Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Басқа мағыналар үшін Қырым (айрық) деген бетті қараңыз.Қырым хандығы (қырымтат. Qırım Hanlığı, قرم خانلغى немесе Qırım Yurtu, قرم يورتى) — Алтын Орда ыдырағаннан кейін Қырым түбегінде құрылған мемлекет (1430–1783). XIII ғасырдың аяғында Қырым түбегінде Алтын Ордаға тәуелді ерекше аймақ құрылды.
| 'Қырым хандығы қырымтат. Uluğ Orda ve Deşt-i Qıpçaq, اولوغ اوردا و دشت قپچاق' Хандық Османдарға тәуелді мемлекет (1470-ж — 1774) | |||||||||
| |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
 Қырым хандығы XV ғ. | |||||||||
| Астанасы | (1441 — 1490-ж) (1490-ж — 1532) Бақшасарай (1532—1783) | ||||||||
| Тіл(дер)і | түркі, кейінгі қырым түркі (ескі қырым татарша) | ||||||||
| Діні | ислам | ||||||||
| Ақша бірлігі | бешлік | ||||||||
| Аумағы | 152 000 | ||||||||
| Халқы | XVIII ғ. орт. шам. 500 мың, негізгі халқы - қырым татарлары; қарайым, итальян, армян, грек, қауымдары да өмір сүрді. XVI ғасырдың басында Қырым түбегінен тыс жерлерде көшіп-қонып жүрген, құрғақшылық пен азық-түлік жетіспейтін уақытта көшіп жүрген ноғайлардың (маңғыттардың) бір бөлігі Қырым хандарының билігіне өтті. | ||||||||
| Династиясы | Герейлер | ||||||||
Оның орталығы — қаласы болды.
Алтын Орда билеушілерінің өзара күрес-тартыстарынан кейін Қажы Керей (1397–1466 жж.) мен оның ұлы Меңлі Гирей хан (1428–1515) 1443 жылы тәуелсіз Қырым хандығының негізін қалады. Оған Қырым түбегінен басқа Днепрдің төменгі бөлігі де кірді. Ол хандықтың астанасы Қажы Керейдің билігінен бастап Бақшасарайда болды. 1475 жылы Қырымға түрік әскерлері басып кіріп, хандық Түркияға тәуелді болды.
Қырым хандығы Ресей, Украина жерлеріне бірнеше жорықтар жасады. Қырым әскерлерінің орыс жеріне жорықтары әсіресе Ливон соғысы (1558–83) кезінде жиіледі. 16–17 ғасырларда Ресей өкіметі оңтүстік шекарасын Қырым татарларынан қорғау үшін шекара бекініс шептерін құрды.
Орыстардың 1687–89 жылдары Қырымға жасаған жорықтары нәтижесіз аяқталды. 18 ғасырдағы орыс-түрік соғысында Ресей жеңіске жетіп, Қырым хандығы әлсірей бастады.
1774 жылы Күшік-Қайнарджа бітімі бойынша Қырым хандығы Түркияның қол астынан шығып, Ресейдің қарамағындағы тәуелсіз ел болып танылды. 1783 жылы Қырым хандығы Ресей империясының құрамына кірді.
Тағы қараңыз
Дереккөздер
| Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Category:Crimean Khanate |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Baska magynalar үshin Қyrym ajryk degen betti karanyz Қyrym handygy kyrymtat Qirim Hanligi قرم خانلغى nemese Qirim Yurtu قرم يورتى Altyn Orda ydyragannan kejin Қyrym tүbeginde kurylgan memleket 1430 1783 XIII gasyrdyn ayagynda Қyrym tүbeginde Altyn Ordaga tәueldi erekshe ajmak kuryldy Қyrym handygykyrymtat Ulug Orda ve Dest i Qipcaq اولوغ اوردا و دشت قپچاق Handyk Osmandarga tәueldi memleket 1470 zh 1774 1441 1783 Қyrym handygynyn nyshany Altyn tarak tanbasy bar Қyrym tatarlar tuy EltanbasyҚyrym handygy XV g Astanasy 1441 1490 zh 1490 zh 1532 Bakshasaraj 1532 1783 Til der i tүrki kejingi kyrym tүrki eski kyrym tatarsha Dini islamAksha birligi beshlikAumagy 152 000Halky XVIII g ort sham 500 myn negizgi halky kyrym tatarlary karajym italyan armyan grek kauymdary da omir sүrdi XVI gasyrdyn basynda Қyrym tүbeginen tys zherlerde koship konyp zhүrgen kurgakshylyk pen azyk tүlik zhetispejtin uakytta koship zhүrgen nogajlardyn mangyttardyn bir boligi Қyrym handarynyn biligine otti Dinastiyasy Gerejler Onyn ortalygy kalasy boldy Altyn Orda bileushilerinin ozara kүres tartystarynan kejin Қazhy Kerej 1397 1466 zhzh men onyn uly Menli Girej han 1428 1515 1443 zhyly tәuelsiz Қyrym handygynyn negizin kalady Ogan Қyrym tүbeginen baska Dneprdin tomengi boligi de kirdi Ol handyktyn astanasy Қazhy Kerejdin biliginen bastap Bakshasarajda boldy 1475 zhyly Қyrymga tүrik әskerleri basyp kirip handyk Tүrkiyaga tәueldi boldy Қyrym handygy Resej Ukraina zherlerine birneshe zhoryktar zhasady Қyrym әskerlerinin orys zherine zhoryktary әsirese Livon sogysy 1558 83 kezinde zhiiledi 16 17 gasyrlarda Resej okimeti ontүstik shekarasyn Қyrym tatarlarynan korgau үshin shekara bekinis shepterin kurdy Orystardyn 1687 89 zhyldary Қyrymga zhasagan zhoryktary nәtizhesiz ayaktaldy 18 gasyrdagy orys tүrik sogysynda Resej zheniske zhetip Қyrym handygy әlsirej bastady 1774 zhyly Kүshik Қajnardzha bitimi bojynsha Қyrym handygy Tүrkiyanyn kol astynan shygyp Resejdin karamagyndagy tәuelsiz el bolyp tanyldy 1783 zhyly Қyrym handygy Resej imperiyasynyn kuramyna kirdi Қyrym tatar sarbazdary polshalyk sarbazdarmen sogysuda at the court of Ottoman sultanTagy karanyzҚyrym handarynyn tizimiDerekkozderOrtakkorda bugan katysty media fajldar bar Category Crimean Khanate