Эритрея

Координаттар: 15°09′00″ с. е. 39°37′00″ ш. б. / 15.15000° с. е. 39.61667° ш. б. / 15.15000; 39.61667 ^{(G) (O) (Я)}

Эритрея, ресми атауы Эритрея мемлекеті ( [hagärä ertra], араб.: دولة إرتري‎) — Африканың солт.-шығысында орналасқан мемлекет. Жер аумағы Қызыл т-дегі 350-ден астам аралдарын қоса есептегенде 125 мың км². Халқы 4,4 млн. (2004). Негізінен тигран (тигринья), тигре, афор, сахо, беджа, билен, кунама, нара, хедареб, рашайда этн. топтарынан және шет елдіктер (3%) тұрады. Ресми тілі – тигран және араб тілдері. Тұрғындарының көпшілігі ислам және христиан діндерін, аз ғана бөлігі дәстүрлі наным-сенімдері ұстанады. Мемлекет және мемл. кеңестің басшысы – президент. Жоғарғы заң шығарушы органы – 1 палаталы парламент (Ұлттық ассамблея). Астанасы – қ. Әкімш.-аумақтық жағынан 6 облысқа бөлінеді. Ұлттық мейрамы – тәуелсіздік күні, 24 мамыр (1993). БҰҰ-ның (1993), Африка Одағының (2002) мүшесі. Ақша бірлігі – накфа.

Эритрея мемлекеті ሃገረ ኤርትራ  (ар.)
Әнұран: (тыңдау )
Тарихы
Тәуелсіздік күні	24 мамыр 1993 жыл (Эфиопиядан)
Мемлекеттік құрылымы
Ресми тілдері	жоқ; негізінен , араб, ағылшын, талиянша тілі
Елорда
Ірі қаласы	Асмэра
Үкімет түрі	Президенттік республика
Президенті
Географиясы
Жер аумағы • Барлығы • % су беті	Әлем бойынша 99-шы орын 117 600 км² 0,14
Жұрты • Сарап (2016) • Тығыздығы	4 954 645 адам (116-шы) 51,8 адам/км² (154-ші)
Экономикасы
ЖІӨ (АҚТ)  • Қорытынды (2019)  • Жан басына шаққанда	10,625 млрд. $ (156-шы) 1,725 $ (180-шы)
ЖІӨ (номинал)  • Қорытынды (2019)  • Жан басына шаққанда	7,720 млрд. $ (149-шы) 1,253 $ (160-шы)
АДИ (2017)	▬ 0,440 (төмен) (179-шы)
Валютасы
Қосымша мәліметтер
Интернет үйшігі
ISO коды	ER
ХОК коды	ERI
Телефон коды	+291
Уақыт белдеулері	UTC+3:00 және Africa/Addis_Ababa

Географиясы

Жерінің көп бөлігін Эфиопия таулы қыраты, оңт.-шығысын ойысы, Қызыл тау жағалауының бойын шөлейт және саванна табиғат белдемдері алып жатыр. Эритрея үстіртіндегі ең биік жері – тауы (2989 м). Климаты субэкваторлық, шөлді. Орташа айлық температурасы 23 – 37қС. Жылдық жауын-шашынның орташа мөлш. 50 – 200 мм, Э. үстіртінде 500 – 850 мм. Жиі құрғақшылық болып тұрады. Басты өзені – . Шөл және шөлейттік өсімдіктер, сонымен қатар жағалауларда агава, акация, құрма пальмасы, эвкалипт, саваннада баобаб, биік тауларда сикоморе ағашы, т.б. өседі. Жануарлар түрлері өте бай: киіктер, бегемот, шибөрі, тау ешкі, леопард тектес мысық, қоян, қолтырауын, арыстан, мүйізтұмсық, піл, тасбақа, қорқау қасқыр, әр түрлі маймылдар, кеміргіштер және құстардың көптеген түрлері, суларында балықтардың 250 түрі кездеседі. Пайдалы қазбалары – алтын, мыс, темір, никель, хром, слюда, титан, мұнай, күміс, күкірт, калий және ас тұздары, магний, мрамор, мырыш, т.б.

Тарихы

Қазіргі Эритрея аумағында 4 – 7 ғ-ларда патшалығы өмір сүрді. 8 ғ-да елге ислам діні енді. 12 – 16 ғ-ларда Эритрея жерінің дені патшалығының құрамына кірді. 16 ғ-дың ортасынан Осман сұлтандығына қарады. 1889 – 1941 ж. Италияның отары болды. 1941 – 51 ж. Ұлыбританияға бағынды. 1952 – 62 ж. Эфиопияның автономиялы облысы, 1962 – 87 ж. Эфиопияның провинциясы, әкімш. ауданы болды. 1962 жылдан басталған Эритрея халықтық азат ету майданының Эфиопиядан тәуелсіздік алу жолында 30 жылға созылған күресі барысында 150 мың адам құрбан болды. 1991 ж. көтерілісшілер азат етіп, эфиоп әскерлерін елден қуып шықты. 1993 ж. жүргізілген референдум барысында Эритрея тәуелсіздігі жарияланды. 500 мыңнан астам елден кеткен босқындар елге орала бастады. 1997 ж. Э-ның жаңа конституциясы қабылданды. 1998 ж. Эфиопиямен арадағы даулы аумаққа байланысты жаңа соғыс басталып, 2000 ж. Эритреяның жеңілуімен аяқталды. Екі ел бейбіт бітімге қол қойды. Дегенмен бұл соғыс барысында екі жақтан 10 мыңдаған адам қаза тауып, экономикаға аса ауыр нұқсан келді. Көптеген Эритреялықтар көрші Суданға, Еуропа елдері мен АҚШ-қа кетуге мәжбүр болды. Елдегі халықтың 70%-ы халықараралық ұйымдардан азық-түлік көмегін алады.

Экономикасы

Эритрея – аграрлы ел. Ел экономикасының негізгі саласы – а. ш. Құрма пальмасы, дәнді бұршақ және майлы дақылдар, көкөніс өсіріледі. Негізгі азық-түлік дақылдары – сорго, тары, бидау, жүгері, т.б. Ірі қара, қой, ешкі, түйе, үй құстары өсіріледі. Су айдындарынан балық ауланады. Өнеркәсібінің негізгі салалары – мұнай айыру, тоқыма, тігін, химия, былғары аяқ киім, ағаш өңдеу, цемент, тамақ. Теңізден тұз өндіріледі. Басты теңіз порттары – ,. Сыртқа – тоқыма, тері, былғарыдан жасалған тауарлар, тамақ өнімдері, сусындар, мұнай өнімдері, темекі, т.б. шығарылады. Басқа елдерден машина, ауыр машина жасау құралдары, көлік құрал-жабдықтары, мұнай, тамақ өнімдері және мал, негізгі өнеркәсіп тауарлары, электроника сатып алынады. Ұлттық табыстың жан басына шаққандағы мөлш. 1010 АҚШ долл. Негізгі сауда серіктестері – Эфиопия, Сауд Арабиясы, Италия, Судан, Біріккен Араб Әмірлігі.

Әдебиет

• Африка. Энциклопедический словарь, М., 1988.
• Трошин Ю.А., История стран Азии и Африки в новейшее время (1918 – 2000), М., 2004.
• Страны и регионы мира. Экономико-политический справочник, М., 2005.

Дереккөздер

1. World Economic Outlook Database, October 2018. .
2. - Human Development Reports.
3. «Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, X том