Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Армения, Әрменстан немесе Әрмения (арм. Հայաստան [hɑjɑsˈtɑn]), толық ресми атауы — Армения Республикасы (арм. Հայաստանի Հանրապետություն [hɑjɑstɑˈni hɑnɾɑpɛtuˈtʰjun]) — солтүстігі мен батысында Гүржістанмен, шығысында және оңтүстік-шығысында Әзірбайжанмен, ал батысында Түркиямен оңтүстігінде Иранмен шектеседі. Армения теңізге тікелей шыға алмайды, ал көрші мемлекеттермен шекаралары Кіші Кавказдың асу бермес қиын тау жоталары арқылы өтеді. Ел шебінің басым бөлігін Түркиямен және Әзірбайжанмен шекаралары құрайды, сол себепті тарихи кезеңдерде бұл елдермен шекара жанжалы жиі туындаған болатын. Осының бәрі Арменияның географиялық және геосаяси жағдайына өзіндік ықпал етеді.
| Армения Республикасы Հայաստանի Հանրապետություն | |||||
| |||||
| Ұран: «Бір ұлт — бір мәдениет.» арм. «Մեկ ազգ, մեկ մշակույթ» | |||||
| Әнұран: ( ) | |||||
 | |||||
| Тарихы | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Құрылды | - б.з.д | ||||
| Тәуелсіздік күні | 28 мамыр 1918 жылы ретінде -дан 21 қыркүйек 1991 жыл (КСРО-дан) | ||||
| Мемлекеттік құрылымы | |||||
| Ресми тілі | армян тілі | ||||
| Елорда | Ереван | ||||
| Ірі қалалары | Ереван, , , , | ||||
| Үкімет түрі | Парламенттік республика | ||||
| Географиясы | |||||
| Жер аумағы • Барлығы • % су беті | Әлем бойынша 138-ші орын 29 743 км² 4,71 | ||||
| Жұрты • Сарап (2016) • Санақ (2011) • Тығыздығы | 2 924 816 адам (134-ші) ▼ 3 018 854 адам 101,5 адам/км² (99-шы) | ||||
| Экономикасы | |||||
| ЖІӨ (АҚТ) • Қорытынды (2019) • Жан басына шаққанда | 32,893 млрд. $ 10,995 $ | ||||
| ЖІӨ (номинал) • Қорытынды (2019) • Жан басына шаққанда | 3,302 млрд. $ (132-ші) 4,446 $ (116-шы) | ||||
| АДИ (2017) | ▬ 0,755 (жоғары) (83-ші) | ||||
| Этнохороним | армян, армяндар | ||||
| Валютасы | |||||
| Қосымша мәліметтер | |||||
| Интернет үйшігі | |||||
| ISO коды | ARM | ||||
| ХОК коды | ARM | ||||
| Телефон коды | +374 | ||||
| Уақыт белдеулері | |||||
Этимология
«Армения» топонимі армян үстіртінде орналасқан Мелитеннің маңында орналасқан Арми аймағының Хурри атымен оралады. Бұл арамей тіліндегі «есім» ескі парсы тіліне ауысты, ал «Арминияи» түрінде 522 жылы жазуы алты рет кездеседі. Ежелгі грекше-грек деп аталады. Ἀρμενία. Ἀρμένιοι таратудың алдында қолданылған армяндардың ежелгі грек атауы Μελιττήνιοι болды.
Мемлекеттік рәміздері
Тарихы
Армения — қызғылықты оқиғаларға бай тарихы бар ежелгі мемлекет. Әлемдегі көне этностардың бірі болып саналатын армян халқы Армян таулы қыратын біздің заманымыздан әлдеқайда бұрын мекен еткен болатын. Қазіргі Армения аумағында б.з.д. IX ғасырдың өзінде құл иеленуші ежелгі Урарту мемлекеті болған, ал б.з.д. IV ғасырда Армян негізі қаланды. Біздің заманымыздың басында мемлекет аумағында христиан діні тарала бастады. Осылайша жаңа заманның 301 жылы Армения христиан мемлекетіне айналды. Орта ғасырларда гүлденген Армения қалалары сауда мен өнер орталықтары болды. X ғасырдың соңына қарай елдің оңтүстік бөлігін Византия басып алды. Армения бұдан кейін тағдыр тәлкегіне көп ұшырады: сан ғасырлар бойы ел аумағы талай рет сырттан келген жаудың табанында қалды. XVII ғасырда Арменияның екі қуатты көршісі бұл елді екіге бөліл алды; ел аумағының батысы Түркияның, ал шығысы Иранның қарамағына өтті. Кейінірек орыс-парсы соғысының нәтижесінде Шығыс Армения Ресей империясының құрамына енді. Түркияның қол астында қалған Батыс Армения жылдар бойы түрік билеушілерінің қатал езгісінде болды. Бұл қайғылы оқиғалар армян халқының тағдырына елеулі ықпал етті: құртып-жоюдан аман қалған армяндар атақонысын тастап, бас сауғалауға мәжбүр болды. Әлемнің әр түкпірінде өмір сүретін армяндардың ірі топтарын осымен түсіндіруге болады.
1922 жылы Армения Грузия және Әзірбайжанмен бірге Кавказ сырты Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасының құрамына енді. 1936 жылы КСРО құрамына одақтық республика ретінде кірді. Қазіргі кезде Армения БҰҰ, ТМД мүшесі болып табылады. Республика өз тәуелсіздігін 1991 жылдың 23 қыркүйегінде жариялады.
Географиясы
Табиғат жағдайлары мен ресурстары
Бұл шағын елдің табиғат жағдайлары өте алуан түрлі. Ел аумағының 9/10 бөлігі теңіз деңгейінен 1000 м биіктікте орналасқан, мұның өзі жер қорын шаруашылық мақсатта пайдалануды қиындатады. Елдің оңтүстік-батыс бөлігін жазығы алып жатыр, мүнда ТМД аумағындағы ең ежелгі және әдемі калалардың бірі болып саналатын ел астанасы Ереван орналасқан.
Арменияның таулы бөлігі сейсмикалық жағынан қауіпті ауданға жатады, соңғы жойқын жерсілкішсі 1988 жылы Спитак қаласы маңында болды. Арменияның ең биік нүктесі — елдің солтүстігінде орналасқан Арагац тауы (4090 м). Ел аумағында түсті металдардың едәуір мол қоры шоғырланған. Әсіресе мыс кең орындары айрықша көзге түседі. Олар елдің оңтүстік-шығысы мен солтүстік-бастысында орналасқан. Мыстан басқа, Армения молибден кең орындарымен, алуан түрлі құрылыс материалдарымен (мәрмәр, гранит, туф және т.б.) әйгілі.
Ел аумағы субтропиктік белдеуде жатыр. Қаңтардың орташа температурасы 0°С-тан 12°С -ка дейін, ал шілденің орташа температурасы +18°С-тан +24°С-қа дейін ауытқиды. Жылдың жауын-шашынның ең көп мөлшері (900 мм) Кіші Кавказдың батыс беткейлерінде түседі, ал Арарат аңғарында оның көрсеткіші бар болғаны 220 мм ғана. Сол себепті егістік алқаптары қолдан суаруды қажет етеді. Елдің шығысында, Әзірбайжанмен шекараға жақын жерде Севан тау көлі орналасқан. Көл суы әрқашан салқын, тіпті жаздың өзінде оның жағалауында салқын леп соғып тұрады. Көл айналасында ұлттык ұйымдастырылған. Севанға жақын манда минералды бұлақтар негізінде жұмыс істейтін Джермук, Арзни және басқа сауықтыру орындары орналасқан. Өзен торы біркелкі таралмаған, ол тек биік таулы аудандарда жиірек. Елдегі ең ұзын өзен — Аракс.
Экономикасы
Халқы
2008 жылдың соңына қарай Арменияда 3,3 миллион халық тұрды, халықтың орташа тығыздығының көрсеткіші 1 км2-ге 108 адамнан келді. Жер бедерінің күрделі болуы халықтың қоныстану сипатына да ықпал еткен: Армения халқының жартысынан астамы Арарат жазығында тұрады. Табиғи өсу жыл сайын қысқарып келеді, қазіргі кезде оның көрсеткіші 4‰-ге тең. Қала халқының үлес салмағы — 67%. Арменияны бірұлтты елдер қатарына қосуға болады, өйткені оның халқының 94%-ын армяндар құрайды. Басқа ұлттар арасында орыстардың, күрдтердің, грузиндер мен гректердің саны біршама.
Шаруашылығы
Соңғы онжылдықта ТМД-ның басқа да жас тәуелсіз мемлекеттеріндегі сияқты, Арменияда да экономиканың құлдырауы басым болды. Кеңестік дәуірмен салыстырғанда халықтың әл-ауқаты да төмендеп кетті. Қазіргі кезде ЖІӨ-нің жан басына шаққандағы көрсеткіші бар болғаны 560 АҚШ долларына тең (бұл ТМД бойынша ең төмен көрсеткіштердің бірі). Елдегі жұмыссыздар саны 109 мың адамға жеткен, бұл ЭБХ-тың 9%-ын құрайды. Жұмыссыздық деңгейі бойынша Армения ТМД елдері арасында 1-орын алады.
Өнеркәсіп үлесіне ЖІӨ-нің 34%-ы тиесілі. Өнеркәсіп құрылымында машина жасау басым, әсіресе прибор және станок, радиотехника мен электроника жасау жақсы дамыған. Өнеркәсіптің байырғы салаларының бірі — жергілікті шикізат көзіне негізделген түсті металлургия. Бұл саланың жекелеген кәсіпорындары электр энергиясының тапшылығынан өз жұмысын тоқтатқан. Елде мұнай мен табиғи газ қоры жоқ, мұның өзі елді энергия көзімен жеткілікті түрде қамтамасыз етуге кедергі болуда. Электр энергиясы Армян АЭС-і мен Раздан өзеніндегі СЭС жүйесінде өндіріледі. Соған қарамастан жыл сайын жан басына шаққанда электр энергиясын өндіру азайып келеді.
Басқа салаларға қарағанда, жергілікті шикізат кезіне бағдарланған тамақ енеркәсібі тұрақты дамып келеді. Өндірілетін өнімнің негізгі түрлері (шарап, коньяк, жеміс консервілері) республикадан тыс жерлерге көп сатылады. Елде құрылыс материалдарын өндіретін бірнеше кәсіпорын жұмыс істейді.
Агроөнеркәсіптік кешенде жүзім шаруашылығы мен жеміс өсіру жетекші орын алады. Жүзімдіктер мен жеміс бақтарының көпшілігі Арарат аңғарының суармалы алқаптарында орналасқан. Мұнда мақта, бадам, зәйтүн және көкөніс басым таралған. мал шаруашылығы кең қанат жайған. Тауларда бидай мен арпа өсіріледі. Жалпы алғанда, жыртылатын жерлер ауыл шаруашылығы жерлерінід 2/5 бөлігін құрайды. Қазіргі кезде елдің ауыл шаруашылығы табиғи сипат алған, яғни ел азық-түлікпен өзін-өзі қамтамасыз етуге ұмтылуда. Соған қарамастан астық, сүт және ет ендіру көлемі қысқарған.
Сыртқы саудадағы негізгі бағыт — импорт көлемінің ұдайы артуы, ол экспорт көлемінен әлдеқайда артық болып отыр. Ел мазут, табиғи газ, ауылшаруашылық өнімдерін сырттан сатып алуға мәжбүр. Елдің сыртқы экономикалық байланыстардағы негізгі әріптестері Ресей (20%), Иран және Түрікменстан болып табылады.
Дереккөздер
- The World Fact Book – Armenia. Central Intelligence Agency. Басты дереккөзінен мұрағатталған 19 шілде 2010. Тексерілді, 17 шілде 2010.
- Statistical Service of Armenia. Armstat. Тексерілді, 20 ақпан 2014.
- Armenia Population.
- World Economic Outlook Database, October 2018. .
- Schmitt R. ARMENIA and IRAN i. Armina, Achaemenid province // Encyclopædia Iranica (ағыл.). Басты дереккөзінен мұрағатталған 2 ақпан 2012.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 17 мамыр 2011.
- География: Дүниежүзіне жалпы шолу. ТМД елдері. Жалпы білім беретін мектептің жаратылыстану-математика бағытындағы 10-сыныбына арналған оқулық/ Ө. Бейсенова, К. Каймулдинова, С. Әбілмөжінова, т.б. — Өңд., толықт. 2-бас. — Алматы: Мектеп, 2010. — 304 б., сур.ISBN 978-601-293-170-9
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Сыртқы сілтеме
- Armenica.org
 | Бұл — география бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Koordinattar 40 23 00 s e 44 57 00 sh b 40 38333 s e 44 95000 sh b 40 38333 44 95000 G O Ya Armeniya Әrmenstan nemese Әrmeniya arm Հայաստան hɑjɑsˈtɑn tolyk resmi atauy Armeniya Respublikasy arm Հայաստանի Հանրապետություն hɑjɑstɑˈni hɑnɾɑpɛtuˈtʰjun soltүstigi men batysynda Gүrzhistanmen shygysynda zhәne ontүstik shygysynda Әzirbajzhanmen al batysynda Tүrkiyamen ontүstiginde Iranmen shektesedi Armeniya tenizge tikelej shyga almajdy al korshi memlekettermen shekaralary Kishi Kavkazdyn asu bermes kiyn tau zhotalary arkyly otedi El shebinin basym boligin Tүrkiyamen zhәne Әzirbajzhanmen shekaralary kurajdy sol sebepti tarihi kezenderde bul eldermen shekara zhanzhaly zhii tuyndagan bolatyn Osynyn bәri Armeniyanyn geografiyalyk zhәne geosayasi zhagdajyna ozindik ykpal etedi Armeniya Respublikasy Հայաստանի ՀանրապետությունҰran Bir ult bir mәdeniet arm Մեկ ազգ մեկ մշակույթ Әnuran TarihyҚuryldy b z d 1500 1290 zhyl 14 gasyr 1190 zhyl 860 590 zhyl 6 gasyr zhyl 190 zhyl biriktirilgen 52 428 zhyl 885 1045 zhyl 1198 1375 zhyl Tәuelsizdik kүni 28 mamyr 1918 zhyly retinde dan 21 kyrkүjek 1991 zhyl KSRO dan Memlekettik kurylymyResmi tili armyan tiliElorda ErevanIri kalalary Erevan Үkimet tүri Parlamenttik respublikaҰlttyk zhinalysGeografiyasyZher aumagy Barlygy su beti Әlem bojynsha 138 shi oryn 29 743 km 4 71Zhurty Sarap 2016 Sanak 2011 Tygyzdygy 2 924 816 adam 134 shi 3 018 854 adam 101 5 adam km 99 shy EkonomikasyZhIӨ AҚT Қorytyndy 2019 Zhan basyna shakkanda 32 893 mlrd 10 995 ZhIӨ nominal Қorytyndy 2019 Zhan basyna shakkanda 3 302 mlrd 132 shi 4 446 116 shy ADI 2017 0 755 zhogary 83 shi Etnohoronim armyan armyandarValyutasyҚosymsha mәlimetterInternet үjshigiISO kody ARMHOK kody ARMTelefon kody 374Uakyt beldeuleriEtimologiyaI Darij nin Armeniya turaly VI gasyr e Armeniya toponimi armyan үstirtinde ornalaskan Melitennin manynda ornalaskan Armi ajmagynyn Hurri atymen oralady Bul aramej tilindegi esim eski parsy tiline auysty al Arminiyai tүrinde 522 zhyly zhazuy alty ret kezdesedi Ezhelgi grekshe grek dep atalady Ἀrmenia Ἀrmenioi taratudyn aldynda koldanylgan armyandardyn ezhelgi grek atauy Melitthnioi boldy Memlekettik rәmizderiTarihyArmeniya kyzgylykty okigalarga baj tarihy bar ezhelgi memleket Әlemdegi kone etnostardyn biri bolyp sanalatyn armyan halky Armyan tauly kyratyn bizdin zamanymyzdan әldekajda buryn meken etken bolatyn Қazirgi Armeniya aumagynda b z d IX gasyrdyn ozinde kul ielenushi ezhelgi Urartu memleketi bolgan al b z d IV gasyrda Armyan negizi kalandy Bizdin zamanymyzdyn basynda memleket aumagynda hristian dini tarala bastady Osylajsha zhana zamannyn 301 zhyly Armeniya hristian memleketine ajnaldy Orta gasyrlarda gүldengen Armeniya kalalary sauda men oner ortalyktary boldy X gasyrdyn sonyna karaj eldin ontүstik boligin Vizantiya basyp aldy Armeniya budan kejin tagdyr tәlkegine kop ushyrady san gasyrlar bojy el aumagy talaj ret syrttan kelgen zhaudyn tabanynda kaldy XVII gasyrda Armeniyanyn eki kuatty korshisi bul eldi ekige bolil aldy el aumagynyn batysy Tүrkiyanyn al shygysy Irannyn karamagyna otti Kejinirek orys parsy sogysynyn nәtizhesinde Shygys Armeniya Resej imperiyasynyn kuramyna endi Tүrkiyanyn kol astynda kalgan Batys Armeniya zhyldar bojy tүrik bileushilerinin katal ezgisinde boldy Bul kajgyly okigalar armyan halkynyn tagdyryna eleuli ykpal etti kurtyp zhoyudan aman kalgan armyandar atakonysyn tastap bas saugalauga mәzhbүr boldy Әlemnin әr tүkpirinde omir sүretin armyandardyn iri toptaryn osymen tүsindiruge bolady 1922 zhyly Armeniya Gruziya zhәne Әzirbajzhanmen birge Kavkaz syrty Kenestik Federaciyalyk Socialistik Respublikasynyn kuramyna endi 1936 zhyly KSRO kuramyna odaktyk respublika retinde kirdi Қazirgi kezde Armeniya BҰҰ TMD mүshesi bolyp tabylady Respublika oz tәuelsizdigin 1991 zhyldyn 23 kyrkүjeginde zhariyalady GeografiyasyTabigat zhagdajlary men resurstaryBul shagyn eldin tabigat zhagdajlary ote aluan tүrli El aumagynyn 9 10 boligi teniz dengejinen 1000 m biiktikte ornalaskan munyn ozi zher koryn sharuashylyk maksatta pajdalanudy kiyndatady Eldin ontүstik batys boligin zhazygy alyp zhatyr mүnda TMD aumagyndagy en ezhelgi zhәne әdemi kalalardyn biri bolyp sanalatyn el astanasy Erevan ornalaskan Armeniyanyn tauly boligi sejsmikalyk zhagynan kauipti audanga zhatady songy zhojkyn zhersilkishsi 1988 zhyly Spitak kalasy manynda boldy Armeniyanyn en biik nүktesi eldin soltүstiginde ornalaskan Aragac tauy 4090 m El aumagynda tүsti metaldardyn edәuir mol kory shogyrlangan Әsirese mys ken oryndary ajryksha kozge tүsedi Olar eldin ontүstik shygysy men soltүstik bastysynda ornalaskan Mystan baska Armeniya molibden ken oryndarymen aluan tүrli kurylys materialdarymen mәrmәr granit tuf zhәne t b әjgili El aumagy subtropiktik beldeude zhatyr Қantardyn ortasha temperaturasy 0 S tan 12 S ka dejin al shildenin ortasha temperaturasy 18 S tan 24 S ka dejin auytkidy Zhyldyn zhauyn shashynnyn en kop molsheri 900 mm Kishi Kavkazdyn batys betkejlerinde tүsedi al Ararat angarynda onyn korsetkishi bar bolgany 220 mm gana Sol sebepti egistik alkaptary koldan suarudy kazhet etedi Eldin shygysynda Әzirbajzhanmen shekaraga zhakyn zherde Sevan tau koli ornalaskan Kol suy әrkashan salkyn tipti zhazdyn ozinde onyn zhagalauynda salkyn lep sogyp turady Kol ajnalasynda ulttyk ujymdastyrylgan Sevanga zhakyn manda mineraldy bulaktar negizinde zhumys istejtin Dzhermuk Arzni zhәne baska sauyktyru oryndary ornalaskan Өzen tory birkelki taralmagan ol tek biik tauly audandarda zhiirek Eldegi en uzyn ozen Araks EkonomikasyHalky2008 zhyldyn sonyna karaj Armeniyada 3 3 million halyk turdy halyktyn ortasha tygyzdygynyn korsetkishi 1 km2 ge 108 adamnan keldi Zher bederinin kүrdeli boluy halyktyn konystanu sipatyna da ykpal etken Armeniya halkynyn zhartysynan astamy Ararat zhazygynda turady Tabigi osu zhyl sajyn kyskaryp keledi kazirgi kezde onyn korsetkishi 4 ge ten Қala halkynyn үles salmagy 67 Armeniyany birultty elder kataryna kosuga bolady ojtkeni onyn halkynyn 94 yn armyandar kurajdy Baska ulttar arasynda orystardyn kүrdterdin gruzinder men grekterdin sany birshama SharuashylygySongy onzhyldykta TMD nyn baska da zhas tәuelsiz memleketterindegi siyakty Armeniyada da ekonomikanyn kuldyrauy basym boldy Kenestik dәuirmen salystyrganda halyktyn әl aukaty da tomendep ketti Қazirgi kezde ZhIӨ nin zhan basyna shakkandagy korsetkishi bar bolgany 560 AҚSh dollaryna ten bul TMD bojynsha en tomen korsetkishterdin biri Eldegi zhumyssyzdar sany 109 myn adamga zhetken bul EBH tyn 9 yn kurajdy Zhumyssyzdyk dengeji bojynsha Armeniya TMD elderi arasynda 1 oryn alady Өnerkәsip үlesine ZhIӨ nin 34 y tiesili Өnerkәsip kurylymynda mashina zhasau basym әsirese pribor zhәne stanok radiotehnika men elektronika zhasau zhaksy damygan Өnerkәsiptin bajyrgy salalarynyn biri zhergilikti shikizat kozine negizdelgen tүsti metallurgiya Bul salanyn zhekelegen kәsiporyndary elektr energiyasynyn tapshylygynan oz zhumysyn toktatkan Elde munaj men tabigi gaz kory zhok munyn ozi eldi energiya kozimen zhetkilikti tүrde kamtamasyz etuge kedergi boluda Elektr energiyasy Armyan AES i men Razdan ozenindegi SES zhүjesinde ondiriledi Sogan karamastan zhyl sajyn zhan basyna shakkanda elektr energiyasyn ondiru azajyp keledi Baska salalarga karaganda zhergilikti shikizat kezine bagdarlangan tamak enerkәsibi turakty damyp keledi Өndiriletin onimnin negizgi tүrleri sharap konyak zhemis konservileri respublikadan tys zherlerge kop satylady Elde kurylys materialdaryn ondiretin birneshe kәsiporyn zhumys istejdi Agroonerkәsiptik keshende zhүzim sharuashylygy men zhemis osiru zhetekshi oryn alady Zhүzimdikter men zhemis baktarynyn kopshiligi Ararat angarynyn suarmaly alkaptarynda ornalaskan Munda makta badam zәjtүn zhәne kokonis basym taralgan mal sharuashylygy ken kanat zhajgan Taularda bidaj men arpa osiriledi Zhalpy alganda zhyrtylatyn zherler auyl sharuashylygy zherlerinid 2 5 boligin kurajdy Қazirgi kezde eldin auyl sharuashylygy tabigi sipat algan yagni el azyk tүlikpen ozin ozi kamtamasyz etuge umtyluda Sogan karamastan astyk sүt zhәne et endiru kolemi kyskargan Syrtky saudadagy negizgi bagyt import koleminin udajy artuy ol eksport koleminen әldekajda artyk bolyp otyr El mazut tabigi gaz auylsharuashylyk onimderin syrttan satyp aluga mәzhbүr Eldin syrtky ekonomikalyk bajlanystardagy negizgi әriptesteri Resej 20 Iran zhәne Tүrikmenstan bolyp tabylady DerekkozderThe World Fact Book Armenia Central Intelligence Agency Basty derekkozinen muragattalgan 19 shilde 2010 Tekserildi 17 shilde 2010 Statistical Service of Armenia Armstat Tekserildi 20 akpan 2014 Armenia Population World Economic Outlook Database October 2018 Schmitt R ARMENIA and IRAN i Armina Achaemenid province Encyclopaedia Iranica agyl Basty derekkozinen muragattalgan 2 akpan 2012 kolzhetpejtin silteme Tekserildi 17 mamyr 2011 Geografiya Dүniezhүzine zhalpy sholu TMD elderi Zhalpy bilim beretin mekteptin zharatylystanu matematika bagytyndagy 10 synybyna arnalgan okulyk Ө Bejsenova K Kajmuldinova S Әbilmozhinova t b Өnd tolykt 2 bas Almaty Mektep 2010 304 b sur ISBN 978 601 293 170 9 Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Syrtky siltemeArmenica org Bul geografiya bojynsha makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi auystyru kazhet