Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ингуштар (өзд. атауы – галгай) немесе инғұштар – Ресей құрамындағы Ингушетияның негізгі халқы. Еуропаның, Орталық Азияның және Таяу Шығыстың бірқатар елдерінде ингуш диаспоралары бар. Олар шешендермен бірге Вайнах қауымын құрайды.
| Ингуштар | |
| галгай | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
| 700 000 | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
 Ресей | 517 186 |
 Түркия | 85 000 |
 Сирия | 35 000 |
 Ливан | 20 000 |
 Қазақстан | 15 000 |
| Тілдері | |
| Діні | |
Халқы және таралуы
Ингуштар Солтүстік Кавказда, негізінен Ингушетия мен Солтүстік Осетияда тұрады. Ингуштардың бір бөлігі Кавказға көшсе, кейбірі Осман империясы мен Орталық Азияда өмір сүрді. XIX-XX ғасырлардағы тарихи оқиғаларға байланысты ингуштардың бір бөлігі басқа аумақтарға қоныс аударды.
Дүние жүзіндегі ингуштардың жалпы саны 700 мың адамды құрайды. 2020 жылғы халық санағы бойынша Ресейде - 517 186 адам, оның ішінде 385 мың адам Ингушетияда тұрды. Кейбір ингуштар жақын аумақтарда - Солтүстік Осетияда, Шешенстанда және Қабарда-Балқарияда тұрады. Сонымен қатар ингуштар Түркияда – 85 000 адам, Сирияда – 35 000 адам, Ливанда – 20 000 адам, Қазақстанда – 15 000 адам тұрады.
Тілі
Ингуш тілі Солтүстік Кавказ тілдер отбасының нах тілдер тобына жатады. 1992 жылы Ингушетия Республикасы құрылғаннан бері ингуш тілі республиканың ресми мемлекеттік тілі ретінде орыс тілімен бір деңгейде болды. Ингуш тілі оқыту тілі емес, жалпы білім беретін, орта арнаулы және жоғары оқу орындарында пән ретінде оқытылады. Ингуш тілінде оқу, әдістемелік және көркем әдебиеттер шығарылады. Ингуш тілі ресми ақпарат құралдарында: радиода, теледидарда және баспа басылымдарында кеңінен қолданылады. Диалекті бойынша ингуш тілі ерекшеленбейді.
Ингуш әліпбиінің графикалық негізін жасаудың ұзақ тарихы бар, оны үш кезеңге бөлуге болады: араб графикасы, латын және кириллица. Бірқатар ингуш тілін зерттеушілер араб графикасындағы ингуш жазуы (аджам) шамамен 18 ғасырдың ортасынан 1920 жылдардың басына дейін жұмыс істеді деп есептейді. Алайда, ол ресми салаларда - білім беруде, кітап шығаруда және бұқаралық ақпарат құралдарында пайдаланылмады, бірақ тек ингуш халқының шектеулі санының жеке хат-хабарларында таратылды.
Діні
Діні сүнниттік мұсылмандар. Ингуштардың дәстүрлі діндері анимизм, тотемизм және магиялық нанымдар болды. Қасқыр, аю, бұғы тотемдік жануарлар болып саналды. Онда еркек пен әйел тіршілік ететін құдайлардың күрделі пантеоны болған. Дьяла құдайы ең жоғары болды.
Орта ғасырларда христиандық аймақта айтарлықтай тарады. Ислам бұл аймаққа XIII-XV ғасырларда ене бастайды, бірақ ол тек XVII-XVIII ғасырларда жазық жерлерде, таулы жерлерде одан да кейінірек - XIX ғасырдың аяғында тамыр жайды. ХІХ ғасырда ислам діні ресми түрде бекітіліп, ингуштердің негізгі діні болып қабылданды.
Басты діни мейрамдар: Маулид Аннаби — раби аль-авваль айының 12 күні аталып өтетін Мұхаммед пайғамбардың туған күні. Дұға оқу, қайыр садақа беруден басқа бұл күні Мұхаммед пайғамбарды мадақтайтын өлең оқылады; Лей-лят Әл-Қадыр — тағдыр шешілетін, тілеу тілейтін түн, Рамазан айының 27 не қараған түн (ингуш тілінде «лейлатыл кадри бийс»). Бұл түні Мұхаммед пайғамбарға Құран түскен. Жыл сайын осы түні Алла әр адамның тағдырына байланысты шешім қабылдайды, дұға оқу арқылы тілеген тілектерін қабыл алады.
Тарихы
Б.з. І ғасырында ежелгі грек географы Страбон өз еңбегінде солтүстік қапқаздық «гаргарейлер» деген халықты көрсетеді. Бұл ингуштердің өз тіліндегі атауы «галгаи» сөзіне ұқсас болғандықтан ғалымдар аталған халықтың тарихы сол кезеңнен бастау алады деп топшылап жүр.
Ерте кезде ингуштар жеке-дара рулық-тайпалық топ болып, таулы, үстіртті өңірді қоныстанып келген. Джерах, ореппин (кистин), галгай, цорин және мецкаль деген бірлестіктер атаулары тарихтан белгілі. Жазыққа қоныс аудару XVI—XVII ғасырларда басталады. Ингуштардың таудан қоныс аударуының негізгі бағыттарының бірі Тара аңғары және Камбилеевка өзенінің бойындағы жерлер болды. Мұнда, XVII ғасырдың аяғында, Оңгуш ауылы (осыдан ингуш атауы) орналасқан )қазіргі Солтүстік Осетияның Пригородный ауданы, Тарск ауылы). Көші-қон процесі әсіресе XIX ғасырда қарқынды болды. 1810 жылы Ингушетия Ресейдің құрамына кірді. 1817 жылы жергілікті халық Сунжа аймағының көп бөлігінен Назранға қоныстандырылды.
1924 жылы Ресей Федерациясы құрамында Ингуш автономиялық облысы құрылды. 1934 жылы ингуштарды өздеріне тілі мен мәдениеті жағынан туыстас шешендермен біріктіріп, Шешен-Ингуш автономиялық округне, 1936 жылы Автономиялық Кеңестік Социалистік Республикасы болып қайта құрылды. 1944 жылы ингуштар шешендермен бірге Орта Азия мен Қазақстанға күштеп жер аударылып, республика жойылып, тек 1957 жылы Шешен-Ингуш Автономиялық Кеңестік Социалистік Республикасы қалпына келтірілді, халық өз территориясына оралды, ал жазық Ингушетия аумағының жартысына жуығын құрайтын Пригородный ауданы Солтүстік Осетия Республикасының құрамында қалды.
1991 жылы сәуірде "қуғын-сүргінге ұшыраған халықтарды оңалту туралы" Заңның қабылдануы және 1991 жылы қарашада Шешенстанның тәуелсіздігін жариялауы тәуелсіз Ингуш Республикасын құру қозғалысын тудырды (1992 жылы Ресей Федерациясының құрамында құрылған). Солтүстік Осетиядағы қарулы қақтығыс пен Шешенстандағы соғыс нәтижесінде Ингушетияға 100 мыңға жуық ингуш кірді.
Кәсібі
Таулы Ингушетия халқының негізгі кәсіптері егіншілікпен (арпа, сұлы, бидай) біріктірілген альпілік ірі қара шаруашылығы (қой, сиыр, жылқы, өгіз) жетекші орын алды, жазықта жүгері басты дақыл болды. XX ғасырда ауыл шаруашылығының жетекші салалары бау-бақша және жүзім шаруашылығы, биязы жүнді қой шаруашылығы және етті-сүтті мал шаруашылығы болды.
Ингуштардың өнеркәсіптік қызметінде құрылыс (мұнаралар, храмдар мен ғибадатханалар, жер үсті қабірлер) маңызды орын алды. Зергерлік өнер, қару-жарақ, ұсталық, керамика, тігіншілік, тас, ағаш, тері өңдеу дамыған.
Тұрмыс салты
Ингуш халықтарының салтында қонақжайлық ерекше маңызды болып табылады. Қонақ ұлтына, дініне қарамастан демалып, тамақ ішіп, қонып шыға алады. Үй иесі оның өмірі мен қауіпсіздігіне толық жауапкершілікте болады. Бұл салтты бұзу қылмыс жасағанмен бірдей болып бағаланады. Ингуштар арасында басқа да тау халықтарындай қару алмасу салты таралған, қазір де бар. Ингуштардың маңызды дәстүрі ата-анасын құрметтеу, оларға жол беру, жолын кеспеу, сөзін бөлмеу, үлкендердің сөзіне араласпау, олардан бұрын сөйлеп, сөздерін бөлмеу керек. Қазіршағын отбасылар басым болса, көп балалы отбасылар, әсіресе таулықтарда көп болған.
Ингуштардың ұлттық киімі шешен, осетин халықтарының киіміне ұқсас. Ерлер басына черкес киеді. Әйелдер кең етекті ұзын көйлек киіп, орамал тартады. Ингуштардың ұлттық киімінің дәстүрлі кавказ ұлттарының киімдерінен айырмашылығы болған жоқ. Тек ерлердің тарихи әскери амунициясы мен әйелдердің «кур-харс» деп аталатын бас киімі ғана ерекшеленеді. Ерлердің киімі — газырлы черкеска («бустами-чуки»), салтанатты жағдайлар мен әскери уақытта киюге арналған. Газырлар оқу-әдірлер, қолдан жасалған оқтарды сақтауға арналған қобдиша ретінде пайдаланған. Ерлердің күнделікті киімі белі қиғаштанып келген жағасы жоқ болып табылады. Қысқы уақытта бешметті черкесканың сыртынан киген. Жорыққа шыққанда сыртынан башлыкы бар («палчык») («тукул-ферт») киген. Қысқы бас киім («холгыз-кий»), жұмыс істеген киетін бас киім — шапка («кертыттул кий») болған. Жазда ыстық күндері үй жағдайында дайындалған жүннен жасалған шляпа («беген-кий») киген. Ерлер жейделерінің жең ұшы қабаттама, жағасы-тік, жіптен жасалған түймеден тігілген. Сонымен қатар бос , аяғына қоныш киіп жүрген. Белдеріне күміспен безендендірілген жіңішке белбеу таққан. Әйелдердің киімі салтанатты жағдайларда киетін, күнделікті, арнайы және қаралы күндері киетін киімдерден тұрған. Мерекеге және үйлену тойына киілетін киім («чуки») өте қымбат, алтын және күміс жіптермен тігілген. Белбеу, бас киім, күмістен жасалған алқа кіретін арнайы жинақпен бірге киген. Бұрынғы заманда «кур-харс» деп аталған бас киім болған.
Тағамдар ингуш тілінде «шу» деп аталды. Құрметті тағам арнайы сойылған қой етінен, егер қонақ асығыс болса, күрке тауық немесе тауық етінен дайындалады. Етті ірі етіп турап, картоп, көк шөптен дәмдеуіштер қосады. Дәстүр бойынша келген қонаққа арнайы мүшелер: жартылай бөлінген малдың басы, төс, жамбас беріледі. Етке қосып сорпа, жұмыртқа, көк шөп дәмдеуіштері негізінде дайындалған тұздық, одан кейін қонақтың тілегі бойынша сорпа береді. Бұдан басқа етке табаққа салып жүгері немес бидай ұнынан жасалған тұз қосылмаған қамырдан пісірілген («халтымыж») үзік кеспе береді. Ас үстінде ингуш халқы дәстүрінің ұстанымдарына негізделген ерекше әдеп сақталады. Екінші тағамға, шайға үйде дайындалған халва, күріш пен мейіз, өрік, қара өрік қосылған тәтті палау, түрлі ұннан жасалған тағамдар: бәліш, құстіл («зокаж») және т.б ұлттық сипаттағы тағамдар ұсынады.
Ингуштардың бай фольклоры бар. Ингуш халқы ауыз әдебиетіне, эпостық жырларға өте бай. Дәстүрлі музыкалық аспаптарына: үш шекті балалайка («дахчин пандыр»), саз-сырнай, зурна, шекті аспап («чендырг») и дауылпаз («фатт») жатады.
Қазақстандағы ингуштар
1943 жылдың қазан-қараша айларында Кеңес өкіметі мен Қызыл Армияға қарсы террористік әрекеттер ұйымдастырмақ болды деген айып тағылып, осыған орай ингуштар Қазақстанға 1944 жылдың ақпан айынан бастап күштеп көшірілді. Қазақстанда 15 мыңнан астам ингуштар тұрады (2013).
Дереккөздер
- https://www.kavkaz-uzel.media/blogs/378/posts/35574?ysclid=ls67qtorvg743224967
- https://nazaccent.ru/nations/ingushi/
- https://xn--74-6kcq7bhn4g.xn--p1ai/stati/narodyi/ingushi.html?ysclid=ls65dttb8b541291966
- https://travelask.ru/articles/ingushi-semya-i-chest-prevyshe-vsego?ysclid=ls65rtaxpe343505011
- http://www.etnosy.ru/node/218
- http://www.etnolog.ru/people.php?id=INGU
- «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IV том
- Қазақстан халқы. Энциклопедия. /Бас.ред. Ж.Н.Тойбаева./Құраст.Ғ.Жандыбаев., Г.Егеубаева.- Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2016. 187-бет ISBN 978-601-7472-88-7
Тағы қарыңыз
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Ingushtar ozd atauy galgaj nemese ingushtar Resej kuramyndagy Ingushetiyanyn negizgi halky Europanyn Ortalyk Aziyanyn zhәne Tayau Shygystyn birkatar elderinde ingush diasporalary bar Olar sheshendermen birge Vajnah kauymyn kurajdy IngushtargalgajBүkil halyktyn sany700 000En kop taralgan ajmaktar Resej517 186 Tүrkiya85 000 Siriya35 000 Livan20 000 Қazakstan15 000Tilderiingush tili orys tiliDinisunnizmHalky zhәne taraluyIngushtar Soltүstik Kavkazda negizinen Ingushetiya men Soltүstik Osetiyada turady Ingushtardyn bir boligi Kavkazga koshse kejbiri Osman imperiyasy men Ortalyk Aziyada omir sүrdi XIX XX gasyrlardagy tarihi okigalarga bajlanysty ingushtardyn bir boligi baska aumaktarga konys audardy Dүnie zhүzindegi ingushtardyn zhalpy sany 700 myn adamdy kurajdy 2020 zhylgy halyk sanagy bojynsha Resejde 517 186 adam onyn ishinde 385 myn adam Ingushetiyada turdy Kejbir ingushtar zhakyn aumaktarda Soltүstik Osetiyada Sheshenstanda zhәne Қabarda Balkariyada turady Sonymen katar ingushtar Tүrkiyada 85 000 adam Siriyada 35 000 adam Livanda 20 000 adam Қazakstanda 15 000 adam turady TiliIngush tili Soltүstik Kavkaz tilder otbasynyn nah tilder tobyna zhatady 1992 zhyly Ingushetiya Respublikasy kurylgannan beri ingush tili respublikanyn resmi memlekettik tili retinde orys tilimen bir dengejde boldy Ingush tili okytu tili emes zhalpy bilim beretin orta arnauly zhәne zhogary oku oryndarynda pәn retinde okytylady Ingush tilinde oku әdistemelik zhәne korkem әdebietter shygarylady Ingush tili resmi akparat kuraldarynda radioda teledidarda zhәne baspa basylymdarynda keninen koldanylady Dialekti bojynsha ingush tili erekshelenbejdi Ingush әlipbiinin grafikalyk negizin zhasaudyn uzak tarihy bar ony үsh kezenge boluge bolady arab grafikasy latyn zhәne kirillica Birkatar ingush tilin zertteushiler arab grafikasyndagy ingush zhazuy adzham shamamen 18 gasyrdyn ortasynan 1920 zhyldardyn basyna dejin zhumys istedi dep eseptejdi Alajda ol resmi salalarda bilim berude kitap shygaruda zhәne bukaralyk akparat kuraldarynda pajdalanylmady birak tek ingush halkynyn shekteuli sanynyn zheke hat habarlarynda taratyldy DiniDini sүnnittik musylmandar Ingushtardyn dәstүrli dinderi animizm totemizm zhәne magiyalyk nanymdar boldy Қaskyr ayu bugy totemdik zhanuarlar bolyp sanaldy Onda erkek pen әjel tirshilik etetin kudajlardyn kүrdeli panteony bolgan Dyala kudajy en zhogary boldy Orta gasyrlarda hristiandyk ajmakta ajtarlyktaj tarady Islam bul ajmakka XIII XV gasyrlarda ene bastajdy birak ol tek XVII XVIII gasyrlarda zhazyk zherlerde tauly zherlerde odan da kejinirek XIX gasyrdyn ayagynda tamyr zhajdy HIH gasyrda islam dini resmi tүrde bekitilip ingushterdin negizgi dini bolyp kabyldandy Basty dini mejramdar Maulid Annabi rabi al avval ajynyn 12 kүni atalyp otetin Muhammed pajgambardyn tugan kүni Duga oku kajyr sadaka beruden baska bul kүni Muhammed pajgambardy madaktajtyn olen okylady Lej lyat Әl Қadyr tagdyr sheshiletin tileu tilejtin tүn Ramazan ajynyn 27 ne karagan tүn ingush tilinde lejlatyl kadri bijs Bul tүni Muhammed pajgambarga Қuran tүsken Zhyl sajyn osy tүni Alla әr adamnyn tagdyryna bajlanysty sheshim kabyldajdy duga oku arkyly tilegen tilekterin kabyl alady TarihyB z I gasyrynda ezhelgi grek geografy Strabon oz enbeginde soltүstik kapkazdyk gargarejler degen halykty korsetedi Bul ingushterdin oz tilindegi atauy galgai sozine uksas bolgandyktan galymdar atalgan halyktyn tarihy sol kezennen bastau alady dep topshylap zhүr Ingush zhauyngeri XVIII XIX gg Erte kezde ingushtar zheke dara rulyk tajpalyk top bolyp tauly үstirtti onirdi konystanyp kelgen Dzherah oreppin kistin galgaj corin zhәne meckal degen birlestikter ataulary tarihtan belgili Zhazykka konys audaru XVI XVII gasyrlarda bastalady Ingushtardyn taudan konys audaruynyn negizgi bagyttarynyn biri Tara angary zhәne Kambileevka ozeninin bojyndagy zherler boldy Munda XVII gasyrdyn ayagynda Ongush auyly osydan ingush atauy ornalaskan kazirgi Soltүstik Osetiyanyn Prigorodnyj audany Tarsk auyly Koshi kon procesi әsirese XIX gasyrda karkyndy boldy 1810 zhyly Ingushetiya Resejdin kuramyna kirdi 1817 zhyly zhergilikti halyk Sunzha ajmagynyn kop boliginen Nazranga konystandyryldy 1924 zhyly Resej Federaciyasy kuramynda Ingush avtonomiyalyk oblysy kuryldy 1934 zhyly ingushtardy ozderine tili men mәdenieti zhagynan tuystas sheshendermen biriktirip Sheshen Ingush avtonomiyalyk okrugne 1936 zhyly Avtonomiyalyk Kenestik Socialistik Respublikasy bolyp kajta kuryldy 1944 zhyly ingushtar sheshendermen birge Orta Aziya men Қazakstanga kүshtep zher audarylyp respublika zhojylyp tek 1957 zhyly Sheshen Ingush Avtonomiyalyk Kenestik Socialistik Respublikasy kalpyna keltirildi halyk oz territoriyasyna oraldy al zhazyk Ingushetiya aumagynyn zhartysyna zhuygyn kurajtyn Prigorodnyj audany Soltүstik Osetiya Respublikasynyn kuramynda kaldy 1991 zhyly sәuirde kugyn sүrginge ushyragan halyktardy onaltu turaly Zannyn kabyldanuy zhәne 1991 zhyly karashada Sheshenstannyn tәuelsizdigin zhariyalauy tәuelsiz Ingush Respublikasyn kuru kozgalysyn tudyrdy 1992 zhyly Resej Federaciyasynyn kuramynda kurylgan Soltүstik Osetiyadagy karuly kaktygys pen Sheshenstandagy sogys nәtizhesinde Ingushetiyaga 100 mynga zhuyk ingush kirdi KәsibiTauly Ingushetiya halkynyn negizgi kәsipteri eginshilikpen arpa suly bidaj biriktirilgen alpilik iri kara sharuashylygy koj siyr zhylky ogiz zhetekshi oryn aldy zhazykta zhүgeri basty dakyl boldy XX gasyrda auyl sharuashylygynyn zhetekshi salalary bau baksha zhәne zhүzim sharuashylygy biyazy zhүndi koj sharuashylygy zhәne etti sүtti mal sharuashylygy boldy Ingushtardyn onerkәsiptik kyzmetinde kurylys munaralar hramdar men gibadathanalar zher үsti kabirler manyzdy oryn aldy Zergerlik oner karu zharak ustalyk keramika tiginshilik tas agash teri ondeu damygan Turmys saltyIngush halyktarynyn saltynda konakzhajlyk erekshe manyzdy bolyp tabylady Қonak ultyna dinine karamastan demalyp tamak iship konyp shyga alady Үj iesi onyn omiri men kauipsizdigine tolyk zhauapkershilikte bolady Bul saltty buzu kylmys zhasaganmen birdej bolyp bagalanady Ingushtar arasynda baska da tau halyktaryndaj karu almasu salty taralgan kazir de bar Ingushtardyn manyzdy dәstүri ata anasyn kurmetteu olarga zhol beru zholyn kespeu sozin bolmeu үlkenderdin sozine aralaspau olardan buryn sojlep sozderin bolmeu kerek Қazirshagyn otbasylar basym bolsa kop balaly otbasylar әsirese taulyktarda kop bolgan Ұlttyk kiim kigen ingush әjeli Ingushtardyn ulttyk kiimi sheshen osetin halyktarynyn kiimine uksas Erler basyna cherkes kiedi Әjelder ken etekti uzyn kojlek kiip oramal tartady Ingushtardyn ulttyk kiiminin dәstүrli kavkaz ulttarynyn kiimderinen ajyrmashylygy bolgan zhok Tek erlerdin tarihi әskeri amuniciyasy men әjelderdin kur hars dep atalatyn bas kiimi gana erekshelenedi Erlerdin kiimi gazyrly cherkeska bustami chuki saltanatty zhagdajlar men әskeri uakytta kiyuge arnalgan Gazyrlar oku әdirler koldan zhasalgan oktardy saktauga arnalgan kobdisha retinde pajdalangan Erlerdin kүndelikti kiimi beli kigashtanyp kelgen zhagasy zhok bolyp tabylady Қysky uakytta beshmetti cherkeskanyn syrtynan kigen Zhorykka shykkanda syrtynan bashlyky bar palchyk tukul fert kigen Қysky bas kiim holgyz kij zhumys istegen kietin bas kiim shapka kertyttul kij bolgan Zhazda ystyk kүnderi үj zhagdajynda dajyndalgan zhүnnen zhasalgan shlyapa begen kij kigen Erler zhejdelerinin zhen ushy kabattama zhagasy tik zhipten zhasalgan tүjmeden tigilgen Sonymen katar bos ayagyna konysh kiip zhүrgen Belderine kүmispen bezendendirilgen zhinishke belbeu takkan Әjelderdin kiimi saltanatty zhagdajlarda kietin kүndelikti arnajy zhәne karaly kүnderi kietin kiimderden turgan Merekege zhәne үjlenu tojyna kiiletin kiim chuki ote kymbat altyn zhәne kүmis zhiptermen tigilgen Belbeu bas kiim kүmisten zhasalgan alka kiretin arnajy zhinakpen birge kigen Buryngy zamanda kur hars dep atalgan bas kiim bolgan Tagamdar ingush tilinde shu dep ataldy Қurmetti tagam arnajy sojylgan koj etinen eger konak asygys bolsa kүrke tauyk nemese tauyk etinen dajyndalady Etti iri etip turap kartop kok shopten dәmdeuishter kosady Dәstүr bojynsha kelgen konakka arnajy mүsheler zhartylaj bolingen maldyn basy tos zhambas beriledi Etke kosyp sorpa zhumyrtka kok shop dәmdeuishteri negizinde dajyndalgan tuzdyk odan kejin konaktyn tilegi bojynsha sorpa beredi Budan baska etke tabakka salyp zhүgeri nemes bidaj unynan zhasalgan tuz kosylmagan kamyrdan pisirilgen haltymyzh үzik kespe beredi As үstinde ingush halky dәstүrinin ustanymdaryna negizdelgen erekshe әdep saktalady Ekinshi tagamga shajga үjde dajyndalgan halva kүrish pen mejiz orik kara orik kosylgan tәtti palau tүrli unnan zhasalgan tagamdar bәlish kustil zokazh zhәne t b ulttyk sipattagy tagamdar usynady Ingushtardyn baj folklory bar Ingush halky auyz әdebietine epostyk zhyrlarga ote baj Dәstүrli muzykalyk aspaptaryna үsh shekti balalajka dahchin pandyr saz syrnaj zurna shekti aspap chendyrg i dauylpaz fatt zhatady Қazakstandagy ingushtar1943 zhyldyn kazan karasha ajlarynda Kenes okimeti men Қyzyl Armiyaga karsy terroristik әreketter ujymdastyrmak boldy degen ajyp tagylyp osygan oraj ingushtar Қazakstanga 1944 zhyldyn akpan ajynan bastap kүshtep koshirildi Қazakstanda 15 mynnan astam ingushtar turady 2013 Derekkozderhttps www kavkaz uzel media blogs 378 posts 35574 ysclid ls67qtorvg743224967 https nazaccent ru nations ingushi https xn 74 6kcq7bhn4g xn p1ai stati narodyi ingushi html ysclid ls65dttb8b541291966 https travelask ru articles ingushi semya i chest prevyshe vsego ysclid ls65rtaxpe343505011 http www etnosy ru node 218 http www etnolog ru people php id INGU Қazakstan Ұlttyk encklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9 IV tom Қazakstan halky Enciklopediya Bas red Zh N Tojbaeva Қurast Ғ Zhandybaev G Egeubaeva Almaty Қazak enciklopediyasy 2016 187 bet ISBN 978 601 7472 88 7Tagy karynyzIngush tili Ingush ulttyk әdet guryptary men dәstүrleri