Құрлықіші мемлекетке толықтай құрлықпен қоршалған немесе құрлықіші теңіздері бойынша өтетін мемлекеттер жатады.
Дүниеде 44 құрлық іші мемлекет бар. Олардың 16-сы Африкада, 14-і Еуропада, 12-сі Азияда, 2-і Оңтүстік Америкада орналасқан.
Егер де қандайда бір мемлекет бір немесе бірнеше құрлықіші мемлекетпен қоршалған болса ондай мемлекет "қосарлы құрлықіші мемлекет" болып саналады. Бұндай ел мұхитқа шығу үшін кемінде екі мемлекеттің шекарасын кесіп өтуі қажет. Оларға Лихтенштейн және Өзбекстан жатады. Сондай-ақ айналасы тек бір ғана елмен қоршалған Ватикан, Сан-Марино, Лесото тәрізді 3 мемлекет, екі елмен қоршалған Андорра, Непал, Бутан, Молдова, Моңғолия, Лихтенштейн, Эсватини сынды 7 мемлекет бар.
85 млн халқы бар (2009 жыл) Эфиопия ең көп халқы бар құрлықіші мемлекетке жатады. Уганда (32,4 млн), Непал (29,3 млн), Өзбекстан (28,6 млн) елдерінде 20 млн-нан астам халық бар.
Құрлық іші елдерден Қазақстаннан кейін ауданы бойынша ең үлкендері - Моңғолия (1 566 500 км²), Чад (1 284 000 км²), Нигер (1 276 000 км²), Мали (1 240 000 км²), Эфиопия (1 104 300 км²), Боливия (1 098 581 км²).
Мұхитқа қақпасыз елдердің тізімі
- Әзірбайжан — құрлықпен қоршалған Каспий теңізіне шығады.
- Армения
- Ауғанстан
- Непал
- Бутан
- Қазақстан — құрлықпен қоршалған Каспий, тартылып жатқан Арал теңізідеріне шығады.
- Қырғызстан
- Лаос
- Моңғолия
- Тәжікстан
- Түрікменстан — құрлықпен қоршалған Каспий теңізіне шығады.
- Өзбекстан — тартылып жатқан Арал теңізіне шығады.
- Ботсвана
- Буркина-Фасо
- Бурунди
- Замбия
- Зимбабве
- Лесото
- Малави
- Мали
- Нигер
- Оңтүстік Судан
- Руанда
- Эсватини
- Уганда
- Орталық Африка Республикасы
- Чад
- Эфиопия
- Аустрия
- Андорра
- Беларуссия
- Ватикан
- Косово — жартылай мойындалған ел
- Лихтенштейн
- Люксембург
- Македония
- Молдова
- Сан-Марино
- Сербия
- Словакия
- Мажарстан
- Чехия
- Швейцария
Тарих
Географиялық өлшеммен құрлықіші елдер пайдасы аз елдер делініп келді. Өйткені, бұндай елдерде теңізде балық аулау, қазба байлықтарын игеру тәрізді салалар дамитын негіз мүлде жоқ, және маңызды рөлі бар теңіз тасымалын жүргізу мүмкіндігі де жоқ. Адамзат теңіз жағалауы маңында шоғырланып жасауға ұмтылатындықтан құрлықіші елдерде халық аз жасап келді. Сондықтан мемлекеттер теңізге қақпалы болу үшін өзара үнемі бәсекелесіп келген.
Конгоның еларалық кеңесі немесе қазіргі Конго демократиялық республикасы 1885 жылы Берлин құрылтайында теңізге қақпалы болу үшін Анголаның жерін 2-ге бөліп жіңішке коридор алғанды. Жаһандық бірінші соғыстан кейін Польшаны теңізге қақпалы болдыру үшін Польшаға өткеріп берген. Дунай өзені Аустрия, Венгрия елдерін теңізге қақпалы болдыру үшін халықаралық маңызға ие болды.
Боливия 19-шы ғасырда Тынық мұхитындағы соғыстың нәтижесінде теңізге шығатын жалғыз қақпасынан айырылып қалғанды. Бірақ Боливия теңіз әскерлері әлі күнге дейін Титикака көлінде жаттығу істеп келеді. Жаһандық бірінші соғыстан бұрын Венгрия өзінің қарамағындағы Хорватияның аутономиясын мойындаса да жағалауындағы порт қала Фиумді тіке қарауына алып, Будапешттен тағайындалған билеуші билеп, үшбу елдің жалғыз порт қатары пайдаланғанды. келісім шартымен аталмыш қаланы Хорватияға беруімен Венгрия теңізге қақпасыз қалды.
Эритрея, Черногорияның егемен болуы Эфиопия, Сербияны теңізге қақпасыз қалдырды. Ресей Солтүстік мұзды мұхитқа қақпалы болғанмен қыста қатып қалып тасымал қатынасы үзіліп қалатындықтан жерін Балтық теңізіне, Қара теңіз, Тынық мұхитына дейін кеңейіткен болатын.
Мұхитқа қақпасыз елдерге көрсететін жеңілдік
Теңіз заңы туралы БҰҰ-ның конвенциясы бойынша мұхитқа тіке шыға алмайтын елдер басқа елдердің жері арқылы алым салықсыз тасымал істеуге құқылы. БҰҰ-ы дамып келе жатқан, теңізге қақпасыз елдерге жәрдемдесетін бағдарлама жүргізіп келеді.
Дерлік мұхитқа шыға алмайтын елдер
Төмендегі елдердің теңізге шығу мүмкіндігі шектеулі.
- Ирак, Әл-Фау түбегімен Парсы шығанағына - 58 км.
- Словения, Копермен Адриат теңізіне - 47 км
- Конго демократиялық республикасы, Атлант мұхитына - 40 км
- Босния және Герцеговина, Неум арқылы Адриат теңізіне - 26 км
- Иордания арқылы Акаба шығанағына, Қызыл теңізіне - 26 км
Сыртқы байланыс
Дамып келе жатқан, теңізге қақпасыз елдердің тізімі
Дереккөздер
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қurlykishi memleketke tolyktaj kurlykpen korshalgan nemese kurlykishi tenizderi bojynsha otetin memleketter zhatady Қurlykishi memleketter Қosarly kurlykishi memleketter Өzbekstan men Lihtenshtejn Dүniede 44 kurlyk ishi memleket bar Olardyn 16 sy Afrikada 14 i Europada 12 si Aziyada 2 i Ontүstik Amerikada ornalaskan Eger de kandajda bir memleket bir nemese birneshe kurlykishi memleketpen korshalgan bolsa ondaj memleket kosarly kurlykishi memleket bolyp sanalady Bundaj el muhitka shygu үshin keminde eki memlekettin shekarasyn kesip otui kazhet Olarga Lihtenshtejn zhәne Өzbekstan zhatady Sondaj ak ajnalasy tek bir gana elmen korshalgan Vatikan San Marino Lesoto tәrizdi 3 memleket eki elmen korshalgan Andorra Nepal Butan Moldova Mongoliya Lihtenshtejn Esvatini syndy 7 memleket bar 85 mln halky bar 2009 zhyl Efiopiya en kop halky bar kurlykishi memleketke zhatady Uganda 32 4 mln Nepal 29 3 mln Өzbekstan 28 6 mln elderinde 20 mln nan astam halyk bar Қurlyk ishi elderden Қazakstannan kejin audany bojynsha en үlkenderi Mongoliya 1 566 500 km Chad 1 284 000 km Niger 1 276 000 km Mali 1 240 000 km Efiopiya 1 104 300 km Boliviya 1 098 581 km Muhitka kakpasyz elderdin tizimiAziya Әzirbajzhan kurlykpen korshalgan Kaspij tenizine shygady Armeniya Auganstan Nepal Butan Қazakstan kurlykpen korshalgan Kaspij tartylyp zhatkan Aral teniziderine shygady Қyrgyzstan Laos Mongoliya Tәzhikstan Tүrikmenstan kurlykpen korshalgan Kaspij tenizine shygady Өzbekstan tartylyp zhatkan Aral tenizine shygady Afrika Botsvana Burkina Faso Burundi Zambiya Zimbabve Lesoto Malavi Mali Niger Ontүstik Sudan Ruanda Esvatini Uganda Ortalyk Afrika Respublikasy Chad EfiopiyaEuropa Austriya Andorra Belarussiya Vatikan Kosovo zhartylaj mojyndalgan el Lihtenshtejn Lyuksemburg Makedoniya Moldova San Marino Serbiya Slovakiya Mazharstan Chehiya ShvejcariyaOntүstik Amerika Boliviya ParagvajTarihGeografiyalyk olshemmen kurlykishi elder pajdasy az elder delinip keldi Өjtkeni bundaj elderde tenizde balyk aulau kazba bajlyktaryn igeru tәrizdi salalar damityn negiz mүlde zhok zhәne manyzdy roli bar teniz tasymalyn zhүrgizu mүmkindigi de zhok Adamzat teniz zhagalauy manynda shogyrlanyp zhasauga umtylatyndyktan kurlykishi elderde halyk az zhasap keldi Sondyktan memleketter tenizge kakpaly bolu үshin ozara үnemi bәsekelesip kelgen Kongonyn elaralyk kenesi nemese kazirgi Kongo demokratiyalyk respublikasy 1885 zhyly Berlin kuryltajynda tenizge kakpaly bolu үshin Angolanyn zherin 2 ge bolip zhinishke koridor algandy Zhaһandyk birinshi sogystan kejin Polshany tenizge kakpaly boldyru үshin Polshaga otkerip bergen Dunaj ozeni Austriya Vengriya elderin tenizge kakpaly boldyru үshin halykaralyk manyzga ie boldy Boliviya 19 shy gasyrda Tynyk muhityndagy sogystyn nәtizhesinde tenizge shygatyn zhalgyz kakpasynan ajyrylyp kalgandy Birak Boliviya teniz әskerleri әli kүnge dejin Titikaka kolinde zhattygu istep keledi Zhaһandyk birinshi sogystan buryn Vengriya ozinin karamagyndagy Horvatiyanyn autonomiyasyn mojyndasa da zhagalauyndagy port kala Fiumdi tike karauyna alyp Budapeshtten tagajyndalgan bileushi bilep үshbu eldin zhalgyz port katary pajdalangandy kelisim shartymen atalmysh kalany Horvatiyaga beruimen Vengriya tenizge kakpasyz kaldy Eritreya Chernogoriyanyn egemen boluy Efiopiya Serbiyany tenizge kakpasyz kaldyrdy Resej Soltүstik muzdy muhitka kakpaly bolganmen kysta katyp kalyp tasymal katynasy үzilip kalatyndyktan zherin Baltyk tenizine Қara teniz Tynyk muhityna dejin kenejitken bolatyn Muhitka kakpasyz elderge korsetetin zhenildikTeniz zany turaly BҰҰ nyn konvenciyasy bojynsha muhitka tike shyga almajtyn elder baska elderdin zheri arkyly alym salyksyz tasymal isteuge kukyly BҰҰ y damyp kele zhatkan tenizge kakpasyz elderge zhәrdemdesetin bagdarlama zhүrgizip keledi Derlik muhitka shyga almajtyn elderTomendegi elderdin tenizge shygu mүmkindigi shekteuli Irak Әl Fau tүbegimen Parsy shyganagyna 58 km Sloveniya Kopermen Adriat tenizine 47 km Kongo demokratiyalyk respublikasy Atlant muhityna 40 km Bosniya zhәne Gercegovina Neum arkyly Adriat tenizine 26 km Iordaniya arkyly Akaba shyganagyna Қyzyl tenizine 26 kmSyrtky bajlanysDamyp kele zhatkan tenizge kakpasyz elderdin tizimiDerekkozder