Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Уганда Республикасы (ағылш. Republic of Uganda, суах. Jamhuri ya Uganda) — Шығыс Африкадағы мемлекет. Ұлттар достастығына кіреді. Солтүстікте Оңтүстік Суданмен, батыста Конго Демократиялық Республикасымен, оңтүстікте Руанда және Танзаниямен, шығыста Кениямен шектеседі. Оңтүстік-шығыста Виктория көлі бар.
| Уганда Республикасы ағылш. Republic of Uganda суах. Jamhuri ya Uganda | |||||
| |||||
| Әнұран: (тыңдау ) | |||||
 | |||||
| Тарихы | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Тәуелсіздік күні | 26 қыркүйек 1962 жыл (Ұлыбританиядан) | ||||
| Мемлекеттік құрылымы | |||||
| Ресми тілдері | ағылшын тілі және суахили | ||||
| Елорда | |||||
| Ірі қалалары | Кампала, Гулу, | ||||
| Үкімет түрі | Президенттік республика | ||||
Вице-президенті | Йовери Мусевени | ||||
| Географиясы | |||||
| Жер аумағы • Барлығы • % су беті | Әлем бойынша 79-шы орын 241 038 км² 15,39 | ||||
| Жұрты • Сарап (2016) • Санақ (2018) • Тығыздығы | 41 487 965 адам (31-ші) 44 270 563 адам 157,1 адам/км² | ||||
| Экономикасы | |||||
| ЖІӨ (АҚТ) • Қорытынды (2017) • Жан басына шаққанда | 88,610 млрд. $ 2,352 $ | ||||
| ЖІӨ (номинал) • Қорытынды (2017) • Жан басына шаққанда | 26,391 млрд. $ 700 $ | ||||
| АДИ (2017) | ▲ 0,516 (орташа) (162-ші) | ||||
| Валютасы | |||||
| Қосымша мәліметтер | |||||
| Интернет үйшігі | |||||
| ISO коды | UG | ||||
| ХОК коды | UGA | ||||
| Телефон коды | +256 | ||||
| Уақыт белдеулері | UTC+3:00 және Africa/Kampala | ||||
Уганда өз елінің оңтүстік бөлігін, оның ішінде Кампала астанасын қамтитын Буганда патшалығынан өз атын алады. Уганда халқы аңшы жинаушылар болып, 1700-ден 2300 жыл бұрын, бандылармен сөйлейтін халық еліміздің оңтүстік бөлігіне көшіп келген.
Тарихы
Угандистандардың ата-бабалары 1700-2000 жыл бұрын аңшы жинаушылар болған. Орталық Африкадан шыққан бентовски популяциялар еліміздің оңтүстік бөлігіне көшіп келді.
Ауызша дәстүр бойынша Китара империясы Ұлы көлдердің маңызды бөлігін, солтүстік көлдер Альберт пен Киогодан оңтүстік көлдерге Виктория мен Танганьякаға дейін жауып тастады. Буньоро-Китара Буганда, Торо, Нколе және Бусога патшалығының бұрын-соңды реті болып саналады.
Кейбір Лоо Буньоро аймағына басып кіріп, онда Банту қаласындағы Бунио-Китараның Бабиито әулетінің негізін қалады.
1830-шы жылдары Араб саудагерлері Шығыс Африкадағы Үнді мұхитының жағалауынан шығып кетті. Олар британдық зерттеушілердің 1860 жылдары Нилдің көзі іздеп жүрген. Британиялық Англикан миссионерлері 1877 жылы Уганда шіркеуінің қайтыс болуына әкелген және 1879 жылы француз католиктік миссионерлері болған Бугандадағы патшалыққа келді. Англия үкіметі Империалық британдық Шығыс Африка компаниясы (ИБШАК) 1888 жылдан бастап аймақта сауда туралы келіссөздер жүргізу туралы келіссөздер жүргізілді. 51-58 1886 жылдан бастап Бугандадағы мұсылмандар мен христиандар арасындағы, содан кейін, 1890 жылдан бастап, Ба-Инглезстегі протестанттар мен француздық католиктер арасында дінаралық соғыстар болды. Азаматтық тұрақсыздықтар мен қаржылық ауыртпалықтарға байланысты, ХҚДБ аймақтағы «жұмысын» сақтай алмады деп мәлімдеді. Британияның коммерциялық мүдделері Британ үкіметін 1834 жылы Уганда протекторлығын құру үшін Буганданы және оған іргелес аумақтарды қосуға әкеп соқтырған Нілдің сауда бағытын қорғауға қызу болды. 3-4
Уганда протектораты (1894-1962)
1890 жылдары Уганда теміржолын салу үшін Британ Үндістаннан 32 мың жұмысшы Шығыс Африкаға еңбек келісім-шартына отырды. Тірі қалған үнділердің көбісі үйіне қайтып оралды, бірақ 6 724 желісі аяқталғаннан кейін Шығыс Африкада қалуға шешім қабылдады. Кейіннен кейбіреулер трейдерлер болды және мақта тазалау және сарторийлік бөлшек сатуды бақылауға алды.
1900 жылдан 1920 жылға дейін Уганда оңтүстік бөлігінде, Виктория көлінің солтүстік жағалауларында, ұйықтайтын аурулардың эпидемиясы 250 мыңнан астам адамның өмірін қиды.
Мемлекеттік құрылымы
Уганда - авторитарлық президенттік республика, онда барлық билік президенттің қолында шоғырланған. 1986 жылдың қаңтарынан - генерал-лейтенант Йовери Кагута Мусевени. Президент сайлауы 5 жыл сайын өткізіледі, 2005 жылғы Конституцияға енгізілген өзгерістерге сәйкес президенттік өкілеттіктердің саны шектелмейді.
Бір палаталы парламент – 332 депутат; 215-і жалпыхалықтық дауыс беру арқылы 5 жылдық мерзімге сайланады, 104-і әртүрлі топтардан (79-ы әйелдер, 10-ы әскерилер, 5-і мүгедектер, 5-і жастар, 5-і кәсіподақтар), 13-і мемлекеттік қызметтен тағайындалады.
Саяси партияларға 2005 жылдан бері рұқсат берілген. Парламенттегі ең ірі партия (205 депутат) – Ұлттық қарсыласу қозғалысы (басшысы Мусевени).
Елде көтерілісшілер топтары жұмыс істейді, олардың ең үлкені Лордтың Қарсыласу Армиясы.
Economist Intelligence Unit мәліметтері бойынша, ел 2018 жылы Демократия индексі бойынша гибридті режим ретінде жіктелген.
Дереккөздер
- Article 5, Chapter 2, Constitution of Uganda, 1995, accessed 17 January 2017
- Republic of Uganda – Census 2014 – Final Report – Table 2.1 page 8.
- Uganda. International Monetary Fund. Тексерілді, 17 қаңтар 2017.
- 2016 Human Development Report. United Nations Development Programme (2016). Тексерілді, 21 наурыз 2017.
- East Africa Living Encyclopedia – Ethnic Groups. African Studies Center, University of Pennsylvania.
- Martin, Phyllis and O'Meara, Patrick (1995). Africa. 3rd edition. Indiana University Press. Script error: No such module "Catalog lookup link".Script error: No such module "check isxn"..
- Mwakikagile Godfrey Ethnicity and National Identity in Uganda: The Land and Its People — New Africa Press. — P. 87.
- Mwambutsya, Ndebesa (June 1990 – January 1991). "Pre-capitalist Social Formation: The Case of the Banyankole of Southwestern Uganda". Eastern Africa Social Science Research Review 6 (2; 7 no. 1): 78–95. Archived from the original on 31 January 2008. https://web.archive.org/web/20080131112357/http://www.ossrea.net/eassrr/jan91/mwambuts.htm.
- "Origins of Bunyoro-Kitara Kings". Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 желтоқсан 2006. Тексерілді, 10 желтоқсан 2006., bunyoro-kitara.com.
- Beachey, R. W. (1962). "The Arms Trade in East Africa in the Late Nineteenth Century". The Journal of African History: 451. :10.1017/s0021853700003352. 0021-8537.
- J. H. Kennaway House of Commons: Address In Answer To Her Majesty's Most Gracious Speech – Adjourned Debate. Commons and Lords Hansard (6 February 1893).
- Evans, Ruth Kenya's Asian heritage on display. BBC (24 May 2000).
- Chao THE LUNATIC EXPRESS – A PHOTO ESSAY ON THE UGANDA RAILWAY.. (26 October 2014).
- West, Stewart Policing, Colonial Life and Decolonisation in Uganda, 1957–1960 3–4. The Ferguson Centre for African and Asian Studies, Working Paper No. 03 (February 2012).
- Reanalyzing the 1900–1920 Sleeping Sickness Epidemic in Uganda. US: Centers for Disease Control and Prevention (April 2004).
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Koordinattar 1 25 00 s e 32 22 00 sh b 1 41667 s e 32 36667 sh b 1 41667 32 36667 G O Ya Uganda Respublikasy agylsh Republic of Uganda suah Jamhuri ya Uganda Shygys Afrikadagy memleket Ұlttar dostastygyna kiredi Soltүstikte Ontүstik Sudanmen batysta Kongo Demokratiyalyk Respublikasymen ontүstikte Ruanda zhәne Tanzaniyamen shygysta Keniyamen shektesedi Ontүstik shygysta Viktoriya koli bar Uganda Respublikasy agylsh Republic of Uganda suah Jamhuri ya UgandaӘnuran tyndau akp TarihyTәuelsizdik kүni 26 kyrkүjek 1962 zhyl Ұlybritaniyadan Memlekettik kurylymyResmi tilderi agylshyn tili zhәne suahiliElordaIri kalalary Kampala Gulu Үkimet tүri Prezidenttik respublikaVice prezidenti Joveri MuseveniGeografiyasyZher aumagy Barlygy su beti Әlem bojynsha 79 shy oryn 241 038 km 15 39Zhurty Sarap 2016 Sanak 2018 Tygyzdygy 41 487 965 adam 31 shi 44 270 563 adam 157 1 adam km EkonomikasyZhIӨ AҚT Қorytyndy 2017 Zhan basyna shakkanda 88 610 mlrd 2 352 ZhIӨ nominal Қorytyndy 2017 Zhan basyna shakkanda 26 391 mlrd 700 ADI 2017 0 516 ortasha 162 shi ValyutasyҚosymsha mәlimetterInternet үjshigiISO kody UGHOK kody UGATelefon kody 256Uakyt beldeuleri UTC 3 00 zhәne Africa Kampala Uganda oz elinin ontүstik boligin onyn ishinde Kampala astanasyn kamtityn Buganda patshalygynan oz atyn alady Uganda halky anshy zhinaushylar bolyp 1700 den 2300 zhyl buryn bandylarmen sojlejtin halyk elimizdin ontүstik boligine koship kelgen TarihyUgandistandardyn ata babalary 1700 2000 zhyl buryn anshy zhinaushylar bolgan Ortalyk Afrikadan shykkan bentovski populyaciyalar elimizdin ontүstik boligine koship keldi Auyzsha dәstүr bojynsha Kitara imperiyasy Ұly kolderdin manyzdy boligin soltүstik kolder Albert pen Kiogodan ontүstik kolderge Viktoriya men Tanganyakaga dejin zhauyp tastady Bunoro Kitara Buganda Toro Nkole zhәne Busoga patshalygynyn buryn sondy reti bolyp sanalady Uganda protektoratynyn tuy Kejbir Loo Bunoro ajmagyna basyp kirip onda Bantu kalasyndagy Bunio Kitaranyn Babiito әuletinin negizin kalady 1830 shy zhyldary Arab saudagerleri Shygys Afrikadagy Үndi muhitynyn zhagalauynan shygyp ketti Olar britandyk zertteushilerdin 1860 zhyldary Nildin kozi izdep zhүrgen Britaniyalyk Anglikan missionerleri 1877 zhyly Uganda shirkeuinin kajtys boluyna әkelgen zhәne 1879 zhyly francuz katoliktik missionerleri bolgan Bugandadagy patshalykka keldi Angliya үkimeti Imperialyk britandyk Shygys Afrika kompaniyasy IBShAK 1888 zhyldan bastap ajmakta sauda turaly kelissozder zhүrgizu turaly kelissozder zhүrgizildi 51 58 1886 zhyldan bastap Bugandadagy musylmandar men hristiandar arasyndagy sodan kejin 1890 zhyldan bastap Ba Inglezstegi protestanttar men francuzdyk katolikter arasynda dinaralyk sogystar boldy Azamattyk turaksyzdyktar men karzhylyk auyrtpalyktarga bajlanysty HҚDB ajmaktagy zhumysyn saktaj almady dep mәlimdedi Britaniyanyn kommerciyalyk mүddeleri Britan үkimetin 1834 zhyly Uganda protektorlygyn kuru үshin Bugandany zhәne ogan irgeles aumaktardy kosuga әkep soktyrgan Nildin sauda bagytyn korgauga kyzu boldy 3 4 Uganda protektoraty 1894 1962 1890 zhyldary Uganda temirzholyn salu үshin Britan Үndistannan 32 myn zhumysshy Shygys Afrikaga enbek kelisim shartyna otyrdy Tiri kalgan үndilerdin kobisi үjine kajtyp oraldy birak 6 724 zhelisi ayaktalgannan kejin Shygys Afrikada kaluga sheshim kabyldady Kejinnen kejbireuler trejderler boldy zhәne makta tazalau zhәne sartorijlik bolshek satudy bakylauga aldy 1900 zhyldan 1920 zhylga dejin Uganda ontүstik boliginde Viktoriya kolinin soltүstik zhagalaularynda ujyktajtyn aurulardyn epidemiyasy 250 mynnan astam adamnyn omirin kidy Memlekettik kurylymyUganda avtoritarlyk prezidenttik respublika onda barlyk bilik prezidenttin kolynda shogyrlangan 1986 zhyldyn kantarynan general lejtenant Joveri Kaguta Museveni Prezident sajlauy 5 zhyl sajyn otkiziledi 2005 zhylgy Konstituciyaga engizilgen ozgeristerge sәjkes prezidenttik okilettikterdin sany shektelmejdi Bir palataly parlament 332 deputat 215 i zhalpyhalyktyk dauys beru arkyly 5 zhyldyk merzimge sajlanady 104 i әrtүrli toptardan 79 y әjelder 10 y әskeriler 5 i mүgedekter 5 i zhastar 5 i kәsipodaktar 13 i memlekettik kyzmetten tagajyndalady Sayasi partiyalarga 2005 zhyldan beri ruksat berilgen Parlamenttegi en iri partiya 205 deputat Ұlttyk karsylasu kozgalysy basshysy Museveni Elde koterilisshiler toptary zhumys istejdi olardyn en үlkeni Lordtyn Қarsylasu Armiyasy Economist Intelligence Unit mәlimetteri bojynsha el 2018 zhyly Demokratiya indeksi bojynsha gibridti rezhim retinde zhiktelgen DerekkozderArticle 5 Chapter 2 Constitution of Uganda 1995 accessed 17 January 2017 Republic of Uganda Census 2014 Final Report Table 2 1 page 8 Uganda International Monetary Fund Tekserildi 17 kantar 2017 2016 Human Development Report United Nations Development Programme 2016 Tekserildi 21 nauryz 2017 East Africa Living Encyclopedia Ethnic Groups African Studies Center University of Pennsylvania Martin Phyllis and O Meara Patrick 1995 Africa 3rd edition Indiana University Press Script error No such module Catalog lookup link Script error No such module check isxn Mwakikagile Godfrey Ethnicity and National Identity in Uganda The Land and Its People New Africa Press P 87 Mwambutsya Ndebesa June 1990 January 1991 Pre capitalist Social Formation The Case of the Banyankole of Southwestern Uganda Eastern Africa Social Science Research Review 6 2 7 no 1 78 95 Archived from the original on 31 January 2008 https web archive org web 20080131112357 http www ossrea net eassrr jan91 mwambuts htm Origins of Bunyoro Kitara Kings Basty derekkozinen muragattalgan 10 zheltoksan 2006 Tekserildi 10 zheltoksan 2006 bunyoro kitara com Beachey R W 1962 The Arms Trade in East Africa in the Late Nineteenth Century The Journal of African History 451 10 1017 s0021853700003352 0021 8537 J H Kennaway House of Commons Address In Answer To Her Majesty s Most Gracious Speech Adjourned Debate Commons and Lords Hansard 6 February 1893 Evans Ruth Kenya s Asian heritage on display BBC 24 May 2000 Chao THE LUNATIC EXPRESS A PHOTO ESSAY ON THE UGANDA RAILWAY 26 October 2014 West Stewart Policing Colonial Life and Decolonisation in Uganda 1957 1960 3 4 The Ferguson Centre for African and Asian Studies Working Paper No 03 February 2012 Reanalyzing the 1900 1920 Sleeping Sickness Epidemic in Uganda US Centers for Disease Control and Prevention April 2004 Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet