Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
III Сәлім (осман. سليم ثالث — Selîm-i sâlis; сазгерлік лақап аты — İlhami; 24 желтоқсан 1761 — 28 маусым 1808) — Османлы мемлекетінің 28-ші сұлтаны, Ислам халифатының 93-ші халифі, сазгер.
| III Сәлім осман. سليم ثالث — Selîm-i sâlis Мүміндер әмірі Екі киелі қаланың қызметкері | |||
 | |||
| Лауазымы | |||
|---|---|---|---|
| |||
| 7 сәуір 1789 — 29 мамыр 1807 | |||
| (Лақап аты Низами III Сәлім) | |||
| Ізашары | I Әбділхамит | ||
| Ізбасары | IV Мұстафа | ||
| Өмірбаяны | |||
| Мамандығы | Сазгер | ||
| Діні | Ислам | ||
| Дүниеге келуі | 24 желтоқсан 1761 Константинополь, Османлы мемлекеті | ||
| Қайтыс болуы | 28 маусым 1808 (46 жас) Константинополь, Османлы мемлекеті | ||
| Жерленді | III Мұстафа мазары, Ыстамбұл | ||
| Династия | Османлы әулеті | ||
| Әкесі | III Мұстафа | ||
| Анасы | Михришаһ сұлтан | ||
| Жұбайы | Нефизар сұлтан Хүснимаһ сұлтан Зибифер сұлтан Афитап сұлтан Рыфат сұлтан Нұришәмс сұлтан Гонжанигяр сұлтан Демхош сұлтан Табисафа сұлтан | ||
| Қолтаңбасы |  | ||
| III Сәлім Ортаққорда | |||
өңдеу  | |||
Өмірбаяны
III Сәлім 1761 жылы османлы елордасы Константинопольде османлы сұлтаны III Мұстафа шаңырағында дүниеге келді.
III Сәлім 1789 жылы өзінің көкесі I Әбділхамитті тақта ауыстырды. Жаңа сұлтанда османлы әскерін еуропалық үлгімен жаңарту ниеті болды. Бірақ елдің қаржылық жағдайы осы жоспарларды жүзеге асыруға кедергі болды. III Сәлім таққа отырған кезде османлылар Ресеймен соғысып жүрген, ал сұлтан бұл соғысты 1791 жылы Яссы бітім шартымен аяқтады.
1798 жылы француз генералы Наполеон Бонапарт бастаған француз әскері Мысырға басып кірді. Сондықтан III Сәлім Францияға соғыс ашты. Сол соғыс тек 1802 жылы аяқталған соң, сұлтан өзінің жаңартпаларын жүзеге асыра бастады. Ол әкімшілік аппараттағы пайдалы жаңартулар жасады (әсіресе бұл бюджет мекемелеріне қатысты), лендік иеліктердің әскери басқармасын жойды, халық арасында ағарту ісі мен білімді таратты, сұлтанның қолдауымен көптеген еуропа тілдерінде, әсіресе француз тілінде жазылған соғыс ісі, математика және т.б. қатысты кітаптар османлы тіліне аударылды, 1792 жылы типография өз жұмысын қайта бастады. Бірақ сұлтанға ең қажетті нәрсе — жаңа шеріктердің ықпалынан құтылу болды. Себебі, бұл әскери бірлестік өз білгенінше сұлтандарды бір-бірімен ауыстыратын, оған қоса соғыста пайданы өте аз әкелетін.
III Сәлім Орас Себастьяни атты француз генералын шақырып, соның көмегімен "Низам-и Джедид" (осман. نظام جديد — Nizam-ı Cedid) атты әскери жаңартпа жиынтығын жүргізе бастады. Алайда халық пен әскер бұл жаңартпаларға мүлдем дайын болмады. Оның үстіне өте қымбат салықтарға наразы болған ауылдар мен қалалар тұрғындары сұлтанның жағдайын одан әрі ушықтырды. Ақырында наразы тұрғындар көтеріліс жасап, Константинопольді жаулап алып, IV Мұстафаны таққа отырғызды.
Ажалы
III Сәлім 1807 жылы тақтан тайдырылғаннан кейін Топқапы сарайындағы зынданға қамалды. Келесі жылы Әлемдар Мұстафа паша бастаған III Сәлім қолдаушылары оған тақты қайтару ниетімен Константинопольге басып кіріп, бұрынғы сұлтанды қамаудан босатпақшы болды, бірақ қолдарынан келмеді. Себебі, 1808 жылдың 28 маусымында IV Мұстафа III Сәлімді өлім жазасына кесуге үлгерген.
Реформалары
Сұлтан үкiметi мүлдем әлсiреп, еуропалықтарға тәуелдiлiгi күшейе түстi. Империяны мүлдем күйреуден сақтап қалудың ең соңғы жолы тез арада реформа жүргiзу керек болды. Бұл мiндеттi жаңадан таққа отырған түрiк сұлтаны III Селим (1789-1807) атқарды. Ең бiрiншi кезекте елдiң әскери күш-қуатын сақтап қалу үшiн әскери реформалар жүзеге асырылды. Тұрақты жаңа әскер қалыптастырылып, оны еуропалық үлгiде даярлауға көшiрдi, флотты қайта құрды. Жаңа тұрақты әскердiң құрылуы янычарлардың наразылығын тудырды. Олар өздерiнiң барлық жеңiлдiктерiнен айырылып қалудан қауiптенген едi. Сөйтiп, янычарлар консервативтiк топтардың реформалық әрекеттерге наразылығын қолдап, 1805 жылы бүлiк жасайды. Көтерiлiс еуропалық бөлiкте басталып, одан әрi Стамбұлға тарады. Янычарлар көтерiлiсi салдарынан 1807 жылы III Селим тақтан кетiрiлiп, жазаға тартылды. Барлық реформалар жойылып, оны жақтаушылар жазаланды. Реформалық әрекеттер осылайша сәтсiздiкпен аяқталды.Осман империясында реформа жасау әрекеттерiн жалғастыруды Румелиядағы билеушi Мұстафа паша Байрақтар қолға алады. Тақта отырған, жаңалық атаулыға жаны қас, консервативтiк пиғылдағы IV Мұстафа орнынан түсiрiлiп, сұлтан тағына жас II Махмұт отырғызылды. Мұстафа Байрақтар өзi ұлы уәзiр қызметiне ие болып, реформаларды жалғастыру әрекетiне кiрiседi. Бiрақ Мұстафа Байрақтар реформа жүргiзуде III Селим жолын қайталамауға тырысады.
Сазгерлік өнері
III Сәлім сазды өте ұнататын. Сұлтан танбур мен нее деген аспаптарда ойнайтын, бірақ ең бастысы — ол әнді өзі шығаратын. Османлылар оның басқа сұлтандардан осындай айырмашылығына байланысты Сазгер (түр. Bestekâr) деген лақап ат қойды. III Сәлім, шынымен, сазгер ретінде, мугам стиліндегі 14 композицияның авторы болып саналады. Сонымен қатар сұлтан Османлы мемлекетінде сол кезде өмір сүрген көптеген сазгерлерді, соның ішінде Деде әфенді мен Амбарцум Лимонджянды қолдап отырды.
Садрағзамдары
| № | Есімі | Қызмет атқарған мерзімі | Уақыты |
|---|---|---|---|
| 185 | Қожа Жүсіп паша | 7 сәуір 1789 — 28 мамыр 1789 | 3 ай |
| 186 | Кетхүда Хасан паша | 28 мамыр 1789 — 2 қаңтар 1790 | 8 ай |
| 187 | Алжирлі Ғази Хасан паша | 2 қаңтар 1790 — 30 наурыз 1790 | 2 ай |
| 188 | Рущукті Шелебизада Шәріп Хасан паша | 16 сәуір 1790 — 12 ақпан 1791 | 10 ай |
| 189 | Қожа Жүсіп паша | 12 ақпан 1791 — 4 мамыр 1792 | 1 жыл 3 ай |
| 190 | Дамат Мелек Мехмет паша | 4 мамыр 1792 — 21 қазан 1794 | 2 жыл 5 ай |
| 191 | Сапыранболулы Ізетті Мехмет паша | 21 қазан 1794 — 23 қазан 1798 | 4 жыл 2 күн |
| 192 | Көр Жүсіп Зияуддин паша | 23 қазан 1798 — 24 маусым 1805 | 6 жыл 7 ай |
| 193 | Бостаншыбасы Хафиз Ысмайыл паша | 24 қыркүйек 1805 — 13 қазан 1806 | 1 жыл 1 ай |
| 194 | Ибраһим Хильми паша | 13 қазан 1806 — 29 мамыр 1807 | 7 ай |
 | Ұлы Османлы Мемлекетінің сұлтандары |  |
|---|---|---|
| Ізашары I Әбділхамит | III Сәлім 7 сәуір 1789 — 29 мамыр 1807 | Ізбасары IV Мұстафа |
| I Осман · Орхан · I Мұрат · I Баязит · (Сұлтанаралық) · I Мехмет · II Мұрат · II Мехмет · II Мұрат · II Мехмет · II Баязит · I Сәлім · I Сүлеймен · II Сәлім · III Мұрат · III Мехмет · I Ахмет · I Мұстафа · II Осман · I Мұстафа · IV Мұрат · Ибраһим · IV Мехмет · II Сүлеймен · II Ахмет · II Мұстафа · III Ахмет · I Махмұт · III Осман · III Мұстафа · I Әбділхамит · III Сәлім · IV Мұстафа · II Махмұт · I Әбділмәжит · Әбділғазиз · V Мұрат · II Әбділхамит · V Мехмет · VI Мехмет · II Әбділмәжит (соңғы халиф) | ||
| Әулет · Шежіре · Санат | ||
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
III Sәlim osman سليم ثالث Selim i salis sazgerlik lakap aty Ilhami 24 zheltoksan 1761 28 mausym 1808 Osmanly memleketinin 28 shi sultany Islam halifatynyn 93 shi halifi sazger III Sәlim osman سليم ثالث Selim i salis Mүminder әmiri Eki kieli kalanyn kyzmetkeriLauazymyTu Osmanly memleketinin 28 shi sultany Islam halifatynyn 93 shi halifi7 sәuir 1789 29 mamyr 1807 Lakap aty Nizami III Sәlim Izashary I ӘbdilhamitIzbasary IV MustafaӨmirbayanyMamandygySazgerDini IslamDүniege kelui 24 zheltoksan 1761 1761 12 24 Konstantinopol Osmanly memleketiҚajtys boluy 28 mausym 1808 1808 06 28 46 zhas Konstantinopol Osmanly memleketiZherlendi III Mustafa mazary YstambulDinastiya Osmanly әuletiӘkesi III MustafaAnasy Mihrishaһ sultanZhubajy Nefizar sultan Hүsnimaһ sultan Zibifer sultan Afitap sultan Ryfat sultan Nurishәms sultan Gonzhanigyar sultan Demhosh sultan Tabisafa sultanҚoltanbasyIII Sәlim Ortakkordaondeu ӨmirbayanyIII Sәlim 1761 zhyly osmanly elordasy Konstantinopolde osmanly sultany III Mustafa shanyragynda dүniege keldi III Sәlimnin zhүlis rәsimi Konstantin Қapydakty III Sәlim 1789 zhyly ozinin kokesi I Әbdilhamitti takta auystyrdy Zhana sultanda osmanly әskerin europalyk үlgimen zhanartu nieti boldy Birak eldin karzhylyk zhagdajy osy zhosparlardy zhүzege asyruga kedergi boldy III Sәlim takka otyrgan kezde osmanlylar Resejmen sogysyp zhүrgen al sultan bul sogysty 1791 zhyly Yassy bitim shartymen ayaktady 1798 zhyly francuz generaly Napoleon Bonapart bastagan francuz әskeri Mysyrga basyp kirdi Sondyktan III Sәlim Franciyaga sogys ashty Sol sogys tek 1802 zhyly ayaktalgan son sultan ozinin zhanartpalaryn zhүzege asyra bastady Ol әkimshilik apparattagy pajdaly zhanartular zhasady әsirese bul byudzhet mekemelerine katysty lendik ielikterdin әskeri baskarmasyn zhojdy halyk arasynda agartu isi men bilimdi taratty sultannyn koldauymen koptegen europa tilderinde әsirese francuz tilinde zhazylgan sogys isi matematika zhәne t b katysty kitaptar osmanly tiline audaryldy 1792 zhyly tipografiya oz zhumysyn kajta bastady Birak sultanga en kazhetti nәrse zhana sherikterdin ykpalynan kutylu boldy Sebebi bul әskeri birlestik oz bilgeninshe sultandardy bir birimen auystyratyn ogan kosa sogysta pajdany ote az әkeletin III Sәlim Oras Sebastyani atty francuz generalyn shakyryp sonyn komegimen Nizam i Dzhedid osman نظام جديد Nizam i Cedid atty әskeri zhanartpa zhiyntygyn zhүrgize bastady Alajda halyk pen әsker bul zhanartpalarga mүldem dajyn bolmady Onyn үstine ote kymbat salyktarga narazy bolgan auyldar men kalalar turgyndary sultannyn zhagdajyn odan әri ushyktyrdy Akyrynda narazy turgyndar koterilis zhasap Konstantinopoldi zhaulap alyp IV Mustafany takka otyrgyzdy Azhaly III Sәlim 1807 zhyly taktan tajdyrylgannan kejin Topkapy sarajyndagy zyndanga kamaldy Kelesi zhyly Әlemdar Mustafa pasha bastagan III Sәlim koldaushylary ogan takty kajtaru nietimen Konstantinopolge basyp kirip buryngy sultandy kamaudan bosatpakshy boldy birak koldarynan kelmedi Sebebi 1808 zhyldyn 28 mausymynda IV Mustafa III Sәlimdi olim zhazasyna kesuge үlgergen ReformalarySultan үkimeti mүldem әlsirep europalyktarga tәueldiligi kүsheje tүsti Imperiyany mүldem kүjreuden saktap kaludyn en songy zholy tez arada reforma zhүrgizu kerek boldy Bul mindetti zhanadan takka otyrgan tүrik sultany III Selim 1789 1807 atkardy En birinshi kezekte eldin әskeri kүsh kuatyn saktap kalu үshin әskeri reformalar zhүzege asyryldy Turakty zhana әsker kalyptastyrylyp ony europalyk үlgide dayarlauga koshirdi flotty kajta kurdy Zhana turakty әskerdin kuryluy yanycharlardyn narazylygyn tudyrdy Olar ozderinin barlyk zhenildikterinen ajyrylyp kaludan kauiptengen edi Sojtip yanycharlar konservativtik toptardyn reformalyk әreketterge narazylygyn koldap 1805 zhyly bүlik zhasajdy Koterilis europalyk bolikte bastalyp odan әri Stambulga tarady Yanycharlar koterilisi saldarynan 1807 zhyly III Selim taktan ketirilip zhazaga tartyldy Barlyk reformalar zhojylyp ony zhaktaushylar zhazalandy Reformalyk әreketter osylajsha sәtsizdikpen ayaktaldy Osman imperiyasynda reforma zhasau әreketterin zhalgastyrudy Rumeliyadagy bileushi Mustafa pasha Bajraktar kolga alady Takta otyrgan zhanalyk ataulyga zhany kas konservativtik pigyldagy IV Mustafa ornynan tүsirilip sultan tagyna zhas II Mahmut otyrgyzyldy Mustafa Bajraktar ozi uly uәzir kyzmetine ie bolyp reformalardy zhalgastyru әreketine kirisedi Birak Mustafa Bajraktar reforma zhүrgizude III Selim zholyn kajtalamauga tyrysady Sazgerlik oneriIII Sәlim Konstantin Қapydakty III Sәlim sazdy ote unatatyn Sultan tanbur men nee degen aspaptarda ojnajtyn birak en bastysy ol әndi ozi shygaratyn Osmanlylar onyn baska sultandardan osyndaj ajyrmashylygyna bajlanysty Sazger tүr Bestekar degen lakap at kojdy III Sәlim shynymen sazger retinde mugam stilindegi 14 kompoziciyanyn avtory bolyp sanalady Sonymen katar sultan Osmanly memleketinde sol kezde omir sүrgen koptegen sazgerlerdi sonyn ishinde Dede әfendi men Ambarcum Limondzhyandy koldap otyrdy Sadragzamdary Esimi Қyzmet atkargan merzimi Uakyty185 Қozha Zhүsip pasha 7 sәuir 1789 28 mamyr 1789 3 aj186 Kethүda Hasan pasha 28 mamyr 1789 2 kantar 1790 8 aj187 Alzhirli Ғazi Hasan pasha 2 kantar 1790 30 nauryz 1790 2 aj188 Rushukti Shelebizada Shәrip Hasan pasha 16 sәuir 1790 12 akpan 1791 10 aj189 Қozha Zhүsip pasha 12 akpan 1791 4 mamyr 1792 1 zhyl 3 aj190 Damat Melek Mehmet pasha 4 mamyr 1792 21 kazan 1794 2 zhyl 5 aj191 Sapyranboluly Izetti Mehmet pasha 21 kazan 1794 23 kazan 1798 4 zhyl 2 kүn192 Kor Zhүsip Ziyauddin pasha 23 kazan 1798 24 mausym 1805 6 zhyl 7 aj193 Bostanshybasy Hafiz Ysmajyl pasha 24 kyrkүjek 1805 13 kazan 1806 1 zhyl 1 aj194 Ibraһim Hilmi pasha 13 kazan 1806 29 mamyr 1807 7 ajҰly Osmanly Memleketinin sultandaryIzashary I Әbdilhamit III Sәlim 7 sәuir 1789 29 mamyr 1807 Izbasary IV MustafaI Osman Orhan I Murat I Bayazit Sultanaralyk I Mehmet II Murat II Mehmet II Murat II Mehmet II Bayazit I Sәlim I Sүlejmen II Sәlim III Murat III Mehmet I Ahmet I Mustafa II Osman I Mustafa IV Murat Ibraһim IV Mehmet II Sүlejmen II Ahmet II Mustafa III Ahmet I Mahmut III Osman III Mustafa I Әbdilhamit III Sәlim IV Mustafa II Mahmut I Әbdilmәzhit Әbdilgaziz V Murat II Әbdilhamit V Mehmet VI Mehmet II Әbdilmәzhit songy halif Әulet Shezhire Sanat