Солтүстік Осетия Республикасы Алания Республикæ Цæгат Ирыстон Алани Ресей Федерациясының субъектісі оның құрамындағы рес

Солтүстік Осетия Республикасы — Алания ( Республикæ Цæгат Ирыстон — Алани) — Ресей Федерациясының субъектісі, оның құрамындағы республика. Солтүстік Кавказ федералды өңірі құрамына кіріп, Солтүстік Кавказ экономикалық ауданының бөлігі.

Ресей Федерация субъекті

Солтүстік Осетия

Республикæ Цæгат Ирыстон — Алани


Ту	Елтаңбасы

Әкімшілігі

Ел

Ресей

Кіреді

Әкімшілік орталығы

Басшысы

Үкімет төрағасы

Тарихы мен географиясы

Координаттары

43°11′00″ с. е. 44°14′00″ ш. б. / 43.18333° с. е. 44.23333° ш. б. / 43.18333; 44.23333 ^(G) ^(O) ^(Я)Координаттар: 43°11′00″ с. е. 44°14′00″ ш. б. / 43.18333° с. е. 44.23333° ш. б. / 43.18333; 44.23333 ^(G) ^(O) ^(Я)

Жер аумағы

7987 км² (80 орын)

Уақыт белдеуі

+3

Экономикасы

ЖІӨ

· орын

130,0 млрд руб. (2018)
64 орын

Тұрғындары

Тұрғыны

693 098 адам (2021)(65 орын)

Тығыздығы

86,78 адам/км²

Ресми тілдері

Осетин тілі, орыс тілі

Сандық идентификаторлары

ISO 3166-2 коды

RU-SE

ОКАТО

90

alania.gov.ru (орыс.)

Солтүстік Осетия Ортаққорда Координаттар: 43°11′00″ с. е. 44°14′00″ ш. б. / 43.18333° с. е. 44.23333° ш. б. ^(G) ^(O) ^(Я)

Астанасы — Владикавказ қаласы.

Шекарасы: батысында - Қабарда-Балқариямен, солтүстігінде - Ставропол өлкесімен, шығысында - Ингушетиямен және Шешенстанмен, оңтүстігінде - Грузиямен және ішінара мойындалған Оңтүстік Осетиямен шектеседі.

1924 жылы 7 шілдеде Солтүстік Осетин автономиялы облысы ретінде құрылды. 1936 жылдан бастап республика.

Мемлекеттік тілдер: осетин және орыс тілдері.

Географиясы

Географиялық орны

Оңтүстік және Солтүстік Кавказ федералды округінің картасындағы Солтүстік Осетия

Республика Үлкен Кавказдың солтүстік беткейінде орналасқан.

Ойпаттар мен жазықтар жалпы аумақтың 4121 км² құрайды, таулы белдеудің үлесі жартысынан сәл аз. Солтүстігінде - Ставропол жазығы, оңтүстігінде — Терек пен Сунжа жоталары, орталық бөлігінде — Осетиндік еңісті жазық. Оңтүстікте - Басты немесе Үлкен Кавказдың Суайрық жотасы. Ең биік нүктесі — Қазыбек тауы 5033 м Республиканың таулы бөлігінде, Басты жотаның солтүстігінде төрт үлкен жоталар қатарлас орналасқан: Бүйір, Жартасты, Өрістік және Тоғайлы. Жоталарды шатқалдармен, олардың негізгілері, Дариал, Ганалгом, Куырттаты, Касара, Алагир және Дигормен жырылған.

Пайдалы қазбалар мен геологиялық құрылым

Төрттік кезеңнің басында Кавказ аумағында (әсіресе қазіргі Солтүстік Осетия — Алания аумағыда) тау құрылысының қуатты үдерістері жүріп, нәтижесінде көптеген қатпарлар, ойықтар мен ойыстар пайда болды. Кейін тау бөктерлерін кесіп өтіп, көлденең аңғарларды (Терек, Ардон, Гизелдон, Фиагдон өзендерінің аңғарлары) құрған бедердің түзілуінде сыртқы күштер (ең алдымен өзендер) үлкен рөл атқарды.

Пайдалы қазбалар: құрамында мырыш, қорғасын, мыс, күміс, доломиттер, минералды су көздері бар полиметалл кендері. Алтын мен мұнайдың қоры барланды, келешегі бар кен орындарын пайдалануға дайындық жүріп жатыр.

Климаты

Климаты орташа континенталды. Моздок жазығында — құрғақ, аңызақ жел жиі болады; қаңтардағы орташа температура −16 °C, шілдеде - +24 °C; жауын-шашын жазықта жылына 600-700 мм, тау бөктерінде 900 мм дейін жетеді.

Орталық және тау бөктерінде таулардың жақындығымен жұмсарған қоңыржай климаттық белдеу бар. Қысы жұмсақ, жазы ұзақ, бірақ құрғақ емес, әдетте тым қапырықты және жаңбырлы емес. Жазда найзағаймен қатты жаңбырлы муссон алып жүретін тропикалық циклондардың ену мүмкіндігі. Қыста жауын-шашын негізінен Каспий теңізінен келеді. Қаңтардың орташа температурасы: -3,2 °С. Шілде айының орташа температурасы: +20,4 °C.

Гидрографиясы

Солтүстік Осетия — Алания аумағында көптеген өзендер ағады.

Солтүстік Осетия — Аланияның негізгі өзені — республикадан тысқары жерде, Зилгахох тауының мұздықтарынан 2713 м биіктікте және ұзындығы шамамен 600 км (соның ішінде Солтүстік Осетия-Алания аумағында 110 км) болатын — Терек. Теректе көптеген салалар бар, олардың ішіндегі ең ірілері Урух (104 км), Ардон (101 км), Кумалажыдон (99 км), Гизелдон (81 км) және т.б.

Терек, Урух, Ардон қайнаркөздері таудан бастау алады және мұздықтармен қоректенеді. Бұл өзендер тау тобына жатады. Тау етегіндегі өзендерге Кумалажыдон мен Сунжа кіреді, оларда қоректенуі аралас: ыза сумен, жаңбыр мен қар. Оларда көктемгі су тасқыны болады, күзде және қыста олардың ағыны айтарлықтай азаяды. Қыста олар, ағыны таулы өзендерге қарағанда аз болса да таулы өзендер сияқты бұлықсып ағуына байланысты қатып қалмайды.

Ең маңызды мұздықтарға Караугом мұздығы (35 км²), Майли (22 км²) және Цей (18 км²) жатады.

Топырақтар

Топырақ жамылғысы өте алуан түрлі: таулы шалғынды топырақтар, әр түрлі қара топырақтар және т.б.

Солтүстікте және солтүстік-шығысында республиканың ең құрғақ бөлігі (Моздок даласы), қошқыл реңді және қоректік заттардың жеткілікті мөлшеріне ие құба топырақтар кең таралған. Қалған аумақта қара топырақтар басым.

Осетиндік еңісті жазығының солтүстігінде және солтүстік-шығысында көмірқышқыл кальцийге едәуір қорлары бар карбонатты қара топырақтар басым. Жазықтың оңтүстігінде жауын-шашын мөлшері артып келеді, мұнда негізгі орынды әлсіз сілтісізденген және сілтісізденген қара топырақтар алады.

Жазықтың орталық бөлігінде жер асты сулары жер бетіне жақын орналасқан, мұнда шалғынды, шалғынды-батпақты және аллювиалды топырақтар басым.

Жалпақ жапырақты ормандармен жабылған тауларда орман топырақтары басым. Олар қоңыр түспен, жентектік құрылымымен және қарашіріктің орташа мөлшерімен сипатталады.

Субалпілік пен алпілік өсімдіктер аймағында қалыңдығы шағын, жоғарғы қабаттарында қарашірік мөлшері көп және қышқылдығы мен ылғалдылығы жоғары таулы шалғынды топырақтар басым.

Солтүстік Осетия — Аланиядағы ең құнарлы топырақ — бұл жақсы құрылымы мен қарашіріктігі жоғары Дигор ауданындағы Силтанук қыратының қара топырағы.

Үлкен аумақтарды құрылымы жеткіліксіз, қарашірік мөлшері аз, батпақтылық және қышқылдықтың жоғары болуына байланысты құнарсыз болып келетін орманды күлгінденген және шалғынды-батпақты күлгінденген топырақтар алып жатыр.

Өсімдік әлемі

Өсімдік әлемі бай сан түрлі шөптермен: далалық өсімдіктерден субалпі мен альпі шалғындарына дейін ұсынылған. Ормандар республиканың жалпы аумағының 22%-ын құрайды; шамшат үстемдік ететін жалпақ жапырақты ормандар басым (орманды алқаптың 61%); қызылқайың, жөке, қандыағаш, шаған, үйеңкі, емен, көптеген жабайы жеміс ағаштары мен бұталар өседі, ал тау аралық ойпаттарда қарағай мен қайың ормандары өседі.

Жануар әлемі

Жануарлар әлемі алуан түрлі: республиканың «байырғы» фаунасының өкілдерінен басқа (тур, таукиік, орман мысығы, сілеусін, қабан, елік, аю, қасқыр, түлкі, ор қоян, құр және т.б.), қодас, бұғы, алтай тиіні, жанат ит, зубр жерсіндірілген, сонымен қатар Алдыңғы Азия қабыланының (Кавказ барысы) популяциясын қалпына келтіру жұмыстары жүргізілуде. Цей, Ардон және Фиагдон өзендерінің жоғарғы ағысында Солтүстік Осетия мемлекеттік қорығы орналасқан.

Сағаттық белдеу

Солтүстік Осетия - Алания МСК уақыт (Мәскеу уақыты) белдеуінде орналасқан. UTC-тен уақытты ауыстыру +3:00.

Тарихы

Ежелгі тарихы

Белгілі орыс офицері Штедер 1781 жылы былай деп жазады: «Остар немесе орысша осетиндер шығыста — ингуштар және Терекпен, оңтүстігінде — грузиндер мен имереттермен, батыста — Лесген өзенімен және Үлкен Кабардамен, солтүстікте — Кіші Кабардамен шектеседі. Ұзындығы шығыстан батысқа қарай 75 шақырым, ені солтүстіктен оңтүстікке қарай солтүстік тауларда 55, ал оңтүстікте - 30 шақырым: бұл қашықтықтар сағатпен есептелінді» («Осетиндер ресейліктер мен шетелдік саяхатшылардың көзімен», 29-30 бет).

Біздің заманымыздан бұрын I мыңжылдықтан бастап қазіргі Солтүстік Осетия — Алания аумағында өзінің атауын ең көне археологиялық ескерткіштер табылған Қобан (Солтүстік Осетия) қонысынан алған Қобан мәдениеті таралды.

Орта ғасырлар

XII ғасырда Алания феодалдық бытыраңқылық дәуіріне еніп, іс жүзінде жауласушы ұлыстарға бөлінді. 1238 жылы моңғолдар Аланияны жаулап ала бастады. Аланияның жазық бөлігі қирап, тоналды, ал қалалар өртенді. 1395-1400 жылдары Темірдің әскері ақыры аландарды жеңіп, толығымен дерлік жойды. Қалған халық таулы аймақты паналады, онда тілтанымның мәліметтері бойынша олар басқа тілді отбасыға жататын жергілікті тұрғындарымен араласып кетті. Алайда, ұзақ мерзімді археологиялық қазба деректер басқаша сендіреді, өйткені біздің заманымыздың VI ғасырынан бастап Кавказ шатқалдарында аландар болғанын дәлелдейді.

Ресей империясына қосылуы

Солтүстік Осетия аумақтары Солтүстік Кавказда алғашқылардың бірі болып 1774 жылы Ресей империясына қосылды, Осетияның оңтүстік бөлігі 1801 жылы Шығыс Грузиямен бірге қосылды. Владикавказ аймақтағы бірінші орыс бекінісі болды (негізі 1784 ж. қаланды). Азаматтық соғыс кезінде осетин әскерлерінің көпшілігі Ақ қозғалыстың жағында шайқасты.

Кеңес билігі

1921 жылы Осетия Таулы Кеңестік Республиканың құрамына кірді, 1924 жылы автономды облыс мәртебесін алды, ал 1936 жылы Солтүстік Осетин Автономиялық Кеңестік Социалистік Республикасына айналды.

Ұлы Отан соғысы

Толық мақаласы:

Ұлы Отан соғысы кезінде неміс әскерлерінің шабуылы кезінде республикадан негізгі өнеркәсіптік кәсіпорындардың жабдықтары, ұшымшарлық ірі қара мал, нан және т.б., сондай-ақ қабілетті тұрғындар шұғыл түрде тереңдей тыл мен таулы аудандарға көшірілді. Эвакуация жаппай неміс әуе шабуылдары жағдайында болды. 1942 жылдың 31 қазаны мен 26 қарашасы аралығында республикада 275 әуе шабуылдары жүргізілді. Оның астанасы Орджоникидзеге 160 бомба тасталды, алыстан атылатын зеңбіректерден 200-ге жуық артиллериялық снаряд атылды, нәтижесінде қалада 195 ғимарат толығымен, 1140 жартылай қирады. Зардап шеккендер 447 адамды құрады, оның ішінде 176 адам қаза тауып, 76 адам ауыр жарақат алды. Солтүстік Осетияның көп бөлігін генерал-полковник Е. Клейстің 1-танк армиясы басып алды, алайда, қатал шайқастар кезінде оның шабуылы батыс бөлігінің етегінде генерал-майор П. М. Козловтың 37-армиясының бөлімшелерімен тоқтатылды.

Ұлы Отан соғысы кезінде жер аударылған ингуштардың аумақтары Солтүстік Осетияға қосылды, Солтүстік Осетиядан, сондай-ақ Оңтүстік Осетин автономиялы облысынан және Грузияның ішкі аймақтарынан осетиндер қаңырап бос жатқан елді мекендерге қоныстандырылды. 1950 жылдары қайтып келген ингуштарға жердің бір бөлігі қайтарылды, ал құрамында қалған Пригородный ауданының орнына сол кезде Шешен-Ингуш АКСР-нен Ставропол өлкесінің жерлері берілді.

Ресей Федерациясының құрамында

1992 жылы осетиндер мен ингуштар арасындағы аумақтық дауларға байланысты қарулы қақтығыс басталды. 2020 жылға қарай аймақтағы қақтығыс шешілмеген күйде қалып отыр.

1993 жылы 9 қарашада Солтүстік Осетия АКСР Жоғарғы Кеңесі Солтүстік Осетия Автономиялық Кеңестік Социалистік Республикасын Солтүстік Осетия Республикасы деп атау туралы Заң қабылдады, ал 1995 жылы республика атауы Солтүстік Осетия — Алания Республикасы болып өзгертілді.

1990 жылдардағы және XXI ғасырдың басындағы Ресей мен Шешенстан арасындағы қақтығыс Солтүстік Осетия-Алания аумағында бірнеше ірі лаңкестік әрекеттердің жасалуына себеп болды, бұл біріншіден, ресейлік әскерилерден кек алу, (Шешенстандағы ұрыс қимылдарына қатысқан орыс әскерлерінің, әуеайлақтарының және тыл базаларының көптеген басқару органдары республика аумағында орналастырылған); екіншіден, Солтүстік Осетияның ресейшіл халқынан кек алу, үшіншіден, сағыздай созылған осетин-ингуш қақтығысын өршітіп, федералды орталықтың назарын Шешенстаннан басқа жаққа аудару әрекеті деп санауға болады.

Әсіресе, қорқыныштысы 2004 жылдың 1 қыркүйегінде Бесландағы №1 мектеп ғимаратында террористер тобының 1100-ден астам тұтқынды кепілге алғаны адамгершілікке жатпайтындығы және жазықсыз құрбан болғандардың санының көптігі болды. Шабуыл салдарынан 334 адам қаза тапты, оның 186-сы балалар. 800-ден астам адам жарақат алды. Лаңкестік әрекет республика үшін ғана емес, жалпы Ресей үшін ауыр саяси және демографиялық зардаптарға әкелді.

2022 жылдың 31 наурызында Оңтүстік Осетия Республикасының президенті Анатолий Бибилов Оңтүстік Осетия референдум арқылы Ресей Федерациясының құрамына кіретін болса, Солтүстік Осетиямен біріге алатынын мәлімдеді. Сол күні Солтүстік Осетияның басшысы Сергей Меняйло республикаларды біріктіру мүмкіндігін қолдады.

Тұрғындары

Росстат мәліметтері бойынша республика халқының саны 688 124 адамды (2022) құрайды. Халық тығыздығы – 86,16 адам/км² (2022). Қала халқы – 65,15% (2020).

Солтүстік Осетия-Алания Ресей Федерациясының ең тығыз қоныстанған субъектілерінің бірі болып табылады және бұл көрсеткіш бойынша 5-орында (Мәскеу, Санкт-Петербург, Мәскеу облысы және Ингушетиядан кейін) тұр. Халықтың негізгі бөлігінің тұрғылықты жеріндегі халықтың нақты тығыздығы 140 адам/км²-ден асады.

Этникалық құрамы

500-ден астам халқы бар ұлттар
Халық	Саны, 2002 жыл санақ, адам	Саны, 2010 жылғы санақ адам
Осетиндер ▲	445 310 (62,7 %)	472 688 (66,7 %)
Орыстар, орыс-казактар ▼	174 734 (24,2 %)	146 090 (20,6 %)
Ингуштар ▲	24 442 (4,1 %)	28 336 (4,0 %)
Армяндар ▼	17 147 (2,4 %)	16 235 (2,3 %)
Құмықтар ▲	16 659 (1,8 %)	18 092 (3,7 %)
Грузиндер ▼	10 803 (1,5 %)	9095 (1,3 %)
Түріктер ▲	2835	3383
Украиндар ▼	5198	3251
Әзербайжандар ▲	2429	2857
Кабардалар ▼	2907	2802
Шешендер ▼	3383	2264
Гректер ▼	2332	1885
Сығандар ▲	1553	1684
Кәрістер ▼	1841	1458
Татарлар ▼	2108	1411
Жебірейлер ▼	650	520
Немістер ▼	670	505
Поляктар ▼	550	502
Басқалары▼	1000	900

Әкімшілік-аумақтық бөлінісі

Толық мақаласы:

Әкімшілік-аумақтық құрылым шеңберінде республика 1 республикалық бағыныстағы қала (Владикавказ) және 8 ауданға бөлінген.

Республиканың әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктерiнiң шегiндегi муниципалды құрылымның құрамында 2016 жылғы 1 қаңтарға қарай 111 муниципалды құрылым, оның iшiнде: 1 қалалық аймақ, 8 муниципалды аудан, оның құрамына 5 қалалық кент және 97 ауылдық кент құрылды.

Атауы	Ауданы, км²	Тұрғыны, адам	Халқы тығыздығы, адам/км²
Республикалық маңызы бар қала (қалалық аймақ)
	291	↘316 051	1072,9
Аудандар (муниципалды аудандар)
	2010	↘35 939	18,2
	370	↗31 790	77,5
	640	↗18 569	31,9
	1370	↘14 886	11,2
	360	↗27 338	74,7
	1080	↘85 928	81,1
	380	↘57 290	146,3
	1460	↘100 333	70,0

Елді мекендері
5000-нан астам тұрғыны бар елді мекендер.

	↘298 841
	↘40 976
	↘37 319
	↘19 436
	↘19 236
	↘15 962
	↘12 450
	↗12 150

	↘11 806
	↗11 590
	↗10 195
	↘10 023
	↘9217
	↗8508
	↘8170
	↘8146

	↘6625
	↘6001
	↘6731
	↗6731
	↘5456
	↗5222

Экономикасы

Солтүстік Осетия-Алания Республикасының экономикасы дамыған өнеркәсіп пен әртараптандырылған ауыл шаруашылығымен сипатталады.

Өнеркәсіп

Өнеркәсіптің негізгі салалары: түсті металлургия, машина жасау, тау-кен өнеркәсібі (түсті металл рудалары, құрылыс материалдары), электроника, жеңіл, шыны, тамақ өнеркәсібі.

«Баспик» ЖШҚ Ресейдегі микроарналық пластиналарды зерттеу, әзірлеу және өндіру саласындағы монополист және осы саладағы мойындалған әлемдік көшбасшылардың бірі болып табылады, ал «Кетон» ААҚ — елдегі аса жіңішке конденсаторлы пленкалардың жалғыз жеткізушісі болып табылады.

Энергетика

2020 жылдың қарашасындағы жағдай бойынша Солтүстік Осетияда жалпы қуаты 452,92 МВт болатын 10 электр станциясы, оның ішінде тоғыз СЭС және бір жылу электр станциясы жұмыс істеді. 2019 жылы олар 300,9 млн кВт⋅сағ электр энергиясын өндірді. Өңірдегі энергетика саласының ерекшелігі электр энергиясын өндірудің барлық көлемін қамтамасыз ететін гидрогенерацияның өте жоғары үлесі болып табылады.

Ауыл шаруашылығы

2021 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша ауыл тұрғындарының саны 247 493 адамды құрайды, бұл Солтүстік Осетия халқының шамамен 36%.

2020 жылы ауыл шаруашылығы өнімі 39,2 миллиард рублді, оның ішінде өсімдік шаруашылығы 20,9 миллиард рублді, мал шаруашылығы 18,3 миллиард рублді құрады. Өндіріс көрсеткіштері тиісінше 114,1%, 110,3%, 118,6%.

2021 жылдың 1 мамырына барлық санаттағы шаруа қожалықтарында ірі қара мал саны 93,9 мың бас (2020 жылдың 1 мамырына -0,7 мың), оның ішінде: сиыр 38,0 мың (+0,1 мың), шошқа 23,1 мың бас (+1,0 мың), қой-ешкі 135,5 мың бас (+7,7 мың), құс 1091 мың бас (+36,3 мың).

2020 жылы 193,1 мың тонна сүт өндірілді (2019 жылмен салыстырғанда +15%).

2020 жылғы 13 қарашадағы жағдай бойынша республикада барлық түрдегі астық 719 мың тонна, оның ішінде жүгері 556 мың тонна жиналды. Бірақ егістік ұйытқысының 10 мың гектардан астам алқабы әлі орылуға тиіс болса, диқандар 800 мың тонна астық жинауды көздеді. Бұл республика тарихындағы тағы бір рекорд болмақ. Жүгерінің орташа өнімділігі әр гектардан 68 центнерден жоғары. Картоптың түсімі өткен жылғы деңгейде – 43 мың тонна немесе гектарына 210 центнер.

Егістік алаңы:
жыл	1959	1990	1995	2000	2005	2010	2015
тыс. гектар	201	205,8	192,5	177,3	150.6	160,6	175,9

Негізгі инвестициялық жобалар

«Алания Парк» ең ірі ойын-сауық саябағының құрылысы
«Мамисон» тау шаңғысы курортының құрылысы (жоларна ұзындығы 120 км, жалпы инвестиция көлемі 15,3 млрд. руб.);
қуаттылығы жылына 1,5 млн тонна цемент зауытының құрылысы (күтілетін инвестор – «УГМК» компаниясы);
шағын өзендердегі су электр станциялары желісін құру (ұйғарымды инвестиция көлемі – 200 млн еуроға дейін).

Көлік

Солтүстік Осетия-Алания Республикасында көлік және логистика жалпы өңірлік өнімнің 7,7% құрайды.

Инфрақұрылымдық қамтамасыз ету деңгейі бойынша республикалық көрсеткіштер жалпыресейлік және аймақтық көрсеткіштерден асып түседі. «Қатты» беті бар жолдардың тығыздығы бойынша Солтүстік Осетия Ресейде төртінші орында.

Солтүстік Осетия-Алания Республикасының маңызды бәсекелестік артықшылығы оның геоэкономикалық жағдайы болып табылады. Республика аумағы арқылы Ресейдің еуропалық бөлігін Күнгей Кавказ, Таяу және Орта Шығыс мемлекеттерімен байланыстыратын екі автокүрежол өтеді.

« әуежайының ұшу-қону жолағының жасанды төсемдерін қалпына келтіру жұмыстары жүргізілуде.

Владикавказ қалалық трамвайлары назар аударарлық — Ресейдегі ең ескі трамвай жүйелерінің бірі (1904 жылы ашылған).

Мемлекеттік құрылыс

Негізгі заң — Солтүстік Осетияның Конституциясы.

Жетекші лауазымының атауы

2005 жылы 20 мамырда Солтүстік Осетия-Алания Парламенті Солтүстік Осетия президенті лауазымын республика басшысы етіп өзгертуді көздейтін республикалық конституцияға өзгерістер енгізді.

Түзетулерді «Единая Россия» фракциясы көтерді. Солтүстік Осетия-Аланиядағы президенттік институтты жою идеясын осы партияның республикалық филиалы саяси кеңесінің хатшысы Таймураз Мамсуров (ол республика парламентінің төрағасы) көтерді.

Қабылданған түзету өкілеттік мерзімі аяқталғанға дейін президент деп атала алған Солтүстік Осетия президенті Александр Дзасоховқа әсер етпеді (бірақ оны «республика басшысы» деп атау тәжірибесі осы мәселе бойынша ресми шешім қабылданғанға дейін сақталды).

2015 жылғы 13 қыркүйекте Солтүстік Осетия-Алания парламентінің көпшілік дауысымен Тамерлан Агузаров республика басшысы болып сайланды. 2016 жылдың 19 ақпанында Агузаров 52 жасында пневмония салдарынан қайтыс болды, республика басшысының міндетін атқарушы Вячеслав Битаров болды. 2016 жылы 18 қыркүйекте Солтүстік Осетия-Алания парламенті Битаровты республика басшысы етіп сайлады.

Ғылым, білім және мәдениет

Жоғары білім

2015 жылғы жағдай бойынша Солтүстік Осетия-Аланияда мемлекеттік және жекеменшік оннан астам университет, академия, институт пен филиалдар жұмыс істейді. Олардың көпшілігі Владикавказда орналасқан.

Театрлар

(Владикавказ)
(Владикавказ)
(Владикавказ)
(Владикавказ)
(Владикавказ)
(Владикавказ)
(Владикавказ)
«Арвайдан» мемлекеттік музыкалық әдет-ғұрыпты театр (Владикавказ) (1997—2005 жылдары істеді).
«Амран» осетин жастар театр-студиясы (Владикавказ)
«Премьера» орыс жастар театры (Владикавказ)
Моздок мемлекеттік қуыршақ театры,
Моздок драма театры,
Құмық драма театры (Қызлар а.),
Осетин халық драма театры (Ногир а.),
Осетин халық драма театры (Тарское а.),
Филармонияның мемлекеттік үлкен симфониялық оркестрі,
Мемлекеттік оркестр опера және балет театры,
Болат Газданов ат. халық аспаптары мемлекеттік оркестрі,
Олег Ходов жетек. халық аспаптары мемлекеттік оркестрі,
Ким Суанов ат. эстрадалы-джаздық мемлекеттік оркестрі,
Агунды Кокойти жетек. «Алания» мемлекеттік камералық аралас хоры,
«Уасамонга» мемлекеттік халық ән ансамблі,

Би ансамблдері.

«Алан» мемлекеттік академиялық би ансамблі.

Ұлттық мәдени бірлестіктер

Солтүстік Осетия-Аланияда оннан астам белсенді ұлттық-мәдени қоғамдар жұмыс істейді. Ұлттық бірлестіктердің негізгі мақсаттары – этникалық мәдениетке тарту, әсіресе Солтүстік Осетия-Алания және жалпы Ресей халықтары арасындағы ұлтаралық келісім мен достықты нығайту.

«Рус» орыс ұлттық мәдени қоғамы,
«Еребуни» армян ұлттық мәдени қоғамы (Владикавказ),
Армян ұлттық мәдени қоғамы (Моздок қ.),
«Ертоба» грузин ұлттық мәдени қоғамы,
«Әзери» әзірбайжан ұлттық мәдени қоғамы,
Құмық ұлттық мәдени қоғамы (Моздок ауданы),
Өзбек ұлттық мәдени қоғамы,
Татар ұлттық мәдени қоғамы,
Ноғай ұлттық мәдени қоғамы,
Неміс ұлттық мәдени қоғамы,
Дағыстан ұлттық мәдени қоғамы,
Грек ұлттық мәдени қоғамы,
«Даймокх» ингуш ұлттық мәдени қоғамы,
Поляк ұлттық мәдени қоғамы,
Кабарда ұлттық мәдени қоғамы,
Моздок кабардаларының ұлттық мәдени қоғамы,
Тәжік ұлттық мәдени қоғамы,
Түрік ұлттық мәдени қоғамы,
Ассирия ұлттық мәдени қоғамы,
Кәріс ұлттық мәдени қоғамы,
Жебірей ұлттық мәдени қоғамы,
Фин ұлттық мәдени қоғамы.

Марапаттары

Ленин ордені
Қазан төңкерісі ордені
Халықтар Достығы ордені

Дін

Республикада негізінен православие, дәстүрлі осетин нанымдары және ислам діні ұсынылған. 2012 жылы «Среда» зерттеу қызметі жүргізген ауқымды сауалнамаға сәйкес, Солтүстік Осетияда «Мен ата-бабаларымның дәстүрлі дінін ұстанамын, құдайлар мен табиғат күштеріне табынамын» тармағын жауап бергендердің 29%-ы таңдаған – бұл Ресей Федерациясында ең жоғары пайыз (келесі — тек 13%) саналды. «Мен православие дінін ұстанамын және орыс православие шіркеуіне кіремін» деген тармақты жауап бергендердің 49%-ы таңдады, «Мен христиан дінін ұстанамын, бірақ өзімді христиандық конфессиялардың ешқайсысының мүшесі деп санамаймын» — 10%, «Құдайға сенбеймін» — 3%, «Мен исламды ұстанамын, бірақ мен суннит те, шиит те емеспін» — 3%, «Мен православие дінін ұстанамын, бірақ мен орыс православие шіркеуіне жатпаймын және ескі наным-сенуші емеспін» — 2%, «Мен Құдайға (жоғары күшке) сенемін, бірақ нақты дінді ұстанбаймын» — 1%. Қалғандары 1%-дан аз.

2020 жылы:

Республикадағы православиелік қауымдастықтардың саны 50-ге жуық, олардың көпшілігі орыс-осетин, бір грузин, бір грек махалла,
поляк католиктік махалла,
Владикавказдағы армян, григориан апостолдық шіркеуі, бір махалла,
Христиан лютерандық махалла,
10-нан астам христиандық протестанттық махаллалар,
Владикавказдағы яһуди синагогасы,
Сунниттік мұсылман қауымдары: біреуі Владикавказда, 10-нан астамы әртүрлі аудандарда.

Дереккөздер

Солтүстік Осетияда алтын кеніші табылды | ГТРК Алания. Россия-Алания / ГТРК "АЛАНИЯ" (31 қазан 2019). Тексерілді, 12 қараша 2019.
Osetini.com: Осетия географиясы — Топырақтар. Басты дереккөзінен мұрағатталған 5 қаңтар 2012.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 12 желтоқсан 2009.
Мұрағатталған көшірме. Басты дереккөзінен мұрағатталған 5 ақпан 2017.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 5 ақпан 2017.
Абаев В. И. Тіл субстраты туралы. // КСРО ҒА Тіл білімі институтының баяндамалары мен хабарламалары, 1956, т. IX.
Р. Г. Дзаттиати
Э. Ю. Шестопалова. Солтүстік Осетияда VII ғасыр Дагом құлдиламасының қорымы. // 2005 ж. археологиялық жаңалықтар М.: Наука, 2007.
24 жыл бұрын СОАКСР Солтүстік Осетия Республикасы болып қайта құрылды.
Оңтүстік Осетия Ресей Федерациясының құрамына кіретін болса, Солтүстік Осетиямен бірігуі мүмкін (орыс.) (20220331T1006).
Анатолий Бибилов пен Сергей Меняйло осетин халқының бірігуін қолдады
2002 жылғы Бүкілресейлік халық санағы Мұрағатталған 26 қаңтардың 2012 жылы.
2010 жылғы Бүкілресейлік халық санағының қорытынды нәтижелері туралы ақпараттық материалдар Мұрағатталған 1 маусымның 2012 жылы.
2010 жылғы Бүкілресейлік халық санағы. Халықтың ұлттық құрамы және аймақтар бойынша кеңейтілген тізімдермен ресми қорытындылар. Мұрағатталған 7 қаңтардың 2019 жылы.: қара Мұрағатталған 18 қазанның 2012 жылы.
поляктар, беларустар, арабтар, өзбектер, тәжіктер, түрікмендер, чуваштар, болгарлар, индустар, қытайлар, сербтер француздар, финдер, башқұрттар, абхаздар, молдавандар, күрдтер, ассириялықтар, қазақтар
Ресей аймақтарының халқы
2020 жылы шаруашылықтар санаттары бойынша ауыл шаруашылығы өнімдері Мұрағатталған 21 қаңтардың 2022 жылы.
Ірі қара мал және құс басы Мұрағатталған 21 қаңтардың 2022 жылы.
Сүт өндіру бойынша Ресей аймақтарының ағымдағы рейтингі
Су құй - сонда егін болады 13.11.2020
2007—2019 НЕГІЗГІ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫНЫҢ ЖАЛПЫ АСЫМЫ Мұрағатталған 21 қаңтардың 2022 жылы.
Мұрағатталған көшірме.(қолжетпейтін сілтеме)

[1] Солтүстік Осетияда алтын кеніші табылды | ГТРК Алания. Россия-Алания / ГТРК "АЛАНИЯ" (31 қазан 2019). Тексерілді, 12 қараша 2019.

[2] Osetini.com: Осетия географиясы — Топырақтар. Басты дереккөзінен мұрағатталған 5 қаңтар 2012.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 12 желтоқсан 2009.

[3] Мұрағатталған көшірме. Басты дереккөзінен мұрағатталған 5 ақпан 2017.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 5 ақпан 2017.

[4] Абаев В. И. Тіл субстраты туралы. // КСРО ҒА Тіл білімі институтының баяндамалары мен хабарламалары, 1956, т. IX.

[5] Р. Г. Дзаттиати

[6] Э. Ю. Шестопалова. Солтүстік Осетияда VII ғасыр Дагом құлдиламасының қорымы. // 2005 ж. археологиялық жаңалықтар М.: Наука, 2007.

[7] 24 жыл бұрын СОАКСР Солтүстік Осетия Республикасы болып қайта құрылды.

[8] Оңтүстік Осетия Ресей Федерациясының құрамына кіретін болса, Солтүстік Осетиямен бірігуі мүмкін (орыс.) (20220331T1006).

[9] Анатолий Бибилов пен Сергей Меняйло осетин халқының бірігуін қолдады

[10] 2002 жылғы Бүкілресейлік халық санағы Мұрағатталған 26 қаңтардың 2012 жылы.

[11] 2010 жылғы Бүкілресейлік халық санағының қорытынды нәтижелері туралы ақпараттық материалдар Мұрағатталған 1 маусымның 2012 жылы.

[ЭтноЯз.2010-12] 2010 жылғы Бүкілресейлік халық санағы. Халықтың ұлттық құрамы және аймақтар бойынша кеңейтілген тізімдермен ресми қорытындылар. Мұрағатталған 7 қаңтардың 2019 жылы.: қара Мұрағатталған 18 қазанның 2012 жылы.

[13] поляктар, беларустар, арабтар, өзбектер, тәжіктер, түрікмендер, чуваштар, болгарлар, индустар, қытайлар, сербтер француздар, финдер, башқұрттар, абхаздар, молдавандар, күрдтер, ассириялықтар, қазақтар

[14] Ресей аймақтарының халқы

[15] 2020 жылы шаруашылықтар санаттары бойынша ауыл шаруашылығы өнімдері Мұрағатталған 21 қаңтардың 2022 жылы.

[16] Ірі қара мал және құс басы Мұрағатталған 21 қаңтардың 2022 жылы.

[17] Сүт өндіру бойынша Ресей аймақтарының ағымдағы рейтингі

[18] Су құй - сонда егін болады 13.11.2020

[19] 2007—2019 НЕГІЗГІ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫНЫҢ ЖАЛПЫ АСЫМЫ Мұрағатталған 21 қаңтардың 2022 жылы.

[Мұрағатталған_көшірме-20] Мұрағатталған көшірме.(қолжетпейтін сілтеме)