketti Keleshekte bul el oz zamanynyn en kuatty eline ajnaldy Aldymen I Osmannyn nemeresi I Murat ozin sultan etip zhariyalajdy Al II Mehmet Konstantinopoldi zhaulap alyp osy eldi imperiyaga ajnaldyrdy I Sәlim Mekke men Medineni oz kol astyna alyp ozin halif etip zhariyalajdy Al onyn balasy I Sүlejmen 46 zhyl bilep eldi damudyn sharyktau shynyna dejin zhetkizdi Osylajsha I Osman әlem tarihyndagy en uly memleketterdin biri Osmanly memleketinin negizin kalaushysy boldy zhәne adamzat tarihyndagy en uly әuletterinin biri Osmanly әuletinin argy atasy boldy ӨmirbayanyI Osman 1258 zhyly Sogүt kalasynda kajy tajpasynyn kosemi Ertugryl bejdin shanyragynda dүniege keldi Sol kezde әkesi kajy tajpasyn mongol shapkynshylygynan saktap zhүrdi Batystagy Shygys Rim imperiyasy әlsiredi al shygystagy tүrik bejlikteri bolshektenip Ertugryl bejge kauip kater korsete almady I Osman tusyndagy Osmanly memleketi 1281 zhyly Ertugryl bej kajtys bolyp tak I Osmanga bujyrdy Onyn tusynda Hulagu hannan saktangan tүrki tajpalary onyn ordasyna kosylyp әskerin kүshejtti Saktangandardyn kobisi din үshin kүres zhүrgizdi al din әskerdin ruhyn biiktetti I Osman takka 24 zhasynda otyrdy Sol kezde ol halykka ozinin kosemdik zhәne batyrlyk kasietterin korsete bildi Onyn zhas kezindegi tabystary men kaһarmandygy Malhun katynga degen mahabbat sezimi onyn konilin tabuy sol kezdegi Shygys akyndarynyn sүjikti takyryptary bolatyn Osmanly tarihshylary I Osmannyn esimin kankalardy uratyn degen magynada koldanudy unatkan Sonymen katar Osman esimi patsha zhurtshysy degen magynada koldanylatyn al patsha zhurtshysy Shygystyn egemendik pen batyrlyk kuatynyn tanymbelgisi bolgan 1299 zhyly Osmanly bejligi kurylgannan kejin Anadolyda osmanlylarga Қaramanulylardan baska lajykty karsylas tabylmady Osmanlylar men Қaramanulylar arasynda asa katty baktalastyk I Osman tusynda bastalyp onyn birneshe izbasarlarynyn tusynda zhalgasty Osmanly ulybeji Қaraman әmirinen kүshtirek bolatyn alajda I Osmandy Vizantiyanyn baj zherleri Қaraman zhazyktarynan gori kobirek baurady I Osmannyn omirinin sony Vizantiya kalalaryn zhaulauga arnaldy Soltүstik batys bagyttagy osmanlylar ekspansiyasy I Osman kop zhenis әkeldi 1301 zhyly Nikeyada bolgan Bafej shajkasynda osmanlylar vizantiyalyktardy zhengen son I Osman oz karuly kүshterin Vizantiyaga zhakyndatty Ғazauat zhauyngerleri islami gulamalar zhәne dәruishter Osmanly Bejligine koshe bastady Koship kelgender onyn әskerinin negizgi kүshine ajnaldy Ғazauat zhauyngerlerinin koship keluin kelesi osmanly bileushileri de madaktady Osmanlylardyn kүshejip zhatkan kүsh kuatynan үrejlengen vizantiyalyktar oz turgyndaryn auyldardan kalalarga koshirip teniz flotyn damyta bastady Vizantiyalyktar I Osmannyn Europadagy keneyuine kedergi boluga tyrysty alajda sogan karamastan I Osman Egej tenizindegi Efes kalasyn basyp aldy Kejin I Osman koship kelgenderdin komegimen vizantiyalyktardyn Қara teniz zhagalauyndagy zherlerdi de zhaulap aldy I Osmannyn songy zhorygy Bursa zhorygy boldy Bursa zhaulauy osmanlylarga ote manyzdy boldy Sebebi I Osmannyn balasy zhәne izbasary Orhan bul kalany Osmanly bejliginin elordasy etti Manyzdy derekter 1281zh Әkesi kajtys bolyp ornyna ru biligin kolyna aldy 1284zh Selchuk ruynyn Sultany Alaeddin Kajkubat Osman Ғazige Sogut zherinin shekara biligin bergenin bildiretin zharlyk shygardy Orhan Ғazidin tuyluy 1285zh Osman Ғazidin algashky zhenisi Kuluzha Hisari kalalarynyn alynuy 1286zh Inegol zhәne Karazha hisar hristiandarynyn odaktasuy 1288zh Karazhahisar zhenisi 1289zh Alaeddin Kajkubattyn Eskishehir zhәne Inonu ajmaktaryn Osman Ғazige berui 1292zh Osman Ғazidin Soltүstik Sakariyaga zhorygy 1298zh Bilezhik Yarhisar zhәne Inegol kalalarynyn alynuy Tutkynga alyngan Nilufer Hanshanyn Orhan Ғazige zhubajylykka berilui 1299zh Selchuk patshalygynyn sony Osman Ғazidin tәuelsiz biliginin bastauy Osman dәuletinin tarih sahnasyna shyguy 1300zh Jondhisar zhәne Enishehir korgandarynyn alynuy Enishehir memleket ortalygy etip kojyluy 1301zh Kojunhisar zhenisi Kirmasti Mihalich zhәne Uluabadtyn alynuy 1302zh Kopruhisar zhenisi 1303zh Iznikti korshauga aluy Marmarazhyk korganynyn zhenisi 1306zh Dinboz zhenisi Kestel Kete zhәne Uluabad kalalarynyn alynuy 1307zh Iznik korshauy zhәne Yalova zhorygy 1308zh Imraly aralynyn alynuy Marmara tenizine shyguy 1313 zh Harmankaya hristian bileushisi kose Mihaildin Osman Ғazige bagynyp kol astyna otui Akhisar Gejve Kүplүshe Lefke Hisarshyk Tekfurpynary Enikala Қaragoz zhәne Yanykchahisar kala korgandarynyn alynuy 1314 zh Bursa zhorygynyn bastauy 1316 zh Shahzada Sulejmannyn tuyluy 1317 zh Қaratekin Ebesuy Қarashabes Tuzbazary Қapushyk zhәne Keresteshi kala korgandarynyn alynuy 1320 zh Ұly Orhan Ғazidi ornyna uәkili etip tagajyndauy 1321 zh Mudaniyanyn alynuy Gemlik zhorygy Trakiya europa ajmagyna Osman dәuletinin algashky zhorygy 1323 zh Akyazy zhenisi 1324 zh Қaramursel zhenisi 1325 zh Orhanelinin alynuy Bolu Қandyra Ermenibazary zhәne Devehisary kala korgandarynyn alynuy 1326 zh Osman Ғazidin kajtys boluy Ornyna Orhan Ғazidin tagajyndaluy Sadragzamy Esimi Қyzmet atkargan merzimi Uakyty1 Alaeddin pasha 1320 1 tamyz 1326 6 zhylDerekkozderThe Sultans Osman Gazi TheOttomans org Basty derekkozinen muragattalgan 23 zheltoksan 2012 SiltemelerI Osman Monarhtar VII XV gg Musylman Shygysy Muragattalgan 16 tamyzdyn 2014 zhyly Ұly Osmanly Memleketinin sultandaryIzashary Lauazym ujymdastyrylgan I Osman 27 shilde 1299 1 tamyz 1326 Izbasary OrhanI Osman Orhan I Murat I Bayazit Sultanaralyk I Mehmet II Murat II Mehmet II Murat II Mehmet II Bayazit I Sәlim I Sүlejmen II Sәlim III Murat III Mehmet I Ahmet I Mustafa II Osman I Mustafa IV Murat Ibraһim IV Mehmet II Sүlejmen II Ahmet II Mustafa III Ahmet I Mahmut III Osman III Mustafa I Әbdilhamit III Sәlim IV Mustafa II Mahmut I Әbdilmәzhit Әbdilgaziz V Murat II Әbdilhamit V Mehmet VI Mehmet II Әbdilmәzhit songy halif Әulet Shezhire Sanat