Еуропа одағы (Еуроодақ, ЕО) — 27 Еуропалық ел арасындағы саяси және экономикалық одақ. Одақтың аумағы 4 233 255 км², және халық саны шамамен 447 миллион. Еуроодақты sui generis саяси нысан (яғни оған ұқсас нысан жоқ) деп атаған, себебі одақ бойында федерацияның және конфедерацияның белгілері көрінеді.
Еуропа одағы | |
Ресми тілдерде: | |
ЕО туы | |
| |
Ұраны: In Varietate Concordia | |
Әнұраны: "" (аспаптық нұсқа) | |
Мүшелік: | 27 мемлекет |
---|---|
Саяси орталықтары: | |
Басшылары | |
— Еуропалық кеңес |
|
— Комиссия |
|
— Парламент |
|
— | |
Құрылуы | |
— | 23 шілде 1952 |
— | 1 қаңтар 1958 |
— Маастрихт | 1 қараша 1993 |
http://europa.eu/ | |
Еуропа одағы Ортаққорда |
Жалпы саны 373 млн адамнан асатын халқы бар Еуропа территориясында орналасқан Германия, Франция, Италия, Бельгия, Нидерланд, Люксембург, Ұлыбритания, Дания, Ирландия, Грекия, Испания, Португалия, Аустрия, Финляндия, Швеция сияқты елдердің (1993) қатысуымен құрылған.
Еуропа одағы еуропалық қауымдастықтың, атап айтқанда, Еуропалық көмір мен болат қорыту бірлестігінің (1951, осы ұйым Еуропа одағының құрылуына негіз қалады), Еуропалық экономикалық қауымдастықтың (1957 жылы Рим келісімшарты бойынша құрылған бұл ұйым “Ортақ рынок” деп те аталады), сондай-ақ, Атом энергиясы жөніндегі еуропалық қауымдастықтың (1957 жылы құрылған) қарым-қатынастары негізінде жұмыс істейді.
Кейіннен бұл Одаққа – Польша, Мажарстан, Чехия, Словакия, Словения, Хорватия, Эстония, Латвия, Литва елдері мүше болды. Еуропа одағы аясындағы интеграциялық ынтымақтастықтың басты мақсаттары Бірегей еуропалық актіде (1987), Маастрихт келісімшартында (1992) және Амстердам келісімінде (1997) көрсетіліп айқындалған. Соңғы жылдары Еуропа одағы мынадай бағыттарда: ортақ рыноктан экономикалық және валюталық одаққа өту; кең өрістілік стратегиясын жүзеге асыру; бірегей сыртқы саясат пен қауіпсіздік саласында тұтастық ахуалын қалыптастыру; жағалауындағы, Азия, Латын Америкасы, Африка құрлығындағы аймақтық саясатты жандандыру; әлеуметтік саладағы үйлесімділікті одан әрі арттырып, құқық қорғау және ішкі тәртіпті сақтау ісіне әріптестік байланыстарды өрістету мұратына қызмет етіп келеді.
1999 жылдың бірінші қаңтарынан бастап (алғашқы кезекте он бір мемлекет: Аустрия, Бельгия, Германия, Ирландия, Испания, Италия, Люксембург, Нидерланд, Португалия, Финляндия, Франция) есеп айырысу операциялары үшін тепе-теңдік қасиеті бекіндірілген бірегей еуро (1996 жылға дейін ЭКЮ) валютасын енгізді. 2002 жылдан бастап қолма-қол төлемдерге арналған тиындар мен банкноттар айналымға қосылмақшы. Еуропа одағының жалпы органдары қатарына Еуропалық комиссия, Еуропалық парламент, Еуропалық Одақтың Кеңесі, , Аудиторлар палатасы, т.б. жатады.
Дамуы
Федералдандыру Еуропалық қауымдастықтың және Одақтың дамуының бүгінгі күнге дейінгі дамуының басты үрдісі болып отыр:
- ЕО-ың ішкі бірыңғай нарығы қалыптасқан жалпы нарықты құру, яғни, "осы Келісім ережелеріне сәйкес тауар, қызмет және капитал айналымы еркін жүргізілетін ішкі шекарасыз кеңістік" орнату (Еуропалық Қауымдастық құру жөніндегі Келісімнің 4-бабы);
- Экономикалық және валюталық одақ орнату. Оның негізі ЕО бірыңғай ақша бірлігінің - еуроның (бұл процеске әзірше өз үлттық валюталарын айналымда қолданатын ¥лыбритания, Дания және Швеция, сондай-ақ ЕО-ның 10 жаңа мүше-мемлекеті қосылған жоқ) енгізілуі;
- Шенген кеңістігін құру және осы Шенген келісімінің негізінде шетелдіктерге бірыңғай визаны енгізу;
- Еуропалық Одақ институттарының әртүрлі салаларда ортақ саясат жүргізуі: ЕО-ның ортақ аграрлық сая¬сатын, бәсекелестік саясатын, көші-қон, көлік, экологиялық және т.б. саясаттарын жүргізу;
- Еуропа одағы қүқын - мүше- мемлекеттердің, заңды түлғалардың және қарапайым азаматтардың қатысуымен қоғамдық қатынастардың маңызды салаларын реттейтін өзіндік қүқық жүйесін қалыптастыру;
- Tұрақты, құқықтық байланысы ретінде Одақтың азаматтық институтын құру;
- Одақ азаматтарының негізгі қүқықтық ережелері бекітілген жаңа кешенді дерек көзі - 2000 жылы қабылданған Еуропалық Одақтың негізгі қүқықтар жөніндегі Хартиясы.
XXI ғасырдын басында Еуропа одағы қайта қүрулардың жаңа кезеңіне өтті, оның мақсаты - үйымды тиімді қызмет ету жолын қалыптастыру және демократияландыра түсу. 2002 жылы "Одақтың болашағы жөнінде Конвент" шақырылды. 2004 жылы Конвент Еуропа Одағының Конституциясын жасады.
Еуропа одағының әлеуметтік саясаты
Еуропа одағың әлеуметтік саясаты - Еуропалық Одақ елдерінде әлеуметтік қамтамасыз ету жүйесі. Қазіргі әлемдегі әлеуметтік саясаттың дамуының ғаламдық үрдістері ең алдымен, аймақтық деңгейде қалыптасуда. Осы орайда едәуір ілгері кеткен, үлгі боларлықтай әлеуметтік жағдайлар туғызып отырған Еуропа аймағы, мүндағы әлеуметтік саясаттың ең басты үйымдастырушы әрі бірыңғайландырушы факторы - үздіксіз ықпалдасушы халықаралық бірлестік - Еуропа Одағы.
Еуропа Одағы елдерінде қазіргі кезде бүгінгі әлемдегі ең жетілген әлеу¬меттік қамту жүйесі орныққан, оның негізі XX ғасырдың алғашқы жартысында қаланды. 1957 жылы Еуропалық экономикалық қауымдастық қүра отырып, мүше-мемлекеттер келісім-шартта "жүмысшылардың еңбек жағдайын, өмірлік стандарттарын жақсартуға жәрдем көрсету" туралы ортақ келісімді бекітті.
Әлеуметтік жүйені үйлестіру тек шаруашылық саладағы шаралардың нәтижесі бола қоймайды. Экономикалық іс-шаралармен қатар, әлеуметтік саланы реттеу жүмыстары жасалуы керек. Осылайша, экономикалық іс- қимылдың әртүрлі қырларын жалпы реттеу саясатымен қатар, ЕО қүзырына кіретін элементтердің қүрамдас бөлігі "жүмыспен қамтамасыз ету саясаты" ( ЕО жөніндегі Келісімнің 3-бабы), сондай-ақ "денсаулық сақтау саласындағы саясат" (ЕО жөніндегі Келісімнің 3-бабы) үстанды.
ЕО-ның әлеуметтік саласында үйлестірілген саясат жүргізудің маңыздылығы екі өзара байланысты себептің салдары.
Ол ортақ нарықтың әлеуметтік мақсаттары және ЕО қызметінің барлық бағыттарында "өз міндеті ретінде Қауымдастық шеңберінде жүмыспен қамтамасыз ету және әлеуметтік қорғауды, әиелдер мен ерлердщ тең қүқықтылығы, өмір сүру деңгейі мен сапасын көтеруді белгілеуімен" негізделеді (ЕО жөніндегі Келісімнің 2-бабы).
ЕО жүргізіп отырған әлеуметтік саясаттың қүқықтық негізі "Қауымдастық саясаты" қүрылтай келісімінің 3-бөлімінің тараулар мен тармақтарының ережелері болып табылады. Әлеуметтік саясат саласында ЕО өкілеттігінің қайнар көздері: ЕО жөніндегі Келісімнің VIII тараудың "" бөлімі, XI тараудың екі бөлімі - 1 бөлім "Әлеуметтік ережелер" және 2 бөлім "", сондай-ақ XIII бөлім - "Денсаулық сақтау".
ЕО-ның ортақ әлеуметтік саясатын жүргізуде жеке адамның әлеуметтік қүқықтарына арналған бірнеше құжаттар аса маңызды:
- Еуропалық әлеуметтік хартия, 1961 жылы қамқорлығымен қол қойылып, 1996 жылында қайта қаралған;
- 1989 жылы еңбекшілердің негізгі әлеуметтік қүқықтары туралы ;
- 2000 жылы ЕО-ның негізгі қүқықтар жөніндегі Хартиясы.
Қауымдастықтың әлеуметтік саясатын қалыптастыруда 1992 жылда әлеуметтік саясат жөніндегі Келісімнің тарихи маңызы зор. Маастрихт Келісімінен кейін ықпалдасудың жаңа айналымына өткен ЕО елдері әлеуметтік саладағы институттардың өкілеттігін кеңейту қажеттігі туралы уағдаласты. 1997 жылы Амстердам келісімі әлеуметтік саясат жөніндегі Келісімнің барлық негізгі ережелерін ЕО жөніндегі Келісімнің сәйкес баптарының қүрамына біріктірді.
Келісім 1992 жыл күшін жойды. ЕО жөніндегі Келісімге сәйкес Еуропалық қауымдастықтың әлеуметтік саясатының мақсаттары:
- жұмыспен қамту,
- өмір сүру мен еңбек жағдайын жақсартуға жәрдемдесуді өзара үйлестіру,
- кәсіпкерлер мен еңбекшілер арасындағы диалог,
- нақтылы әлеуметтік қорғау,
- кедейленумен күрес,
- жұмыспен қамтудың жоғары дәрежелі жағдайына қолайлылық туғызу.
Еуропа одағы институттары
Еуропа одағы институттары - Еуропалық Одақтың негізгі міндеттерін жүзеге асырушы қүзырлы органдар. Еуропалық Одақ Институттары бір мезгілде Еуропалық қауымдастықтың әрқайсысының: Еуропалық қауымдастықтың, Еуропалық көмір және болат бірлестігі, Атом энергиясы бойынша Еуропалық Қауымдастық институттары ретінде де қызмет етеді. Осылайша, "Еуропалық Одақ институты" және "Еуропалық қауымдастық институты" ұғымдары синонимдер болып табылады. Еуропалық Одақ институттарына: , , Еуропалық комиссия, , , , , , , , жатады.
Еуропа одағы құқы
Еуропа одағы құқы — [EULaw; European Union Law] — Еуропалық қауымдастық пен Еуропалық Одақ шеңберіндегі еуропалық ықпалдасудың дамуы негізінде пайда болған ерекше қүқықтық феномен. Еуропа одағы қүқы халықаралық қүқық пен мемлекетшілік қүқықтың түйіскен жерінен пайда болған ерекше қүқық тәртібі. Еуропа одағы қүқының автономдығы Еуропалық қауымдастықтар Сотының бірқатар шешімдерімен бекітілген. "Еуропалық Одақ қүқы" үғымы 1990-шы жылдардың басында Еуро- одақтың пайда болуымен қатар қолданыла бастады.
Еуропалық ықпалдастық
Еуропалық ықпалдастық - Еуропаның бірлесуін мақсат тұтатын қүрылымдық және саяси процесс. Оның идеологиялық негізі - Еуропаның (континент немесе нақтылы географиялық аймақ ретінде емес, саяси-мәдени үғым ретінде) саяси біртүтастығы Рим империясынан, ал, діни тұтастығы - IV ғасырдың б.д.д. христиандықтың осы империяда қоғамдық-саяси күшке айналуынан бері орныққан деген сенім болып табылады.
Ӏс жүзінде V ғысырдың Батыс Рим империясы жойылғанынан кейін аумағы бірте-берте тарылып, 1453 жылы оның астанасы - Константинополь - османдықтардың иелігіне өтіп, жоқ болып кеткенінше, империялық бірліктің "қүдіреттілігі" Византияда (Шығыс Рим империясы) сақталды.
Мүше мемлекеттер
Еуропа одағына 27 мемлекет кіреді:
Нөмір | Мемлекет | Кіру жылы |
---|---|---|
1 | Аустрия | 1995 |
2 | Бельгия | 1957 |
3 | Болгария | 2007 |
4 | Германия | 1957 |
5 | Грекия | 1981 |
6 | Дания | 1973 |
7 | Ирландия | 1973 |
8 | Испания | 1986 |
9 | Италия | 1957 |
10 | Кипр | 2004 |
11 | Латвия | 2004 |
12 | Литва | 2004 |
13 | Люксембург | 1957 |
14 | Мажарстан | 2004 |
15 | Мальта | 2004 |
16 | Нидерланд | 1957 |
17 | Польша | 2004 |
18 | Португалия | 1986 |
19 | Румыния | 2007 |
20 | Словакия | 2004 |
21 | Словения | 2004 |
22 | Финляндия | 1995 |
23 | Франция | 1957 |
24 | Хорватия | 2013 |
25 | Чехия | 2004 |
26 | Швеция | 1995 |
27 | Эстония | 2004 |
Одаққа қатысатын елдердің саны — Бельгия, Батыс Германия, Италия, Люксембург, Нидерланды және Франция бастаған алғашқы алтылықтан бүгінгі 27-ге дейін біртіндеп кеңейту арқылы өсті: шартқа қосылу арқылы, ортақ мүдделер үшін жұмыс істейтін одақ институттарындағы өкілдіктің орнына өздерінің егемендіктерін шектеді.
Еуропалық Одаққа кіру үшін кандидат ел 1993 жылы маусымда Копенгагенде өткен Еуропалық кеңестің отырысында қабылданған және 1995 жылдың желтоқсанында Мадридте өткен Еуропалық кеңестің отырысында мақұлданған Копенгаген өлшемшартына сай болуы керек. Критерийлер мемлекеттің демократиялық қағидаттарды, бостандық пен адам құқықтарын құрметтеу қағидаттарын, ссондай-ақ құқықтық мемлекет қағидаттарының сақталуын талап етеді. Сондай-ақ, елде бәсекеге қабілетті нарықтық экономика болуы тиіс және саяси, экономикалық және валюталық одақ мақсаттарына бейілділікті қоса алғанда, ЕО-ның жалпы ережелері мен стандарттарын мойындау қажет.
Данияның автономды аумағы Гренландия 1985 жылы шықты. Лиссабон келісімінде кез келген мемлекеттің одақтан шығуы шарттары мен тәртібі қарастырылған. Бұл процедураны Ұлыбритания қолданды, ол одақтан 2020 жылдың 31 қаңтарында шықты.
Қазіргі уақытта 8 ел кандидат мәртебесіне ие және мүшелік туралы келіссөздер жүргізуде:
Нөмір | Мемлекет | Үміткер мәртебесін алған жылы | Келіссөздер басталған жыл |
---|---|---|---|
1 | Албания | 2014 | 2020 |
2 | Солтүстік Македония | 2005 | 2020 |
3 | Сербия | 2012 | 2014 |
4 | Түркия | 1999 | 2005 |
5 | Черногория | 2010 | 2012 |
6 | Украина | 2022 | 2023 |
7 | Молдова | 2022 | 2023 |
8 | Босния және Герцеговина | 2022 |
Босния және Герцеговина кеңеюдің ресми бағдарламасына кіреді (2016 жылдың ақпанында ел ЕО -ға кіруге өтініш берді). Косово да осы бағдарламаға кіреді, бірақ Еуропалық комиссия оны тәуелсіз мемлекетке жатқызбайды, себебі елдің Сербиядан тәуелсіздігін одақтың барлық мүшелері мойындамайды. Грузия, Украина және Молдова 2014 жылы ассоциация туралы келісімге қол қойды және 2024 жылы 2030 жылдарға ЕО мүшелігіне өтініш береді деп күтілуде.
Одаққа қосылмауды таңдаған немесе онымен интеграциялану процесінде болған бірқатар еуропалық мемлекеттер одақтық экономикаға ішінара қатысады және кейбір нұсқауларды орындайды:
- Исландия (1994 жылдан бастап), Лихтенштейн (1995 жылдан бастап) және Норвегия (1994 жылдан бастап) Еуропалық экономикалық аймақ арқылы ортақ нарыққа кіреді (ерекшеліктермен), Швейцария (2002 жылдан бастап) екіжақты шарттар жасасу арқылы ұқсас қатынастарға ие;
- Солтүстік Ирландия (2021 жылдан бастап) Ұлыбритания Еуропалық одақтан шыққаннан кейін жалпы нарыққа ішінара байланысты болып қала береді;
- Жалпы нарықтың кейбір секторлары қатысады:
- Тұрақтандыру және ассоциация процесі арқылы: Албания (2009 жылдан бастап), Босния және Герцеговина (2015 жылдан бастап), Косово (2016 жылдан бастап), Солтүстік Македония (2004 жылдан бастап), Сербия (2013 жылдан бастап) және Черногория (2010 жылдан бастап);
- Терең және жан-жақты еркін сауда аймағы арқылы: Грузия (2016 жылдан бастап), Молдова (2016 жылдан бастап) және Украина (2016 жылдан бастап);
- Андорра (1991 жылдан бастап), Монако (1963 жылдан бастап), Сан-Марино (1991 жылдан бастап), Түркия (1995 жылдан бастап) және британдық Шетелдегі Акротири мен Декелия аумағы (2004 жылдан бастап) Еуропалық одақтың Кеден одағына кіреді;
- Андорра (2012 жылдан бастап), Ватикан (1999 жылдан бастап), Монако (1999 жылдан бастап) және Сан-Марино (1999 жылдан бастап) және британдық Шетелдегі Акротири және Декелия территориясы (2008 жылдан бастап) Еуроаймаққа кіреді және әр түрлі ынтымақтастық шарттары арқылы одақпен қарым-қатынасты сақтайды. Черногория(2002 жылдан бастап) және ішінара танылған Косово Республикасы / UNMIK (2002 жылдан бастап) еуроны ұлттық валюта ретінде пайдаланады, бірақ ЕО-мен ресми келісімсіз. Мальта ордені (2005 жылдан бастап) Мальта скудосын ресми валюта ретінде сақтай отырып, Еуроға пошта маркаларын шығарады.
Қазақстан-Еуропа Одағы қатынастары
Еуропалық Одақ әлемдегі ең ірі сауда қауымдастығы болып табылады. 1995 жылдың қаңтарында Еуропалық Одақ комиссиясының штаб-пәтері орналасқан Брюссель қаласында Қазақстан Республикасы мен Еуропалық Одақ және оның мүше мемлекеттерінің арасында серіктестік пен ынтымақтастық туралы келісімге қол қойылды.
Жаңа тәуелсіз мемлекеттерге, оның ішінде Қазақстанға Еуропа одағы ТАСИС бағдарламасы шеңберінде үлкен көмек көрсетіп отыр. Бұл бағдарлама 1991 жылдан бастап орындалып жатыр.
Дереккөздер
- Phelan, William (2012). "What Is Sui Generis About the European Union? Costly International Cooperation in a Self-Contained Regime". International Studies Review 14 (3): 367–385. :10.1111/j.1468-2486.2012.01136.x. 1468-2486.
- Hlavac, Marek (2010). "Less than a State, More than an International Organization: The Sui Generis Nature of the European Union". Central European Labour Studies Institute (Rochester, N.Y.). :10.2139/ssrn.1719308. https://mpra.ub.uni-muenchen.de/27179/1/MPRA_paper_27179.pdf.
- Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007. ISBN 9965-32-491-3
- Тек (Батыс Германия) қосылды. ГДР (Шығыс Германия) мен аумағы 1990 жылғы 3 қазанда ГФР (және тиісінше ЕО) құрамына кірді.
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Europa odagy Euroodak EO 27 Europalyk el arasyndagy sayasi zhәne ekonomikalyk odak Odaktyn aumagy 4 233 255 km zhәne halyk sany shamamen 447 million Euroodakty sui generis sayasi nysan yagni ogan uksas nysan zhok dep atagan sebebi odak bojynda federaciyanyn zhәne konfederaciyanyn belgileri korinedi Europa odagyResmi tilderde agylsh European Union bolg Evropejski syuz gr Eyrwpaikh Enwsh dat Den Europaeiske Union irl An tAontas Eorpach is Union Europea ital Unione europea latyshsha Eiropas Savieniba lit Europos Sajunga mazh Europai Unio malt L Unjoni Ewropea nem Europaische Union nider Europese Unie pol Unia Europejska port Uniao Europeia rum Uniunea Europeană slovak Europska unia sloven Evropska unija fin Euroopan unioni fr Union europeenne xorv Europska unija cheh Evropska unie shved Europeiska unionen est Euroopa LiitEO tuyҰrany In Varietate Concordia Kelisim aluan tүrlilikteӘnurany aspaptyk nuska source source track track track track track track track track track track track track track track track track track track Mүshelik 27 memleket Austriya Belgiya Bolgariya Germaniya Grekiya Daniya Irlandiya Ispaniya Italiya Kipr Latviya Litva Lyuksemburg Mazharstan Malta Niderland Polsha Portugaliya Rumyniya Slovakiya Sloveniya Finlyandiya Franciya Horvatiya Chehiya Shveciya EstoniyaSayasi ortalyktary Bryussel Lyuksemburg StrasburgBasshylary Europalyk kenes Komissiya Parlament SloveniyaҚuryluy 23 shilde 1952 1 kantar 1958 Maastriht1 karasha 1993http europa eu Europa odagy Ortakkorda Zhalpy sany 373 mln adamnan asatyn halky bar Europa territoriyasynda ornalaskan Germaniya Franciya Italiya Belgiya Niderland Lyuksemburg Ұlybritaniya Daniya Irlandiya Grekiya Ispaniya Portugaliya Austriya Finlyandiya Shveciya siyakty elderdin 1993 katysuymen kurylgan Europa odagy europalyk kauymdastyktyn atap ajtkanda Europalyk komir men bolat korytu birlestiginin 1951 osy ujym Europa odagynyn kuryluyna negiz kalady Europalyk ekonomikalyk kauymdastyktyn 1957 zhyly Rim kelisimsharty bojynsha kurylgan bul ujym Ortak rynok dep te atalady sondaj ak Atom energiyasy zhonindegi europalyk kauymdastyktyn 1957 zhyly kurylgan karym katynastary negizinde zhumys istejdi Kejinnen bul Odakka Polsha Mazharstan Chehiya Slovakiya Sloveniya Horvatiya Estoniya Latviya Litva elderi mүshe boldy Europa odagy ayasyndagy integraciyalyk yntymaktastyktyn basty maksattary Biregej europalyk aktide 1987 Maastriht kelisimshartynda 1992 zhәne Amsterdam kelisiminde 1997 korsetilip ajkyndalgan Songy zhyldary Europa odagy mynadaj bagyttarda ortak rynoktan ekonomikalyk zhәne valyutalyk odakka otu ken oristilik strategiyasyn zhүzege asyru biregej syrtky sayasat pen kauipsizdik salasynda tutastyk ahualyn kalyptastyru zhagalauyndagy Aziya Latyn Amerikasy Afrika kurlygyndagy ajmaktyk sayasatty zhandandyru әleumettik saladagy үjlesimdilikti odan әri arttyryp kukyk korgau zhәne ishki tәrtipti saktau isine әriptestik bajlanystardy oristetu muratyna kyzmet etip keledi 1999 zhyldyn birinshi kantarynan bastap algashky kezekte on bir memleket Austriya Belgiya Germaniya Irlandiya Ispaniya Italiya Lyuksemburg Niderland Portugaliya Finlyandiya Franciya esep ajyrysu operaciyalary үshin tepe tendik kasieti bekindirilgen biregej euro 1996 zhylga dejin EKYu valyutasyn engizdi 2002 zhyldan bastap kolma kol tolemderge arnalgan tiyndar men banknottar ajnalymga kosylmakshy Europa odagynyn zhalpy organdary kataryna Europalyk komissiya Europalyk parlament Europalyk Odaktyn Kenesi Auditorlar palatasy t b zhatady DamuyFederaldandyru Europalyk kauymdastyktyn zhәne Odaktyn damuynyn bүgingi kүnge dejingi damuynyn basty үrdisi bolyp otyr EO yn ishki biryngaj narygy kalyptaskan zhalpy narykty kuru yagni osy Kelisim erezhelerine sәjkes tauar kyzmet zhәne kapital ajnalymy erkin zhүrgiziletin ishki shekarasyz kenistik ornatu Europalyk Қauymdastyk kuru zhonindegi Kelisimnin 4 baby Ekonomikalyk zhәne valyutalyk odak ornatu Onyn negizi EO biryngaj aksha birliginin euronyn bul proceske әzirshe oz үlttyk valyutalaryn ajnalymda koldanatyn lybritaniya Daniya zhәne Shveciya sondaj ak EO nyn 10 zhana mүshe memleketi kosylgan zhok engizilui Shengen kenistigin kuru zhәne osy Shengen kelisiminin negizinde sheteldikterge biryngaj vizany engizu Europalyk Odak instituttarynyn әrtүrli salalarda ortak sayasat zhүrgizui EO nyn ortak agrarlyk saya satyn bәsekelestik sayasatyn koshi kon kolik ekologiyalyk zhәne t b sayasattaryn zhүrgizu Europa odagy kүkyn mүshe memleketterdin zandy tүlgalardyn zhәne karapajym azamattardyn katysuymen kogamdyk katynastardyn manyzdy salalaryn rettejtin ozindik kүkyk zhүjesin kalyptastyru Turakty kukyktyk bajlanysy retinde Odaktyn azamattyk institutyn kuru Odak azamattarynyn negizgi kүkyktyk erezheleri bekitilgen zhana keshendi derek kozi 2000 zhyly kabyldangan Europalyk Odaktyn negizgi kүkyktar zhonindegi Hartiyasy XXI gasyrdyn basynda Europa odagy kajta kүrulardyn zhana kezenine otti onyn maksaty үjymdy tiimdi kyzmet etu zholyn kalyptastyru zhәne demokratiyalandyra tүsu 2002 zhyly Odaktyn bolashagy zhoninde Konvent shakyryldy 2004 zhyly Konvent Europa Odagynyn Konstituciyasyn zhasady Memleketterdin europalyk kelisimderde zhәne ujymdarda katysuy Europa odagynyn әleumettik sayasatyEuropa odagyn әleumettik sayasaty Europalyk Odak elderinde әleumettik kamtamasyz etu zhүjesi Қazirgi әlemdegi әleumettik sayasattyn damuynyn galamdyk үrdisteri en aldymen ajmaktyk dengejde kalyptasuda Osy orajda edәuir ilgeri ketken үlgi bolarlyktaj әleumettik zhagdajlar tugyzyp otyrgan Europa ajmagy mүndagy әleumettik sayasattyn en basty үjymdastyrushy әri biryngajlandyrushy faktory үzdiksiz ykpaldasushy halykaralyk birlestik Europa Odagy European Commission Brussels Europa Odagy elderinde kazirgi kezde bүgingi әlemdegi en zhetilgen әleu mettik kamtu zhүjesi ornykkan onyn negizi XX gasyrdyn algashky zhartysynda kalandy 1957 zhyly Europalyk ekonomikalyk kauymdastyk kүra otyryp mүshe memleketter kelisim shartta zhүmysshylardyn enbek zhagdajyn omirlik standarttaryn zhaksartuga zhәrdem korsetu turaly ortak kelisimdi bekitti EO 1952 2013 Әleumettik zhүjeni үjlestiru tek sharuashylyk saladagy sharalardyn nәtizhesi bola kojmajdy Ekonomikalyk is sharalarmen katar әleumettik salany retteu zhүmystary zhasaluy kerek Osylajsha ekonomikalyk is kimyldyn әrtүrli kyrlaryn zhalpy retteu sayasatymen katar EO kүzyryna kiretin elementterdin kүramdas boligi zhүmyspen kamtamasyz etu sayasaty EO zhonindegi Kelisimnin 3 baby sondaj ak densaulyk saktau salasyndagy sayasat EO zhonindegi Kelisimnin 3 baby үstandy EO nyn әleumettik salasynda үjlestirilgen sayasat zhүrgizudin manyzdylygy eki ozara bajlanysty sebeptin saldary Ol ortak naryktyn әleumettik maksattary zhәne EO kyzmetinin barlyk bagyttarynda oz mindeti retinde Қauymdastyk shenberinde zhүmyspen kamtamasyz etu zhәne әleumettik korgaudy әielder men erlerdsh ten kүkyktylygy omir sүru dengeji men sapasyn koterudi belgileuimen negizdeledi EO zhonindegi Kelisimnin 2 baby EO zhүrgizip otyrgan әleumettik sayasattyn kүkyktyk negizi Қauymdastyk sayasaty kүryltaj kelisiminin 3 boliminin taraular men tarmaktarynyn erezheleri bolyp tabylady Әleumettik sayasat salasynda EO okilettiginin kajnar kozderi EO zhonindegi Kelisimnin VIII taraudyn bolimi XI taraudyn eki bolimi 1 bolim Әleumettik erezheler zhәne 2 bolim sondaj ak XIII bolim Densaulyk saktau EO nyn ortak әleumettik sayasatyn zhүrgizude zheke adamnyn әleumettik kүkyktaryna arnalgan birneshe kuzhattar asa manyzdy Europalyk әleumettik hartiya 1961 zhyly kamkorlygymen kol kojylyp 1996 zhylynda kajta karalgan 1989 zhyly enbekshilerdin negizgi әleumettik kүkyktary turaly 2000 zhyly EO nyn negizgi kүkyktar zhonindegi Hartiyasy Қauymdastyktyn әleumettik sayasatyn kalyptastyruda 1992 zhylda әleumettik sayasat zhonindegi Kelisimnin tarihi manyzy zor Maastriht Kelisiminen kejin ykpaldasudyn zhana ajnalymyna otken EO elderi әleumettik saladagy instituttardyn okilettigin kenejtu kazhettigi turaly uagdalasty 1997 zhyly Amsterdam kelisimi әleumettik sayasat zhonindegi Kelisimnin barlyk negizgi erezhelerin EO zhonindegi Kelisimnin sәjkes baptarynyn kүramyna biriktirdi Kelisim 1992 zhyl kүshin zhojdy EO zhonindegi Kelisimge sәjkes Europalyk kauymdastyktyn әleumettik sayasatynyn maksattary zhumyspen kamtu omir sүru men enbek zhagdajyn zhaksartuga zhәrdemdesudi ozara үjlestiru kәsipkerler men enbekshiler arasyndagy dialog naktyly әleumettik korgau kedejlenumen kүres zhumyspen kamtudyn zhogary dәrezheli zhagdajyna kolajlylyk tugyzu Europa odagy instituttaryEuropa odagy instituttary Europalyk Odaktyn negizgi mindetterin zhүzege asyrushy kүzyrly organdar Europalyk Odak Instituttary bir mezgilde Europalyk kauymdastyktyn әrkajsysynyn Europalyk kauymdastyktyn Europalyk komir zhәne bolat birlestigi Atom energiyasy bojynsha Europalyk Қauymdastyk instituttary retinde de kyzmet etedi Osylajsha Europalyk Odak instituty zhәne Europalyk kauymdastyk instituty ugymdary sinonimder bolyp tabylady Europalyk Odak instituttaryna Europalyk komissiya zhatady Europa odagy kukyEuropa odagy kuky EULaw European Union Law Europalyk kauymdastyk pen Europalyk Odak shenberindegi europalyk ykpaldasudyn damuy negizinde pajda bolgan erekshe kүkyktyk fenomen Europa odagy kүky halykaralyk kүkyk pen memleketshilik kүkyktyn tүjisken zherinen pajda bolgan erekshe kүkyk tәrtibi Europa odagy kүkynyn avtonomdygy Europalyk kauymdastyktar Sotynyn birkatar sheshimderimen bekitilgen Europalyk Odak kүky үgymy 1990 shy zhyldardyn basynda Euro odaktyn pajda boluymen katar koldanyla bastady Europalyk ykpaldastykEuropalyk ykpaldastyk Europanyn birlesuin maksat tutatyn kүrylymdyk zhәne sayasi process Onyn ideologiyalyk negizi Europanyn kontinent nemese naktyly geografiyalyk ajmak retinde emes sayasi mәdeni үgym retinde sayasi birtүtastygy Rim imperiyasynan al dini tutastygy IV gasyrdyn b d d hristiandyktyn osy imperiyada kogamdyk sayasi kүshke ajnaluynan beri ornykkan degen senim bolyp tabylady Ӏs zhүzinde V gysyrdyn Batys Rim imperiyasy zhojylganynan kejin aumagy birte berte tarylyp 1453 zhyly onyn astanasy Konstantinopol osmandyktardyn ieligine otip zhok bolyp ketkeninshe imperiyalyk birliktin kүdirettiligi Vizantiyada Shygys Rim imperiyasy saktaldy Mүshe memleketterEuropa odagyna 27 memleket kiredi Avstriya Belgiya Bolgariya Horvatiya Kipr Chehiya Daniya Estoniya Finlyandiya Franciya Germaniya Grekiya Mazharstan Irlandiya Italiya Latviya Litva Lyuksemburg Malta Polsha Portugaliya Rumyniya Slovakiya Sloveniya Ispaniya Shveciya Nomir Memleket Kiru zhyly1 Austriya 19952 Belgiya 19573 Bolgariya 20074 Germaniya 19575 Grekiya 19816 Daniya 19737 Irlandiya 19738 Ispaniya 19869 Italiya 195710 Kipr 200411 Latviya 200412 Litva 200413 Lyuksemburg 195714 Mazharstan 200415 Malta 200416 Niderland 195717 Polsha 200418 Portugaliya 198619 Rumyniya 200720 Slovakiya 200421 Sloveniya 200422 Finlyandiya 199523 Franciya 195724 Horvatiya 201325 Chehiya 200426 Shveciya 199527 Estoniya 2004 Odakka katysatyn elderdin sany Belgiya Batys Germaniya Italiya Lyuksemburg Niderlandy zhәne Franciya bastagan algashky altylyktan bүgingi 27 ge dejin birtindep kenejtu arkyly osti shartka kosylu arkyly ortak mүddeler үshin zhumys istejtin odak instituttaryndagy okildiktin ornyna ozderinin egemendikterin shektedi Europalyk Odakka kiru үshin kandidat el 1993 zhyly mausymda Kopengagende otken Europalyk kenestin otyrysynda kabyldangan zhәne 1995 zhyldyn zheltoksanynda Madridte otken Europalyk kenestin otyrysynda makuldangan Kopengagen olshemshartyna saj boluy kerek Kriterijler memlekettin demokratiyalyk kagidattardy bostandyk pen adam kukyktaryn kurmetteu kagidattaryn ssondaj ak kukyktyk memleket kagidattarynyn saktaluyn talap etedi Sondaj ak elde bәsekege kabiletti naryktyk ekonomika boluy tiis zhәne sayasi ekonomikalyk zhәne valyutalyk odak maksattaryna bejildilikti kosa alganda EO nyn zhalpy erezheleri men standarttaryn mojyndau kazhet Daniyanyn avtonomdy aumagy Grenlandiya 1985 zhyly shykty Lissabon kelisiminde kez kelgen memlekettin odaktan shyguy sharttary men tәrtibi karastyrylgan Bul procedurany Ұlybritaniya koldandy ol odaktan 2020 zhyldyn 31 kantarynda shykty Қazirgi uakytta 8 el kandidat mәrtebesine ie zhәne mүshelik turaly kelissozder zhүrgizude Nomir Memleket Үmitker mәrtebesin algan zhyly Kelissozder bastalgan zhyl1 Albaniya 2014 20202 Soltүstik Makedoniya 2005 20203 Serbiya 2012 20144 Tүrkiya 1999 20055 Chernogoriya 2010 20126 Ukraina 2022 20237 Moldova 2022 20238 Bosniya zhәne Gercegovina 2022 Europa odagyna mүshe memleketter EO ga kirmejtin memleketter mүsheleri ereksheliktermen Europalyk Odakka kirmejtin memleketterdin territoriyalary ishinara Europalyk ortak narykpen bajlanysty EO dan tys memleketter turaktandyru men kauymdastyk procesinin katysushylary EO dan tys memleketter erkin saudanyn terendetilgen zhәne tutastaj kamtityn ajmagyna katysushylar EO ga kirmejtin memleketter Europalyk Odaktyn Kedendik Odagyna katysushylar Bosniya zhәne Gercegovina keneyudin resmi bagdarlamasyna kiredi 2016 zhyldyn akpanynda el EO ga kiruge otinish berdi Kosovo da osy bagdarlamaga kiredi birak Europalyk komissiya ony tәuelsiz memleketke zhatkyzbajdy sebebi eldin Serbiyadan tәuelsizdigin odaktyn barlyk mүsheleri mojyndamajdy Gruziya Ukraina zhәne Moldova 2014 zhyly associaciya turaly kelisimge kol kojdy zhәne 2024 zhyly 2030 zhyldarga EO mүsheligine otinish beredi dep kүtilude Odakka kosylmaudy tandagan nemese onymen integraciyalanu procesinde bolgan birkatar europalyk memleketter odaktyk ekonomikaga ishinara katysady zhәne kejbir nuskaulardy oryndajdy Islandiya 1994 zhyldan bastap Lihtenshtejn 1995 zhyldan bastap zhәne Norvegiya 1994 zhyldan bastap Europalyk ekonomikalyk ajmak arkyly ortak narykka kiredi ereksheliktermen Shvejcariya 2002 zhyldan bastap ekizhakty sharttar zhasasu arkyly uksas katynastarga ie Soltүstik Irlandiya 2021 zhyldan bastap Ұlybritaniya Europalyk odaktan shykkannan kejin zhalpy narykka ishinara bajlanysty bolyp kala beredi Zhalpy naryktyn kejbir sektorlary katysady Turaktandyru zhәne associaciya procesi arkyly Albaniya 2009 zhyldan bastap Bosniya zhәne Gercegovina 2015 zhyldan bastap Kosovo 2016 zhyldan bastap Soltүstik Makedoniya 2004 zhyldan bastap Serbiya 2013 zhyldan bastap zhәne Chernogoriya 2010 zhyldan bastap Teren zhәne zhan zhakty erkin sauda ajmagy arkyly Gruziya 2016 zhyldan bastap Moldova 2016 zhyldan bastap zhәne Ukraina 2016 zhyldan bastap Andorra 1991 zhyldan bastap Monako 1963 zhyldan bastap San Marino 1991 zhyldan bastap Tүrkiya 1995 zhyldan bastap zhәne britandyk Sheteldegi Akrotiri men Dekeliya aumagy 2004 zhyldan bastap Europalyk odaktyn Keden odagyna kiredi Andorra 2012 zhyldan bastap Vatikan 1999 zhyldan bastap Monako 1999 zhyldan bastap zhәne San Marino 1999 zhyldan bastap zhәne britandyk Sheteldegi Akrotiri zhәne Dekeliya territoriyasy 2008 zhyldan bastap Euroajmakka kiredi zhәne әr tүrli yntymaktastyk sharttary arkyly odakpen karym katynasty saktajdy Chernogoriya 2002 zhyldan bastap zhәne ishinara tanylgan Kosovo Respublikasy UNMIK 2002 zhyldan bastap eurony ulttyk valyuta retinde pajdalanady birak EO men resmi kelisimsiz Malta ordeni 2005 zhyldan bastap Malta skudosyn resmi valyuta retinde saktaj otyryp Euroga poshta markalaryn shygarady Қazakstan Europa Odagy katynastaryTolyk makalasy Қazakstan Europa Odagy katynastary Europalyk Odak әlemdegi en iri sauda kauymdastygy bolyp tabylady 1995 zhyldyn kantarynda Europalyk Odak komissiyasynyn shtab pәteri ornalaskan Bryussel kalasynda Қazakstan Respublikasy men Europalyk Odak zhәne onyn mүshe memleketterinin arasynda seriktestik pen yntymaktastyk turaly kelisimge kol kojyldy Zhana tәuelsiz memleketterge onyn ishinde Қazakstanga Europa odagy TASIS bagdarlamasy shenberinde үlken komek korsetip otyr Bul bagdarlama 1991 zhyldan bastap oryndalyp zhatyr DerekkozderPhelan William 2012 What Is Sui Generis About the European Union Costly International Cooperation in a Self Contained Regime International Studies Review 14 3 367 385 10 1111 j 1468 2486 2012 01136 x 1468 2486 Hlavac Marek 2010 Less than a State More than an International Organization The Sui Generis Nature of the European Union Central European Labour Studies Institute Rochester N Y 10 2139 ssrn 1719308 https mpra ub uni muenchen de 27179 1 MPRA paper 27179 pdf Sayasi tүsindirme sozdik Almaty 2007 ISBN 9965 32 491 3 Tek Batys Germaniya kosyldy GDR Shygys Germaniya men aumagy 1990 zhylgy 3 kazanda GFR zhәne tiisinshe EO kuramyna kirdi Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet